निर्णय नं. १६५५ - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. १६५५    ने.का.प. २०४० अङ्क ५

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री बासुदेव शर्मा

माननीय न्यायाधीश श्री जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव

सम्वत् २०३९ सालको रिट नम्बर १८२६

आदेश भएको मिति : २०४०।४।२२।१ मा

निवेदक : जिल्ला भूमिसुधार कार्यालय कञ्चनपुरका स.ले.पा.गणेशबहादुर बम

विरूद्ध

विपक्षी :  अञ्चलाधिश, अञ्चलाधिशको कार्यालय महाकाली अञ्चल महेन्द्रनगर समेत

विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

(१)                आफ्नो अधिकारको कुरामा ऐन नियमको प्रकृया अपनाई निर्णय गरिएको देखिँदा माग बमोजिमको आदेश जारी गर्नु नपर्ने ।

(प्रकरण नं. १२)

निवेदकतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री पिताम्बर सिलवाल

विपक्षीतर्फबाट       : विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्साल र विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता        श्री कुसुम श्रेष्ठ

आदेश

न्या.बासुदेव शर्मा

१.     नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत उत्प्रेषण वा अन्य उपयुक्त आज्ञा, आदेश पूर्जि जारी गरी विपक्षी अञ्चलाधिशको मिति २०३९।२।१० को निर्णय बदर गरिपाउँ भनी रिट निवेदन मिति २०३९।३।३।५ मा  दर्ता भएको रहेछ ।

२.    संक्षिप्त तथ्य तथा जिकिर यस प्रकार छन् : महाकाली अञ्चल अदालतका का.मु.अञ्चल न्यायाधीशको अध्यक्षतामा मिति ०३८।११।१५ मा बसेको बढुवा समितिको निर्णयले जि.भू.सु.का. कञ्चनपुरको ना.सु.(रा.प.अं. प्रथम श्रेणी) पदमा बढी अंक प्राप्त गर्ने निवेदकलाई नियमानुसार बढुवाको लागि सिफारिश गरेको सूचना जि.भू.सु.का.कञ्चनपुरबाट मिति २०३८।११।१८ मा प्रकाशित भएको र मिति २०३८।२।१६ मा गोरखापत्रमा प्रकाशित भएको थियो सो बढुवा समितिको सिफारिश उपर विपक्षी व.स.नि.नवराज पन्तको उजूरी निवेदन परेकोमा निवेदकको नोकरीको ज्येष्ठता बापत ९२.२४ अंक मात्र पाउनेमा ९२.३८ अंक दिएको र शैक्षिक योग्यता बापत १६ अंक पाउनेमा २० अंक दिएको तथा विपक्षी नवराज पन्तको ज्येष्ठता बापत ९२.३८ पाउनेमा ९२.३६ अंक दिएको भन्ने समेत आधार देखाई (१९५) बढुवा समितिले गरेको निवेदकको बढुवा सिफारिश बदर गरी विपक्षी नवराज पन्तको नाम कायम गरी संशोधित नामावली प्रकाशन गर्न बढुवासमितिलाई सूचना दिने भन्ने विपक्ष अञ्चलाधिशबाट मिति २०३९।२।१० मा निर्णयभयो।

३.    म निवेदकले अधार हाईस्कूलबाट २०१२।१२।३० मा फाइनल परीक्षा उत्तीर्ण गरी पाएको लिविंग सर्टिफिकेटमा श्रेणी खुलेको थिएन श्रेणी नखुलेकोमा द्वितीय श्रेणीको अंक दिइने निजामती सेवा नियमावली, २०२१ को नियम ३:५(४) को देहाय (क) को कैफियत नं.२ मा भएकोले सो नियम अनुसार बढुवा समितिले द्वितीय श्रेणीको अंक २० दिएकोमा विपक्षी अञ्चलाधिशले तृतीय श्रेणीको अंक दिने गरेको निर्णयबाट उक्त कानुनको ठाडै उल्लंघन भएको छ ।

४.    जहाँसम्म अधार हाईस्कूल पास मात्र गरेको शैक्षिक योग्यताको हकमा द्वितीय श्रेणी सरह नम्बर दिन नमिल्ने र एस.एल.सी.वा सो सरहको प्रमाणपत्रलाई उपाधि वा डिप्लोमा मान्यता दिन मिल्ने पनि नियममा व्यवस्था भएको नदेखिएको भन्ने विपक्षी अञ्चलाधिशको निर्णयको कुरा छ, नि.से.नि.को नियम ३.५.(४) को देहाय (क) को कैफियत सि.नं.२ मा कुनै श्रेणी नखुलेको उपाधि वा डिप्लोमालाई द्वितीय श्रेणी बापतको अंक दिइने छ भन्ने र सि.नं.३ मा कम्पार्टमेन्टल परीक्षा पास गरेको भए तृतीय श्रेणी बापतको अंक दिइने छ भन्ने व्यवस्था गरी कम्पार्टमेन्टल परीक्षा पास गरेकोमा बाहेक अरू कुनैमा श्रेणी नखुलेको रहेछ भने द्वितीय श्रेणीको अंक पाउने गरी गोश्वारा लवजमा कैफियत लेखिएको हो सो कैफियतमा लेखेको उपाधि भन्ने गोश्वारा लवजले सबै किसिमको शैक्षिक योग्यतालाई अंगाल्छ वा अंगाल्दैन भनी हेर्दा श्रेणी नखुलेको एस.एल.सी.वा सो सरह बापत गरेको प्रमाणपत्रलाई तृतीय श्रेणीको अंक दिइने भनी उक्त नियममा लेखेको नहुँदा लोकसेवा आयोगबाट मान्यता प्राप्त उपाधि डिप्लोमा तालीम तथा शिक्षण संस्थाहरू २०३६ लाई हेरिएमा सो पुस्तकको पृष्ठ ३४ मा अधार हाईस्कूलको अन्तिम परीक्षा पासलाई संस्था तथा उपाधिको नाम शीर्षक अन्तर्गत राखी उपाधिको संज्ञा दिई अधारलाई स्कूलको अन्तिम परीक्षा पासलाई एस.एल.सी.को समकक्षमा मान्यता प्रदान गरी राखेको पाइन्छ त्यतिमात्र नभई विपक्षी अञ्चलाधिश कार्यालयबाट यस सम्बन्धमा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय ऐन नियम परामर्श शाखामा सोधनी हुँदा समान्य प्रशासन मन्त्रालयले श्रेणी नखुलेको एस.एल.सी.वा सो सरहलाई द्वितीय श्रेणी बापतको अंक दिन मिल्ने स्पष्ट नै छ भनी मिति ०३९।१।२० मा आ.वा.पत्रद्वारा जवाफ दिएको समेत बुझिएको छ यस्तो स्थितिमा निवेदकको एस.एल.सी.सरहको अधार हाईस्कूलको अन्तिम फाइनल परीक्षण पासको लिविंग सर्टिफिकेटमा श्रेणी नखुली उपरोक्त नियमानुसार द्वितीय श्रेणीको अंक २० पाउने भई बढुवा समितिले द्वितीय श्रेणीको अंक दिएकोमा विपक्षी अञ्चालाधिशले द्वितीय श्रेणीको अंक दिन नमिल्ने भनी तृतीय श्रेणीको अंक १६ दिने गरेको निर्णय उपरोक्त कुरा र कारणबाट गैरकानुनी र अन्यायपूर्ण भएको छ । (१९६)

५.    जहाँसम्म निवेदकले पेश गरेको विवरणको शैक्षिक योग्यताको फाराममा तृतीय श्रेणी उल्लेख गरेको भन्ने कुरा छ, विवरणमा लेखिएको आधारमा नम्बर पाउने होइन, प्रमाणपत्रको आधारमा नम्बर पाउने हो प्रमाणपत्रमा श्रेणी नखुली नियमानुसार नै द्वितीय श्रेणीको अंक पाउने भएपछि विवरणमा तृतीय श्रेणी भनी भूलबाट लेखिन गएका कारणले मात्र नम्बर घटाउने नियम कानुनले मिल्दैन यदि त्यसै हो भने प्रमाणपत्रबाट पाउन सक्ने भन्दा बढी नम्बर पाउने गरी विवरण लेखी दिएको रहेछ र सो अनुसार बढी नम्बर पाउने हो भने प्रमाणपत्रको आधारमा नम्बर पाउने नियमको व्यवस्था नै निष्प्रयोजन हुनजाने हुन्छ ।

६.    निवेदकको नोकरीको ज्येष्ठता बापत ९२।२४ अंक शैक्षिक योग्यता बापत २० अंक कार्यदक्षता बापत ९३.११ अंक वर्गीकृत क्षेत्र बापत ४० अंक समेत जम्मा २४५.३५ अंक हुनआउँछ भने विपक्षी नवराजको ज्येष्ठता बापत ९२.३८ शैक्षिक योग्यता बापत १६ अंक कार्यदक्षता बापत ९६ अंक वर्गीकृत क्षेत्र बापत ४० गरी जम्मा २४४.३८ अंक हुन आई विपक्षी नवराजको भन्दा निवेदकको ९७ अंक बढी नै भई बढुवा समितिले म निवेदकलाई ना.सु.पदमा बढुवा सिफारिश गर्ने गरेको निर्णय सदर कायमै रहनु पर्नेमा बदर गरी निवेदकको सट्टा विपक्षी नवराजको नाम कायम गर्ने गरेको विपक्षी अञ्चलाधिशको निर्णयबाट नि.से.नि.को उपरोक्त नियमहरूद्वारा प्रदत्त कानुनी हक र नेपालको संविधानको धारा १०(१) द्वारा प्रदत्त समानताको हकमा समेत आघात पर्न गएको छ ।

७.    विपक्षीहरूद्वारा लिखितजवाफ मगाई पेश गर्नु भन्ने सिड्डलबेञ्चको मिति २०३६।३।७।२ को आदेशानुसार प्राप्त हुनआएको लिखितजवाफ निम्न प्रकार छन् :

८.    निजामती सेवा नियमावली, २०२१ को नियम ३.५(४) ले तोके बमोजिम शैक्षिक योग्यताको नम्बर पाउन उम्मेदवार सक्षम व्यक्ति हुन्छ भने विपक्षीको प्रमाणपत्रले द्वितीय श्रेणीको नम्बर प्राप्ति गर्नको लागि समानस्तरमा निर्धारण गर्दा पनि समानस्तर निर्धारण समितिबाट पनि नखुल्ने भएमा मात्र द्वितीय श्रेणीको नम्बर दावी गर्न सकिनेमा निवेदकले समानस्तर निर्धारण समिति समक्ष पेश नगरेकोबाट सो प्रमाणपत्रबाट श्रेणी खुल्ने वा नखुल्ने भन्ने नै निर्णय नभएको र निवेदकले आफ्नो दावी पुष्टि गर्न समानस्तर निर्धारण समितिमा नियमबमोजिम पेश गर्न पाउने अधिकार समेत परित्याग गरिसकेको अवस्था र हाल रिट क्षेत्रमा समानस्तर निर्धारण गराउन पनि नसकिने भएको हुँदा निवेदकले दोश्रो श्रेणीको नम्बरको दावी गर्न नसक्ने हुने भएको हुँदा निवेदकको रिट निवेदनपत्र खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत नवराज पन्त ।

९.    स.ले.पा.गणेशबहादुर बमलाई उक्त अनुसार अनियमित किसिमले उम्मेदवारमा समावेश गराइएको छ र उसमा पनि निज गणेशबहादुरको अंक भन्दा नवराज पन्तकै अंक बढी हुनआएको आधार प्रमाणहरूबाट (१९७) देखिएकोले जि.भू.सु.का. महेन्द्रनगरको ना.सु.पदमा निज नवराज पन्तलाई बढुवा कायम गर्ने ठहराई मिति २०३९।२।१० मा महाकाली अञ्चलाधिशको कार्यालयबाट गरेको निर्णय नियम अनुसार नै भएको छ । सो निर्णय गैरकानुनी रूपबाट गरेकै छैन, रिट निवेदनपत्र खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत महाकाली अञ्चलाधिशको कार्यालय ।

१०.    तारेखमा रहेका निवेदकको वारेस ओमकारमानलाई रोहवरमा राखी निवेदकतर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री पिताम्बर सिलवालको र विपक्षी महाकाली अञ्चलाधिशको कार्यालय तर्फबाट खटिई उपस्थित हुन भएका विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्सालको तथा विपक्षी नवराज पन्त तर्फका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कुसुम श्रेष्ठको बहस समेत सुनियो ।

११.    निवेदकको माग बमोजिम आदेश जारी हुने नहुने के रहेछ ? निर्णय दिनुपरेको छ । यस्तो महाकाली अञ्चल अदालतमा अञ्चल न्यायाधीशको अध्यक्षतामा ०३८।११।१५।६ मा बसेको बढुवा समितिको निर्णय अनुसार भू.सु.शाखा बैतडी स.ले.पा.भानुभक्त भट्ट (रा.प.अ.प्रथम) लेखापाल पदमा तथा भू.सु.का.कञ्चनपुरमा स.ले.पा.गणेशबहादुर बम ना.सु.(रा.प.अ.प्रथम) पदमा क्रमश भू.सु.शाखा बैतडी तथा जि.भू.सु.का.कन्चनपुरमा सिफारिश गरिएको निर्णय जिल्ला भूमिसुधार कार्यालयमा प्राप्त भएको हुँदा उक्त बढुवा समितिको निर्णयमा चित्त नबुझी सम्भाव्य उम्मेदवारहरूले नि.से.नि.को म्यादभित्र सम्बन्धित कार्यालयमा उजूर गर्न जारकारी गरिएको भनी मिति ०३८।११।१८ मा जिल्ला भूमिसुधार कार्यालय कन्चनपुरले सूचना प्रकाशित गरेको ।

१२.   मूल्याङ्कन गर्दा सबैभन्दा बढी अंक भानुभक्त भट्टले जम्मा अंक २५९.३५ र गणेशबहादुर बमले त्यसपछि सबभन्दा बढी अंक २४५.४९ प्राप्त गरेकोले क्रमश जि.का.भूमिसुधार शाखा बैतडीको लेखापाल भानुभक्त भट्टलाई र जि.भू.सु.का.कन्चनपुरको ना.सु.पदमा गणेशबहादुर बमलाई बढुवाको लागि सिफारिश गर्ने निर्णय गरियो भनी ०३८।११।१५।६ मा महाकाली अञ्चल अदालतका न्यायाधीशको अध्यक्षतामा बसेको बोर्डले निर्णय गरेकोमा निवेदक नवराज पन्तको उक्त निर्णयमा जम्मा अंक २४४.३७ उल्लेख गरेकोमा उक्त ज्येष्ठतामा निजको बढी भई जम्मा अंकमा २४४.३८ हुनआएको निज गणेशबहादुर बमको अंक भन्दा निवेदकको ३३ अंक बढी हुनआउँछ । अतः भानुभक्तको हकमा गरिएको बढुवा समितिको निर्णय कायमै राखी जि.का.भू.सु.शखा कन्चनपुरको ना.सु.पदमा स.ले.पा.गणेशबहादुर बमलाई बढुवा गर्ने गरी मात्र गरेको उक्त बढुवा समितिको ०३८।११।१५।६ को निर्णय बदर हुने ठहर्छ सो ठहर्नाले उक्त जि.का.भू.सु.शाखा कन्चनपुरका ना.सु.पदमा बढुवाको लागि निवेदक जि.का.भू.सु.शाखा डडेलधुराका व.स.नि.नवराज पन्तको नाम कायम भएकोले नि.से.नि.२०२१ को नियम ३.५.(९) बमोजिम संशोधित नामावली प्रकाशित गर्ने भन्ने सम्बन्धी बढुवा समिति महाकाली (१९८) अञ्चल अदालतलाई सूचना दिने ठहराई ०३६।११।२७ को नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित लो.से.आ.सूचनाको ११ नं.अनुसार प्रस्तुत उजूरी सम्बन्धमा निर्णय गरिएको छ भनी ०३९।२।१०।२ गते महाकाली अञ्चलाधिशको कार्यालयले निर्णय गरेको रहेछ । यसै साथ रहेको निर्णयको नक्कल हेर्दा शैक्षिक योग्यता र ज्येष्ठताको आधारमा कति अङ्क कसले पाउन सक्ने भन्ने कुराको विस्तृत व्याख्या गरी छानबिन गरी निष्कर्षमा पुगेको देखिन्छ । त्यसबाट ऐन नियम विरूद्ध कुनै कारवाही गरी निर्णय भएको भन्न सक्ने अवस्था देखिंँदै आफ्नो अधिकारको कुरामा ऐन नियमको प्रकृया अपनाई निर्णय गरिएको देखिँदा निवेदकका माग बमोजिमको आदेश जारी गर्न पर्ने स्थिति देखिन आएन । प्रस्तुत रिट निवेदनपत्र खारेज हुनेठहर्छ । नियमबमोजिम गरी फाइल बुझाइदिनु ।

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव

 

इतिसम्वत् २०४० साल श्रावण २२ गते रोत १ शुभम् ।

 

