निर्णय नं. ७१४२ - उत्प्रेषणयुक्त परमादेश ।
निर्णय नं. ७१४२ ने.का.प.२०५९ अङ्क ९/१०
संयक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री कृष्णजंग रायमाझी
माननीय न्यायाधीश श्री रामनगिना सिंह
सम्वत २०५६ सालको रि.नं. ३२९२
आदेश मितिः २०५९।१।११।४
विषयः– उत्प्रेषणयुक्त परमादेश ।
निवेदकः का.जि.का.म.न.पा वडा नं ३४ सिनामंगल कालीमाटी डोल स्थित नेकोन हेम्लेटमा प्रधान कार्यालय रहेको कम्पनी ऐन, २०२१ अन्तर्गत स्थापित नेकोन एअर लि.को तर्फवाट ऐ कम्पनीका अधिकार प्राप्त संचालक अपरेटर वर्ष ५५ को दिपकराज कोइराला
विरुद्ध
विपक्षीः श्री ५ को सरकार अर्थ मन्त्रालय समेत
§ श्री ५ को सरकारले आयकर ऐन, २०३१ (संशोधन सहित) को दफा ४२ को उपदफा (३) ले दिएको अधिकार प्रयोग गरी शाही नेपाल वायु सेवा निगमका पाइलटहरुले पाउने लस अफ लाइसेन्स विमा र उडान भत्ता वापत पाउने रकममा आर्थिक वर्ष २०३९।०४० देखि पूर्णरुपमा आयकर नलाग्ने गरी छुट दिइएको भनी उल्लेख भएको देखिन्छ । यसरी उक्त सूचनामा शाही नेपाल वायुसेवा निगमका पाइलटहरुले पाउने उडान भत्ता वापतको रकममा कर नलाग्ने भन्ने देखिन्छ । उक्त सूचनाका आधारमा शाही नेपाल वायुसेवा निगम वाहेकको नेकोन एयरमा कार्यरत पाइलटहरुले पनि उडान भत्ता वापतको रकममा कर छुट पाउनु पर्छ भन्न नमिल्ने ।
(प्र.नं. ८)
निवेदक तर्फबाटः विद्वान अधिवक्ता श्री भरतराज उप्रेती
विपक्षी तर्फबाटः विद्वान सह न्यायाधिवक्ता श्री केदारप्रसाद पौडेल
अवलम्वित नजिरः
आदेश
न्या.रामनगिना सिंहः नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०४७ को धारा २३, ८८(२) अन्तर्गत पर्न आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको संक्षिप्त व्यहोरा र निर्णय यसप्रकार छ :–
२. नेकोन एयर लिमिटेड निजी वायुसेवा संचालन गर्न स्थापित सेवामुलक उद्योग हो । यस ले २०४९ । ५।५ मा उद्योग विभागवाट कारोवार शुरु गर्न दिइएको इजाजत पत्र अनुसार ०४९।५।९ वाट देशका विभिन्न भागमा उडान सेवा सुरु गरेको हो । निवेदक कम्पनीले आफ्नो कारोवार शुरु गरेको मितिले ५ वर्ष सम्म आएकर छुट पाउने हुंदा कर कार्यालय ववरमहलले निवेदक कम्पनीलाई आ.व. २०५०।०५१ देखि आ.व..२०५३।५४ सम्मको आयव्यय विवरण पेश गरे पश्चात आयकर छुट गरेको अवधि भित्र परेको उल्लेख गरी आयकर दाखिला गर्न नपर्ने भन्ने व्यहोराको प्रमाणित पत्र २०५६।२।७ गते निवेदक कम्पनीलाई पठाएको थियो । पाइलटहरुले उडान भत्ता वापत प्राप्त गरेको रकममा आयकर ऐन २०३१ को दफा ४२(३) को अधिकार प्रयोग गरी श्री ५ को सरकार अर्थ मन्त्रालयले राजपत्रमा मिति २०३९।०४० देखि पाइलटहरुले पाउने उडान भत्ता वापतको रकममा पूर्णरुपमा आयकर छुट हुने गरेको थियो । त्यसै सूचनाका आधारमा नेकोन एयर लि.का पाइलटहरुले पाउने उडान भत्ता वापतको रकममा आयकर कटाइएको थिएन । यसै वीचमा विपक्षी क्षेत्र नं २ कर कार्यालय ववरमहलले ०५६।३।१७ मा पत्र पठाई पाइलटले उडान भत्ताको रुपमा नेकोन एयर लि. वाट प्राप्त गरेको रकममा पनि आयकर लाग्ने भन्ने उल्लेख गरिएको रहेछ । यस सम्वन्धमा कर कार्यालयमा वुझ्दा उक्त निर्णय शाही नेपाल वायु सेवा नियमका पाइलटहकरुको उडान भत्ताको रकममा मात्र कर छुट हुने गरिएको हो उक्त निर्णयको सुविधा नेकोन एअरको पाइलटहरुको हकमा लागु हुने होइन भन्ने जानकारी दिइयो । २ नं क्षेत्र कर कार्यालयले कर विभाग लाजिम्पाटको ०५६।३।१० को पत्रलाई मुख्य आधार मानी नेकोन एयरका पाइलटहरुको उडान भत्तामा पनि कर लाग्ने भनी हामीलाई पत्र पठाएको रहेछ । २ नं क्षेत्र कर कार्यालयले निवेदक कम्पनीमा पठाएको ०५६।३।१७ को पत्रमा पाइलटहरुलाई दिएको Crew Flying Allowance मा पारिश्रमिक कर कट्टा गर्ने सम्वन्धमा विपक्षी कर विभागले ०५६।३।१३ गते २ नं कर कार्यालयमा दिइएको निर्देशनको व्यहोराको उल्लेख गर्दै आर्थिक ऐन २०५४ को अनुसूची ७ को दफा ४२ को अन्तिम हरफमा अन्य खर्च मिनाहा दिइने छैन भन्ने उल्लेख भएको तथा आर्थिक ऐन २०५५ को अनुसूची ६ को दफा ७ को हरफ ७ मा श्री ५ को सरकारले दिई आएको कर छुटहरु तथा अन्य कुनै पनि पारिश्रमिक आयको खुद आय निर्धारण गर्दा मिनाहा दिइने छैन भन्ने उल्लेख भएकोले पाइलटहरुलाई दिइ आएको Crew Flying Allowance को रकम समावेश गरी अग्रिम कर दाखिला गर्नु भन्ने पत्र निवेदक कम्पनीलाई पठाएको थियो । सो को यस कम्पनीका पाइलटहरुलाई जानकारी गराउंदा श्री ५ को सरकारले २०३९।०४० साल देखि पाइलटहरुले पाउने लस अफ लाइसेन्स विमा र उडान भत्ता वापत पाउने रकममा कर पूर्ण छुट हुने भनी २०३९।६।११ मा राजपत्रमा सूचना निकाले वमोजिम आयकर कट्टा गर्नुपर्ने होइन । यस सम्वन्धमा आवश्यक कारवाही चलाउछौं भन्ने जवाफको निवेदन यस कम्पनीलाई दिएका थिए । सोही वमोजिम २०५६।६।६ गते यसै सम्वन्धमा श्री सर्वोच्च अदालतमा रिट निवेदन दिएको जानकारी गराएका थिए । आयकर ऐन, २०३१ को दफा ४, ६ तथा ८ वमोजिम आयकर असुल गर्दा आयकर ऐन नियम वमोजिम मात्र कर निर्धारण गरी असुल गर्नुपर्छ । आयकर ऐन, २०३१ को दफा ४२(३) वमोजिम श्री ५ को सरकारले कुनै व्यक्ति वा कुनै खास किसिमको आयमा लाग्ने आयकर पूर्ण वा आंसिक रुपमा छुट दिन सक्ने छ भन्ने व्यवस्था भए वमोजिम श्री ५ को सरकारले २०३९।६।११ गते निर्णय गरी शाही नेपाल वायु सेवा निगमका पाइलटहरुले उडान भत्ता वापत पाउने रकममा र त्यस लस अफ लाइसेन्स विमाको रकममा आयकर छुट गरेको हो । उक्त निर्णय आर्थिक ऐन, २०५५ लागु हुनु भन्दा अघिसम्म कायम रहेको छ । उक्त निर्णय लाई श्री ५ को सरकारको मातहतमा रहेको कर विभागले काट्न सक्ने होइन । यस्तो कार्य आयकर ऐनको दफा ४२(३) को विपरीत छ । नेकोन एअर आउनु भन्दा पूर्व नेपालमा शा.ने.वा.नि. मात्र हवाई क्षेत्रमा कार्यरत भएको कारणले मात्र शा.ने.वा.नि का पाइलटहरु भन्ने शव्द उल्लेख भएको हो । त्यस्तै प्रकृतिका अन्य हवाई कम्पनीका पाइलटहरुले नपाउने भन्ने अर्थ गर्न मिल्दैन । समान काम गर्ने पाइलटहरु मध्ये केहीलाई दिने केही लाई नदिने भन्न पनि मिल्दैन । आर्थिक ऐन २०५५ ले अन्य खर्चमा कर छुट नदिने भन्ने आधारमा मात्र आर्थिक वर्ष २०५५ भन्दा अगाडि लिइसकेको सुविधाको हकमा लागु हुने होइन । यस कम्पनी स्थापना भएको ५ वर्ष सम्मको कर छुटको सुविधा यस कम्पनीले पाई कर फछ्र्यौटा प्रमाणपत्र समेत पाइसकेको अवस्थामा यस कम्पनीमा काम गर्ने पाइलटहरुले पाएको भत्तामा चाही कर लाग्ने भनि अर्थ गर्न मिल्ने होइन । विपक्षीहरुको उक्त कर लगाउने काम आयकर ऐन २०३१ को दफा ४२(३) आर्थिक ऐन २०५४ को अनुसूची ७ को दफा ४२, कानून व्याख्या सम्वन्धी ऐनको दफा ४२ समेतको विरुद्ध छ । यस कम्पनीका पाइलटहरुले पाएको उडान भत्ता वापतको रकममा आर्थिक वर्ष २०५०।०५१ देखि नै आयकर लाग्ने दुराशययुक्त कार्यवाट २०५६।६।६ गते सात दिनको म्याद दिई रु.१,५५,५०,७३८।– लाई खुद आयमा समावेश गरी श्रोतमा कर कट्टा नगरेको आरोप लगाई गैरकानूनी रुपमा कर असुल गर्ने दुराशय गरेको प्रष्ट छ । तसर्थ निवेदक पाइलटहरुले आर्थिक वर्ष २०४९।०५० देखि २०५४।०५५ को अवधिमा उडान भत्ता वापत प्राप्त गरेको रकममा आयकर लगाउने र असुल गर्ने गरी निवेदक कम्पनीलाई निर्देशन आदेश तथा पत्र काट्ने तथा कटाउने कार्य नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ को धारा ११, १२, १७ तथा ७३ एंव आयकर ऐन २०३१ को दफा ४२(३) को अधिकार प्रयोग गरी श्री ५ को सरकारको पाइलटहरुले उडान भत्ता वापत पाउने रकममा लाग्ने आयकर छुट दिने गरी २०३९।६।११ को राजपत्रमा प्रकाशित सूचना वमोजिमको श्री ५ को सरकारको निर्णयको समेत विपरीत भएकोले विपक्षी कर विभागको २०५६।३।१० को निर्णय शो निर्णय पश्चात विपक्षीहरुवाट निवेदकलाई पठाएको २०५६।६।४ को उल्लेखित सूचना तथा सो सम्वन्धमा भएका सम्पूर्ण गैरकानूनी काम कारवाही तथा सूचना उत्प्रेषणको आदेशद्वारा वदर गरी कानून विपरीत रिट निवेदकवाट कुनै कर नलगाउनु श्री ५ को सरकारको २०३९।६।१३ को निर्णय वमोजिम गर्नु भनी विपक्षीका नाममा परमादेश लगायत जो चाहिने उपयुक्त आदेश जारी गरी पाउँ साथै गैरकानूनी कर असुल उपर गर्न ताकेता गरिरहेको हुंदा यो रिट निवेदनको अन्तिम टुगो नलागे सम्म पाइलटहरुले आ.व. ०४९।०५० देखि आ.व. ०५४।०५५ को अवधिमा प्राप्त गरेको उडान भत्ताको रकममा कर लगाउने कुनै कार्य नगर्नु विपक्षी कर विभागको २०५६।३।१० को निर्णय एवं २०५६।३।१३ को निर्देशन तथा २०५६।६।४ को सूचना कार्यान्वयन नगर्नु नगराउनु पाइलटहरुको उडान भत्तामा कर लगाई असुल गर्ने सम्बन्धमा ताकेतापत्र नलेख्नु नपठाउनु । साथै अन्य तरिकावाट पनि उडान भत्तामा आयकर असुल गर्ने काम कारवाही नगर्नु नगराउनु भनी प्रत्यर्थीहरुको नाममा अन्तरिम आदेश समेत जारी गरी पाउं भन्ने समेत व्यहोराको रिट निवेदन व्यहोरा ।
३. यसमा के कसो भएको हो ? निवेदकको माग वमोजिमको आदेश किन जारी हुनु नपर्ने हो? यो आदेश प्राप्त भएको मितिले १५ दिन भित्र लिखित जवाफ मगाउनु साथै माग वमोजिम अन्तरिम आदेश जारी हुनु पर्ने नपर्ने के हो ? सो को छलफलको लागि म.न्या. का लाई ७ दिनको सूचना दिई अन्तरिम आदेशको टुङ्गो नलागे सम्मको अवधिको लागि २०५५।४।१ अगाडिको उडान भत्तामा लाग्ने आयकर असुल गर्ने कार्य नगर्नु भनी विपक्षी कर कार्यालयलाई लेखी पठाउनु भन्ने यस अदालतको आदेश ।
४. श्री ५ को सरकार अर्थ मन्त्रालयले नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित गरेको ०३९।६।११ को सूचना शाही नेपाल वायुसेवा निगममा कार्यरत पाइलटहरुको लागि मात्र हो । अन्य निजी क्षेत्रका पाइलटहरुको लागि लागु हुने होइन । आर्थिक ऐन २०५४ को अनुसूची ६ को दफा ४२ वमोजिम पनि पाइलटले पाउने उडान भत्तामा आयकर छुट हुने देखिदैन । आर्थिक ऐन २०५५।०५६ मा पनि छैन । आयकर ऐन २०३१ अनुसार श्री ५ को सरकारले दिई आएको कर छुटहरु तथा अन्य कुनै पनि खर्चहरु पारिश्रमिक आयको खुद आय निर्धारण गर्दा मिनाहा दिइने छैन भन्ने व्यवस्था भएको देखिन्छ । अतः पाइलटले पाउने उडान वापतको भत्ताको रकममा आयकर छुट नहुने भन्ने कुरा सालवसाली वन्ने उल्लेखित आर्थिक ऐनहरुले नै स्पष्ट व्यवस्था गरेको विषयको आधारमा कर विभाग र कर कार्यालयवाट भएको निर्णय र परिपत्रलाई विद्यमान कानूनको प्रतिकूल भयो भनी जिकिर लिनु औचित्यहीन भएकोले रिट निवेदन खारेज गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहाराको अर्थ मन्त्रालयको लिखित जवाफ ।
५. आयकर ऐन, २०३१ को दफा ४२(३) मा श्री ५ को सरकारले नेपाल राजपत्रमा सूचना प्रकाशित गरी कुनै व्यक्तिवाट कुनै खास किसिमको आयमा लाग्ने कर पूर्ण वा आंशिकरुपले छुट दिन सक्ने छ भन्ने उल्लेख भएको पाइन्छ । सोही दफाको अधिकार प्रयोग गरी श्री ५ को सरकार अर्थ मन्त्रालयले २०३९।६।११ को राजपत्रमा सूचना प्रकाशित गरी शाही नेपाल वायु सेवा निगमका पाइलटहरुले उडान भत्ता वापत प्राप्त गरेको रकममा २०३९।०४० देखि पूर्ण रुपमा आयकर छुट दिने निर्णय गरेको हो । उक्त निर्णयमा शाही नेपाली वायुसेवा निगमका पाइलटहरु भनी उल्लेख भएकोले सो निर्णय अनुसार पाउने कर छुट सुविधा केवल शाही नेपाल वायुसेवा निगमका पाइलटहरुले मात्र उपभोग गर्न पाउने स्पष्ट हुन्छ । आयकर ऐन, २०३१ को दफा ४२(३) मा भएको व्यवस्था अनुसार कुन व्यक्ति वा किसिमको आयमा कर छुट दिने भन्ने अधिकार श्री ५ को सरकारमा निहित रहेकोले कुनै फलाना अफिसका व्यक्तिहरुलाई भनी तोकेर दिएको छुट सुविधा त्यस्तै प्रकारका अन्य लाई लागु हुदैन । आयकर ऐन, २०३१ को दफा ८(क) मा कुनै व्यक्तिको पारिश्रमिक आय निर्धारण गर्दा निजले वर्ष भित्र नोकरी वा सेवा गरी कमाएको नगदी वा जिन्सीको रुपमा पाएको ज्याला, तलव , विशेष तलव भत्ता विदा वापतको तलव, कमिशन, शुल्क वोनस र अन्य सुविधाको रकम समावेश गरी पारिश्रमिक आयको निर्धारण गरिनेछ भन्ने उल्लेख भएवाट नेकोन एअरका पाइलटहरुले पाउने उडान भत्ताको रकममा आयकर नलाग्ने भन्न मिल्दैन । आर्थिक ऐन, २०५४ को अनुसूची ७ र दफा ४२ तथा आर्थिक ऐन २०५५ को अनुसूची ६ को दफा ७ को हरफ ७ अनुसार पनि नेकोन एअरका पाइलटहरुले पाउने उडान भत्ता वापतको रकममा आयकर छुट नहुने भएको हुंदा प्रस्तुत रिट निवेदन खारेज गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहाराको २ नं क्षेत्र कर कार्यालय ववरमहलको लिखित जवाफ ।
६. नियम वमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी इजलास समक्ष पेश हुन आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको तर्फवाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री भरतराज उत्प्रेतीले आयकर ऐन, २०३१ ले दिएको अधिकार प्रयोग गरी श्री ५ को सरकारले आ.व. २०३९।०४० देखि नै पायलटहरुले पाउने उडान भत्ताको रकममा लाग्ने आयकर पूर्णरुपमा छुट दिएपछि नेकोन एयरका पाइलटहरुले पाउने उडान भत्ताको रकममा लाग्ने आयकर पूर्णरुपमा छुट दिएपछि नेकोन एयरका पाइलटहरुलाई मात्र लाग्छ भन्न मिल्ने अवस्था नहुंदा प्रस्तुत रिट निवेदन माग वमोजिमको आदेश जारी हुनु पर्छ भन्ने वहस जिकिर प्रस्तुत गर्नु भयो भने विपक्षीका तर्फवाट उपस्थित विद्वान सह न्यायाधिवक्ता श्री केदारप्रसाद पौडेलले आयकर ऐन वमोजिमको अधिकार प्रयोग गरी श्री ५ को सरकारले २०३९ सालमा शाही नेपाल वायुसेवा निगमका पायलटहरुले पाउने उडान भत्तामा कर नलाग्ने निर्णय गरी राजपत्रमा प्रकाशित सूचना अनुसार शाही नेपाली वायुसेवा निगमका पाइलटहरु भनी किटानी गरी कर छुट दिएको अवस्थामा नेकोन एयरका पाइलटहरुले पनि सोही सूचनाका आधारमा कर छुट पाउने अवस्था नहुंदा प्रस्तुत रिट निवेदन खारेज हुनुपर्छ भन्ने वहस प्रस्तुत गर्नु भयो ।
७. मिसिल अध्ययन गरी विद्वान कानून व्यवसाहीको वहस सुनी आज निर्णय सुनाउने तारेख तोकिएको प्रस्तुत मुद्दामा निर्णयतर्फ विचार गर्दा निवेदन माग वमोजिमको आदेश जारी हुने हो होइन ? भन्ने सम्वन्धमा नै निर्णय दिनु पर्ने देखियो ।
८. यसमा आयकर ऐन, २०३१ को दफा ४२(३) वमोजिमको अधिकार वमोजिम श्री ५ को सरकारले २०३९।६।११ को नेपाल राजपत्रमा सूचना प्रकाशित गरी हामी पाइलटहरुले उडान भत्ता वापत पाउने रकममा आयकर नलाग्ने गरी छुट दिएकोमा निवेदक कम्पनीमा कार्यरत पाइलटहरुले पाउने उडान भत्ता वापतको रकममा पनि कर लाग्ने गरी गरेको विपक्षी कर विभागको निर्णय र सो निर्णय पश्चात निवेदक कम्पनीलाई २ नं क्षेत्र कर कार्यालयवाट २०५६।६।४ मा पठाएको सूचना उत्प्रेषणको आदेशले वदर गरी श्री ५ को सरकारको २०३९।६।११ को निर्णय वमोजिम गर्नु भनी परमादेशको आदेश जारी गरी पाउँ भन्ने मुख्य निवेदन माग रहेको देखिन्छ । मिति २०३९।६।११ गते नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित अर्थ मन्त्रालयको सूचना हेर्दा श्री ५ को सरकारले आयकर ऐन, २०३१ (सशोधन सहित) को दफा ४२ को उपदफा (३) ले दिएको अधिकार प्रयोग गरी शाही नेपाल वायु सेवा निगमका पाइलटहरुले पाउने लस अफ लाइसेन्स विमा र उडानभत्ता वापत पाउने रकममा आर्थिक वर्ष २०३९।०४० देखि पूर्णरुपमा आयकर नलाग्ने गरी छुट दिइएको भनी उल्लेख भएको देखिन्छ । यसरी उक्त सूचनामा शाही नेपाल वायुसेवा निगमका पाइलटहरुले पाउने उडान भत्ता वापतको रकममा कर नलाग्ने भन्ने देखिन्छ । उक्त सूचनाका आधारमा शाही नेपाल वायुसेवा निगम वाहेकको नेकोन एयरमा कार्यरत पाइलटहरुले पनि उडान भत्ता वापतको रकममा कर छुट पाउनु पर्छ भन्ने मिल्ने भएन । निवेदक कम्पनीले उडान शुरु गरेको मितिले ५ वर्ष सम्मको आयकर छुट पाएको भन्ने आधारमा कम्पनीमा काम गर्ने पाइलटहरुले पनि कर छुट पाउनु पर्छ भन्न मिल्ने भएन । आयकर ऐन २०३१ को दफा ४, ६ र ८ वमोजिम नेकोन एयरका पाइलटहरुले पाउने उडान भत्ता वापतको रकम आयकर लाग्ने किसिमको आयश्रोत देखिदा निवेदन माग वमोजिमको आदेश जारी गर्न मिलेन । प्रस्तुत रिट निवेदन खारेज हुन्छ । मिसिल नियमानुसार गरी वुझाई दीनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.कृष्णजंग रायमाझी
इति सम्वत २०५९ साल वैशाख ११ गते रोज ४ शुभम..................।