निर्णय नं. १७३० - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. १७३०     ने.का.प. २०४० अङ्क ८

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्र्रबहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री त्रिलोकप्रताप राणा

सम्वत् २०३९ सालको रिट नं. ११६३

आदेश भएको मिति  : २०४०।८।१३।३ मा

निवेदक      : जिल्ला कपिलवस्तु बसन्तपुर रामनगर गा.पं.वार्ड नं.२ बस्ने शत्रुघ्नप्रसाद कायस्त

विरूद्ध

विपक्षी : ऐ.ऐ वार्ड नं.२ बस्ने बासुदेव नाउसमेत

विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

(१)                सबूत प्रमाणको मूल्याड्ढन नै नगरी आधार समेत नदेखाई न्यायिक मनको अभावमा गरेको निर्णय त्रुटिपूर्ण देखिने ।

(प्रकरण नं. ११)

निवेदकतर्फबाट      : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कुञ्जविहारीप्रसाद सिंह

विपक्षीतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री रतनलाल कनौडिया र विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री       पन्नामान तुलाधर

आदेश

न्या.त्रिलोकप्रताप राणा

१.     मिति ०३९।८।१६ को भू.सु.कार्यालयको आदेश बदर गरिपाउँ भनी नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत प्रस्तुत रिट निवेदन पर्नआएको रहेछ ।

२.    संक्षिप्त तथ्य निवेदन जिकिर यसप्रकार छ : बासुदेव नाउ समेत ५ जनाले मेरो फाँटमा मोही कमाएको छु भनी ४ नं.जो.अ.नि.प्राप्त गरेकोमा मेरो विरोध परी ०२७।१२।३० मा यसै कार्यालयबाट बासुदेव नाउ समेतले प्राप्त गरेको जो.अ.नि.बदर ठहर्‍याई मेरो जोत कायम भएकोमा मोहीको लगत काटी दिनुपर्नेमा बदर भएको जो.अ.नि.कै आधारबाट मेरो ज.ध.प्र.पू.मा मोही जनाएको प्रमाणपत्र पाएको छु । बदर भएको जो.अ.नि.को मोही लगत कट्टा गरी बासुदेव नाउको नाम खारेज गरिपाउँ भन्ने समेतको म निवेदकको भू.सु.का.मा दिएको निवेदन ।

३.    उक्त कि.नं.५५,५३,७०,२२१ को जग्गा मैले धरै वर्ष देखि अधियाँ शर्तमा जोती आई जो.अ.नि.पाई नापीमा समेत मोही दर्ता भई प्रमाणपत्र प्राप्त गरेको छु । जो.अ.नि.बदर मुद्दा कहिले चल्यो मलाई थाहा छैन । जो.अ.नि.बदर गरेको भए नापीमा मोहीमा दर्ता हुन नपर्ने भन्ने बासुदेव नाउको प्रतिउत्तर परेकोमा भू.सु.का.बाट निवेदकको दावी बमोजिम जो.अ.नि.बदर भएको भू.सु.का. कपिलवस्तुको मिति ०२७।१२।३० को निर्णयको आधारमा मोही लगत कायम भएकोमा उक्त मितिको भू.सु.का.को निर्णय पछि भएको सर्भे नापीमा मोही कायम भई रामनगर गा.पं.वार्ड नं.३ को कि.नं ५३,५५,७०,२२१ समेत कित्ताको जग्गामा मोहीको प्रमाणपत्र कायम हुने ठहर्छ भनी मिति ०३९।८।१६ मा निर्णय भयो ।

४.    सर्भे नापीमा विपक्षीले बदर भइसकेको जो.अ.नि.को आधारमा मोहियानी लेखाएकोमा जग्गा नाप जाँच ऐन, २०१९ को दफा ८ बमोजिम मेरो उजूरी म्याद भित्र परी सकेपछि विपक्षीले सर्भेमा मोही लेखाएको र मोहीको प्रमाणपत्र लिएकोलाई कुनै कानुनी औचित्य छैन उजूर परी सकेपछि सर्भेमा मोहियानी लेखाएको कानुनी आधार ठीक छ छैन भन्ने तर्फ सबूत प्रमाण नहेरी विवादको कुरालाई नै प्रमाण मानी निर्णय भएको प्रत्यक्ष त्रुटि छ र साथै अ.बं.१८५(क) १८५, १८९ तथा ८५ र जग्गा नापजाँच ऐनको व्यवस्था विपरीत छ भन्नेसमेतको रिटनिवेदन जिकिर रहेछ ।

५.    विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ मगाई आएपछि पेश गर्नु भन्ने सिंगलवेञ्चको मिति ०३९।१२।१२ को आदेश रहेछ ।

६.    रामनगर गा.पं.वार्ड नं.३ कि.नं.५३,५५,७०,२२१ समेतको क्षेत्रफल ०–५–१२ को मोहीले स्थायी ३ नं. प्रमाणपत्र समेत पाइसकेकोले साविकको जो.अ.नि.बदरको निर्णय यिनै कित्ताहरूको सम्बन्धमा नै भएको भन्न प्रमाणित नभएकोले मोही लगत कट्टी नगर्ने गरी यस कार्यालयबाट मिति ०३९।८।१६ मा भएको निर्णयमा कुनै कानुनी त्रुटि छैन भन्ने समेतको भूमिसुधार कार्यालयको लिखितजवाफ रहेछ ।

७.    यही जग्गाको सम्बन्धमा मिति ०२७।१२।३० मा फैसला भएको भए सो फैसला अनुसार मोहीको लगत कट्टा गराई जग्गा जोतभोग गर्नुपर्नेमा सो अनुसार गर्न गराउन नसकी सो जग्गा अद्यपि मैले नै मोहियानीमा कमाई आई मोहियानी हकको प्रमाणपत्र भू.सं.नियमहरू, २०२१ को नियम ४(१) बमोजिम अनुसूची ३ अनुसारको प्रमाणपत्र समेत प्राप्त गरिसकेको छु सो बदर नभएसम्म मेरो मोहियानी हकमा कुनै विपरीत असर नपर्ने भएकोले प्रस्तुत रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेतको बासुदेव नाउँको लिखितजवाफ रहेछ ।

८.    निवेदकतर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कुञ्जविहारीप्रसाद सिंहले प्रत्यर्थीले दुईटा जो.अ.नि.लिएको छैन । जग्गा यकीन भएको छैन । सबूत प्रमाणको मूल्याड्ढन नगरी न्यायिक मन प्रयोग नगरी निर्णय गरियो बदर हुनुपर्छ भन्ने समेत र प्रत्यर्थी बासुदेव नाउँ तर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री रतनलाल कनौडियाले २०२७ सालमा भएको फैसलाको सूचना बासुदेवले पाएको छैन । जग्गा भोगचलन गरी आई राखेको छ भन्ने समेत र प्रत्यर्थी कार्यालयतर्फबाट बहस गर्न उपस्थित विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री पन्नामान तुलाधरले जग्गा अलग अलग   हो । भू.सु.का.को निर्णयमा कुनै त्रुटि छैन भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।

९.    प्रस्तुत विषयमा निवेदकका माग अनुसारको आदेश जारी हुनुपर्ने हो होइन सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुनआएको छ ।

१०.    यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा जि.भूमिसुधार कार्यालय कपिलवस्तुको २०२७।१२।३० को निर्णयले ४ नं.जो.अ.नि.बदर गरेकाले सो आधारमा विवादको  कित्ता जग्गाहरूको लगत कट्टा गरिपाउँ भनी रिट निवेदकको प्रत्यर्थी भू.सु.का.कपिलवस्तुमा निवेदन परेकोमा अघि २०२७।१२।३० को निर्णयले जो.अ.नि.बदर भएको कित्ता जग्गा र हालको दावीको कित्ता जग्गा बेगल हुन भन्ने प्रत्यर्थी बासुदेव नाउको भनाई देखिन्न ।

११.    प्रत्यर्थी भूमिसुधार कार्यालय कपिलवस्तुले साविकको निर्णय यिनै कित्ताहरूको सम्बन्धमा भएको भन्ने प्रमणित हुनआएन भन्दै मोहीले पाएको मोहियानी प्रमाणपत्र कायम हुने गरी निर्णय गरेको पाइन्छ । तर के कति कारणबाट अघिको निर्णयमा उल्लेख भएको जग्गासँग हाल दावीको कित्ता जग्गा मिल्न भिड्न नआएको हो, त्यस सम्बन्धमा सबूत प्रमाणको मूल्याड्ढन भएको र आधार समेत खुलेको निर्णयबाट देखिँदैन । सबूत प्रमाणको मूल्याड्ढन नै नगरी आधार समेत नदेखाई न्यायिक मनको अभावमा गरेको प्रत्यर्थी भू.सु.का.कपिलवस्तुको मिति ०३९।८।१६ को निर्णय त्रुटिपूर्ण देखिन आयो ।

१२.   अतः उपरोक्त उल्लेख भएअनुसार प्रत्यर्थी भूमिसुधार कार्यालय कपिलवस्तुले गरेको मिति ०३९।८।१६ को त्रुटिपूर्ण निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । कानुन बमोजिम निर्णय गर्नु भनी प्रत्यर्थी भू.सु.का.कपिलवस्तुका नाउँमा परमादेशको आदेश जारी गरिएको  छ । जानकारीको लागि यो आदेशको प्रतिलिपि प्रत्यर्थी कार्यालयमा पठाउन महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा पठाई फायल नियमबमोजिम बुझाई दिनु ।

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.धनेन्द्र्रबहादुर सिंह

 

इतिसम्वत् २०४० साल मार्ग १३ गते रोज ३ शुभम् ।

 

