निर्णय नं. ३७५६ - ज्यान
निर्णय नं. ३७५६ ने.का.प. २०४६ अङ्क ३
संयुक्त इजलास
सम्माननीय प्रधान न्यायाधीश श्री धनेन्द्रबहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री प्रचण्डराज अनिल
सम्वत् २०४३ सालको फौ.पु.नं. ५४६
फैसला भएको मिति : २०४५।११।२९।१ मा
पुनरावेदक/वादी : शुक्रबहादुर लामाको जाहेरीले श्री ५ को सरकार
विरुद्ध
विपक्षी/प्रतिवादी : का.प.जि.पुलचोक गा.पं. वडा नं. ६ घर भई हाल का.जि. चुच्चेपाटी बस्ने चिनिमाया तामाङनी
मुद्दा : ज्यान
(१) जन्मिएको बच्चाको नाल काटी बाँध्नु पर्नेमा नबाँधेको कारणबाट रक्तश्राव भई बच्चाको मृत्यु हुन गएको भन्ने देखिँदा मार्ने नियतबाट त्यस प्रकारको क्रिया गरेको भन्ने मिसिल प्रमाणबाट नदेखिने, केवल होस नपुर्याई नाल बाँधी नदिएको कारणबाट जातक बच्चीको मृत्यु हुन गएको भन्ने देखिन आएको स्थितिमा श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन जिकिर बमोजिम ज्यान सम्बन्धीको १३(३) अन्तर्गतको अपराध गरेको भन्न सकिने अवस्था नरहने ।
(प्रकरण नं. १७)
पुनरावेदक तर्फबाट : विद्वान का.मु. सहन्यायाधिवक्ता श्री कृष्णराम श्रेष्ठ
फैसला
प्र.न्या.धनेन्द्रबहादुर सिंह
१. मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला उपर न्याय प्रशासन सुधार ऐन, २०३१ को दफा १३(३)(ग) अनुसार पुनरावेदन परी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको तथ्य यस प्रकार छ :–
२. मिति २०४१।१।१७ गते दिउँसो १७.०० बजेको समयमा रमन घुम्न जाँदा बौद्ध महांकाल पानी ट्यांकीको पश्चिमतर्फ बारीको डिलमा जन्मी मारेको बच्ची फालेकोले लाश फेला परेकाले कानुन बमोजिम होस् भन्ने प्र.ह.शुक्रबहादुर लामाको प्रतिवेदन ।
३. निदारमाथि टाउको किचिएको गैरो डामहरु देखिएको नाकको दुबै प्वालबाट केही तरल पदार्थ निस्केको गर्धन भाँचिए जस्तो लाशको नाल चुडिएको अं. १।। फिट लम्बाई र अं. तौल ५ पौण्डको समेत देखेको ठीक हो भन्ने समेत व्यहोराको लाश प्रकृति मुचुल्का ।
४. मेरो गलैचा कारखानामा काम गर्ने चिनिमाया तामाङनीले पेट बोकेको थियो र निजले बच्ची जन्माई मारी फालेको हुनुपर्छ भन्ने समेत व्यहोराको अयुलामाले प्रहरीमा गरेको कागज ।
५. चिनिमायाले बच्ची जन्माई फालेको हुनुपर्छ भन्ने समेत फुलमाया तामाङनीले प्रहरीमा गरेको कागज ।
६. चिनिमाया तामाङगलाई पक्राउ गरी दाखिल गरेको छु भन्ने समेत व्यहोराको प्र.जि.शान्ति गुरुड्डसेनीको प्रतिवेदन ।
७. मेरो लोग्नेले अर्को स्वास्नी राखी मलाई हेर्न छोडेकोले काइला क्षेत्री आई म तिमीलाई पाल्छु भनी पटक पटक करणी गरेको थियो । सोही करणीबाट पेट बोकेको २०४१।६।१६ गते पेट दुखी मैले बच्ची जन्माई व्यहोस् भएँ, होसमा आउनासाथ हेर्दा बच्चाको नाइटो चुडाली दिई पुनः व्यहोस् भएँ, होस खुली हेर्दा बच्चा मरिसकेछ सो बच्चाको मृत लाश फालिदिएको हुँ भन्ने समेत व्यहोराको चिनिमाया तामाड्डनीले प्रहरीमा गरेको कागज ।
८. मिति २०४१।१।१६ गतेको दिन बच्चाको लाश फेला पारेको र चिनीमाया भागेको हुँदा निज चिनीमायाले नै बच्ची जन्माई फालेकोमा शंका लाग्छ भन्ने समेत व्यहोराको सरजमीन मुचुल्का ।
९. काइला क्षेत्रीसंग अनुचित करणी लिनु दिनु गरी महीना पुगी जन्मेकी बच्ची निज चिनीमाया तामाड्डनीले कर्तव्य गरी मारेको प्रष्ट हुन आयो । ज्यान सम्बन्धी महलको १ नं. को कसूर गरेको देखिन्छ । निज चिनीमायालाई ज्यान सम्बन्धी महलको १३(३) अनुसार कारवाही र सजायँ हुन सम्बन्धित मिसिल निज चिनीमायालाई यसैसाथ प्रस्तुत गरिएको छ भन्ने समेत व्यहोराको प्रहरी प्रतिवेदन ।
१०. मेरो लोग्नेले अर्को स्वास्नी ल्याई मलाई छोडी हिंडे, काइला क्षेत्री भन्नेले मलाई स्वास्नी तुल्यायो निजको करणी विर्यबाट गर्भ रहेको मिति २०४१।१।११ गते कारखानाको खाटबाट लडी म रगतको तालीमा जन्मिएको बच्ची मैले हत्या गरी मारेको होइन भन्ने समेत व्यहोराको चिनीमायाले काठमाडौं जिल्ला अदालतमा गरेको बयान ।
११. होस नपुर्याई गरेको कार्यले बच्चा मरेको देखिनाले भवितव्यबाट बच्चाको मृत्यु भएको देखिन्छ । अतः ज्यान सम्बन्धीको ६ नं. को देहाय २ नं. अनुसार निज प्रतिवादी चिनीमायालाई ६ महीना कैद हुने ठहराई अ.बं. १८६ नं. बमोजिम जाहेरी फैसला गरी दिएँ भन्ने समेत व्यहोराको मिति २०४१।१०।५ गतेको काठमाडौं जिल्ला अदालतको फैसला ।
१२. भवितव्य अन्तर्गत सजायँ गरेको जिल्ला अदालतको फैसला मिलेको छैन । प्रहरी प्रतिवेदन दावी बमोजिम प्रतिवादीलाई सजायँ गरिपाउँ भन्ने वादी श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन ।
१३. शुरु काठमाडौं जिल्ला अदालतको फैसला मनासिब ठहर्छ भन्ने समेत मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति २०४३।५।१७।३ को फैसला ।
१४. अनुचित सम्बन्धबाट रहन गएको गर्भबाट जन्मिएको बच्चीलाई मारी फालेकोमा भवितव्य ठहराएको जिल्ला अदालतको फैसला सदर गरेको मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला मिलेको छैन । प्रतिवेदन माग दावी अनुसार सजायँ गरिपाउँ भन्ने समेत श्री ५ को सरकारको पुनरावेदनपत्र ।
१५. नियम बमोजिम पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक तर्फबाट बहस गर्न उपस्थित हुनुभएका विद्वान का.मु. सहन्यायाधिवक्ता श्री कृष्णराम श्रेष्ठले जातक जिउँदै जन्मी मारेको कुरा लाश जाँच प्रतिवेदन समेतबाट पुष्टि भएको छ । अनुचित सम्बन्धबाट गर्भ रही जन्मेको बच्चाको नाइटो चुडाली कर्तव्यबाट बच्चा मरेकोमा प्रतिवादीलाई भवितव्यमा सजायँ गरेको मिलेको छैन प्रहरी प्रतिवेदन दावी बमोजिम सजायँ हुनुपर्दछ भनी बहस गर्नुभयो ।
१६. प्रस्तुत मुद्दामा मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मिलेको छ, छैन ? सो कुराको निर्णय दिनु पर्ने हुन आएको छ ।
१७. यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा चिनीमाया तामाङले काइला क्षेत्रीसंग अनुचित करणी लिनु दिनु गरी जन्मेको बच्ची निज चिनीमाया तामाड्डनीले कर्तव्य गरी मारेको भन्ने प्रष्ट हुँदा निज चिनीमाया तामाड्डनी उपर ज्यान सम्बन्धीको १३(३) अनुसार कारवाही सजायँ हुनु माग दावी गरी प्रहरी प्रतिवेदन दावी परेको देखिन्छ । प्रतिवादी चिनीमाया तामाड्डनीले प्रहरीमा कागज गर्दा बच्ची जन्मनासाथ म व्यहोस भएछु छोरीले पानी ख्वाई अलि अलि होस् आई जिउँदी बच्ची होला भनी नाइटो चुडाई म फेरि ब्यहोस् भएछु होस खुली हेर्दा बच्ची मरिसकेको देखें भनेको पाइन्छ । अदालतमा बयान गर्दा बच्ची जन्मदा मलाई कुनै होस हवास छैन । मेरो होस आई छाम्दा बच्चा चिसो भई मरेको रहेछ भन्ने समेत बयान गरी इन्कार रहेको देखिन्छ । जिउँदो बच्ची जन्मी कर्तव्य गरी मारेको भन्ने देख्ने तथ्ययुक्त प्रमाण कुनै देखिँदैन लाश जाँच प्रतिवेदन हेर्दा नाल काटी नबाँधेकोले रक्त श्राव भई शक भई मृत्यु भएको देखिन्छ भनी उल्लेख भएको पाइन्छ । यसबाट जन्मिएको बच्चाको नाल काटी बाध्नु पर्नेमा नबाँधेको कारणबाट रक्तश्राव भई बच्चाको मृत्यु हुन गएको भन्ने देखिन्छ । प्रतिवादीले मार्ने नियतबाट त्यसप्रकारको क्रिया गरेको भन्ने मिसिल प्रमाणबाट देखिँदैन । केबल होस नपुर्याई नाल बाँधी नदिएको कारणबाट जातक बच्चीको मृत्यु हुन गएको भन्ने देखिन आएको छ । यस स्थितिमा श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन जिकिर बमोजिम ज्यान सम्बन्धीको १३(३) अन्तर्गतको अपराध गरेको भन्न सकिने अवस्था रहेन । तसर्थ भवितव्यबाट बच्चाको मृत्यु भएको ठहराई प्रतिवादीलाई ज्यान सम्बन्धीको ६ नं. को देहाय २ अनुसार ६ महीना कैद गरेको काठमाडौं जिल्ला अदालतको इन्साफ सदर गरेको मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मनासिब ठहर्छ । श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन हुँदा केही गर्नु परेन । मिसिल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.प्रचण्डराज अनिल
इति सम्वत् २०४५ साल फाल्गुण २९ गते रोज १ शुभम् ।