निर्णय नं. ४१८८ - उत्प्रेषणयुक्त परमादेश

निर्णय नं. ४१८८     ने.का.प. २०४७      अङ्क ७

 

संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री महेशरामभक्त माथेमा

माननीय न्यायाधीश श्री प्रचण्डराज अनिल

सम्वत् २०४६ सालको रिट नं. १४८८

आदेश भएको मिति : २०४७।५।२०।४ मा

निवेदक      : भैरव मा.वि. झोता बझाङको प्र.अ.पदमा कार्यरत दामोदर जोशी

विरुद्ध

विपक्षी : विद्यालय सञ्चालक समिति भैरब मा.वि.समेत

विषय : उत्प्रेषणयुक्त परमादेश

(१)   सजायँ प्रस्तावित गरी सफाइको मनासिब मौका दिई नोकरीबाट बर्खास्त गर्ने कुनै निर्णय गरिनु र सफाइको मौका दिंदा अव्यवहारिक हुने देखी पर्चा खडा गरी नोकरीबाट बर्खास्त गरिनु बिलकुलै बेग्ला बेग्लै प्रकृया हो, नोकरीबाट हटाउने निर्णय गरिंदा दुवै प्रक्रिया एकै पटक प्रयोग हुन नसक्ने ।

(प्रकरण नं. १२)

निवेदक तर्फबाट     : विद्वान अधिवक्ता श्री हरिहर दाहाल तथा विद्वान अधिवक्ता श्री शेरबहादुर के.सी.

विपक्षी तर्फबाट      : विद्वान का.मु. मुख्य न्यायाधिवक्ता श्री प्रेमबहादुर विष्ट

आदेश

न्या.महेशरामभक्त माथेमा

१.     नेपालको संविधान, २०१९ को धारा १६।७१ अन्तर्गत दर्ता हुन आएको प्रस्तुत रिटनिवेदनको संक्षिप्त विवरण एवं निर्णय यस प्रकार छ ।

२.    म निवेदक २०३९ साल देखि भैरव मा.वि. झोता बझाङमा अस्थायी शिक्षक भई प्र.अ.पदमा कार्यरत रहेको अवस्थामा शिक्षा सेवा पास गरी २०४० चैत्र देखि सोही मा.वि.मा नै स्थायी शिक्षक भई प्र.अ.पदमा कार्य गर्दै आइरहेको छु । अनुशासित, कर्तव्यनिष्ट प्र.अ.को हैसियतले कार्य गरे बापत कार्यरत विद्यालय सञ्चालक समितिबाट विभिन्न मितिका निर्णयबाट प्रशंसापत्र तथा नगद पुरस्कार समेत प्राप्त गरेको छु । एकाएक मलाई सफाइको कुनै मौका नै नदिई मिति २०४४।१०।२१ को विद्यालय सञ्चालक समिति भैरव मा.वि.को निर्णय बमोजिम विभिन्न आरोप लगाई शिक्षा नियमावली, २०२८ को नियम ४७ ‘क’ को देहाय (क) अनुसार अयोग्यताको कारणले उक्त निर्णय मिति २०४४।७।७ देखि लागू हुने भनिएको मिति २०४५।२।१७ को पत्र ०४५।२।१८ मा बुझाई सेवाबाट अवकाश दिएको जानकारी गराइयो । सो सञ्चालक समितिको निर्णय उपर शिक्षा शाखा बझाङमा निवेदन गरेकोमा २०४४।११।६ को जिल्ला शिक्षा समितिको निर्णय र सो को प्रतिलिपि ०४५।२।२३ को पत्रद्वारा अवगत गराइयो । शिक्षा समितिको निर्णय उपर क्षेत्रीय शिक्षा निर्देशनालय सु.प.दिपायलमा पुनरावेदन गरेकोमा विद्यालय सञ्चालक समितिको निर्णय सदर गरेको मिति ०४५।१२।१४ को पत्र ०४५।१२।२२ मा प्राप्त भयो । पत्र प्राप्त भएपछि निवेदक सुदूर पश्चिमाञ्चलको निवासी भएको र यसबीच बिरामी परेको हुँदा सम्मानीत अदालत समक्ष तुरुन्तै उपस्थित हुन सकिन ।

३.    शिक्षा नियमावली, २०२८ को नियम ४७क अनुसार अयोग्य रहेको भनी बर्खास्त गरिंदा सो नियमावलीको नियम ४७ख अनुसार सजायँ गर्न पाउने अधिकारीले अनिवार्य रुपमा कुनै शिक्षक वा कर्मचारीलाई सजायँ गर्न आदेश दिनु भन्दा अघि सफाईको मौका दिनु पर्छ भन्ने बाध्यात्मक व्यवस्था हुँदा हुँदै निवेदकको सम्बन्धमा सो अवलम्बन गरिएको छैन । यस अतिरिक्त विपक्षी वि.स.स. को मिति २०४४।१०।२१ को निर्णय ०४४।७।७ देखि लागू हुने गरी गरिएको छ । म निवेदकका सम्बन्धमा खडा गरिएको पर्चामा निष्काशनको १५ महीना अगावै दुवै पटक क्रमशः ०४३।७।१९ र २०४३।७।२३ मा स्पष्टीकरण माग गरिएको भनिएको बिलकूल गलत छ । कुनै पनि निकायबाट सफाइको मौका दिएको छैन । खडा गरिएको पर्चामा शिक्षा नियमावली, २०२८ को नियम १४(च) को अधिकार प्रयोग गरी पर्चा खडा गरिएको भन्ने छ तर नियमावलीमा नियम १४(च) नै छैन म निवेदकलाई विपक्षी सञ्चालक समितिको निर्णयको जानकारी २०४५।२।१८ मा गराइयो सो उपर २०४५।२।२० मा शिक्षा शाखा बझाङमा उजूर गरेकोमा उजूर गर्नु पूर्वको मिति २०४४।११।६ मा वि.स.स. को निर्णयलाई समर्थन गरेको जानकारी गराइएको छ ।

४.    माथि विभिन्न प्रकरणमा उल्लेख गरेको कारणबाट मलाई स्थायी शिक्षकको प्र.अ.पदबाट हटाउने गरेको मिति २०४४।१०।२१ को वि.स.स. भैरव मा.वि. को निर्णय पर्चालाई समर्थन गरेको जिल्ला शिक्षा समिति बझाङको निर्णय तथा सो निर्णय यथावत राखेको मिति २०४५।१२।१४ को क्षेत्रीय शिक्षा निर्देशनालय सु.प. दिपायलको निर्णय उत्प्रेषणयुक्त परमादेश वा अन्य उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पुर्जी जारी गरी बदर गरी पाउँ भन्ने समेत निवेदन जिकिर ।

५.    यसमा विपक्षीहरुबाट लिखितजवाफ झिकाई आएपछि वा अवधि नाघेपछि नियम बमोजिम पेश गर्नु भन्ने समेत यस अदालत एक न्यायाधीशको इजलासको मिति २०४६।३।१४।४ को  आदेश ।

६.    विपक्षी निवेदक २०४३।६।१७ मा अंग्रेजी र गणित शिक्षक २० दिन भित्र ल्याउँछु भनी कागज गरेकोमा निर्धारित समयमा नफर्केकोले वार्षिक परीक्षा सञ्चालनमा बाधा पुगेको र निजको पूर्व आचरण समेत हेरेर बर्खास्तीको निर्णय गरिएको पाइन्छ । निजलाई नियम ४७(ख) अनुसार दुई पटक आ.बा. गरेको भन्ने सञ्चालक समितिको निर्णयमा उल्लेख भएको छ । आ.बा. गरिएकोलाई सफाइको मौका दिएको मानी नियम ४७(क) को आरोपमा बर्खास्त गरेको कानुन र न्यायसंगत छ । आ.बा. गरेपछि निजको स्पष्टीकरण प्राप्त हुन नआए तापनि समितिले बर्खास्त गरेकोबाट सफाइको मौका र अरु प्रकृया अपनाई रहन उपयुक्त नहुने हुँदा विपक्षी रिट निवेदकको निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत क्षेत्रीय शिक्षा निर्देशनालय सुदूर पश्चिमाञ्चल दिपायल डोटीको लिखितजवाफ ।

७.    विपक्षी निवेदकलाई निजको व्यक्तिगत आचरण तथा काम कारवाही शिक्षा नियमावली, २०२८ विपरीत भएकोले निजलाई सचेत एवं सजग गराउन मिति २०४३।७।१९ र २०४३।७।२३ मा दुई पटक स्पष्टीकरण माग गरेकोमा निजले जवाफ नै नदिएकोले सो नियमावलीको नियम ४७(ख) को प्रतिबन्धात्मक वाक्यांश अनुसार पर्चा खडा गरी कारवाही गरिएको छ । निज सो विद्यालयको प्र.अ. नै नभएकोले निजले आफूलाई प्र.अ. दावी गरेको तथा सफाइको मौका पाइन भनेको दावी भ्रमपूर्ण तथा अदालतलाई झुक्याउने दावी हो । विद्यालय सञ्चालक समितिले गरेको अवकाश सम्बन्धी कार्यवाही नियमसंगत र उपयुक्त नै ठहर्‍याई जिल्ला शिक्षा समितिले समर्थन दिएको हो भन्ने समेत जिल्ला शिक्षा समिति बझाङको लिखितजवाफ ।

८.    विपक्षी शिक्षा शाखा बझाङ, विद्यालय सञ्चालक समिति भैरव मा.वि. झोता बझाङ, नि.प्र.अ. शंकर खड्का भैरब मा.वि. झोता बझाङले यस अदालतबाट जारी भएको म्याद बुझिलिई लिखितजवाफ नपठाई अवधि नघाई बसेको ।

९.    नियम बमोजिम पेश भएको प्रस्तुत रिटनिवेदनमा निवेदक तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता द्वय श्री हरिहर दाहाल तथा श्री शेरबहादुर के.सी.ले तथा विपक्षी कार्यालयतर्फबाट खटिई आउनु भएका विद्वान का.मु. मुख्य न्यायाधिवक्ता श्री प्रेमबहादुर विष्टले गर्नु भएको बहस समेत सुनियो ।

१०.    प्रस्तुत रिटनिवेदनमा निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी गर्नु पर्ने हो वा होइन भन्ने नै निर्णय दिनु पर्ने हुन आयो ।

११.    यसमा निवेदकलाई निज बहाल रहेको प्र.अ. पदबाट हटाउने गरी गरेको विद्यालय सञ्चालक समितिको निर्णय गैरकानुनी हुँदा बदर गरी पाउँ भन्ने समेत निवेदन जिकिर रहेकोमा निवेदकका सम्बन्धमा गरिएको निर्णय कानुनी रहेकोले रिटनिवेदन खारेज गरी पाउँ भन्ने समेत लिखितजवाफ देखिन्छ ।

१२.   प्रस्तुत मुद्दामा निर्णयतर्फ विचार गर्दा विद्यालय सञ्चालक समितिको निर्णय पर्चा हेरिएमा निवेदकलाई मिति २०४४।१०।२१ मा निजको पदबाट बर्खास्त गर्ने निर्णय गर्नु अगाबै सजायँ प्रस्तावित गरी सो सजायँ किन गर्नु नपर्ने हो भनी निजलाई प्रतिवादको मौका दिएको देखिएन । यसबाट निवेदकका सम्बन्धमा विद्यालय सञ्चालक समितिको मिति २०४४।१०।२१ को निर्णय प्राकृतिक न्यायको सिद्धान्त विपरीत देखिन आयो । विपक्षीहरुको लिखितजवाफबाट सो निर्णय पर्चा खडा गरी गरिएको भन्ने पनि देखिन्छ । यदि पर्चा खडा गरी निवेदकलाई बर्खास्त गरेको मानेमा पनि निजलाई सफाइको मौका दिन अव्यवहारिक हुने कारण खोलिएको देखिएन । सजायँ प्रस्तावित गरी सफाइको मनासिब मौका दिई नोकरीबाट बर्खास्त गर्ने कुनै निर्णय गरिनु र सफाइको मौका दिंदा अव्यवहारिक हुने देखी पर्चा खडा गरी नोकरीबाट बर्खास्त गरिनु बिलकूलै बेग्ला बेग्लै प्रक्रिया हो नोकरीबाट हटाउने निर्णय गरिंदा दुवै प्रकृया एकै पटक प्रयोग हुन सक्ने देखिँदैन । तसर्थ विद्यालय सञ्चालक समिति भैरव मा.वि. झोता बझाङको मिति २०४४।१०।२१ को निर्णय, शिक्षा शाखा बझाङको मिति ०४४।११।६ को निर्णय तथा २०४५।१२।१४ को सुदूर पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय शिक्षा निर्देशनालयबाट भएको निर्णय कानुन विपरीत गरिएको देखिँदा उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरी दिएको छ । निवेदकलाई निजको साविक पदमा पुनः बहाल गर्नु भनी विपक्षीहरुको नाममा परमादेशको आदेश समेत जारी हुने ठहर्छ आदेशको जानकारी विपक्षी क्षेत्रीय शिक्षा निर्देशनालय सुदूरपश्चिमाञ्चल दिपायल डोटी समेतलाई श्री महान्यायाधिवक्ताको कार्यालय मार्फत तथा विद्यालय सञ्चालक समिति भैरव मा.वि. झोता बझाङ समेतलाई सिधै गराई फाइल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.प्रचण्डराज अनिल

 

इतिसम्वत् २०४७ साल भाद्र २० गते रोज ४ शुभम् ।