निर्णय नं. १८२४ - लिखत दर्ता बदर

निर्णय नं. १८२४     ने.का.प. २०४० अङ्क ११

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री त्रिलोकप्रताप राणा

माननीय न्यायाधीश श्री महेशरामभक्त माथेमा

सम्वत् २०३८ सालको दे.पु.नं. ४२५

फैसला भएको मिति : २०४०।११।८।३ मा

पुनरावेदक/वादी : जि.बारा लक्ष्मीनिया गा.पं.वडा नं.४ बस्ने अजिम मियाँ अन्सारी

विरूद्ध

विपक्षी/प्रतिवादी : ऐ.ऐ बस्ने अजिज मियाँ अन्सारीसमेत

मुद्दा : लिखत दर्ता बदर

(१)                मुद्दाको अन्तिम निर्णय भएको मितिले ऐनको हदम्यादभित्र वादीको नालेश पारेको हुँदा म्याद नाघेको भन्न मिल्दैन ।

(प्रकरण नं. १२)

पुनरावदेक वादीतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्णप्रसाद पन्त

विपक्षी प्रतिवादीतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री दिनेशमान सिंह

फैसला

न्या.त्रिलोकप्रताप राणा

१.     मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति ०३८।८।५ को फैसला उपर पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भनी निवेदन परी पुनरावेदनको अनुमति प्राप्त भई पुनरावेदनमा दर्ता भई पेश हुनआएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरण यसप्रकार छ :

२.    विपक्ष अजिज मियाँ उपर मैले अंश मुद्दा दिएकोमा मुद्दा परेको अघिल्लो दिन ०३०।३।७ गते सम्मको तायदाती लिई ०३३।११।१९ गतेका दिन आधी अंश म वादीले पाउने गरी फैसला भएकोमा विपक्षी दाजुले आफ्नी स्वास्नी सायरा अन्सारीको नाउँ दर्ताको हरैया गा.पं.वार्ड नं.६ कि.नं.९९ र कि.नं.१०१ को ३–६–० जग्गा तायदातीमा उल्लेख नगरी दबाएको रहेछ सो विषयमा नालेश गरेको छु । सो जग्गा विपक्ष सायरा र अजिजले मेरो अंश हक मार्नका लागि दाइजोको सम्पत्तिबाट खरीद गरेको लिखत तयार गरेकोमा मेरो दे.नं.५६२।१६८ को दर्ता बदर मुद्दा परी दर्ता बदर हुने गरी ना.अं.अ.समेतबाट ०३४।२।९ मा अन्तिम फैसला भएको छ । विपक्षले सो जग्गा आफूले खान अंश मुद्दा चली नै राखेको अवस्थामा विपक्ष रामसूरत महतोसँग रु.१६,०००। लिई ०३१।४।१५ गते राजीनामा पास गरी दिएकोले सो लिखत बदर गरी रामसुरतका नाउँमा भएको दर्ता बदर गरिपाउँ भन्ने समेतको वादीको फिरादपत्र ।

३.    लेनदेन व्यवहारको ४० नं.लगाई फिराद गरेको कानुन मिल्दो छैन । यो फिराद लिखत पारित भएको मितिले ३ वर्ष पछि हदम्याद गुजारी पर्नआएको हुँदा खारेज हुनुपर्ने । मैले लिएको जग्गा सायराले दाइजोको रूपैयाँबाट खरीद गरेको हुँदा निजले आफूखुसी गर्न पाउन र वादीकै रोहवरमा मैले खरीद गरी लिएको जग्गाको अजिज र वादी दुवैले बैना लिई शिउचरणको बैनाको कागजमा यो वादी साक्षी बसेकोले म्याद गुज्री सकेपछि फिराद दायर गरेकोले खारेज हुने भन्ने समेतको रामसुरत महतोको प्रतिउत्तरपत्र ।

४.    वादी दावीको जग्गामा अरू अंशियारको अंश लाग्दैन । सो जग्गा म सायराले २०२०।९।१२ मा राजीनामा गरी लिई तिरो तिरी आएको जग्गा २४–३–१५ मध्येको कि.नं.९९ र कि.नं.१०१ हो सो बिक्री गर्दा विपक्षीलाई साक्षी राखेको छु वादी दावी पुग्न नसक्ने भन्ने समेतको प्र.अजिज र सायराको प्रतिउत्तरपत्र ।

५.    अंश हक लाग्ने भए अंश मुद्दा चल्दाचल्दै अंश मुद्दाको वादी रोनियाले धनी सायराबाट किन्नुपर्ने थिएन । तसर्थ बदर गरिपाउँ भन्ने वादी दावी पुग्न नसक्ने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको बारा जिल्ला अदालतको फैसला ।

६.    उक्त बारा जिल्ला अदालतको फैसलामा चित्त बुझेन भन्ने वादी अजिम मियाँको नारायणी अञ्चल अदालतमा पुनरावेदन परेको ।

७.    अंश मुद्दा परी रहेकै अवस्थामा अंश हक लाग्ने सम्पत्ति सायराले प्र.रामसुरतलाई पास गरी दिएको देखिएकोले यस्तो व्यवहार कानुनले सदर नहुने हुँदा वादी दावी अनुसार अंश दपोट भई वादीकै एकलौटी हक कायम हुने ठहरी आजै यस अदालतबाट फैसला भएकोले वादी दावी अनुसार लिखत बदर हुने ठहर्छ भन्ने नारायणी अञ्चल अदालतको फैसला ।

८.    नारायणी अञ्चल अदालतको इन्साफ उपर पुनरावेदनको अनुमति भई पुनरावेदक सायरा अन्सारीले ०३१।४।१५ मा रामसुरत महतोलाई राजीनामा गरी दिएकोमा लिखत र दर्ता बदरमा २०३४।९।५ मा मात्र फिराद दायर हुनआएको लेनदेन व्यवहारको १० नं.को म्यादभित्र देखिन आउँदैन । ०३१।४।१५ को रामसुरतको लिखत बदर गर्ने गरेको नारायणी अञ्चल अदालतको फैसला गल्ती देखिँदा बदर हुन्छ । वादी अजिम मियाँको दावी पुग्न नसक्ने ठहर्‍याएको बारा जिल्ला अदालतको फैसला बदर हुन्छ भन्ने समेतको मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति २०३८।८।५ को फैसला ।

९.    उक्त मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसलामा कानुनी त्रुटि हुँदा पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भनी पुनरावेदनको निवेदन परी अंश मुद्दाको टुंगो नलाग्दै सायरा अन्सारीले रामसुरत महतोलाई ०३१।४।१५ मा राजीनामा गरेको । आफ्नो हक नपुग्ने सम्पत्ति बिक्री गरेकोलाई सदर गर्ने गरेको मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको निर्णय त्रुटिपूर्ण हुँदा पुनरावेदनको अनुमति दिइएको छ भन्ने सर्वोच्च अदालत डिभिजनबेञ्चको मिति २०३८।१०।२८ को आदेश ।

१०.    यसमा पुनरावदेक वादीतर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्णप्रसाद पन्तले यिनै वादी अजिम मियाँ र प्रतिवादी अजिज मियाँ समेत भएको अंश मुद्दा मिति ०३३।११।१९।४ मा अन्तिम टुंगो लागेको छ र सो मितिले ९ महीना १६ दिनभित्र यो नालेश परेको छ निवेदक प्रतिवादी अटलमाया श्रेष्ठ विरूद्ध देवेन्द्रशमशेर ज.ब.रा.भएको दे.पु.नं. १३१ को लिखत बदर मुद्दामा प्रतिपादित भएको सिद्धान्तबाट यो मुद्दा हदम्याद भित्रको हुँदा लेनदेन व्यवहारको १० नं.को हदम्यादको आधारमा वादी दावी नपुग्ने ठहर्‍याएको म.क्षे.अ.को निर्णय मिलेको छैन भनी र प्रतिवादी विपक्षी रामसुरत महतो थारूको तर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री दिनेशमान सिंहले मेरो पक्षको ०३१।१४।१५ को पास राजीनामा छ । लिखत बदरतर्फ वादीको नालेश मिति ०३४।९।५।३ मा परेको छ । वादीको नालेश लेनदेन व्यवहारको १० नं.र ३८ नं.को समेत प्रतिकूल हुँदा वादी दावी नपुग्ने ठहर्‍याएको म.क्षे.अ.को निर्णय मनासिव छ भन्ने समेत बहस गर्नुभयो ।

११.    वादी अजिम मियाँ र प्रतिवादी अजिज मियाँ समेत भएको अंश मुद्दामा ०३०।१२।३ मा तायदाती दिँदाको अवस्था सम्ममा सायराले प्रतिवादी रामसुरत महतोलाई बिक्री गरेको जग्गा सायराको साथमा रहेभएको देखिन्छ । यिनै वादी अजिम मियाँ यिनै प्रतिवादी अजिज मियाँ समेत भएको यस बेञ्चबाट आज फैसला भएको हक कायम दर्ता मुद्दामा लेखिएका बुँदा प्रमाणबाट समेत सायराको नाममा दर्ता रहेको जग्गा निजको दाइजोको भन्ने स्थितिको नहुँदा सायराले रामसुरत महतोलाई बिक्री गरेको जग्गा सगोलको अंश लाग्ने जग्गा देखियो । अजिज मियाँले तायदातीमा नदेखाई दबाए छपाएको त्यस्तै जग्गा सायराले रामसुरतलाई बिक्री गरेको नाताबाट दपोट नठहर्ने हो भने अंशबण्डाको २७ नं.नै निस्कृय हुनजान्छ र तायदातीको जग्गाहरू नदेखाई बिक्री पर्ने तर्फ प्रोत्साहन हुन जाने देखिन्छ ।

१२.   अब वादीको दावी हदम्याद भित्र छ छैन भनी हेर्दा मुद्दा पर्दा पर्दै गराइलिएको राजीनामा सदर नहुने भन्ने सिद्धान्त फुलबेञ्चबाट प्रतिपादित भएको पाइन्छ । वादी अजिम मियाँ र प्रतिवादी अजिज मियाँ समेत भएको अंश मुद्दा मिति ०३०।३।८।६ मा परेकोमा जिल्ला अदालतबाट वादीले अंश पाउने ठहरी मिति ०३३।११।१९ मा फैसला भएको पाइन्छ । उक्त अंश मुद्दाको अन्तिम निर्णय हुनुभन्दा अगावै मुद्दा पर्दापर्दैको अवस्था अजिज मियाँकी स्वास्नी सायराले रामसुरत महतोलाई जग्गा बिक्री गरेको देखिन्छ साथै निवेदक प्रतिवादी अटलमाया श्रेष्ठ विरूद्ध देवेन्द्रशमशेर भएको २०३४ सालको दे.पु.नं. १३१ लिखत बदर मुद्दामा मुद्दाको अन्तिम निर्णय भएपछि हदम्याद शुरू हुन्छ भन्ने सिद्धान्त प्रतिपादित भएकोले अंश मुद्दाको अन्तिम निर्णय भएको मितिले ऐनको हदम्यादभित्र वादीको नालेश परेको हुँदा म्याद नाघेको भन्न मिलेन। वादी दावी बमोजिम लिखत दर्ता बदर हुने ठहर्छ । लिखत दर्ता बदर नहुने ठहर्‍याएको म.क्षे.अ.को निर्णय उल्टी हुन्छ । तपसीलका कलममा तपसील बमोजिम गर्नु ।

तपसील

पुनरावेदक वादी अजिम मियाँ के माथि इन्साफ खण्डमा लेखिएबमोजिम हरैया पञ्चायत वार्ड नं.६ को कि.नं.९९ र कि.नं.१०१ को जम्मा बिगहा ३–६–० मा लिखित दर्ता बदर हुने ठहरेकोले उक्त जग्गा प्रतिवादीको नाउँबाट वादीको नाउँमा दर्ता दाखिल खारेज गरी दिनु भनी मालपोत कार्यालय बाराका नाउँमा लेखी पठाउन का.जि.अ.त.मा लगत दिनु.............................................१

पुनरावेदक वादी अजिम मियाँ के माथि लेखिएबमोजिम भएकोले निजले शुरू फिराद दर्ता गर्दा राखेको कोर्टफी रु.१०। र अञ्चल अदालतमा पुनरावेदन गर्दा राखेको कोर्टफी रु.१।५० र यस अदालतमा पुनरावेदन गर्दा राखेको कोर्टफी रु.१।५० समेत जम्मा रु.१३। तेह्र रूपैयाँ भरी भराई पाउँ भनी वादीको कानुनको म्यादमा दरखास्त परे दस्तूर केही नलिई कानुनको रीत पुर्‍याई प्रतिवादीहरूबाट पुनरावेदक वादी अजिम मियाँलाई भराई दिनु भनी बारा जि.अ.मा लेखी पठाउन का.जि.अ.त.मा लगत दिनु..............................................................२

म.क्षे.अ.को ०३८।८।५।६ को फैसलाको तपसील खण्डमा लेखिएका कलमहरू जति सम्पूर्णको लगत काटी दिनु भनी बारा जि.अ.मा लेखी पठाउन का.जि.अ.त.मा लगत दिनु...................................................................................................................३

 

मिसिल नियमबमोजिम गरी बुझाई दिनु..............................................................................................................४

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.महेशरामभक्त माथेमा

 

इतिसम्वत् २०४० साल फाल्गुण ८ गते रोज ३ शुभम् ।