निर्णय नं. १६८८ - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. १६८८     ने.का.प. २०४० अङ्क ७

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री बासुदेव शर्मा

माननीय न्यायाधीश श्री त्रिलोकप्रताप राणा

सम्वत् २०३९ सालको रिट नम्बर ८२२

आदेश भएको मिति : २०४०।५।६।२ मा

निवेदक : जि.झापा शिवगंज गा.पं.वार्ड नं.७ को हाल परिवर्तित सतासिधाम गा.पं.वार्ड नं.७ बस्ने      चन्द्रबहादुर बस्नेत क्षेत्रीसमेत

विरूद्ध

विपक्षी : भूमिसुधार अधिकारी, भूमिसुधार कार्यालय चन्द्रगढी झापा समेत

विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

(१)                सम्बन्धित जग्गाधनी र निवेदकहरूका बीचमा कबुलीयतको अभावमा अधिकार प्राप्त अधिकारीले कानुन बमोजिम निर्णय गरेको हुँदा आदेश जारी गर्न नपर्ने ।

(प्रकरण नं. १०)

निवेदकतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री यादवप्रसाद खरेल

विपक्षीतर्फबाट       : विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री पन्नामान तुलाधर

आदेश

न्या.बासुदेव शर्मा

१.     नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत उत्प्रेषण वा अन्य उपयुक्त आज्ञा, आदेश पूर्जि जारी गरी विपक्षी भूमिसुधार अधिकारीको मिति ०३८।४।१५।५ को निर्णय बदर गरिपाउँ भनी रिट निवेदन मिति ०३९।५।२।४ मा दर्ता भएको रहेछ ।

२.    संक्षिप्त तथ्य तथा जिकिर यस प्रकार छन् : विपक्षीका नाउँको शिवगंज गा.पं.वार्ड नं.७ को साविक कि.नं.१५४,१४७,१४६,१५५ र १५६ समेतको कित्ताहरू फोर भई कायम कि.नं.१४७, १३०, १३०० र १३१०, १३१२,१२२२ समेतको जम्मा जग्गा बिगाहा ३–०–० को ०३६ सालका बाली देखि धान मन ३४,२० बुझाउने गरी ०३५।१०।२८ को कूत कबुलीयत अनुसार (३२७) जग्गाधनीलाई बुझाउनु पर्ने ठेक्का बुझाई आएको छु । मोही कायम गरिपाउँ भन्ने वादी दावी । मेरो नाउँ दर्ताको शिवगंज गा.पं.वार्ड नं.७ को कि.नं.साविक १५४,१४७,१४६,१५५,१५६ समेत फोर भई कायम २११५ को ज.वि.०–०–२ कि.नं.२११६ को ज.वि.०–४–१५ कि.नं.१३१० को ज.वि.०–८–० कि.नं.१३१२ को ज.वि.१–०–० कि.नं.१२२२ को ज.वि.१–४–८ र कि.नं.१४७ को ज.वि.०–२–१५ समेत जम्मा जग्गा बिगाहा ३–०–० वादीले ०३५।१०।२८ का कूत कबुलीयत अनुसार ठेक्का बुझाई आएको हुँदा निवेदकका नाउँमा मोही कायम गरी दिएमा मञ्जूर छ भन्ने समेत विपक्षी जग्गाधनीको जिकिर रहेछ । वादीले दावी गरेको जग्गा कमाएकोमा प्रतिवादीले स्वीकार गरी बयान गरी दिएको सरजमीन कार्यालयबाट समेत भएको हुँदा दावीको जग्गामा निवेदकलाई भू.सं.ऐनको दफा २५ को उपदफा (२) बमोजिम मोही कायम गरी दिई श्रेस्ता समेत सच्याई दिने ठहर्छ भन्ने समेत विपक्षी भूमिसुधार अधिकारीले मिति ०३८।४।१५।५ मा निर्णय गरेको रहेछ ।

३.    प्रस्तुत रिट निवेदन साथ कबुलीयत, ४ नं.जो.अ.नि.र मुलतवी आदेश अनुसार हामी मोही भएको र विपक्षी दुर्गादेवीलाई मोही कायम गरेको जग्गामा हाम्रो दावी भएको भन्ने कुरा संलग्न प्रमाणहरूले प्रष्ट पार्दछ । साथै मोहीले बुझाउनुपर्ने पञ्चायत विकास तथा जग्गा कर समेत हामीले बुझाई आएका छौं र ०३८ सलाको बाली समेत हामीबाट जिल्ला कार्यालय मार्फत विपक्षी मात्रिकाप्रसाद प्रसाईले बुझी लिनुभएको समेत छ र हामी वास्तविक जोती आउने व्यक्ति भएको र विपक्ष दुर्गादेवीलाई मोही कायम गरेको जग्गामा हाम्रो दावी रहेको कुरा देखिरहेको छ भने यस अवस्थामा हाम्रो निवेदन समेतमा विचार भई निर्णय गरिनुपर्नेमा मनमानी रूपमा विपक्ष मात्रिका र दुर्गादेवीको मिलेमतोबाट मोही कायम गर्ने गरी भएको निर्णय अ.बं.१८४क १८५ नं.को प्रत्यक्ष त्रुटिपूर्ण रहेबाट बदरभागी रहेको छ र अघि परेको हाम्रो दावीमा निर्णय नभई विपक्षी दुर्गादेवीको पछि परेको निवेदनको निर्णयबाट अ.बं.८९ नं.को समेत प्रतिकूल हुनगएको छ ।

४.    भूमिसम्बन्धी ऐन, २०२१ को दफा २५(२) अन्तर्गत मोही हुनको लागि लिखित कबुलीयत गर्नु पर्छ र एकप्रति कबुलीयत स्थानीय पञ्चायतमा दाखिला भएको हुनुपर्ने अनिवार्य कानुनी व्यवस्था भूमिसम्बन्धी ऐन, २०२१ को दफा ३४(१) ले गरेको छ । विपक्ष भूमिसुधार अधिकारीबाट भएको निर्णयमा कबुलीयत पञ्चायतमा दाखिल भएको भन्न सकिएको छैन न त विपक्षी मात्रिका र दुर्गादेवीले नै सक्नुभएको छ यस अवस्थामा विपक्षी अधिकारीबाट भएको निर्णय भूमिसम्बन्धी ऐन, २०२१ को दफा २५(२) र दफा ३४(१) को समेत प्रत्यक्ष त्रुटिपूर्ण रही बदरभागी रहेको छ ।

५.    विपक्षीहरूद्वारा लिखितजवाफ मगाई पेश गर्नु भन्ने सिड्डलबेञ्चको मिति ०३९।५।३।५ को    (३२८) आदेशानुसार प्राप्त हुनआएको लिखितजवाफ निम्न प्रकार छन् :

६.    रिट निवेदकहरूले मेरो जग्गा कमाएको भए म मात्रिकाप्रसाद प्रसाई वा दाता पवित्रादेवीबाट कबुलीयत प्राप्त गर्नुपर्ने जग्गाधनीको दामकामसँग जग्गा लिने वा कबुलीयत गर्नसक्ने रिट नम्बर ७४६ कृष्णबहादुर वि.भू.सु.अ.झापा उत्पे्रषणको ०३१।३।११।३ मा भएकोले निर्णय कानुन अनुकूल छ । ०३८।२।२९ गतेका दिन जग्गा जोतबारे भू.सु.का.झापाबाट सो साविक शिवगंज गा.पं.वा.नं.७ जग्गा भएको ठाउँमा बसी गाउँ पञ्चायतका गा.स.स.का रोहवरमा सरजमीन हुँदा जग्गा वादीले नै जोतेको भनी सबै सरजमीनको मानिसले सरजमीन मुचुल्कामा बयान गरेका छन् झुठ्ठा बकेको भए म्यादभित्र उजूर गरी बदर गराउन सक्नुपर्ने नसकेकोले वादी मोही भएको ठहर्ने दे. १०३२ श्यामनारायण वि.दण्डपाणी भू.मोहीयानी ०२५।७।२३।६ भन्ने सिद्धान्त छ । निवेदकहरूको कुनै पनि कानुनी हक हनन् नभएको हुँदा प्रस्तुत रिट निवेदनपत्र खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत मात्रिकाप्रसाद प्रसाई समेत ।

७.    सम्बन्धित कित्तामा सरजमीन भएको म्याद तामेल हुँदा मुचुल्का आदि भएको कारणहरूबाट समेत समयमा जानकारी पाएको छैन भन्न नमिल्ने हुँदा कानुनको परिधिमा रही भएको गरेको उक्त निर्णयले निवेदकको संवैधानिक अधिकार हनन् नभएको र विलम्बको सिद्धान्तको आधारमा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत भूमिसुधार कार्यालय चन्द्रगढी झापा ।

८.    तारेखमा रहेका निवेदकका वारेश शिवप्रसादलाई पुकार गर्ने लगाउँदा बेञ्च समक्ष उपस्थित नभएको र विपक्षी मात्रिकाप्रसादको वा.कुवेरप्रसाद चापागाईलाई रोहवरमा राखी निवेदकतर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री यादवप्रसाद खरेलको र विपक्षी भूमिसुधार कार्यालय झापा समेत तर्फबाट खटिई उपस्थित हुनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री पन्नामान तुलाधरको बहस समेत सुनियो ।

९.    प्रस्तुत केशमा निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी हुने नहुने के रहेछ निर्णय दिनुपरेको छ ।

१०.    यसमा कूत कबुलीयत अनुसार जग्गाधनीलाई बुझाउनु पर्ने ठेक्का बुझाई आएको छु । मोही कायम गरिपाउँ भन्ने वादी भएकोमा वादीले दावी गरेको जग्गा कमाएकोमा प्रतिवादीले स्वीकार गरी बयान गरी दिएको सरजमीन कार्यालयबाट समेत भएको हुँदा वादी दावीको जग्गामा निवेदकलाई भूमिसम्बन्धी ऐनको दफा २५ को उपदफा (२) बमोजिम मोही कायम गरी दिई श्रेस्ता समेत सच््याई दिने ठहर्छ भन्ने विपक्षी भूमिसुधार अधिकारीले निर्णय गरेको पाइन्छ । उक्त निर्णयमा सम्बन्धित जग्गाधनी र निवेदकहरूको बीचमा कबुलीयतको अभावमा अधिकार प्राप्त अधिकारीले कानुन बमोजिम निर्णय गरेको हुँदा निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी गर्न नपर्ने हुँदा प्रस्तुत रिट निवेदनपत्र खारेज हुने ठहर्छ । नियम बमोजिम गरी फाइल बुझाई दिनु ।

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.श्री त्रिलोकप्रताप राणा

 

इतिसम्वत् २०४० साल भाद्र ६ गते रोज २ शुभम् ।