निर्णय नं. १७९८ - हक निखनाई दर्ता बदर

निर्णय नं. १७९८     ने.का.प. २०४० अङ्क १०

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वीबहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री हरगोविन्द सिंह प्रधान

सम्वत् २०३९ सालको दे.पु.नं. ३९१

फैसला भएको मिति : २०४०।१०।२२।१ मा

पुनरावेदक/वादी : जि.सुनसरी महेन्द्रनगर गा.पं.वार्ड नं.७ बस्ने फिरन धामीसमेत

विरूद्ध

विपक्षी/प्रतिवादी : ऐ.ऐ बस्ने वतहु चौधरी थारू समेत

मुद्दा : हक निखनाई दर्ता बदर

(१)                वादीहरूको समेत अंश लाग्ने जग्गा प्रतिवादीले बिक्री गरेको बदर हुने ।

(प्रकरण नं. १२)

फैसला

न्या.हरगोविन्द सिंह प्रधान

१.     पूर्वाञ्चल क्षे.अ.को ०३८।२।२६।२ को फैसलाउपर पुनरावेदनको अनुमतिपाउँ भनी परेको निवेदनमा पुनरावेदनको अनुमति प्राप्त भई यस बेञ्च समक्ष प्रस्तुत मुद्दा पेश हुनआएको रहेछ ।

२.    मुद्दाको संक्षिप्त विवरण यसप्रकार छ : बाबु रमेशलालका ३ भाइ छोरामा मुख्य दाजु खुसीलाल हुनुभएको र हामीहरूको बेगल बेगल सुत्ने बस्ने भए पनि खानपिन एकै ठाउँमा छ । म वतहु बेगल घरमा बसे पनि अंशबण्डा गरी भिन्न भइसकेको नभई एकै सगोलमा आम्दानी खर्च चलाई आएकोमा विपक्षी दाजु खुसीलालका नाउँको दर्ताको महेन्द्रनगर गा.पं.वार्ड नं.७ को कि.नं.९० को ०–८–१८ मध्ये ०–६–१८ जग्गा रु.५५,००। मा खुसीलालले वतहु थारूलाई ०३१।९।२६ गते राजीनामा पास गरी दिएछन् सो जग्गा ३ भाग लाग्ने हुँदा ३ भागको २ भाग हामीहरूलाई फिर्ता दिलाई दाजुको हकको १ खण्डको थैली रु.१८३३।३३ को ०–२–६ जग्गा हक निखनाई पाउन यसैसाथ थैली धरौटी ल्याएको छु निखनाई २ खण्डको दर्ता बदर गरिपाउँ भन्ने समेत वादी ।

३.    वादी दावीको जग्गा खुशीलालको नभई साविक मेरा ढाल फाँटको जग्गा खुसीलालले आफ्नो नाउँमा नापी गराएछन् मेरो जग्गा किन आफ्नो नाउँमा नपाएकी भन्दा भूल भएछ फिर्ता दिन्छु भनी राजीनामा फिर्ता दिएको हो वादीहरूको अंश भाग लाग्ने जग्गा मैले राजीनामा गरी लिएको होइन भन्ने समेत व्यहोराको वतहु थारूको प्रतिवादी ।

४.    विक्री गरेको दावीको जग्गा ३ भागमा वादीहरूको २ भाग वादीलाई फिर्ता गरी दिने र एक भागको हकमा वादीहरूले म्यादभित्र थैली राखेको देखिँदा वादीहरूले निखन्न पाउने र प्रतिवादी वतहुले निखन्न दिनुपर्ने ठहर्छ भन्ने सुनसरी जिल्ला अदालतको फैसला ।

५.    उक्त इन्साफमा चित्त बुझेन भन्ने समेत प्रतिवादी वतहु थारूको पुनरावेदन ।

६.    आफ्ना पालाको आर्जन अंशबण्डाको १९ तथा लेनदेन व्यवहारको १० नं.समेतले आफू खुसी गर्न पाउने हुनाले बेचे किनेको सदरै हुनेमा हाम्रो भाग जग्गा ०–४–१८ जग्गाको दामासाही थैली रु.१८३३।३३ तर्फ कानुनका म्यादभित्र हकदारले राखेको थैली प्रतिवादी वतहु चौधरीले बुझ्न नपर्ने र हकसफा गर्न नपाउने भन्न नमिल्ने हुँदा सो जग्गा ०–२–६ जग्गाको थैली प्रतिवादी वतहु चौधरीले बुझी हकसफा गरी दिनुपर्ने समेत ठहर गर्नुपर्नेमा सो को विपरीत २ भाग जग्गाको बिक्री पनि बदर हुने भनी शुरूले गरेको इन्साफ गल्ती ठहर्छ भन्ने कोशी अञ्चल अदालतको ०३५।४।२३।२ को आदेश ।

७.    उक्त फैसलामा चित्त बुझेन पुनरावेदन गर्न अनुमति पाउँ भनी वतहु धामी समेतको निवेदन परेकोमा पुनरावेदनको अनुमति दिइएको छ भन्ने पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालत सिंगलबेञ्चको ०३६।२।१८ को आदेश ।

८.    जग्गा बिक्री गर्ने खुसीलाल र पुनरावेदन वादी वतहु धामी समेत एक सगोलको दाजुभाइ भन्ने कुरामा कुनै विवाद देखिन आएन विवादास्पद जग्गा मिति ०३१।९।२६ गते रु.५,५००। मा खुसीलालले वतहु थारूलाई राजीनामा गरी दिएको पेश हुनआएको राजीनामाबाट देखिन आयो विवादास्पद जग्गा विपक्षी प्रतिवादी खुसीलालले जंगलु धामीबाट राजीनामा पास गराई लिई हालको सर्भेमा दाजुकै नाउँमा दर्ता भएको बाजेका पालाको होइन भनी वादी वतहु धामीले कागज गरी दिएको उक्त कागजबाट विपक्षी मध्ये खुसीलालकै आर्जनको देखिन आयो । यस्तो आफ्ना पालाको आर्जन लेनदेन व्यवहारको १० नं.समेतले आफू खुसी गर्न पाउने नै हुँदा विवादास्पद जग्गा सगोलको होइन पिता पुर्खाका पालाको आर्जन नै हो भन्ने कुराको सबूत पुनरावेदक वादीतर्फबाट गुज्रन नआएको र विपक्षी प्रतिवादी खुसीलालले आÇनु भागमा पर्न आउने जग्गा भन्दा कमै जग्गा बिक्री गरेको समेत देखिन आएकोले भिन्न नभएका अंशियार खती उपती आफ्नो आफ्नो नगरेको मानो नछुटिएको समेत नहुँदा दावीको जग्गा खुसीलालको आÇनु आर्जनको भनी पुनरावेदकहरूको समेत हक लाग्ने जग्गा लेनदेन व्यवहारका ८ नं.बमोजिम बिक्री गरेको सदर नहुने हुँदा ३ खण्डको २ खण्ड बदर हुनुपर्ने भन्ने विद्वान अधिवक्ता नगेन्द्रभक्त श्रेष्ठको बहससँग सहमत हुन सकिएन ।

९.    वादी दावी बमोजिम एकलौटी बिक्री गरेको लिखत बदर नहुने ठहर्‍याएको कोशी अञ्चल अदालतको फैसलामा कुनै कानुनी त्रुटि नभई परिवर्तन गर्नुपर्ने नदेखिँदा अञ्चल अदालतको इन्साफ मनासिव ठहर्छ भन्ने समेत पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको ०३८।२।२६।२ को फैसला ।

१०.    दैनिक पेशी सूचीमा चढी पेश हुनआएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक वादीका वा.परशुराम चौधरी विपक्षी प्रतिवादीका वा. कविराज ढकाललाई रोहवरमा राखी पुनरावेदकतर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री प्रभुनारायण चौधरीको र विपक्षीतर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री बासुदेवप्रसाद ढुंगानाको बहस समेत सुनियो ।

११.    प्रस्तुत मुद्दामा पू.क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मनासिव बेमनासिव के रहेछ निर्णय दिनुपरेको छ ।

१२.   यसमा पुनरावेदक वादीहरूको प्रतिवादी वतहु चौधरी थारूलाई जग्गा बिक्री गर्ने खुसीलाल एकासगोलको अंशियार दाजु भन्ने कुरामा प्रतिवादी वतहुले स्वीकार गरेको देखिन्छ । वादी र प्रतिवादी खुसीलाल धामी बीच रीतपूर्वक अंशबण्डा भएको छ भन्ने प्रतिवादी वतहु चौधरी थारूले सबूत दिनसकेको देखिँदैन । वादीहरूको समेत हकको अंश लाग्ने जग्गा प्रतिवादी खुसीलालले मात्र वादीहरूको मञ्जूरी बेगर बिक्री गरेको र प्रतिवादी वतहुले खरीद गरेको देखिन आयो । मुलुकी ऐन लेनदेन व्यवहारको १० नं. हेर्दा “अंश नभएका अंशियारले सगोलको अचल सम्पत्ति बेचबिखन गर्दा या कुनै किसिमले हक छाडी दिँदा ऐनले आफू खुसी गर्न पाउने अरूको मञ्जूरी लिनु नपर्नेमा बाहेक अरूमा एकाघर संगका अंशियार सबै साक्षी बसेको वा निजहरूले मञ्जूरीको लिखत गरी दिएको भए मात्र पक्का ठहर्छ । साक्षी पनि नबसेको र मञ्जूरीको लिखत पनि नभए मञ्जूर नहुनेले रजिष्ट्रेशन भएको मितिले एक वर्ष सम्ममा थाहापाएको पैंतीस दिनभित्र उजूर गर्‍यो र निजको मञ्जूरी ठहरिएन भने निजको हक जति सो सम्पत्ति निजलाई फिर्ता दिनुपर्छ भन्ने व्यवस्था भएको पाइन्छ ।” वादीहरूको समेत अंश लाग्ने जग्गा प्रतिवादी खुसीलालले बिक्री गरेको बदर हुने हुँदा ३ भागमा वादीहरूको २ भाग वादीहरूलाई फिर्ता दिने गरेको शुरू सुनसरी जिल्ला अदालतको इन्साफ मनासिव ठहर्छ । वादी दावी बमोजिम एकलौटी बिक्री गरेको लिखत बदर नहुने ठहराएको कोशी अञ्चल अदालतको इन्साफ मनासिव ठहराएको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीयअदालतको इन्साफ बदर हुनेठहर्छ । तपसीलका कलममा तपसीलबमोजिम गर्नु ।

तपसील

पुनरावेदक वादी फिरन धामी वतहु धामी के यस अदालतमा पुनरावेदन गर्न राखेको कोर्टफी रु.१२।१६ (बाह्र रूपैयाँ सोरह पैसा) कानुनको रीत पुर्‍याई फिर्ता दिनु भनी का.जि.अ.त.मा लगत दिनु.............................................................................................................१

मिसिल नियमबमोजिम गरी बुझाई दिनु..........................................................................................................................२

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.पृथ्वीबहादुर सिंह

 

इतिसम्वत् २०४० साल माघ २२ गते रोज १ शुभम् ।

 

