निर्णय नं. १७१८ - कीर्ते जालसाजी
निर्णय नं. १७१८ ने.का.प. २०४० अङ्क ८
डिभिजनबेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्र्रबहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री हरगोविन्द सिंह प्रधान
सम्वत् २०३८ सालको फौ.पु.नं. २७४
फैसला भएको मिति : २०४०।७।२८।२ मा
पुनरावेदक/प्रतिवादी : जि.महोत्तरी भुनाहा खजुरिया गा.पं.वा.नं. ३ बस्ने सिल्टु राय यादव
विरूद्ध
विपक्षी/वादी : ऐ.ऐ.बस्ने खट्टर राय यादव
मुद्दा : कीर्ते जालसाजी
(१) जिल्ला अदालतको अन्तिम फैसलाबाट पारित भई कायम रहेको लिखतलाई प्रस्तुत कीर्ते जालसाजीको दावीबाट बदर हुने स्थिति समेत नभएको ।
(प्रकरण नं. १६)
पुनरावेदक प्रतिवादीतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री कमलनारायण दास
फैसला
न्या.धनेन्द्र्रबहादुर सिंह
१. प्रस्तुत मुद्दामा न्यायप्रशासन सुधार ऐन, २०३१ को दफा १३ को उपदफा (५) को खण्ड (ख) अनुसार पुनरावेदनको अनुमति दिने सर्वोच्च अदालत डिभिजनबेञ्चको ०३८।५।१७।४ को आदेशानुसार पुनरावेदनको लगतमा दर्ता भई पेश हुन आएकोमा मुद्दाको तथ्य निम्न अनुसार छ :
२. मेरा नाउँमा दर्ता भएको भूतहाख जुरिया वडा नं.३ख को कि.नं.१३४ को ०–५–९ कि.नं.७५ को ०–८–९ वडा नं.३ ख कि.नं.१०३ को ०–२–१२ समेत जग्गा विगाहा ।।।२ जग्गा लिखत पारित तर्फ पास गराई मेरो हक लाग्दैन लागेको जग्गाको बाली काट्न पाउँदैनौ मैले काटी लग्छु भनी बसिरहेको थिएँ । सिल्टुले सो कुरा बराबर प्रमाण लगाई रहेबाट आशंका लागी ०२९।२।११ गते यस अदालतबाट पारित गराउने गरेकोबाट यथार्थ हुनआयो । २१००।– को ०२८।२।२३ को लिखत पारित गरिपाउँ भनी ०२८।९।१३ गते मुद्दा दिएकोमा म्याद गई प्रतिवादीहरू मिली जालसाजबाट तामेल गराई थाहा नदिई एक तर्फी फैसला गराएछन् प्रतिवादीहरू मिली जालसाज लिखत खडा गरी झुठ्ठा नालेस दिई एकतर्फी फैसला गराउनुभएको पेश भएको लिखतमा कारणीको सिर पुछारमा थोरै ठाउँको रेखात्मक ल्याप्चेको रेखा प्रष्ट नबुझिने भन्ने कैफियत जनिएको पाई सो जग्गामा खिचोला गर्न सिल्टुको हकाधिकार छैन । लिखत मैले नगरेकोमा प्रतिवादीहरू मिली जालसाजी खडा गर्नुभएको प्रमाणका मानिसबाट थाहा पाएकोले जालसाज गरे गराएको तामेली बदर गरी कीर्ते ठहराई जालसाज कीर्ते गरे गराएमा सजाय गरिपाउँ भन्ने समेत फिरादपत्र ।
३. वादीले दावी गर्नुभएको कीर्ते राजीनामा लिखत मैले लेखेको वा कीर्ते काम गरेको छैन । सक्कल लिखत झिकी आएमा मेरो हस्ताक्षरबाट लेखेको सावित हुनसक्दैन भन्ने समेत मोहन ठाकुर वडहीको प्रतिउत्तर ।
४. मेरा उपर झुठ्ठा दावी गर्नुभएको हो सो लिखतमा मेरो सही परेको देखिन आउँदैन दावी गरेको लिखतमा मैले सहिछाप गरी साक्षी बसेको होइन छैन । सहिछाप भिडाई पाउँ भन्ने समेत रामप्रताप पास्यानको प्रतिउत्तर ।
५. वादी दावी झुठ्ठा हो । म्याद जालसाजी तामेल गर्ने गराउने सहिछाप गर्ने लिने दुवैथरी माथि नालेस दिनुपर्ने सो नगरी ३ जना साक्षी बस्ने माथि मात्र नालेस दिएको छ । अ.बं.११० नं.को रीत पुर्याई तामेल भएको हो । चुनावको कारणबाट जालसाजी दावा लिनुभएको हो । वेरीतसँग तामेल भएको अवस्था २०८ नं.बमोजिम फैसला बदर हुने कानुनमा भएको वादीले जालसाजीमा दावी लिनुभएको पुग्न सक्दैन भन्ने समेत सिल्टुको र इतलायनामा रीत पुर्याई हाम्रो सामुन्नेमा तामेल भएको हो सहिछाप गरेको हो भन्ने रामप्रीत राय र नवल राय वादीले सोरत्र व्यवहार गरी राजीनामा (४३४) गरेकोमा म समेत अन्तरसाक्षी बसी दिएका हो कीर्ते नभएको हुँदा दावा झुठ्ठा हो भन्ने कमल रायको संयुक्त प्रतिउत्तर ।
६. वादी दावीको ०२८।२।२३ को लिखतमा लागेको ऋणीको ल्याप्चे छापहरू अस्पष्ट भएको भनी रेखा विशेषज्ञबाट जाँच भई आएको लिखतमा लागेको ल्याप्चे छापहरूवादीको ल्याप्चेसँग भिडाउन सकिएन लेख्ने मोहन ठाकुरको हस्ताक्षर हो होइन भनी वारेसनामामा भइरहेको हस्ताक्षरसँग भिडाउँदा नभिडेको नमिलेको हुँदा ०२८।२।२३ को वादी खट्टर राय ऋणी प्रतिवादी सिल्टु राय धनी भएको लिखत कीर्ते ठहरेकोले बदर समेत हुने ठहर्छ । नवल राय यादव र रामप्रितले जालसाजी रूपमा तामेल भएको म्यादमा साक्षी बसी जालसाजी गरेको ठहर्छ भन्ने समेत महोत्तरी जिल्ला अदालतको ०३२।८।२८ को फैसला ।
७. सो फैसलामा चित्त बुझेन भन्ने समेत प्रतिवादी सिल्टु राय यादव समेतको पुनरावेदन पत्र।
८. सबूत प्रमाणको अभावमा पास हुने ठहर भएको राजीनामालाई कीर्ते र सो लिखत पास मुद्दामा प्रतिवादी खट्टर रायका नाउँमा तामेल भएको म्यादलाई जालसाज ठहराएको शुरूको फैसला उल्टी हुने ठहर्छ वादी दावी बमोजिम राजीनामा र म्याद जालसाजी ठहर्दैन भन्ने समेत जनकपुर अञ्चल अदालतको ०३४।३।८।४ को फैसला ।
९. सो फैसलामा कानुनी त्रुटि हुँदा पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने समेत खट्टर रायको निवेदन परेकोमा पुनरावेदन गर्ने अनुमति दिइएको छ भन्ने समेत मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको आदेश ।
१०. लिखतको ल्याप्चे सहिछापहरूको रेखाहरू अप्रष्ट भएको आधारबाट रजिष्ट्रेशन पारित भएको लिखत कीर्ते हो होइन भन्ने निष्कर्षमा पुग्न नसक्ने देखिन आयो । सहिछाप अप्रष्ट भएको वेरीतको लिखतबाट हक दायित्वको सिर्जना नै हुन नसक्ने यस अवस्थामा सो लिखतलाई सद्दे कीर्ते के हो भन्ने कुराको निर्णय नै दिई रहनु नपर्ने यस्तो अवस्थामा सो लिखतलाई कीर्ते जालसाजी ठहराएको शुरू महोत्तरी जि.अ.को र सद्दे ठहराएको जनकपुर अञ्चल अदालतको इन्साफ गल्ती ठहर्छ । म्याद जालसाजी नठहराएको सम्म जनकपुर अञ्चल अदालतको इन्साफ मनासिव ठहर्छ भन्ने समेत मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको ०३७।१०।१४।३ को फैसला ।
११. सो फैसलामा कानुनी त्रुटि हुँदा पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने समेत प्रतिवादी सिल्टु राय यादवको निवेदन परेकोमा लिखत कीर्ते जालसाजी वा सद्दे के हो त्यसको ठहर गरेको देखिएन । महोत्तरी जि.अ.को ०२८।१।७ को फैसलाले लिखत पास हुने ठहरी पारित भएको राजीनामा लिखतलाई समेत असर पर्ने किसिमबाट निर्णय गरेको म.क्षे.अ.को निर्णय त्रुटि हुँदा पुनरावेदनको अनुमति दिइएको छ भन्ने समेत सर्वोच्च अदालत डिभिजनबेञ्चको ०३८।५।१७ को आदेश ।
१२. पुनरावेदकतर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री कमलनारायण दासले वादीले जालसाजी कीर्ते भनी दावी गरेको लिखत रीतपूर्वकको भई अदालतको फैसलाबाट पास हुने ठहरी पास भएको छ । सो फैसला उपर उजूर छैन । अञ्चल अदालतले जालसाजी (४३५) ठहर्दैन भनी गरेको निर्णय मिलेको छ । क्षेत्रीय अदालतको फैसला बदर हुनुपर्छ भन्ने समेत गर्नुभएको बहस समेत सुनियो ।
१३. प्रस्तुत मुद्दामा मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मिलेको छ छैन सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुनआएको छ ।
१४. यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा जालसाजबाट गरे गराएको तामेली इतलायनामा बदर गरी मैले लिखत गरेकै नहुँदा सो लिखत कीर्ते ठहराई बदर गरिपाउँ भन्ने मुख्य वादीको दावी देखिन्छ ।
१५. वादीले कीर्ते ठहराई बदर गरिपाउँ भनी दावी लिएको मिति २०२८।२।२३ को लिखतलाई पारित गरिपाउँ भनी प्रतिवादी सिल्टु रायले वादी खट्टर राय यादव उपर दिएको फिरादबाट सो लिखत पारित हुने ठहरी २०२९।१।७ मा महोत्तरी जिल्ला अदालतबाट फैसला भई अन्तिम रूपमा रहेको प्रमाण मिसिलबाट देखिन्छ ।
१६. सो प्रमाणको लिखत पारित मुद्दामा तामेल भएको प्रस्तुत मुद्दाका वादी खट्टर राय यादवका नाउँको इतलायनामा हेर्दा अ.बं.११० नं. ऐनको रीत पुगी तामेल भएको पाइन्छ । सो इतलायनामा वादी दावी बमोजिम जालसाजी गरी तामेल गरेको भन्ने तथ्ययुक्त प्रमाण वादीले गुजार्न सकेको देखिँदैन । तसर्थ सो लिखत पारित मुद्दामा तामेल भएको इतलायनामा जालसाजीबाट तामेल गरेको भन्न सकिने अवस्था रहेन । लिखत कीर्ते भन्ने दावीतर्फ सो लिखत पारित गरी दिने महोत्तरी जिल्ला अदालतको फैसला अनुसार लिखत २०२९।२।११ मा रजिष्ट्रेशन पारित भएको पाइन्छ । सो लिखत वादीलाई देखाइएकोमा ल्याप्चे विशेषज्ञ जाँचबाट सद्दे देखिन आए सादा कागजमा धोखा पारी ल्याप्चे लगाई पछि लिखत तयार गराएको देखिन आउँछ भनी बयान गरेको छ । तर सो लिखत कीर्ते नै हो भनी एउटै कुरामा अडान लिन सकेको छैन । यसबाट लिखत भएकै रहेछ भन्नुपर्ने हुन्छ । सो लिखत पारित मुद्दामा भएका फैसलाबाट वादीको हक गएको भए अ.बं.८६ नं.अनुसार नालेस गर्न सक्नु पथ्र्यो । तर त्यसतर्फ नालेस उजूर गरी सो फैसला बदर गराउन सकेको देखिँदैन । त्यसरी लिखत पारित हुने ठहरी भएको महोत्तरी जिल्ला अदालतको अन्तिम फैसलाबाट पारित भई कायम रहेको लिखतलाई प्रस्तुत कीर्ते जालसाजीको दावीबाट बदर हुने स्थिति समेत नहुँदा वादी दावी बमोजिम राजीनामा लिखत र म्याद जालसाजी ठहर्दैन भनी जनकपुर अञ्चल अदालतले गरेको इन्साफ मनासिव ठहर्छ । सहिछाप अप्रष्ट भएको वेरीतको लिखतबाट दायित्वको सिर्जना हुन नसक्ने भई सद्दे कीर्तेमा निर्णय दिइरहनु नपर्ने भनी गरेको मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मिलेको देखिएन । अरू तपसील बमोजिम गर्नु ।
तपसील
वादी खट्टर राय यादवलाई जनकपुर अञ्चल अदालतका ०३४।३।८ का फैसलाले कीर्तेतर्फ जरिवाना रू.५२५। गर्ने गरेकोमा मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतका ०३७।१०।१४ को फैसलाले नलाग्ने भनी व्यहोरा जनाई लगत काट्ने गरेको सो जरिवाना लाग्ने भएकोले म.क्षे.अ.को फैसलाको लगत काटी जनकपुर अञ्चल अदालतको फैसला बमोजिमको लगत कायम राखी कानुन (४३६) बमोजिम गर्नु भनी महोत्तरी जि.अ.मा लेखी पठाउन का.जि.अ.मा लगत दिनु...........................................................................................................................१
मिसिल नियमबमोजिम गरी बुझाई दिनु..........................................................................................................................२
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.हरगोविन्द सिंह प्रधान
इतिसम्वत् २०४० साल कार्तिक २८ गते रोज २ शुभम् ।