निर्णय नं. १७०४ - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. १७०४     ने.का.प. २०४० अङ्क ७

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्र्रबहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री हरगोविन्द सिंह प्रधान

सम्वत् २०३९ सालको रिट नं. ७१६

आदेश भएको मिति : २०४०।७।११।६ मा

निवेदक : जि.मोरड्ड विराटनगर न.पं.वार्ड नं.१६ बस्ने श्री विलास थपलिया समेत

विरूद्ध

विपक्षी : भूमिसुधार कार्यालय सुनसरी छिटा गा.पं.सुनसरी समेत

विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

(१)                निवेदकहरू जग्गाधनी भएको जग्गामा मोहीको प्रमाणपूर्जा बनाई दिने निर्णय गर्नु अघि जग्गाधनीलाई बुझी निजको कुरामा समेत ध्यान दिई निर्णय गर्नुपर्ने ।

(प्रकरण नं. १०)

निवेदकतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री लक्ष्मणप्रसाद अर्याल

विपक्षीतर्फबाट       : विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्साल

आदेश

न्या.हरगोविन्द सिंह प्रधान

१.     मिति ०३८।१२।३ को निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गराई पाउँ भनी नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत प्रस्तुत रिट निवेदन पर्नआएको रहेछ ।

२.    संक्षिप्त तथ्य र निवेदन जिकिर यस प्रकार छ । निवेदक श्री विलासको हकभोग दर्ता तिरोको जिल्ला सुनसरी किताहा गा.पं.वार्ड नं.२(ख) कि.नं.३७ को ०–१८–१७½ ऐ.ऐ.कि.नं.३८ को ०–१८–० ऐ.ऐ.कि.नं.३९ का ०–१४–१५ ऐ.ऐ.कि.नं.९९ को १–०–० र म निवेदक सइद साझी मियाँको हकभोग दर्ता तिराको ऐ.ऐ.कि.नं.१२ को ०–१–१७½ जग्गाको विपक्षी गोपी साझीले अरू सम्पूर्ण कित्ता जग्गाहरूको ४ नं.जो.अ.नि. प्राप्त गरेको छु भन्ने आधारमा मिति ०३८।१२।१ मा भू.सु.का.सुनसरीमा मोहियानीको स्थायी प्रमाण पूर्जा पाउँ भनी हामी निवेदकलाई विपक्षी बनाई निवेदन दिनुभएकोमा विपक्षी अधिकारीज्यूबाट मिति ०३८।१२।३१ मा विपक्षी गोपी साझिलाई कि.नं.९९ को जग्गा बाहेक बाँकी सम्पूर्ण कित्ता जग्गाहरूको मोहियानी प्रमाण पूर्जा दिने भनी निर्णय गर्नुभएको रहेछ सो को जानकारी हामीलाई नक्कल सारी लिएबाट थाहा हुनआयो ।

३.    विपक्षी अधिकारीज्यूले उक्त निर्णय गर्दा हामीलाई बुझी हाम्रो भएको कुराको प्रतिवाद गर्न दिई निर्णय गर्नुपर्नेमा सो नगरी गरिएको निर्णय प्राकृतिक (३७६) न्याय सिद्धान्त विपरीत हुनगएको छ कि.नं.३७, ३८ र ३९ समेतका जग्गाहरू घरबास समेत र फलफूल समेत लगाई आएका हुँदा त्यस्तो जग्गामा मोहियानी हक नलाग्ने र विपक्षीले पेश गरेको भरपाई हामीलाई सुनाउन पर्ने सो नसुनाई गरेको निर्णय अ.बं.७८ नं.अनुसार बदरभागी छ र भिन्न भिन्न जग्गावालाको भिन्न कित्ता जग्गाहरूको विषयमा एउटै उजूरी निवेदन लिई निर्णय गरेको अ.बं.७२ नं. विपरीत हुनगएको छ भन्ने समेतको रिट निवेदन जिकिर रहेछ ।

४.    विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ मगाई आएपछि पेश पर्नु भन्ने यस अदालतको मिति ०३९।४।२७।४ सिड्डलबेञ्चको आदेश रहेछ ।

५.    मोहियानी हकको स्थायी प्रमाण पूर्जा बनाई दिने गरी अधिकारीज्यूबाट भएको निर्णय कानुनसंगत छ भन्ने समेतको हिटाहा गा.पं.को लिखितजवाफ रहेछ ।

६.    साविक देखि नै अरू जग्गाहरूको म मोही भएको आधारहरूबाट भू.सु.अ.ले स्थायी प्रमाणपत्र बनाई दिने गरेको निर्णय कानुन बमोजिम हुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेतको विपक्षी गोपी साझी मियाँको लिखितजवाफ रहेछ ।

७.    यस कार्यालयबाट भएको निर्णय कानुन समेत नै हुँदा रिट जारी हुन पर्ने होइन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेतको भूमिसुधार कार्यालय सुनसरीको लिखितजवाफ रहेछ ।

८.    निवेदकहरूको वारिस इश्वरीलाल श्रेष्ठ र प्रत्यर्थी गोपी साझिका वारिस सूर्यबहादुर भट्टराईलाई रोहवरमा राखी पेश हुन आएकोमा निवेदकतर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री लक्ष्मणप्रसाद अर्यालले रिट निवेदकहरूको जग्गामा मोहीको प्रमाण पूर्जा बनाई दिने निर्णय गर्दा जग्गाधनीलाई बुझी प्रतिवाद गराई निर्णय गर्नुपर्नेमा जग्गाधनीलाई नबुझी गरेको निर्णय प्राकृतिक न्याय सिद्धान्त विपरीत हुँदा बदरभागी छ भन्ने समेत र प्रत्यर्थी कार्यालयतर्फबाट बहस गर्न उपस्थित विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्सालले सबूत प्रमाणको मूल्याड्ढन गरी जो.अ.नि. समेतको आधारमा मोहीको प्रमाण पूर्जा बनाई दिने निर्णय गरेकोमा कानुनको त्रुटि छैन रिट खारेज हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस गर्नुभयो । प्रस्तुत विषयमा निवेदकका माग अनुसारका आदेश जारी हुनुपर्ने हो होइन सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुनआएको छ ।

 

९.    यस्ता निर्णयतर्फ हेर्दा ४ नं.जो.अ.नि. प्रमाण फिल्डबुकको कैफियतको सहिछाप र गा.पं.को सिफारिश धरौट राखेको रसीद मिसिल सामेल देखिएको हुँदा तपसील बमोजिम कित्ता जग्गाको मोही प्रमाण पूर्जा बनाई दिने भनी तपसीलमा कि.नं.१२।२७।३८ र ३९ को जग्गा उल्लेख गरी प्रत्यर्थी भूमिसुधार कार्यालय सुनसरीबाट मिति २०३८।१२।३१ मा निर्णय गरेको देखिन्छ ।

१०.    रिट निवेदकहरू जग्गाधनी भएको जग्गामा त्यसरी मोहीको प्रमाण पूर्जा बनाई दिने निर्णय गर्नु अघि जग्गाधनीलाई बुझी निजको कुरामा समेत ध्यान दिई (३७७) निर्णय गर्नुपर्ने हुन्छ तर प्रस्तुत विषयमा जग्गाधनी रिट निवेदकहरूलाई बुझी प्रत्यर्थी भूमिसुधार कार्यालयले निर्णय गरेको देखिँदैन । त्यसरी जग्गाधनी रिट निवेदकहरूलाई बुझ्दै नबुझी आफ्नो कुरा भन्ने मौकाबाट समेत वञ्चित गरी प्रत्यर्थी भूमिसुधार कार्यालय सुनसरीले प्रतयर्थी गोपी साझीलाई मोहीको प्रमाण पूर्जा बनाई दिने भनी गरेको मिति २०३९।१२।३१ को निर्णय प्राकृतिक न्याय सिद्धान्त विपरीत देखिन आयो ।

११.    अतः उपरोक्त उल्लेख भएअनुसार प्रत्यर्थी भूमिसुधार कार्यालय सुनसरीले गरेको मिति ०३९।१२।३१ को निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । कानुनबमोजिम निर्णय गर्नु भनी प्रत्यर्थी कार्यालयका नाउँमा परमादेशको आदेश जारी गरिएको छ । जानकारी निमित्त यो आदेशको प्रतिलिपि विपक्षी कार्यालयमा पठाउन महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा पठाई नियमबमोजिम बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.धनेन्द्र्रबहादुर सिंह

 

इतिसम्वत् २०४० साल कार्तिक ११ गते रोज ६ शुभम् ।

 

