निर्णय नं. ४२३६ - कर्तव्य ज्यान

निर्णय नं. ४२३६     ने.का.प. २०४७          अङ्क १२

 

संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री सुरेन्द्रप्रसाद सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री त्रिलोकप्रताप राणा

सम्वत् २०४७ सालको फौ.पु.नं. ४२५

फैसला भएको मिति : २०४७।११।१२।१ मा

पुनरावेदक/वादी : हर्कपाल राइको जाहेरीले श्री ५ को सरकार

विरुद्ध

प्रत्यर्थी/प्रतिवादी : जि.सुनसरी पकली गा.पं. वा.नं. ३ बस्ने इलियास मियाँ

मुद्दा : कर्तव्य ज्यान

(१)   फौज्दारी मुद्दामा प्रमाण ऐन, २०३१ को दफा २५ बमोजिम वादी दावी प्रमाणित गर्ने भार वादीको हो तर वादी श्री ५ को सरकारले प्रतिवादीले मृतकलाई कुटपिट गरेको सम्बन्धमा कुनै ठोस प्रमाण पेश गर्न सकेको छैन, प्रतिवादीले मृतकलाई कुटपिट गरेको सम्बन्धमा तथ्ययुक्त प्रमाणको अभाव देखिन्छ यस्तो अवस्थामा प्रतिवादीलाई प्रहरी प्रतिवेदन दावी बमोजिम सजायँ होस् भन्ने वादी श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन जिकिर पुग्न नसक्ने ।

(प्रकरण नं. १९)

पुनरावेदक/वादी तर्फबाट     : विद्वान सहन्यायाधिवक्ता श्री बलराम के.सी.

फैसला

न्या.त्रिलोकप्रताप राणा

१.     पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति २०४६।११।२४ को फैसला उपर न्याय प्रशासन सुधार ऐन, २०३१ को दफा १३(३)(ग) बमोजिम पुनरावेदन पर्न आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त व्यहोरा यस प्रकार छ ।

२.    मिति २०४२।१।२५ गतेका दिन अं. ३ बजे मेरो घरबाट बाख्राको पाठा हराएकोले मेरो बाबु गणेशबहादुर राई उक्त पाठा खोज्दै गई इलियास मियाँको घर नजिक पुगेपछि कुकुरले टोक्न झम्टिए पछि कसको कुकुर किन नबाँधेको भनी सोध्दै जाँदा विपक्षीले मेरो कुकुर होइन मलाई किन सोधेको भनी गाली गलौज गरी मेरो बाबुलाई जत्रतत्र लात मुड्किले कुटपिट गरी मरणान्त अवस्थामा पारी छाडेकोले २०४२।१।२६ गते घाइते बाबु कै नामबाट घा जाँच केश फाराम गराई पाउँ भनी प्रहरी थाना इटहरीमा निवेदन दिई थानाबाट घा जाँच र आवश्यक उपचारका लागि प्र.के.फाराम सहित कोशी अञ्चल अस्पताल विराटनगर पठाइएकोमा अस्पतालमा पुगी उपचार हुँदा हुँदै सो कुटपिटको चोटको पीर खप्न नसकी २०४२।१।२७ गते रात अं. १२:२० बजेको समयमा मृत्यु भएकोले इलियास मियाँलाई पक्राउ गरी कानुन बमोजिम सजायँ गरिपाउँ भन्ने समेत मिति २०४२।१।३१ मा हर्कपाल राइको जाहेरी दर्खास्त ।

३.    छातीमा कुनै चोटपक नभएको, लासको भुडी फुलेको, दुवै खुट्टा तन्किएको, दाहिने फिलाको जोडनीमा १ इञ्चको घाउ भएको भन्ने समेत लाश प्रकृति मुचुल्का ।

४.    पेटमा चोट लागी ठूलो आन्द्रा फुटी मृत्यु भएको भन्ने समेत लाश जाँचको प्रतिवेदन । मृतकलाई गाउँ घरमा घुमी हिंड्ने कुकुरले झम्टिएको हो निज केही मात्तिएको हुँदा लरखराई डल्लाहरु र लकडी थुपारेको ठाउँमा लडेको हो, इलियासले कुकुर लगाई कुटपिट गरेको होइन भन्ने समेत २०४२।११।११।७ को सरजमीन मुचुल्का ।

५.    प्रतिवादी इलियास मियाँले मुलुकी ऐन ज्यानसम्बन्धीको १ नं. को प्रतिकूल कसूर गरेको देखिन आएकोले ऐ.को १३ नं. को देहाय (३) अनुसार कारवाही भई सजायँ गरिपाउँ भन्ने समेत प्रहरी प्रतिवेदन ।

६.    २०४२।१।२५ गतेका दिन अं. ३ बजेतिर म आफ्नै घरको काममा व्यस्त थिएँ । मर्ने गणेशबहादुर धेरै रक्सी खाई मात्तिएर लरखरिदै मेरो घरमा नजिक बाटो गरी आएका बखत गाउँको छाडा कुकुरले झम्टेर टोक्न खोज्दा मर्ने गणेशबहादुर खेतको डिलमा ठक्कर लागी लडेछन । मलाई कुकुर किन नबाँधेको भनी सोद्धा मैले बुढा रक्सी खाई मातेको थाहा पाएँ । मैले गाली बेइज्जती गरी कुटपिट गरेको होइन भन्ने समेत म्यादमा उपस्थित भएका प्रतिवादी इलियास मियाँले सुनसरी जिल्ला अदालतमा गरेको बयान ।

७.    २०४२।१।२५ गतेका दिन प्रतिवादी इलियास मियाँले मेरो बाबुलाई कुटपिट गरी सोही कुटपिटको कारणबाट मृत्यु भएको भनी जाहेरी दर्खास्त दिएको हो भन्ने समेत जाहेरवाला हर्कपाल राइको सुनसरी जिल्ला अदालतमा भएको बकपत्र ।

८.    मृतक गणेशबहादुर बुढा रोगी मानिस हुन र धेरै रक्सी खाई मात्तिएर हिंड्ने गरेकोमा प्र.इलियासको घर अगाडि आई पुग्दा बौलाहा कुकुरले झम्टिदा आत्तिएर भाग्न लाग्दा लडी कालगतिले मरेका हुन भन्ने समेत प्रतिवादीका साक्षी भगवान लाल साहू सुडीको बकपत्र ।

९.    मृतक रक्सीले मात्तिएर हिंडेको बेला कुकुरले झम्टिदा टोक्छ भनी डरले लडी आफैं घाइते भएका हुन । प्रतिवादी ईलियास निर्दोष हुन भन्ने समेत प्रतिवादीका साक्षी काशीम मियाँको बकपत्र ।

१०.    प्रतिवादी इलियासले मृतकलाई कुटेको होइन । मृतक पेटको विमारी थिए । मृतक र प्रतिवादी बीच पहिला देखिको कुनै रिसइवी थिएन भन्ने समेत सरजमीनका आथबहादुर राईको सुनसरी जिल्ला अदालत समक्ष भएको बकपत्र ।

११.    सुने सुनाएको भरमा आधारित जाहेरी दर्खास्त र लाश जाँच फारामको आधारमा मात्र अभियुक्तलाई कसूरदार ठहराउन उपयुक्त नहुने हुँदा सबूद प्रमाणको अभावमा दावी नपुग्ने ठहर्छ भन्ने समेत सुनसरी जिल्ला अदालतको मिति २०४३।११।२१।५ को फैसला ।

१२.   प्रतिवादीलाई सफाई दिने ठहराएको उक्त जि.अ.को फैसला उपर चित्तै नबुझेकोले निजलाई प्रहरी प्रतिवेदन माग दावी अनुसार सजायँ गरिपाउँ भन्नेसमेत वादी श्री ५ को सरकारतर्फबाट को.अं.अ.धरानमा परेको पुनरावेदनपत्र ।

१३.   ज्यान मार्ने जस्तो जघन्य अपराधमा तथ्ययुक्त र ठोस सबूद प्रमाण बिना शंकायुक्त अवस्थामा कर्तव्य गरी मारेको भनी ठहर गर्न न्यायोचित नहुने र शंकाको सुविधा अभियुक्तले पाउने फौजदारी न्यायको सर्वमान्य सिद्धान्त समेतबाट प्रतिवादी उपरको वादी दावी नपुग्ने र प्रतिवादीले सफाई पाउने ठहराएको शुरु सुनसरी जि.अ.को इन्साफ मनासिब ठहर्छ भन्ने समेत कोशी अञ्चल अदालतको मिति २०४६।२।२।२ को फैसला ।

१४.   बा.अं.अ.को फैसला उपर चित्त नबुझेकोले शुरु प्रहरी प्रतिवेदन माग दावी बमोजिम प्रतिवादी इलियास मियाँलाई सजायँ गरिपाउँ भन्ने समेत वादी श्री ५ को सरकारतर्फबाट पू.क्षे.अ. मा परेको पुनरावेदनपत्र ।

१५.   घाउ जाँचलाई दिएको दर्खास्त मृतकको नामबाट दिएको देखिए पनि घाइते भएको मृतक व्यक्ति लेखपढ गर्न नजान्ने ल्याप्चे छाप गर्ने देखिन आई वारदातमा मरणासन्न अवस्थामा प्रतिवादीले कुटेको वारे व्यक्त गरेको प्रमाणित भएको देखिन नआएको, शुरु र अञ्चल अदालतबाट लिएको आधार बुँदा समेतबाट प्रतिवादी उपरको प्रहरी प्रतिवेदन दावा नपुग्ने ठहराएको शुरु जिल्ला र कोशी अं.अ.को इन्साफ मनासिब ठहर्छ भन्ने समेत पू.क्षे.अ.को मिति २०४६।११।२४।४ को फैसला ।

१६.    पू.क्षे.अ.को फैसला कानुनी त्रुटिपूर्ण हुँदा बदर गरी शुरु प्रहरी प्रतिवेदन माग दावी अनुसार प्रतिवादी इलियास मियाँलाई सजायँ गरिपाउँ भन्ने समेत श्री ५ को सरकारको तर्फबाट यस अदालतमा पर्न आएको पुनरावेदनपत्र ।

१७.   पुनरावेदक वादी श्री ५ को सरकारतर्फबाट उपस्थित विद्वान सहन्यायाधिवक्ता श्री बलराम के.सी.ले पोष्टमार्टम रिपोर्टमा आन्द्रा फुटेको कारणले मृत्यु भएको छ भनी लेखिएको छ । जाहेरवालाले आफ्नो बाबु गणेशबहादुरलाई प्रतिवादी इलियास मियाँले कुटपिट गरेको र सोही कुटपिटको चोटबाट गणेशबहादुरको मृत्यु भएको भनी अदालतमा समेत बकपत्र गरेकोले शुरु जिल्ला अदालत, अञ्चल अदालत र पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालत समेतले सफाई दिएको मिलेको छैन । प्रतिवादी इलियास मियाँलाई प्रहरी प्रतिवेदन दावी बमोजिम सजायँ होस् भनी बहस गर्नु भयो ।

१८.   नियम बमोजिम पेशी सूचीमा चढी निर्णयार्थ पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले प्रतिवादी इलियास मियाँलाई सफाई दिने गरी गरेको फैसला मिलेको छ छैन निर्णय दिनु पर्ने हुन आएको छ । यसमा मिति २०४२।१।२५ गते बाख्राको पाठा खोज्न गएको मृतक गणेशबहादुर राई प्रतिवादी इलियास मियाँको घर नजिक पुगेपछि कुकुरले झम्टदा सोही कुरामा भनाभन भई प्रतिवादीले कुटपिट गरेको र सोही चोटको कारणबाट मिति २०४२।१।२७ गते अस्पतालमा मृत्यु भएको हुनाले प्रतिवादी इलियास मियाँलाई ज्यानसम्बन्धीको १३(३) नं. बमोजिम सजायँ गरिपाउँ भन्ने मुख्य प्रहरी प्रतिवेदन जिकिर देखिन्छ ।

१९.    मिसिल अध्ययन गर्दा सरजमीनका सम्पूर्ण चस्मदिद व्यक्तिहरुले प्रतिवादी इलियास मियाँले मर्ने गणेशबहादुरलाई कुटपिट गरेको होइन । कुकुरले खेद्दा माटोको डल्लाहरु लकडी थुपारेको ठाउँमा लडेको हो भनी मौकामा लेखी दिएको पाइन्छ । प्रतिवादी इलियास मियाँ आफूले मर्ने गणेशबहादुरलाई कुटपिट गरेकोमा इन्कार रही गणेशबहादुरलाई कुकुरले झम्टेर टोक्न खोज्दा ठक्कर लागी लडी मरेका हुन भनी कागज बयान गरेको पाइन्छ । सरजमीनका मानिस आथबहादुरले मर्ने गणेशबहादुरलाई प्रतिवादीले कुटपिट गरेको होइन भनी अदालतमा आई बकपत्र गरेको देखिन्छ । फौज्दारी मुद्दामा प्रमाण ऐन, २०३१ को दफा २५ बमोजिम वादी दावी प्रमाणित गर्ने भार वादीको हो तर वादी श्री ५ को सरकारले प्रतिवादी इलियास मियाँले मृतक गणेशबहादुरलाई कुटपिट गरेको सम्बन्धमा कुनै ठोस प्रमाण पेश गर्न सकेको छैन । प्रतिवादी इलियास मियाँले मृतक गणेशबहादुरलाई कुटपिट गरेको सम्बन्धमा तथ्ययुक्त प्रमाणको अभाव देखिँदा यस्तो अवस्थामा प्रतिवादी इलियास मियाँलाई प्रहरी प्रतिवेदन दावी बमोजिम सजायँ होस् भन्ने वादी श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । प्रतिवादी इलियास मियाँले सफाई पाउने ठहर्‍याएको शुरु सुनसरी जिल्ला अदालतको इन्साफ सदर गरेको कोशी अञ्चल अदालतको फैसला मनासिब ठहराएको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मनासिब ठहर्छ । मिसिल नियमानुसार गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.सुरेन्द्रप्रसाद सिंह

 

इतिसम्वत् २०४७ साल फाल्गुण १२ गते रोज १ शुभम् ।