निर्णय नं. १५७९ - जग्गा खिचोला

निर्णय नं. १५७९    ने.का.प. २०३९  अङ्क ८

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्रबहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

सम्वत् २०३७ दे.वि.नं. ८८

फैसला भएको मिति  : २०३९।८।७।२ मा

निवेदक/वादी : गण्डकी अञ्चल कास्की जिल्ला लामाचौर गा.पं..हाल अर्मला लामाचौर गा.पं..वडा      नं.१ लामाचौर बस्ने देउमानसिंह भण्डारीक्षेत्री

विरुद्ध

विपक्षी/प्रतिवादी : गण्डकी अञ्चल कास्की जिल्ला पोखरा नगर पञ्चायत वडा नं.१ ठूलो वगर बस्ने खिमलाल रानाभाट् समेत 

मुद्दा : जग्गा खिचोला

(१)                राजीनामाको लिखत बदर नभएसम्म जग्गा खिचोला गर्‍यो भन्न सकिने अवस्था नुहने। 

(प्रकरण नं. १३)

निवेदक तर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री मुकुन्द रेग्मी

विपक्षी तर्फबाट      : 

उल्लिखित मुद्दा : 

फैसला

न्या.गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

१.     श्री ५ महाराजाधिराजका हजुरमा इन्साफ जाँची पाउँ भनी दावी देउमानसिंह भण्डारीक्षेत्रीले चढाएको विन्तिपत्रमा इन्साफ जाँची कानून बमोजिम गरी छिनी दिनु भन्ने हुकुम प्रमांङ्गी बक्स भई आई सर्वोच्च अदालत सिंगलबेञ्चका ०३६।१२।२०।४ का आदेशानुसार विविधको लगतमा दर्ता भई पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको तथ्य निम्न अनुसार छ :

२.    अन्यायवालाहरु समेत उपर मैले दिएको जग्गा खिचोला मुद्दामा मेरो हक भोग तिरोको जग्गामा ०२७।६।२० गते दावी खिचोला गरेकोले निजहरु उपर समेत मेरो फिराद परेकोमा झुठ्ठा प्रतिवादी दिएको मिसिल यस अदालतमा दायर छ । सो मुद्दाको फिराद २ दफामा लेखिए बमोजिम रामबहादुर, एकबहादुरबाट राजीनामा पास गरी लिई हक भएको पूर्व काली खोलाको डिल पश्चिम सेती गंगाको साँध उत्तर हले जुनप्रसादको साध दक्षिण नरबहादुर भण्डारीको साँध यति ४ किल्ला भित्रको तल्लो दिप भन्ने जग्गा मध्ये आधा दक्षिणपट्टिको विजमाना ।.। २ को जग्गा सो फिराद गर्नु भन्दा अगावै सट्टिपट्टिमा नरबहादुरलाई दिएको त्यस जग्गापट्टि मैले उसै मौका उजुर गर्ने अवस्था नपरेको  र सो सट्टीपट्टीमा मुद्दा परी सट्टी पट्टी बदर भई उक्त दफा २ को ४ किल्ला भित्रको आधा दक्षिणपट्टिको समेत सबै जग्गा मेरो हक ठहरी यस अदालतबाट ०२८।५।११ मा फैसला भएबमोजिम मेरो हक हुन आएको उक्त २ दफाको ४ किल्ला भित्रको दक्षिणपट्टिको  आधा जग्गामा सोही ०२७।६।२० देखि अन्यायवाला खेमलाल पूर्णकुमारीहरुले दावी खिचोला गर्ने गरी रहेको र अघिको फिरादमा मेरो दावी उजुर नभएको त्यस जग्गामा अब मैले उजुर गर्नु पर्ने आवश्यक परेबाट फिराद गर्न आएको छु । नक्सा नं.१६।२२ को मेरो हकको जग्गा दावी खिचोला गरेमा कोर्ट फि मलाई दिलाई  सो जग्गा मेरो हक कायम गरी पाउँ भन्ने समेत वादी ।

३.    न.नं.१ मा कविराजका नाउँमा दर्ता भई निज मरी छोरा देवबहादुरको हक भएको म खिमलालले विज माना ।.।४ म पूर्णकुमारीले विज माना ।.।२ को जग्गा देवबहादुरबाट राजीनामा लिई भोग चलन गरी आएको जग्गा लिन खान विपक्षी र नरबहादुर जना २ ले जग्गा खिचोलाको हामीहरु उपर झुठ्ठा फिराद गरेको मुद्दा यसै अदालतमा हुँदा हामीहरुको राजीनामाको जग्गा खान झुठ्ठा फिराद गरेका हुन भन्ने समेत खिमलाल रानाभाट तथा पूर्णकुमारी ठकुर्निको प्रतिउत्तर ।

४.    यिनै वादी प्रतिवादी समेत भएको दे.४१२ नं.को जग्गा खिचोला मुद्दाको बुँदा प्रमाण समेतबाट न.नं.१६ को जग्गामा प्रतिवादीले खिचोला गरेको र न.नं.२२ को जग्गामा वादीले झुठ्ठा दावी गरेको समेत ठर्हछ भन्ने समेत काश्की जिल्ला अदालतको ०३०।८।१८ को फैसला ।

५.    सो फैसलामा चित्त बुझेन भन्ने समेत वादी प्रतिवादी दुवै थरको पुनरावेदन ।

६.    कास्की जि.अ.बाट भएको ०२८।९।२ को नक्सामा जनिएको न.नं.१६ को जग्गा वादीले हर्कबहादुर दर्ताको राजीनामा गरी लिएको ठहराएको इन्साफ कास्की जि.अ.को मनासिव ठर्हछ भन्ने समेत गण्डकी अञ्चल अदालतको ०३३।११।१८ को फैसला ।

७.    सो फैसलामा कानूनी त्रुटि हुँदा पुरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने दुुवै थरको निवेदन परेकोमा पुनरावेदनको अनुमति दिइएको छ भन्ने समेत पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालत सिंगलबेञ्चको आदेश ।

८.    जि.अ.बाट भएको न.नं.१६ को जग्गा पनि वादीको ठहर हुनु पर्ने भन्ने वादीको जिकिर सम्बन्धमा विचार गर्दा खिमलाल रानाभाटले ०२५ सालमा राजीनामा पारित गरी खरीद गरी लिनु भएको र सो राजीनामा बदर भएको नदेखिएबाट वादीको हकमा ठहराएको अञ्चल अदालतको इन्साफ सो हदसम्म मिलेन । अरु अञ्चल अदालतको इन्साफ मनासिव छ भन्ने समेत पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको ०३६।३।७ को फैसला ।

९.    श्री ५ महाराजाधिराजका हजुरमा इन्साफ जाँची पाउँ भनी चढाएको बिन्तिपत्रमा इन्साफ जाँची कानून बमोजिम गरी छिनी दिनु भन्ने समेत श्री ५ महाराजाधिराजबाट हुकुम बक्सेको छ भन्ने समेत मौसूफ सरकारका बिशेष जाहेरी बिभागबाट लेखी आएको रहेछ ।

१०.    यसै सम्बन्धको दे.वि.नं.८७ को जग्गा खिचोला मुद्दामा झगडिया झिकाउने आदेश भएकोले प्रस्तुत मुद्दामा पनि छलफलमा विपक्षी प्रतिवादीलाई झिकाई आएपछि पेश गर्नु भन्ने समेत सर्वोच्च अदालत डिभिजनबेञ्चको ०३७।१२।२७ को आदेश ।

११.    तारेखमा रहेको निवेदक देउमान सिंह भण्डारी क्षेत्री र विपक्षीको वारेस गजबहादुर गुरुङ्ग रोहवरमा रही ०३९।७।१५ गतेका दिन पेश हुन आएकोमा निवेदक तर्फका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री मुकुन्द रेग्मीले गर्नु भएको बहस समेत सुनी आज निर्णय सुनाउन तोकिएको प्रस्तुत मुद्दामा पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मिलेको छ, छैन सो कुराको निर्णय दिनु परेको छ ।

१२.   यसमा निर्णय तर्फ हेर्दा आजै निर्णय भएको दे.वि.नं.८७ को जग्गा खिचोला मुद्दामा भएको ०३८।९।२ को नक्साको न.नं.१६, २१, २२ र २५ को जग्गा हर्कबहादुर दर्ताको रामबहादुर एकबहादुरबाट राजीनामा लिई मेरो भन्ने वादीको दावी भएको मा.न.न.नं.२१ को हकमा प्रतिवादीले खिचोला गरेको ठहराए तर्फ प्रतिवादीहरुको पुनरावेदन समेत परेको नदेखिँदा त्यस तर्फ विचार गर्नु परेन । न.नं.२५ को हकमा मलाम जाने बाटोदेखि दक्षिणतर्फ रहेको देखिँदा हर्कबहादुर दर्ताको भन्न सकिने अवस्था रहेन, इन्साफ पश्मिाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मनासिव ठहरी सो दे.वि.नं.८७ को मुद्दामा निर्णय भई सकेकोले प्रस्तुत मुद्दामा न.नं.१६ र २२ को सम्बन्धमा विचार गर्दा सो जग्गा हर्कबहादुर दर्ताको भन्ने वादी, वादीले दावी गरेको न.नं.१६ र २२ को जग्गा कविराजको दर्ता देवबहादुरबाट राजीनामा लिई हक भएको भन्ने प्रतिवादीहरु भएकोमा नक्साबाट न.नं.१६ को जग्गा, मलाम जाने बाटो न.नं.२३ देखि उत्तर तर्फ र न.नं.२२ को जग्गा मलाम जाने बाटोदेखि दक्षिण तर्फ रहेको नक्साबाट देखिन्छ । प्रमाणको विष्णुमायाले दलबहादुर फन्त सिंह उपर दिएको मुद्दामा भएको २००९।९।१९ को नक्सामा हर्कबहादुर दर्ताको कायम भएको न.नं.३२ र ३३ को जग्गा मलाम जाने बाटोको उत्तर तर्फ भएको पाइन्छ । त्यसबाट मलाम जाने बाटोदेखि दक्षिण तर्फ हर्कबहादुर दर्ताको जग्गा छ भन्ने देखिँदैन । यस स्थितिमा वादीको दावी अनुसार मलाम जाने बाटोदेखि दक्षिण तर्फ रहेको न.नं.२२ को जग्गा हर्कबहादुर दर्ताको रहेछ भन्न सकिने अवस्था रहेन ।

१३.   न.नं.१६ को सम्बन्धमा सो जग्गा प्रतिवादी खिमलालले २०२५ सालमा राजीनामा पारित गरी लिएको भन्ने देखिन्छ । सो राजीनामा बदर गराउन सकेको देखिँदैन । सो राजीनामाको लिखत बदर नभए सम्म जग्गामा खिचोला गर्‍यो भन्न सकिने अवस्था नहुँदा निवेदन जिकिर पुग्न सक्तैन । इन्साफ पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मनासिव ठहर्छ । इन्साफ जाँचको लागि आएको हुँदा केही गर्न परेन । मिसिल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा सहमत छु ।

 

न्या.धनेन्द्रबहादुर सिंह

 

इतिसम्वत् २०३९ साल मार्ग ७ गते रोज २ शुभम् । 

