निर्णय नं. ७७६२ - जवरजस्ती करणी
निर्णय नं. ७७६२ ने.का.प. २०६३ अङ्क ९
सर्वोच्च अदालत, संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री अनूपराज शर्मा
माननीय न्यायाधीश श्री दामोदरप्रसाद शर्मा
सम्वत् २०५९ सालका दे.पु नं. ३२६१
सम्वत् २०६० सालको फौ.पु.नं. ३५२८
फैसला मितिः २०६३।९।१०।२
मुद्दाः जवर्जस्ती करणी ।
पुनरावेदक
वादीः रमाशंकर कोहारको जाहेरीले नेपाल सरकार
विरुद्ध
प्रत्यर्थी
प्रतिवादीः जि.रुपन्देही वगैली गा.वि.स.वडा नं. २ वस्ने तपसी कुर्मी
पुनरावेदक
प्रतिवादीः जि.रुपन्देही वगैली गा.वि.स.वडा नं. २ वस्ने तपसी कुर्मी
विरुद्ध
प्रत्यर्थी
वादीः रमाशंकर कोहारको जाहेरीले नेपाल सरकार
§ पीडितले वकपत्र गर्दा लिंग पसाएको भनि वकपत्र गरेपनि Laboratory Examination मा Sparmatazoa नदेखिएको, करणी भएको यकिन हुने अन्य ठोस सवुद रहेको नदेखिएको Labia Masora मा घर्षण सम्म भएको तथा विशेषज्ञको परिक्षण प्रतिवेदनको निष्कर्षमा “जवर्जस्ती करणी गर्न खोजिएको” भन्ने उल्लेख भएको अवस्थाबाट पीडित उपर जवर्जस्ती करणीको वारदात भएको नदेखिई सो को उद्योग सम्म भएको देखिन आउने ।
(प्रकरण नं.२१)
§ प्रतिवादीले लिएको अन्यत्र रहेको जिकिर (Plea of alibi) लाई कुनै सवुद प्रमाणबाट निजले प्रमाणित गर्न सकेको देखिदैन । कुनै विश्वसनीय र वस्तुगत आधार प्रमाणबाट खम्वीर गराउन नसकेको अन्यत्र रहेको जिकिरलाई प्रमाणको रुपमा लिन नमिल्ने ।
(प्रकरण न.२२)
§ जाहेरवाला प्रत्यक्षदर्शी नभएपनि निज अन्यत्रबाट घर आउँदा घर परीवारले वताए बमोजिम आफूले जाहेरी दिएको र निजको किटानी जाहेरीलाई निज स्वयं अदालतमा उपस्थित भै वकपत्र गरी पुष्टी गरि दिएको देखिन्छ । १४ वर्षीय वालिका आफ्नै सामाजिक मान प्रतिष्ठामा आँच आउने गरी यी प्रतिवादीलाई जवर्जस्तीकरणीको आरोप लगाउनु पछाडि कुनै भरपर्दो कारण रहेको तथ्य समेत प्रतिवादीले खुलाउन सकेको अवस्था छैन । यसबाट जवर्जस्ती करणीको उद्योगको वारदातमा यिनै प्रतिवादीको संलग्नता रहेको पुष्ट हुन आउने ।
(प्रकरण नं.२३)
पुनरावेदक वादी तर्फबाटः विद्वान उपन्यायाधिवक्ता श्री अमृत वस्नेत
प्रत्यर्थी प्रतिवादी तर्फबाटः विद्वान अधिवक्ता श्री जगदिशचन्द्र पाण्डे
अवलम्वित नजीरः
फैसला
न्या.अनूपराज शर्माः पुनरावेदन अदालत वुटवलबाट मिति २०५९।६।१६ मा भएको फैसला उपर न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा ९ उपदफा (१) को खण्ड (ग) अन्तर्गत वादी प्रतिवादी दुवै पक्षको तर्फबाट पुनरावेदन पर्न आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य एवं निर्णय यस प्रकार रहेको छ : –
२. मिति ०५५।४।१४ गतेका दिन मेरो वर्ष १० की छोरी अनीता कोहारलाई वाख्री हेर्न भनी पठाएकोमा तपसी कुर्मिको वगैचामा गएको मौका पारी निज तपसी कुर्मीले अम्वा खान दिई आफनो झुपडी भित्र लगी छोरी अनितालाई जवरजस्ती करणी गरेको हुंदा आवश्यक कारवाही गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको जाहेरी दरखास्त ।
३. म तथा अनिता कोहार समेत भै वाख्रा लिई गएको थियौं । तपसी कुर्मीको अम्वाको वगैचामा बाख्रा चराई रहेको अवस्थामा मलाई निज तपसी कुर्मीले अम्वा खान दिई तिमी घरमा जाउ भनेबाट म आफ्नो घरमा गएको मौका पारी निज अनिता कोहारलाई एक्लै भएको अवस्थामा अम्वा खान दिई तपसी कुर्मिले जवरजस्ती करणी गरेको भन्ने अनिताले भनेकोले सुनेको हुँ भन्ने मिरा कोहारको कागज ।
४. मलाई अम्वा खान दिई आफ्नो झुपडीमा लगी जवरजस्ती करणी गरेका हुन भन्ने पीडित अनिता कोहारको कागज ।
५. अनिता कोहारको Hymen intact नभएको र Labia Masora को वरिपरि Leceration देखिएको तर Laboratory Exam मा Spermatazoa नदेखिएको हुंदा निजलाई जवरजस्ती करणी गर्न खोजिएको भन्ने परिक्षण प्रतिवेदन ।
६. मिति २०५५।४।१४ गते जाहेरवालाको छोरी अनिता कोहारलाई तपसी कुर्मिले आफ्नो वगैचामा भएको झपडी भित्र लगी अनितालाई जवरजस्ती करणी गरेको हो र पछि गाउँमा हल्ला भएबाट निज भागी फरार छन् भन्ने समेत व्यहोराको वुझीएका तथा वस्तुस्थिति मुचुल्काका रामललित कहार समेतको कागज ।
७. किटानी जाहेरी, मिरा कोहारको कागज, पीडित अनिता कोहारले गरेको कागज समेतका आधार प्रमाणहरुबाट प्रतिवादी तपसि कुर्मिले नावालक अनिता कोहारलाई जवरजस्ती करणी गरेकोले प्रतिवादी तपसि कुर्मिलाई मुलुकी ऐन जवरजस्ती करणी महलको १ नं. को कसूरमा ऐजन ३ नं. अनुसार सजाय गरी पीडित अनिता कोहारलाई ऐ. को १० नं. बमोजिम आधा अंश सर्वश्व गरी दिलाई भराई पाउन समेत मागदावी लिइएको अभियोगपत्र ।
८. म लंगडो बिरामी भएकोले २०५५।४।१२ गते भारत महाराजगंज जिल्ला ग्राम विसुनपुर भन्ने ठाउँमा औषधी गर्न गएको थिए । ऐ. १६ गते मात्र घरमा आएको हुँ । मेरा उपरको दावी झुठ्ठा हो । मैले अनिता कोहारलाई जवरजस्ती करणी गर्न खोजेको र गरेको समेत केही छैन । जाहेरवाला र मेरो विच खेतमा पानी लगाउने विषयमा विवाद भएका कारण जाहेरी दिएका हुन् । मैले जवरजस्ती करणी नगरेको हुँदा दावीबाट सफाई पाउनु पर्छ भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी तपसी कुर्मीले अदालत समक्ष गरेको वयान ।
९. मिति २०५५।४।१४ गतेका दिन वगैचामा वाख्रा चराउन गएको अवस्थामा प्रतिवादी तपसी कुर्मिले जवरजस्ती करणी गर्दा मैले चिच्याएकोले छाडी भागेका हुन् भन्ने पीडित अनिता कोहारले अदालत समक्ष गरेको वकपत्र ।
१०. आदेशानुसार मोलहु कुर्मी तथा जाहेरवाला रमाशंकर कोहारले गरेको वकपत्र मिसिल सामेल रहेको ।
११. यसमा प्रतिवादीले गरेको इन्कारी वयान पीडितले करणीको वारदातको तथ्यको वारेमा प्रहरीमा लेखाएको र अदालतमा वकपत्र गर्दा फरक परी विरोधाभाष भएको र पीडितको स्वास्थ्य परिक्षण प्रतिवेदनबाट जवरजस्ती करणी गरेको एकिन हुन नसकेको समेतबाट जवरजस्ती करणी गरेको पुष्टी हुन नसक्दा आरोपित कसूरबाट प्रतिवादीले सफाई पाउने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको रुपन्देही जिल्ला अदालतको मिति २०५७।४।३२ को फैसला ।
१२. पीडित वर्ष १० की अनिता कोहारले प्रहरीमा कागज गर्दा र अदालतमा वकपत्र गर्दा प्र. तपसी कुर्मिले आफ्नो लिङ्ग मेरो योनीमा जवरजस्ती हाल्दा म चिच्याएकोले छाडी दिएको भनेको पाईन्छ भने पीडित र जाहेरवालाले समेत यि प्रतिवादी उपर किटान गरी लेखाई दिएको पाईन्छ । अनुसन्धानको क्रममा लामो समय सम्म फरार रही पछि आएर यि प्रतिवादीले इन्कारी वयान दिएता पनि इन्कारी वयानलाई पुष्टी हुने कुनै प्रमाण सवुद समेत पेश गर्न सकेको पाईदैन । अर्को तर्फ पीडितको स्वास्थ्य परिक्षण हुँदा भित्री अंगको Hymen Intact नभएको भएपनि Labia Mesora को वरिपरि Leceration देखिएको र निजलाई जवरजस्ती करणी गर्न खोजिएको भन्ने उल्लेख भएको पाईन्छ । जवरजस्ती करणी हुनलाई योनीमा विर्य स्खलन हुनै पर्ने होइन केही मात्र लिङ्ग प्रवेश गर्नु नै प्रर्याप्त हुन्छ भन्ने Medical Jurisprudmce मा उल्लेख भएको समेत पाईन्छ । अतः माथि उल्लेखित आधार प्रमाणबाट निज प्रतिवादी तपसी कुर्मिले जवरजस्ती करणीको कसूर गरेको देखिंदा देखिदै प्रमाणको उचित मुल्यांकन नगरी सफाई दिने ठहर्याई गरेको शुरु अदालतको फैसला त्रुटिपूर्ण हुंदा वदर गरी अभियोग दावी बमोजिमकै सजाय गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको वादी श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन पत्र ।
१३. यसमा पीडित अनिता कोहार १० वर्षकी देखिएकी, निजको स्वास्थ्य परिक्षण हेर्दा Labia Mesora को वरिपरी Leceration देखिएको अवस्थामा समेत प्रतिवादीलाई अभियोग दावीबाट सफाई दिने ठहर्याई भएको शुरु जिल्ला अदालतको फैसला फरक पर्ने देखिएकोले छलफलको लागि अ.वं. २०२ नं. तथा पुनरावेदन अदालत नियमावली, २०४८ को नियम ४७ बमोजिम प्रत्यर्थी झिकाई हाजिर भएपछि वा अवधि नाघेपछि नियमानुसार गरी पेश गर्नु भन्ने पुनरावेदन अदालतको मिति २०५९।१।१३ को आदेश ।
१४. पीडितको Labia Mesora को वरिपरी Leceration देखिएको र जवर्जस्ती करणी गर्न खोजिएको भन्ने चिकित्सकीय जाँच प्रतिवेदनबाट देखिएको हुँदा समेत प्रतिवादीको कसूर जवर्जस्ती करणीको उद्योग अन्तर्गतको देखिन आएकोले प्रतिवादीलाई जवर्जस्ती करणीको महलको ५ नं. अनुसार जवर्जस्ती करणी गर्नेलाई हुने सजायको आधि अर्थात ३ वर्ष कैदको सजाय हुन्छ भन्ने समेत व्यहोराको पुनरावेदन अदालत वुटवलको मिति २०५९।६।१६ को फैसला ।
१५. प्रतिवादीले आफ्नो लिङ्गले हाइमन वेसावुद गरेको र योनीक्षेत्रमा Leceration भएको अवस्था हुँदा जवर्जस्ती करणी भएको स्पष्ट हुँदा हुँदै उद्योगमा सजाय गर्ने गरेको पुनरावेदन अदालतको फैसला त्रुटिपूर्ण हुँदा वदर गरी शुरु अभियोग माग दावी बमोजिम गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको वादी नेपाल सरकारबाट परेको पुनरावेदन ।
१६. पीडितको योनीको वरिपरि साधारण Leceration मात्र भएको सो पनि लिङ्ग प्रवेश कै कारणबाट भएको भन्ने पुष्टी नभएको स्वाव परिक्षणबाट विर्य नदेखिएको अवस्थामा जाहेरवालाकै परिवारको वकपत्रको आधारमा जवर्जस्ती करणीको उद्योग ठहर्याएको पुनरावेदन अदालतको फैसला त्रुटिपूर्ण हुँदा वदर गरी शुरु अदालतको फैसला सदर गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी तर्फबाट यस अदालतमा परेको पुनरावेदन ।
१७. नियम बमोजिम पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक वादी तर्फबाट उपस्थित हुनु भएका विद्वान उपन्यायाधिवक्ता श्री अमृत वस्नेतले जाहेरवाला तथा पीडितको वकपत्रबाट यीनै प्रतिवादीले पीडितलाई करणी गरेको पुष्टी हुन्छ । चिकित्सकको प्रतिवेदनमा Hymen Intact नभएको, Labia Mesora मा Leceration भएको उल्लेख छ । करणीको वारदात कायम हुन वीर्य स्खलन हुनै पर्दछ भन्ने होइन लिङ्ग प्रवेश भएको हुँदा करणीको वारदात भएकोछ, उद्योगमा सजाय गर्न मिल्ने होइन भनी वहस गर्नु भयो भने पुनरावेदक प्रतिवादी तर्फबाट रहनु भएका विद्वान अधिवक्ता श्री जगदिश चन्द्र पाण्डेले जाहेरवालाको जाहेरी दर्खास्त र पीडितको अनुसन्धानको क्रममा भएको कागज र अदालतमा भएको वकपत्रमा तथ्यमा भिन्नता छ, चिकित्सक जाँच प्रतिवेदनमा वीर्य नभएको उल्लेख छ । Leceration वाहेक अन्य चिन्ह घाउ चोट रहेको अवस्था छैन । जाहेरवाला प्रत्यक्षदर्शी होइन, प्रत्यक्षदर्शी भनिएका राजेश र मीरा कोहारको अदालतमा वकपत्र छैन । प्रतिवादी वारदात समयमा अन्यत्र रहेको हुंदा समेत जवर्जस्ती करणीको उद्योगमा सजाय गरेको पुनरावेदन अदालतको फैसला त्रुटिपूर्ण भै शुरु फैसला मिलेकै छ भनी वहस गर्नु भयो ।
१८. पेश हुन आएको पुनरावेदन सहितको मिसिल कागज अध्ययन गरी विद्वान कानून व्यवसायीहरुको वहस जिकिर समेतलाई दृष्टिगत् गर्दा प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदन अदालत वुटवलबाट मिति २०५९।६।१६ मा भएको फैसला मिले नमिलेको के रहेछ हेरी निर्णय गर्नुपर्ने देखियो ।
१९. निर्णयतर्फ विचार गर्दा पीडित १४ वर्षीया अनिता कोहारलाई जवरजस्ती करणी गरेको भन्ने अभियोगमा मुलुकी ऐन जवर्जस्ती करणीको महलको १ नं. को कसूरमा ३ नं. बमोजिम सजाय गरी ऐजनको १० नं. बमोजिम पीडितलाई आधा अंश दिलाई भराई पाउन अभियोग पत्र दायर भएकोमा प्रतिवादीलाई सफाई दिएको शुरु फैसला उल्टी गरी जर्वजस्ती करणीको महलको ५ नं. अनुरुप जवर्जस्ती करणी गरेको उद्योगमा तीन वर्ष कैद सजाय गर्ने गरेको पुनरावेदन अदालत वुटवलको फैसला उपर वादी प्रतिवादी दुवै तर्फबाट यस अदालतमा पुनरावेदन पर्न आएको रहेछ ।
२०. सर्वप्रथम प्रस्तुत मुद्दाको वारदातको प्रकृति तर्फ अर्थात जवर्जस्ती करणीको वारदात भएको हो वा पुनरावेदन अदालतको फैसला अनुरुप जवर्जस्ती करणीको उद्योग सम्मको वारदात भएको हो भन्ने सम्वन्धमा विचार गर्दा पीडित अनिता कोहारले प्रतिवादीले लिङ्ग निकाली आफ्नो योनीमा पसालेको र आफूले चिच्याएको कारण छोडी गएको भनी अनुसन्धानको क्रममा कागज गरी अदालत समक्ष समेत वकपत्र गरि दिएको देखिन्छ । निजको वकपत्रलाई जाहेरवालाको वकपत्रले पुष्टी गरि दिएको छ । पीडितको योनी रस (Suab) जाँच गर्दा Spermatazoa नदेखिएको भन्ने प्रतिवेदनमा उल्लेख भए पनि पीडितको शारीरिक जाँच प्रतिवेदनमा Hymen intact नभएको, र Labia Mesora को वरिपरी Leceration देखिएको उल्लेख गर्दै निष्कर्षमा “जवर्जस्ती करणी गर्न खोजिएको भन्ने वुझिन्छ” भन्ने व्यहोरा उल्लेख भएको पाईन्छ ।
२१. यकीन वारदात हुँदाका वखत देख्ने प्रत्यक्षदर्शी कोही रहेको देखिन आउँदैन । पीडितले वकपत्र गर्दा लिंग पसाएको भनि वकपत्र गरेपनि Laboratory Examination मा sparmatazoa नदेखिएको करणी भएको यकिन हुने अन्य ठोस सवुद रहेको नदेखिएको Labia Mesora मा घर्षण सम्म भएको तथा विशेषज्ञको परिक्षण प्रतिवेदनको निष्कर्षमा “जवर्जस्ती करणी गर्न खोजिएको” भन्ने उल्लेख भएको अवस्थाबाट पीडित उपर जवर्जस्ती करणीको वारदात भएको नदेखिई सो को उद्योग सम्म भएको देखिन आयो । यस सन्दर्भमा जवर्जस्ती करणीको वारदात भएको भन्ने वादी तर्फको जिकिर सँग सहमत हुन सकिएन ।
२२. अव उक्त जवर्जस्ती करणीको उद्योग गरेको वारदातमा यी प्रतिवादी तपसी कुर्मीको संलग्नता रहे नरहेको सन्दर्भमा विचार गर्दा शुरु अदालतमा उपस्थित भै वयान गर्ने क्रममा वारदातको समय र स्थानमा नभई आफू भारतको भदराज विसुनपुरमा रहेको भनी अन्यत्र रहेको जिकिर लिएको देखिन्छ । निजले लिएको अन्यत्र रहेको जिकिर (Plea of alibi) लाई कुनै सवुद प्रमाणबाट निजले प्रमाणित गर्न सकेको देखिदैन, कुनै विश्वसनीय र वस्तुगत आधार प्रमाणबाट खम्वीर गराउन नसकेको अन्यत्र रहेको जिकिरलाई प्रमाणको रुपमा लिन मिल्ने देखिदैन । पीडित अनिता कोहार मिति २०५४।४।१४ गतेका दिन वाख्रा हेर्न गएका वखत यीनै प्रतिवादीले साथमा गएका अन्य मीरा कोहार र राजेशलाई अम्वा दिई पठाएपछि आफुलाई छाप्रो भित्र वोलाई लिङ्ग आफ्नो योनीमा पसाउँदा चिच्याएकोले भागी गएको भनी स्पष्ट सँग अनुसन्धानको क्रममा कागज गरी अदालत समेत उपस्थित भै वकपत्र गरि दिएको देखिन्छ ।
२३. जाहेरवाला प्रत्यक्षदर्शी नभएपनि निज अन्यत्रबाट घर आउँदा घर परीवारले वताए बमोजिम आफूले जाहेरी दिएको र निजको किटानी जाहेरीलाई निज स्वयं अदालतमा उपस्थित भै वकपत्र गरी पुष्टी गरि दिएको देखिन्छ । १४ वर्षीय वालिकाले आफ्नै सामाजिक मान प्रतिष्ठामा आँच आउने गरी यी प्रतिवादीलाई जवर्जस्ती करणीको आरोप लगाउनु पछाडि कुनै भरपर्दो कारण रहेको तथ्य समेत प्रतिवादीले खुलाउन सकेको अवस्था छैन । यसबाट माथि चर्चा भए बमोजिमको जवर्जस्ती करणीको उद्योगको वारदातमा यिनै प्रतिवादी तपसी कुर्मीको संलग्नता रहेको पुष्टी हुन आएको छ । आफ्नो सहभागिता नरहेको भन्ने प्रतिवादीको पुनरावेदन जिकिर सँग सहमत हुन सकिएन ।
२४. तसर्थः माथि विवेचित आधार प्रमाणबाट पीडित अनिता कोहारलाई यी प्रतिवादी तपसी कुर्मीले जवर्जस्ती करणीको उद्योग गरेको देखिन आएको हुंदा निजलाई सफाई दिने गरेको शुरु रुपन्देही जिल्ला अदालतको फैसला उल्टी गरी मुलुकी ऐन जवर्जस्ती करणीको महलको ५ नं. बमोजिम जवर्जस्ती करणी गरेको उद्योगमा तीन वर्ष कैदको सजाय हुने ठहर गरी पुनरावेदन अदालत वुटवलबाट मिति २०५९।६।१६ मा भएको फैसला मिलेकै देखिंदा सदर हुने ठहर्छ । अभियोग दावी बमोजिम नै गरी पाउँ भन्ने वादी नेपाल सरकारको तथा पुर्ण रुपमा सफाई पाउनु पर्दछ भन्ने प्रतिवादीको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । दायरीको लगत कट्टा गरी मिसिल नियमानुसार गरी बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.दामादरप्रसाद शर्मा
इजलास अधिकृतः रितेन्द्र थापा
इति सम्वत् २०६३ साल पौष १० गते रोज २ शुभम––––––––––––––––––––––