निर्णय नं. १७२१ - उत्प्रेषण

निर्णय नं. १७२१     ने.का.प. २०४० अङ्क ८

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्र्रबहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री हरिहरलाल राजभण्डारी

सम्वत् २०३९ सालको रिट नं. १०३८

आदेश भएको मिति  : २०४०।८।१२।२ मा

निवेदक      : जिल्ला कपिलवस्तु दोहनी गा.पं.वार्ड नं.४ बस्ने रामबरण कुर्मी

विरूद्ध

विपक्षी : ऐ.हरनामपुर गा.पं.वार्ड नं.२ बस्ने बेचु लोनियासमेत

विषय : उत्प्रेषण

(१)                उखडा फाराम भरेको नदेखिएको भन्दै मोही प्रमाणपत्र समेत पाइसकेको भन्ने आधारमा मोही बदर गर्नु परेन भनी गरेको निर्णय त्रुटिपूर्ण छ भन्न नसकिने ।

(प्रकरण नं. १०)

निवेदकतर्फबाट      : विद्वान अधिवक्ता श्री कमलनारायण दास

विपक्षीतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कुञ्जविहारीप्रसाद सिंह र विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री पन्नामान तुलाधर

आदेश

न्या.धनेन्द्र्रबहादुर सिंह

१.     ०३९।५।२८ को भूमिसुधार कार्यालयको निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरिपाउँ भनी प्रस्तुत रिट निवेदन नेपालको संविधानको धरा ७१ अन्तर्गत पर्नआएको रहेछ ।

२.    संक्षिप्त तथ्य र निवेदन जिकिर यस प्रकार छ : विपक्षीको बाबु बुच्चुन लोनियाले मेरो साविक मौजा हरनामपुरको १९२ समेतको जग्गामा जवरजस्ती २०११ साल आषाढ १४ गते देखि कब्जा गरी खिचोला गरेकोले २०११ साल र ०१२ सालको बाली दिलाई चलन चलाई पाउँ भनी मुद्दा चल्दा सर्वोच्च अदालतबाट मिति २०२१।२।२७।३ मा फैसला भई सो बिगो समेत भराई पाएकोमा सो जग्गा जिल्ला कपिलवस्तु हरनापुर गा.पं.वार्ड नं.२ख कि.नं.५८ को ०–२–४ ऐ.कि.नं.११० को ०–६–३–७ ऐ.कि.नं.११४ को ०–७–५ ऐ.कि.नं.११६ को ०–६–१३ ऐ.कि.नं.१४७ को ०–२७ ऐ.कि.नं.१५७ को ०–१–० जग्गा नापी भएकोमा यही जग्गाको पोत बुझाई रसीद दिलाई पाउँ भनी विपक्षीको बाबु बुच्चुन लोनियाले मुद्दा दिँदा मिति २०१४।२।१७।५ मा उजूरी झुठ्ठा ठहरी फैसला भएकोमा यसै जग्गा सम्बन्धमा बुच्चुन लोनियाले उखडा सम्बन्धी ऐन, २०२१ लागू भए पछि उखडा फाराम भर्दा उजूरी परी मेरो ठहरी शुरूदेखि सर्वोच्च अदालतसम्म फैसला भएकोमा पुनः सो जग्गालाई भू.सं. ऐन, २०२१ लागू भएपछि प्रतिरक्षीले २ नं. लगत प्रकाशित गराउँदा मेरो उजुरी परी सो आदेश बदर (४४३) भएकोमा उक्त उल्लेखित कुरालाई आधार लिई फिल्डबुकमा लेखिएको मोहीको नाम कटाई पाउँ भनी विपक्षी अधिकारीज्यू समक्ष उजूर गर्दा फिल्डबुकमा मोही व्यहोरा लेखाई मोहीको प्रमाणपत्र समेत पाइसकेको र विपक्षीले उखडा फाराम समेत भरेको नदेखिँदा लगत कट्टा हुने ठहर्दैन भनी मिति ०३९।५।२८ का दिन निर्णय गर्नु भएकोले उल्लेखित निर्णय र मोहियानी हकको प्रमाणपत्र समेतको नक्कल लिई हेर्दा मोहियानी हकको प्रमाणपत्र कुनै पनि निर्णय नगरी मिति २०३१।२।३२।६ का दिन दिइएको देखियो ।

३.    उक्त निर्णय भू.सं. ऐनको दफा २५(१) र (२) ३४(१) र नियमावलीको नियम ३(२) ६,७,९(३) तथा ने.का.प. २०३१ को नि.नं. ८४७ फुलबेञ्च पृ.सं. २५९ को र अ.बं.१८४क, १८५, १८९ नं. तथा प्रमाण ऐनको दफा ५४ र उखडा ऐन, २०२१ को सम्पूर्ण प्रावधानहरूको समेत विपरीत छ भन्ने समेत रिट निवेदन जिकिर रहेछ ।

४.    विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ मगाई आएपछि पेश गर्नु भन्ने सिं.बे.को २०३९।८।८ को आदेश रहेछ ।

५.    उखडा फाराम मैले भरेको होइन । मेरो छुट्टी भिन्न भइसकेको बाबुले भरेकैमा मेरो मोहियानी हक जाने होइन । निवेदकले देखाए बमोजिमको जग्गाको म हक प्राप्त मोही भई मेरो मोहीको सबूत प्रमाणको आधारमा भू.सु.का.कपिलवस्तुको ०३९।५।२८ मा कानुनको रीत पुर्‍याई सबूत प्रमाणको मूल्याड्ढन गरी मोहीको लगत कट्टा गर्न मिल्दैन भनी गरेको निर्णयमा कुनै कानुनी त्रुटि छैन भन्ने समेतको बेचु लोनियाको लिखितजवाफ रहेछ ।

६.    जग्गा नाप जाँच हुँदा नापीको समयमा फिल्डबुकमा मोही दर्ता भई मोहियानी हकको स्थायी प्रमाणपत्र समेत प्राप्त गरी एकपटक श्रेस्ता कायम भइसकेको हक प्राप्त मोहीलाई पुनः उही कुरामा उखडा भनी दावी लिदैमा मोही नै बदर गरी दिनु कानुनसंगत नहुँदा मिति ०३९।५।२८ मा यस कार्यालयबाट भएको निर्णयमा कुनै कानुनी त्रुटि छैन भन्ने समेतको भूमिसुधार कार्यालय कपिलवस्तुको लिखितजवाफ रहेछ ।

७.    निवेदकतर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री कमलनारायण दासले सर्वोच्च अदालत लगायतको फैसलाबाट विवादित जग्गा रिट निवेदकको ठहरी राखेको छ । प्रतिरक्षीले २ नं. लगत प्रकाशित गराउँदा निवेदकको उजूरी परी बदर भएको छ । कुनै पनि निर्णय नगरी निवेदकलाई नबुझी ०३१।२।३२ मा मोहीको प्रमाणपत्र दिएको त्रुटिपूर्ण हुँदा बदरभागी छ भन्ने समेत र प्रत्यर्थी बचु लोनिया तर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कुञ्जविहारीप्रसाद सिंहले विवादित जग्गाको हक प्राप्त मोही बेचु लोनिया हो । सबूत प्रमाणको आधारमा लगत कट्टा गर्न मिल्दैन भनी गरेको निर्णयमा कुनै त्रुटि छैन भन्ने समेत र प्रत्यर्थी कार्यालयतर्फबाट रहनुभएका विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री पन्नामान तुलाधरले ०३१।२।३२ मा मोहीको प्रमाणपत्र दिएकोमा अहिले मात्र रिट परेको विलम्ब छ । सबूत प्रमाणको आधारमा भू.सु.का.बाट भएको ०३९।५।२८ को निर्णयमा कुनै त्रुटि छैन भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।

८.    प्रस्तुत विषयमा निवेदकका माग अनुसारको (४४४) आदेश जारी हुनुपर्ने हो होइन सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुनआएको छ ।

९.    यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा विवादस्पद जग्गामा २०२३ सालमा प्रत्यर्थी बेचु लोनियाको नाउँमा मोहियानी जनिई २ नं. लगत प्रकाशित भएकोलाई निवेदकले बदर भएको छ भन्नसकेको  देखिँदैन । सोही २ नं. लगत २०३१।२।३२ मा प्रत्यर्थी बेचु लोनियाले मोहियानीको स्थायी प्रमाणपत्र दिएको बदर गरिपाउँ भनी प्रस्तुत रिट निवेदनमा जिकिर लिएको देखिन्छ । तर सो २ नं.अनुसूचीमा विवादित जग्गाको मोहीमा बेचु लोनियाको नाम भएको कुरा रिट निवेदकलाई जानकारी भएकै देखिन्छ । यस्तो अवस्थामा पनि लामो अवधि व्यतीत गरी २०३१।२।३२ मा प्राप्त गरेको मोहियानीको स्थायी प्रमाणपूर्जा बदर गराउन पर्ने कुनै मनासिव कारण रिट निवेदनबाट देखिँदैन । यसरी विलम्ब गरी आएकोले त्यसतर्फ विचार गर्नुपर्ने स्थिति रहेन ।

१०.    अब विवादास्पद जग्गामा उखडामा फाराम भरी उखडा नठहरी निर्णय भएको छ भन्ने निवेदकको कथनको सम्बन्धमा प्रत्यर्थी बेचु लोनियाको तर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ताले बेचु लोनियाले उखडा फाराम भरेको छैन । अर्कै जग्गाको निजको बाबुले उखडाको फाराम भरेको भन्ने बहस गर्नुभएको छ । विवादास्पद जग्गाको नै उखडाको फाराम भरी उखडा नठहरी निर्णय भएको भनी जग्गाको किटान भएको निर्णय निवेदकतर्फबाट देखाउन सकेको छैन । यस्तो अवस्थामा प्रत्यर्थी भूमिसुधार अधिकारीले उखडा फाराम भरेको नदेखिएको भन्दै मोही प्रमाणपत्र समेत पाइसकेको भन्ने आधारमा मोही बदर गर्नु परेन भनी गरेको निर्णय त्रुटिपूर्ण छ भन्न सकिने अवस्था नहुँदा निवेदकका माग अनुसारको आदेश जारी गर्न मिलेन । प्रस्तुत रिट निवेदन खारेज हुने ठहर्छ । फाइल नियमबमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.हरिहरलाल राजभण्डारी

 

 

इतिसम्वत २०४० साल मार्ग १२ गते रोज २ शुभम् ।