निर्णय नं. १६४५ - जग्गा

निर्णय नं. १६४५     ने.का.प. २०४० अङ्क ४

 

डिभिजनबेञ्च

सम्माननीय प्रधान न्यायाधीश श्री नयनबहादुर खत्री

माननीय न्यायाधीश श्री जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव

सम्वत् २०३८ सालको दे.फु.नं. ४६९

फैसला भएको मिति  : २०४०।४।३०।२ मा

पुनरावेदक/वादी : जि.डडेलधुरा छगर्खा राई गा.पं.बुडाली गाउँ बस्ने सर्वजित ऐर

विरूद्ध

विपक्षी/प्रतिवादी : ऐ.ऐ.बस्ने धनबहादुर लिटीरी खड्कासमेत

मुद्दा : जग्गा

(१)                राजीनामाको आधारमा दाखिल खारेज गरी तिरोभरो समेत गरी आएको कुरा प्रतिवादीहरूले स्वीकार गरेको स्थितिमा वादीलाई नालिस गर्न अ.बं.८२ नं.ले हकदैया प्राप्त भएकै देखिने ।

(प्रकरण नं. ११)

फैसला

प्र.न्या.नयनबहादुर खत्री

१.     तत्कालिन सुदूर पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको ०३८।८।१५ को निर्णय उपर पुनरावेदनको अनुमति प्राप्त भई यस बेञ्च समक्ष पेश हुनआएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरण निम्नबमोजिम छ ।

२.    १९९५ सालको नापीमा मु.जगन्नाथ भट्टको नाम दर्ता भएको भैरवस्थान देखि पूर्व समेतका ४ किल्ला भित्रको कि.नं.३६४ को पा.वि.।५ तिरो रू.४।४० को ऐरी गाउँ गडी मध्ये जगन्नाथको जग्गा देखि पूर्व, लिटीरीका धुरा जाने बाटो पश्चिम धारडाँडा उत्तर, खोल्सा दक्षिणको पा.वि.।२।४ तिरो रू.२।२० को ऐरी गाउँ गडो रू.९०।– मा ०२६।१।२८ मा मैले राजीनामा लिई भोगचलन गरेको ०३२।५।१६ मा दा.खा.समेत भएको जग्गामा विपक्षीहरूले मिति ०३२।१०।१५ गतेका दिन दक्षिणपट्टी धनबहादुरले, उत्तरपट्टि कल्से र पूर्वपट्टि धनी साउदले राजीनामाको साँध च्यापी जोत खन गरी मेरो हटकखिचोला गरेमा सजाय गरी राजीनामा बमोजिमको जग्गा थामीपाउँ भन्ने फिरादपत्र ।

३.    फिरादीको ऐरी गाउँ गडौ जग्गामा चलन भोग नभई सो जग्गा वनपाला सनदका ४ किल्ला भित्रको हुँदा वनपाली आएको गौचर सरकारी जग्गा हो वादीहरूको पायक पर्ने र बखत बखत खिचोला गर्ने गरेबाट सरकारी (साविक पेज नं. १३२) जंगल आवाद गर्न नपाउने ठहरी प्रधान न्यायालयबाट समेत फैसला भएको सो जंगल हाल आवाद गर्न रोक्का गर्न भनी डडेलधुरा उत्तर रेन्ज कार्यालयबाट ०३२।२।२३ मा निर्णय भएकोले नापी दर्ता गराउने उद्देश्यले हाल आवाद गर्न शुरू गरी मैले उजूर दिने हुँदा वास्तविक कुरा गुम राखी झुठ्ठा उजूर गरेको हो । प्र.पं.भोजराज भट्ट समेतलाई मिलाई ०२६ सालको जालसाजी राजीनामा दा.खा.गरी जग्गा आवाद गर्ने उद्देश्यले झुठ्ठा उजूर गरेको हो राजीनामा दा.खा.सक्कल देख्न पाएमा कीर्ते जालसाजी तर्फ उजूर गर्नेछु भन्ने कल्से लिटीरी र हाम्रो कि.नं.१२६,११५,११२ को जग्गा दर्ताको नाताबाट राजीनामाबाट हक भएको भनी झुठ्ठा दावी गरेको हो भन्ने धनी साउद र धनबहादुर लिटीरी समेतको प्रतिउत्तरपत्र ।

४.    वादी दावीको कि.नं.३६४ को ऐरी गाउँ जग्गा नभई अर्कै जग्गा अन्यत्र छ भनी वादीले जिकिर लिन सकेको पाइँदैन यसरी ऐरी गाउँ जग्गा आवाद गर्न प्रतिबन्ध भएको सो समेत वनजंगल आवाद गर्ने छैन भनी यी वादी तथा भोजराज भट्टसमेतले ०३२।६।१६ मा कागज गरी आफूले वनजंगल भनेको सोही जग्गामा दावी लिई भोगचलन गर्न नदिई खिचोला गर्‍यो भनी वादीले फिराद गर्न हकदैया नै पुग्न नसक्ने अवस्था देखिँदा प्रस्तुत मुद्दामा खिचोला गरेको हो, होइन र जालसाजी के हो भन्ने तर्फ विचार गरी रहनु नपरी मुद्दा खारेज हुन्छ भन्ने ०३५।८।३० को डडेलधुरा जि.अ.को फैसला ।

५.    वादी दावीबमोजिमको ऐरी गाउँ गडो जग्गा वनजंगल गौचर कायम राख्ने र फिराद दावी खारेज गर्ने डडेलधुरा जि.अ.बाट गर्नेगरेको इन्साफ फैसलामा चित्तबुझेन भन्ने वादी सर्वजित ऐरको पुनरावेदन ।

६.    दावीको कि.नं.३६४ दर्ता भिडाई नापी भएको नदेखिएको र ०२६ सालमा राजीनामा लिएको भनेको त्यसपछि ०३२ सालमा आवाद गर्ने छैन भनी रेञ्ज कार्यालयमा पुनरावेदक समेतले कागज गरेकोबाट सो राजीनामा स्वतः निष्कृय हुनगएको हुनाले पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्तैन भनी खारेज गर्ने गरेको शुरूको निर्णय मनासिव ठहर्छ भन्ने ०३६।२।२२ को महाकाली अञ्चल अदालतको फैसला ।

७.    उक्त इन्साफमा चित्त नबुझेकोले पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने निवेदनमा पुनरावेदनको अनुमति दिइएको छ भन्ने समेत सुदूर पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको आदेश ।

८.    राजीनामाबाट हक भई दाखिल खारेज समेत भएको जग्गा प्रतिवादीहरूले हटक गरेकोले सघाई पाउँ भन्ने समेत वादीको दावा खारेज गर्ने गरेको शुरू इन्साफ सदर गरेको महाकाली अञ्चल अदालतको इन्साफ मनासिव ठहर्छ भन्ने समेत सुदूर पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको ०३८।८।१५।२ को फैसला ।

९.    उक्त इन्साफमा चित्त नबुझेकोले पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने सर्वजित ऐरको निवेदनमा सबूत प्रमाण हेरी वादी दावी पुग्ने नपुग्ने निर्णय गर्नुपर्नेमा सो बमोजिम नगरी वादी दावी खारेज गर्ने गरेको सु.प.क्षे.अदालतको फैसलामा अ.बं.८२ नं.को त्रुटि हुनगएको देखिनाले पुनरावेदनको अनुमति दिइएको छ भन्ने (साविक पेज नं. १३३) यस अदालत डिभिजनबेञ्चको ०३८।११।२० को आदेश ।

१०.    नियमबमोजिम दैनिक पेशी सुचीमा चढी पेश हुनआएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदकतर्फबाट उपस्थित विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री लक्ष्मणप्रसाद अर्यालले १९७६ सालको बनपाला सनद देखि छुट्टिई मेरो पक्ष सर्वजित ऐरले भोजराज भट्टबाट २०२६ सालदेखि राजीनामा लिई तिरोभरो गरी आएको जग्गामा प्रतिवादीहरूले खिचोला गरे भन्ने दावी भएपछि खिचोला गरेको हो होइन भनी इन्साफ गर्नुपर्नेमा खारेज गरेको सुदूर पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ नमिलेको हुँदा बदर हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस गर्नुभयो । विपक्षीतर्फबाट उपस्थित विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्णप्रसाद पन्तले वादी प्रतिवादीको सबूत प्रमाण बुझी नाप नक्सा समेत गरी वादी दावी नपुग्ने गरी खारेज गरेको निर्णय न्यायको दृष्टिबाट पनि मिलेकै छ भन्ने समेत बहस गर्नुभयो ।

११.    यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा प्रस्तुत मुद्दामा रू.९०।– भोजराज भट्टबाट ०२६।१।२८ मा राजीनामा लिई भोगचलन दा.खा.समेत गरी आएको भोजराजकै जग्गा पूर्व लिटीरीका घुरीया जाने बाटो पश्चिम धार डाँडा उत्तर खोल्सा दक्षिण यति ४ किल्ला भित्रको ऐरी गाउँ गडा जग्गामा २०३२।१०।१५ मा विपक्षहरू मध्ये दक्षिणपट्टि धनबहादुरले र उत्तरपट्टि कल्पेले पूर्वपट्टि धनी साउदले साँध च्यापी खिचोला गरेकोले राजीनामा बमोजिमको जग्गा सधाई विपक्षीहरूको दावी छुट्टाई पाउँ भन्ने वादी सर्वजित ऐरको फिराद दावी ।१९७६ सालको वनपाला सनद भित्रको जग्गा २०२६ सालमा घरसारबाट जालसाजी राजीनामा खडा गरी दा.खा.गरी खाने उद्देश्य राखेको भन्ने प्र.कल्सेको र वादी दावीको जग्गा हामीहरूले खिचोला गरेको होइन हाम्रो दर्ता जग्गा हामीले भोगचलन गरेका छौ भन्ने प्र.धनबहादुर तथा साउदको प्रतिउत्तर जिकिर देखिन्छ शुरू डडेलधुरा जिल्ला अदालतबाट प्रस्तुत मुद्दामा वादीको फिराद दावी गर्ने हकदैया नै नपुग्ने भनी अ.बं.८२ नं.बमोजिम खारेजी फैसला गरेको पाइन्छ । डडेलधुरा जिल्ला अदालतको सो इन्साफलाई महाकाली अञ्चल अदालत तथा तत्कालिन सुदूर पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतबाट समेत सदर गरेको देखिन्छ । अ.बं.८२ नं.बमोजिम खारेजी फैसला गर्दा वादीको विवादका जग्गाहरूमा दावी गर्ने हकदैया नभएको भन्ने आधार लिएको सम्बन्धमा विचार गर्दा वादीले २०२६।१।२८ को राजीनामाको आधारमा दाखिल खारेज गरी तिरोभरो समेत गरी आएको कुरा प्रतिवादीहरूले स्वीकार गरेका छन् । यस स्थितिमा वादीलाई नालिस गर्न अ.बं.८२ नं.ले हकदैया प्राप्त भएकै देखिनाले वादी दावी बमोजिमका जग्गाहरू प्रतिवादी धनबहादुर समेतले खिचोला गरेका हुन होइनन् वादी दावी पुग्ने नपुग्ने के हो निर्णय गर्नुपर्नेमा फिराद गर्ने हकदैया नै नभएको भनी खारेज गर्ने गरेको शुरू इन्साफ सदर गरेको उक्त तत्कालिन सुदूर पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मिलेको नदेखिँदा उल्टी हुनेठहर्छ । पुनः सबूतप्रमाण हेरी वादीदावी पुग्ने नपुग्ने के हो ? निर्णय गर्नु भनी हाजिररहेका पक्षहरूलाई तारेख तोकी मिसिल शुरू डडेलधुरा जिल्ला अदालतमा पठाई दिनु ।

 

उक्त रायमा मेरो सहमति छ ।

 

न्या.जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव

 

इतिसम्वत् २०४० साल श्रावण ३० गते रोज २ शुभम् । (साविक पेज नं. १३४)