निर्णय नं. १६८९ - उत्प्रेषण

निर्णय नं. १६८९     ने.का.प. २०४० अङ्क ७

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री बासुदेव शर्मा

माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

सम्वत् २०३९ सालको रिट नं. ८५१

आदेश भएको मिति : २०४०।५।१४।३ मा

निवेदक : का.न.पं.वडा नं.२७ भेडासिं बस्ने तिलकमान चक्रधर समेत

विरूद्ध

विपक्षी : श्री ५ को सरकार ३ नं.नापी गोश्वारा नक्साल समेत

विषय : उत्प्रेषण

(१)                यथार्थमा निर्णय हुनुभन्दा अगावै निवेदकहरूलाई राजीनामा गरी सकेको जग्गा निवेदकहरूबाट झिक्दा हक बेहकमा निर्णय गरेको भन्नु परी जग्गा नाप जाँच ऐन, २०१९ को संशोधन सहितको दफा ८(३) ले नापी गोश्वारालाई अधिकार छ भनी भन्न नमिल्ने ।

(प्रकरण नं. ८)

निवेदकतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री गंगाप्रसाद उप्रेती

विपक्षीतर्फबाट       : विद्वान अधिवक्ता श्री श्यामप्रसाद ढुड्डेल र विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री       पन्नमान तुलाधर

आदेश

न्या.बासुदेव शर्मा

१.     नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत उत्प्रेषणको आदेशद्वारा विपक्षी नं.१ को मिति ०३७।१२।२३ को निर्णय बदर गरी ०३२।११।३ मा नापी बमोजिम दर्ता भएको कि.नं.२०८ को क्षेत्रफल रोपनी ०–२–०–३ को जग्गाधनी पूर्जा दिनु भन्ने विपक्षी नं.१ का नाममा परमादेश लगायत जो चाहिने आज्ञा, आदेश पूर्जि जारी गरिपाउँ भन्ने निवेदकको रिट निवेदन मिति ०३९।५।१३।१ मा दर्ता भएको रहेछ । प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य जिकिर यस प्रकार छन् ।   (३३०) संक्षिप्त तथ्य एवं जिकिर :

२.    विपक्षी नं.४ का नाममा साविक जग्गा ०–५–१–१ भएको हाल नापी हुँदा का.न.पं.वडा नं.३१ घण्टाघरको पूर्व उत्तर कि.नं.२०९ दक्षिण कि.नं.२०३ यति ४ किल्ला भित्रको नरघटी समेत भई जम्मा वर्ग मिटर ७० कि.नं.२०८ बाट नापी ठहर रोपनी ०–२–०–३ कायम भई विपक्षी नं.४ का नाममा दर्ता भएको घरजग्गा रहेछ । उक्त जग्गाको धनी प्रमाणपूर्जा वितरण नहुँदै विपक्षी नं.४ ले हामीलाई २०३७।८।८।१ मा राजीनामा गरी दिनु भई हाम्रो हकमा आई हामीले भोगचलन गरी आएको हाम्रो अचल सम्पत्ति हो । कि.नं.२०८ को कित्ताबाट क्षेत्रफल ०–०–२–२ कि.नं.२०९ मा समावेश गरी दिने भनी पेश भएको टिप्पणींमा कि.नं.२०८ र २०९ को क्षेत्रफल घटबढ भएको सम्बन्धित जग्गाधनीहरूलाई जानकारी दिने भनी निर्णय समेत भएको रहेछ । आफ्नो जग्गा अर्कोले चापी घुसाई नापी दर्ता गरेको रहेछ भने त्यसको उपचारको लागि अदालतमात्र सक्षम हुन्छ । अतः आफ्नो अधिकार नभएको कुरामा विपक्षी नं.२ ले माथि उल्लेख भएबमोजिम निर्णय गरी अधिकारको उल्लंघन भएको छ । अतः उक्त त्रुटिपूर्ण निर्णयले हामी निवेदकको अचल सम्पत्तिमा असर पर्न गएको हुँदा विपक्षी नं.१ को ०३७।१२।२३ को निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरी ०३२।११।३ मा भएको नापी बमोजिम दर्ता भएको कि.नं.२०८ को क्षेत्रफल रोपनी ०–२–०–३ को जग्गाधनी पूर्जा दिनु भन्ने विपक्षी नं.१ का नाउँमा परमादेश लगायत जो चाहिने आज्ञा, आदेश वा पूर्जि जारी गरिपाउँ भन्ने व्यहोरा समेत उल्लेख गरी रिट निवेदकले जिकिर लिएको रहेछ ।

३.    विपक्षीहरूद्वारा लिखितजवाफ आए पछि पेश गर्नु भन्ने ०३९।५।१६।४ को सिड्डलबेञ्चको आदेशानुसार प्राप्त हुनआएको लिखितजवाफ यस प्रकार छन् ।

४.    मेहबुव बक्सबाट तिलकमान चक्रधरले खरीद गरी लिई सकेपछि भएको संशोधन भन्ने प्रश्न नापी भइसकेपछि खरीद बिक्री भएकोमा नापीको श्रेस्ता पनि यथावत राख्ने व्यवस्थाको लागि साविकवालाबाट हालवालामा हस्तान्तरण भएअनुसार नापी गोश्वारामा संशोधन गर्ने चलन भएकोमा तिलकमान चक्रधरले नापी गोश्वारामा संशोधन गराउन निवेदन नगरेकोले नापी गोश्वाराले निज चक्रधरलाई थाहा पाउने कुरो भएन र अलिबक्स मियाँले मेहबुव बक्स समेत गरी दिएको अंशबण्डामा ८½ को घर भन्ने उल्लेख भएको र भोगचलन कस्तो छ भनी भएको सरजमीन मुचुल्कामा निवेदक मध्ये रामचन्द्र चक्रधर समेतले क्षेत्रफल संशोधन गर्नु पर्ने कुरामा सहमति जनाई सहिछाप गरेकाले संशोधन नियमपूर्वक भएको हुँदा निवेदकहरूको कुनै संवैधानिक हक हनन् भएको नहुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत ३ नं.नापी गोश्वारा र १ नं.नापी टोली (ख) समूह ।

५.    विपक्षीहरूका भनाई अनुसार विपक्षीको दाताके जग्गा छैन मेरो जग्गा घट्न गएकोबाट मेरो उजूर परी जाँचबुझ भई गएकोमा पनि मेरो साविक बमोजिम ०–५–१–१ जम्मा सबूत नई नरघटी हुन गई (३३१) ०–४–१–२ भयो सो अंक नापी हुँदाका बखत रसीदका पिठमा नापीले जनाई दिएको छ सोही अनुसार ज.ध.प्रमाणपूर्जा पनि पाएको छु । साविक अंकमा घटेको छ तापनि नरघटी नरबढी हुने स्वाभाविकै भएकोले त्यसमा भन्ने कुरा केही भएन, माथि उल्लेख गरिए अनुसार सरकारले अधिग्रहण गरेको जग्गा मेरो जग्गाबाट भर्ना दिने दिलाउने प्रश्न उठ्न सक्दैन अतः उक्त रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत अब्दुल वाहिंत मियाँ ।

६.    तारेखमा रहेका निवेदक तिलकमान चक्रधर समेतका तर्फका वारेस मदनप्रसाद पराजुलीलाई र विपक्षी अब्दुल वाहित मियाँलाई रोहवरमा राखी निवेदकतर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री गड्डाप्रसाद उप्रेती, विपक्षी अब्दुल वाहिद मियाँको तर्फबाट विद्वान अधिवक्ता श्री श्यामप्रसाद ढुंगेल र ३ नं.नापी गोश्वारा समेतको तर्फबाट खटी उपस्थित हुनुभएका विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री पन्नामान तुलाधर समेतको बहस सुनियो ।

७.    प्रस्तुत मुद्दामा रिट निवेदकको माग बमोजिम आदेश जारी हुने नहुने के रहेछ निर्णय दिनुपरेको छ ।

८.    यसमा ०३७।१२।२३ गते ३ नं.नापी गोश्वाराले निर्णय गरेको बदर गरिपाउँ भनी निवेदकहरूले रिट निवेदनपत्र दिएकोमा विचार गर्दा मेहबुव बक्स मियाँबाट कि.नं.२०८ को जग्गा निवेदकहरूले मिति ०३७।८।८ मा राजीनामा गरी लिई भोगचलन गरेको देखिन्छ । निवेदकहरूले ०३७।८।८ राजीनामा गरी लिइसकेको जग्गामा मेहबुव बक्सको हक टुटिसकेको देखिन्छ । यस्तो हक टुटिसकेको मेहबुव बक्स समेतलाई ०३७।१०।२०।२ मा सरजमीनमा राखी निर्णय गरेको देखिन्छ । यथार्थमा निर्णय हुनुभन्दा अगावै निवेदकहरूलाई राजीनामा गरिसकेको जग्गा निवेदकहरूबाट झिक्दा हक बेहकमा निर्णय गरेको मान्नु परी जग्गा नाप जाँच ऐन, २०१९ को संशोधन सहितको दफा ८(३) ले नापी गोश्वारालाई अधिकार छ भनी भन्न नमिल्ने हुँदा उक्त निर्णय बदर गरी दिएको छ । कानुन बमोजिम गर्ने भनी परमादेशको आदेश दिने ठहर्छ । जानकारीको निमित्त यो आदेशको प्रतिलिपि विपक्षी कार्यालयकहाँ पठाउन महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा पठाई नियमबमोजिम गरी फाइल बुझाई दिनु ।

उक्त रायमा म सहमत छु ।

न्या.श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

 

इतिसम्वत् २०४० साल भाद्र १४ रोज ३ शुभम् ।