निर्णय नं. १६९२ - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ
निर्णय नं. १६९२ ने.का.प. २०४० अङ्क ७
डिभिजनबेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री बासुदेव शर्मा
माननीय न्यायाधीश श्री हरगोविन्द सिंह प्रधान
सम्वत् २०३८ सालको रिट नं. १७४७
आदेश भएको मिति : २०४०।५।३१।६ मा
निवेदक : जि.धनुषा नगराइन गाउँ पञ्चायत वडा नं.२ बस्ने शिवनारायण निधि
विरूद्ध
प्रतिरक्षी : जि.धनुषा, जनकपुर नगरपञ्चायत जनकपुर धाम समेत
विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ
(१) नक्सा बमोजिमको बनाइने घरले चर्चेको जग्गा सम्बन्धमा विवादको निरोपण नगरेको हुँदा तेरो मेरोमा प्रवेश गरेको भन्न नमिल्ने ।
(प्रकरण नं. १२)
निवेदकतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री कमलनारायण दास
आदेश
न्या.बासुदेव शर्मा
१. नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत उत्प्रेषणको आदेश जारी गरी विपक्षी जनकपुर नगरपञ्चायतले ०३८।२।१३।३ मा गरेको निर्णय र सो आधारमा जारी गरिएको आदेश समेतलाई बदर गरिपाउँ भनी यस अदालतमा मिति ०३८।३।३१।४ मा निवेदन दर्ता भएको रहेछ ।
२. मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य एवं जिकिर : जि.म.जलेश्वर गा.पं.वडा नं.९ को किशोरी पाठक सँग ०३६।५।२६ गते रू.२५,०००। मा जनकपुर न.पं.वडा नं.४(ख) कि.नं.९८ को ०–२–० दुई कठ्ठा मध्ये पश्चिम तर्फबाट बाटोको लागि ०–०–३ धुर छुट्याई बाँकी रहेको ०–१–१७ मध्ये जि.ध.सबैला गा.पं.वडा नं.३ को रिता नायकलाई उत्तरतर्फबाट पहिले ०३५।९।१६ मा राजीनामा गरेको ०–०–१४ धुर कटाई बाँकी रहेको दक्षिणतर्फको ०–१–३ धुर जग्गा मैले राजीनामा गराई भोग गर्दै आएको छु।
३. मेरो र रिता नायकको राजीनामा बमोजिमको जग्गा छुट्याउनु पर्नेमा रिता नायकले आफ्नो भोग भनी देखाएको राजीनामा भन्दा बढी जग्गालाई निजको भन्दै मुचुल्का खडा गरी ल्याएकोमा रिता नायकले हक प्राप्त गरेको भन्दा बढी र फरक भएकोले विरोध जनाउँदा सो सन्दर्भमा अद्यापि पनि विवादको अन्त भइसकेको छैन । प्रतिरक्षीले ०–०–१४ धुर जग्गालाई आफ्नो देखाई निजको जग्गा मिची घर बनाएकोमा निजको पहिलो उजूरीबाट घर बनाउने काम रोक्का समेत रहेको पूर्जि जाँदा जाँदै पनि प्रतिरक्षीले उक्त जग्गा शान्ति सुरक्षाको लागि जि.का.धनुषामा निवेदन दिइएकोमा जि.का.धनुषाले जनकपुर न.पं.मा पठाई दियो । जनकपुर नगरपञ्चायतले आफूले ऐनले हेर्न नहुने तेरो मेरो विवाद परेको साँधको सीमाना सम्बन्धी प्रमाण बुझी फैसला गर्नुपर्ने कुरामा आफ्नो ओभरसियरद्वारा प्रतिवेदन लिई अनधिकृत किसिमले हकदैया नै नभएको असम्बद्ध व्यक्तिको उजूरीबाट रू.१५। जरिवाना गरी सीमाना छुट्याई दिने ठहर्याई ०३८।२।१३।३ मा निर्णय गरेको सूचना प्रधान अधिकृत मार्फत मिति ०३८।२।२२ मा पत्र दिएको भन्ने व्यहोरा उल्लेख गर्दै निवेदन दिएको रहेछ ।
४. न.पं.को ओभरसियरको प्रतिवेदनबाटै पनि जग्गा तेरो मेरोको अवस्था देखिन आउँछ । मैले ५ फिट जग्गा च्यापेको छ छैन भन्ने कुरा राजीनामा बमोजिमको जग्गा नाप नक्सा गरी तेरो मेरोमा निरोपण गर्नु पर्ने विवाद हो । रिता नायकको त्यस सम्बन्धमा कुनै उजूरी छैन, परेको अवस्थामा न.पं.ले तेरो मेरोमा अदालतमा जानु भनी सुनाउनु पर्ने हुन्छ र त्यस्तो अवस्थामा रिता नायकले अदालतबाट मैले घर बनाएको ठाउँ निजको जग्गा भित्र घुसेको ठहर्याई फैसला गराई लिएमा निजको हकको स्वतः प्रचलन हुने नै हुँदा अ.बं.८२ नं.तथा (३३८) ऐनको दफा १७(१)(ढ) को प्रतिकूल निर्णय गरिएको हुनाले अनधिकृत निर्णय र सो को आधारमा जारी गरिएको आदेश समेतलाई उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको उल्लेख गरी रिट निवेदकले जिकिर लिएको रहेछ ।
५. विपक्षीहरूद्वारा लिखितजवाफ मगाई आए पछि पेश गर्नु भन्ने यस अदालतको सिड्डलबेञ्चको मिति ०३८।४।२१।४ को आदेशानुसार प्राप्त हुनआएको लिखितजवाफ यस प्रकार छन् ।
६. नगरपञ्चायतबाट भएको निर्णयमा नगरपञ्चायत ऐन, २०१९ को दफा १७(१)ढ.५३ र ५४ को कुनै त्रुटि भएको छैन । हक बेहकमा निर्णय भएको छैन । नक्सा पास गर्दा गराउँदा सीमा छुट्याउन पर्ने र रितादेवी र शिवनारायण निधि दुवैले नक्सा पास गरिपाउँ भन्ने निवेदन दिनुभएको र दुबैको जग्गा एक अर्कासँग जोडिएकोले जग्गाको सीमा छुट्याउने सम्बन्धमा सूचना दिनेसम्म भनिएको छ जसलाई हक बेहकको प्रश्नमा निर्णय भएको हो भन्न सकिने अवस्था छैन। विपक्षीले विना नक्सा पास घर बनाएको देखिँदा देखिँदै घर बनाएको छैन भनी जिकिर लिएको झुठ्ठा हुन् । घर बनाएका होइन भन्ने जिकिर नगरपञ्चायत समक्ष विपक्षीले म्याद बुझी लिए पनि भन्न सक्नुभएको छैन । म्याद बुझी नगरपञ्चायत गई मौकामा प्रतिवाद नगरेकोबाट निजको हकमा प्रतिकूल असर नपरेको स्वीकार गरी समर्थन गर्ने व्यक्तिले धारा ७१ आकर्षित गर्न सक्दैन । विपक्षी शिवनारायण निधिले रिता नायकलाई प्रत्यर्थी नबनाई निजको वारेस रामनारायणलाई प्रत्यर्थी बनाई दिनुभएको रिट निवेदन खारेजको भागी छ । विपक्षी रिट निवेदकको कथन निरर्थक रहेको र नगरपञ्चायतबाट ०३८।२।१३ मा गरेको निर्णयमा कुनै त्रुटि नरहेकोले रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने धनुषा जिल्ला जनकपुर नगरपञ्चायतको लिखितजवाफ रहेछ ।
७. नगरपञ्चायतबाट भएको निर्णयमा कुनै कानुनी त्रुटि नरहेको र विपक्षीको रिट जिकिर झुठ्ठा तथा निरर्थक रहेकोले रिटनिवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने जनकपुर न.पं.का प्रधानअधिकृतको लिखितजवाफ ।
८. विपक्षी निवेदकले नक्सा पास नै नगरी अर्कालाई पीर मर्का पार्ने कृया समेत गरी गरेको हुँदा र निवेदक स्वच्छ हृदयले नआएको हुँदा र अधिकार प्राप्त अधिकारीको निर्णय तथा आदेश कानुन बमोजिम नभएकोले रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने विपक्षी रामनारायण नायकको लिखितजवाफ ।
९. तारेखमा रहेका निवेदक शिवनारायण निधिको वारेस मदन राय यादव र विपक्षी नगरपञ्चायतको वारेस मकरमानलाई ३ पटकसम्म पुकार गर्दा पनि बेञ्च समक्ष उपस्थित नभएको । विपक्षी रामनारायण नायकको वारेस सुमनबहादुर तण्डुकारलाई रोहवरमा राखी निवेदकतर्फ विद्वान अधिवक्ता श्री कमलनारायण दासको बहस समेत सुनियो ।
१०. प्रस्तुत मुद्दा निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी हुने नहुने के रहेछ निर्णय दिनुपरेको छ ।
११. यसमा रितादेवी र शिवनारायण निधि दुवैको जग्गा एकअर्कासँग जोडिएकोले जग्गाको सीमा छुट्याउने सम्बन्धमा सूचना दिने सम्म भनिएको छ जसलाई हक बेहकको प्रश्नमा निर्णय भएको हो भन्न सकिने अवस्था छैन । विपक्षीले म्याद बुझी नगरपञ्चायतमा मौकामा प्रतिवाद नगरेकोबाट निजको हकमा प्रतिकूल असर नपरेकोले मिति ०३८।२।१३ मा नगरपञ्चायतबाट निर्णय गरेकोमा कुनै त्रुटि नरहेकोले रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने व्यहोरा जनकपुर नगरपञ्चायतको लिखितजवाफमा उल्लेख भएको पाइन्छ ।
१२. प्रस्तुत मुद्दामा जनकपुर नगरपञ्चायतले हक बेहकको निर्णय नगरी म्याद गुजारी बस्ने निवेदक शिवनारायण निधिलाई जग्गाको सीमानासम्म छुट्याउने आदेश गरेको पाइन्छ । यसबाट नक्सा बमोजिमको बनाइने घरले चर्चेको जग्गा सम्बन्धमा विवादको निरोपण नगरेको हुँदा तेरो मेरोमा प्रवेश गरेको भन्न मिलेन । तसर्थ जनकपुर नगरपञ्चायतले गरेको निर्णयमा कुनै कानुनी त्रुटि नदेखिँदा प्रस्तुत रिट निवेदनपत्र खारेज हुने ठहर्छ । नियमबमोजिम गरी फाइल बुझाई दिनु।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.हरगोविन्द सिंह प्रधान
इतिसम्वत् २०४० साल भाद्र ३१ गते रोज ६ शुभम् ।