निर्णय नं. ७३६० - जारी

निर्णय नं.७३६०            ने.का.प.२०६१               अङ्क ४

                                       

संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री हरिप्रसाद शर्मा

माननीय न्यायाधीश श्री शारदाप्रसाद पण्डित

संबत् २०५६ सालको फौ.पु.नं. .२१९१

फैसला मितिः २०६१।३।२८।२

 

मुद्दाः जारी ।

 

पुनरावेदक

वादीः  जिल्ला चितवन भरतपुर नगरपालिका वडा नं. ५ वस्ने गुप्तवहादुर       अधिकारी     

बिरुद्ध

विपक्षी

प्रतिवादी जिल्ला चितवन, भरतपुर नगरपालिका वडा नं. ४ वस्ने पूर्णवहादुर     तामाङ्ग समेत    

 

§  वादी दावी वमोजिम प्रतिवादी नन्दकला अधिकारी मिति २०५१।५।२३ मा प्रतिवादी मध्येका पूर्णवहादुर तामाङ्गसँग पोइल गएको भए पोइल गइसकेपछि वादीले प्रतिवादी नन्दकला अधिकारीबाट मिति २०५२।५।११ मा राजिनामा गरी कित्ता नम्वर ४९८ को जग्गा लिनु दिनु गर्नुपर्ने अवस्था देखिन नआउने ।

§  लिखतमा प्रतिवादी नन्दकला अधिकारीलाई वादी गुप्तवहादुरको पत्नी भनी उल्लेख भएकोमा सो उल्लेख भए उपर वादी गुप्तवहादुर अधिकारीले खण्डन गर्न सकिरहेको देखिँदैन । अर्को व्यक्तिसँग पत्नी पोइल गएको भन्ने फिराद दायर भै सकेपछि पोइल गएको स्वास्नी मानिसलाई पत्नी कायम गरी लिखत गर्नु कानूनसँगत मान्न मिल्ने देखिन आउँदैन । त्यसैले वादीले प्रतिवादीसँग सम्बन्ध तोडने उद्देश्यले जारी मुद्दा दिएको देखिन आउने ।

§  वादी दावी वमोजिम प्रतिवादी पूर्णवहादुर तामाङले नन्दकलालाई जारी गरी लगेको र प्रतिवादी नन्दकला पूर्णवहादुर तामाङसँग पोइल गएको भन्ने प्रमाणित भएको   देखिंदैन । तसर्थ जारी गरी लाने र जाने कार्य भएको ठहर नगरी प्रतिवादीहरुले सफाइ पाउने ठहर गरी पुनरावेदन अदालत, हेटौंडाबाट मिति २०५५।९।३० मा भएको फैसला मिलेकै देखिंदा सदर  हुने ।

(प्र.नं. १६ र १७)

                                   

पुनरावेदक वादी तर्फवाटः विद्वान अधिवक्ता श्री सिताराम तिवारी

विपक्षी प्रतिवादी तर्फवाटः

अवलम्वित नजिरः

 

फैसला

            न्या.हरिप्रसाद शर्माः पुनरावेदन अदालत, हेटौंडाको मिति २०५५।९।३० को फैसला उपर वादी गुप्तवहादुर अधिकारीको यस अदालतमा पुनरावेदन पर्न आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य एवं फैसला यसप्रकार छ:-

            २.    बिपक्षी नन्दकलासँग म फिरादीको २०३८ सालमा जातीय परम्परा अनुसार विवाह भई लोग्नेस्वास्नीको नाता कायम गरी जीवन चल्दै जाँदा जेठो छोरा सन्तोष अधिकारी र कान्छो छोरा महेश अधिकारीको जायजन्म समेत भएको छ । मैले पाउने अंश २०३३ सालमा नगद रु. ५२,०००। बुझी लिई विदेश भारत तर्फ गई भारतीय सेनामा भर्ती भई २०३८ सालमा घरमा आई विपक्षीसँग विवाह गरेपछि २०४० सालमा तनहुँ जिल्ला ढोरफेदी गाऊँ विकास समिति वडा नं. ३ मा नन्दकलाको नाउँमा ३ रोपनी जग्गा खरीद गरी घर बनाई निज र छोरा समेतलाई छाडी विदेशतर्फ लागें । पहाडतर्फ प्रगति नहुने सम्झी पहाडतर्फको सम्पत्ति २०४८ सालमा बिक्री गरी आएको रकम र नोकरीको रकम समेतबाट चितवन भरतपुर नगरपालिका वडा नं. ५ साविक नारायणगढ गाऊँ पञ्चायत वडा नं. ७ को कित्ता नम्वर ४९८ को ०.९.३ जग्गा बिपक्षी नन्दकला र ललिता देवी वाग्लेका नाउँमा संयुक्त रुपमा लिई आ–आफ्नो हक हिस्साको जग्गामा घर बनाई त्यहीँ छाडी विदेशतर्फ नोकरी गर्न गएँ । घर बनाउँदा लागेको ऋण तिर्न र लालनपालनका लागी संचयकोषबाट रकम निकाली पटकपटक गरी रामवावु थापा, लक्ष्मण अधिकारी र हरिलालसँग पटकपटक गरी रु.४२,०००। पठाएको थिएँ । यसरी म घरमा नभएको अवस्था विपक्षी पूर्णवहादुर र नन्दकलाका बीच अनुचित सम्बन्ध बढ्न गै राती मेरो घरमा आई बिपक्षी नन्दकलासँग रातभर सँगै सुती यौन समागम गर्ने गरेको कुरा गाउँ घरका उल्लिखित साक्षीबाट थाहा पाई मिति २०५१।५।२० मा घरमा आइ बुझ्दा निजले मेरो सत डगाई बिपक्षी पूर्ण तमाङ्ग सँग शारीरिक सम्बन्ध कायम गरेको हुँदा मेरो धनमाल फिर्ता लिई निज नन्दकलालाई पूर्णबहादुरको जिम्मा लगाई दिन गाउँ घरमा ०५१।५।२३ मा छलफल हुँदा जग्गा फिर्ता र उक्त रुपैयाँ धनमाल समेत फिर्ता नगरी रु. २०,०००। नगद र निजले कानमा लगाइरहेको पहिला नम्वरी सुनको १ तोलाको रु. ८,४००। मोलीने रिङ्ग थान २, पहिला नं. सुनको रु. २,१००। मोलीने ४ आनाको जाली औंठी १, घाँटीमा लगाउने रु. २,१००। मोलिने पहिला नम्वरी सुनको ४ आनाको तिलहरी १ समेतको जम्मा बिगो रु. ३२,६००। नगद एवं धनमाल लिई पूर्ण तमाङ्गले जारी गरी लाने र विपक्षी नन्दकला पोइल जाने कार्य गरी सो कुरा भरतपुर नगरपालिका वडा समितिको कार्यालय वडा नं. ५ ले मिति २०५१।६।५ गते सिफारिश समेत गरिदिएको छ । यसरी नन्दकलालाई यौन सम्बन्ध गरी स्वास्नी बनाई लाने र जाने कार्य मुलुकी ऐन जारीको १, २ र ३ अनुसारको अपराध हुँदा निजहरुलाई जारीको २ नं. अनुसार हदैसम्म सजाय गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको गुप्तवहादुर अधिकारीको २०५१।१०।८को फिरादपत्र ।

            ३.    नन्दकलासँग मेरो कुनै पनि किसिमको अनुचित सम्बन्ध भएको भन्ने कुरा विल्कूल झुट्ठा हो । नगरेको अपराध गरे भनी मलाई सामाजिक दृष्टिबाट बेइज्जती गरी प्रतिकूल असर पारेको छ । सो कुराका हकमा मेरो हकदैया सुरक्षित नै छ । मिति २०५१।६।५ गते प्रतिवादी मध्येकी नन्दकला मसँग पोइल गएको भनी दिएको सिफारिश सम्बन्धमा देख्न सुन्न पाए मुलुकी ऐन अदालती वन्दोवस्तको ७८ नं. वमोजिम प्रतिवाद गर्ने नै छु । विपक्षीले मलाई अनावश्यक दुःख हैरानी दिने र मलाई समाजमा होच्याउने दृष्टिबाट झुट्ठा फिराद दायर गर्नु भएकाले विपक्षीलाई नै मुलुकी ऐन दण्ड सजायको १८ नम्वर वमोजिम हदैसम्म सजाय गरी फिराद दावी खारेज गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी पूर्णवहादुर तामाङ्गको प्रतिउत्तर पत्र।

            ४.    फिरादी मेरो पति हुनुहुन्छ । विपक्षी र मबाट २ छोरा जायजन्म भएको छ भन्ने फिराद लेख बाहेक अरु सम्पूर्ण लेख बनावटी, आधारहीन एवं झुट्ठा हो । पूर्णवहादुर तामाङ्गसँग अनुचित सम्बन्ध राखी पोइल गएको भन्ने कुरा झुट्ठा हो । म कसैसँग पोइल गएकी छैन र विपक्षी कै सतमा वसेकी छु । विपक्षीले मेरो इज्जत, प्रतिष्ठामा आघात पुर्‍याएकाले वेइज्जती तर्फ छुट्टै उजुर गर्नेछु । विपक्षी मसँग गत २ वर्ष देखि विनाकारण झगडा गर्ने र कुटपिट समेत गरी बारम्बार दुःख दिनुहुन्थ्यो । तर पनि सहँदै आएकी थिएँ । यस्तैमा गत २०५१ साल आश्विन ३० गते बिपक्षी पतिले स्याङजा जिल्ला छ्याङछ्याङदी गाऊँ विकास समिति वडा नं. २ बस्ने नरवहादुर थापाकी छोरी धर्ना क्षेत्रीलाई विवाह गरी ल्याएपछि मेरो नावालक छोरा र मलाई अंश दिनुहोस भन्दा जानेको गर भनी जवाफ दिएकोले २०५१ साल मंसीर महिनामा स्याङजा जिल्ला अदालतमा अंश मुद्दा दिई सकेपछि मलाई दुःख हैरानी दिनका निमित्त प्रस्तुत फिराद दिएको देखिन्छ । २०५१।५।२३ गते पोइल गएको भनी समयमा उजुर गर्नु भएको  छैन ।  विपक्षीले अर्को विवाह गरी बहु विवाह मुद्दाबाट बच्न मलाइ अंश बञ्चित गर्नका निमित्त यो षडयन्त्र रच्नुभएको  हो । २०५१।५।२३ गतेका दिन धनमाल लिइ पोइल गएको भनी लेख्नु विरोधाभाष छ। भरतपुर नगरपालिका वडा नं. ५ बाट सिफारिश गर्ने अधिकार वडा कार्यालयलाई छैन । कुन कारणले सो कुरा भनेको हो त्यस तर्फ प्रतिवाद गर्ने नै छु । म कसै सँग पोइल नगएको हुँदा नगद लगेको भन्ने प्रश्न नै उठ्दैन । जग्गा मेरो निजी आर्जनको हो । म निज विपक्षी फिरादीकै सतित्वमा छु भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी नन्दकला अधिकारीको प्रतिउत्तर पत्र ।

            ५.    वादी र प्रतिवादीका साक्षीहरुले गरेको वकपत्र मिसिल सामेल रहेको ।

      ६. २०५२।१।२९ गतेका आदेशानुसार मुतलवी र मिति २०५३।१२।२० का आदेशानुसार प्रस्तुत मुद्दा मुलतवीबाट जागेको रहेछ ।

            ७.    राजिनामाका प्रतिलिपि र भरतपुर नगरपालिका वडा नं. ५ को सिफारिश पत्र र लगाउको धनमाल, गाली बेइज्जती मुद्दा समेत साथै पेश भएको  रहेछ ।

            ८.    भरतपुर नगरपालिकाको वडा समितिको सिफारिश, वादीका साक्षीहरुको वकपत्र तथा अन्य प्रमाणहरु समेतबाट प्रतिवादी पूर्णबहादुर तामाङ्गले प्रतिवादी नन्दकलालाई जारी गरी लगेको देखिएकोले प्रतिवादीहरुलाई मुलुकी ऐन जारीको २ नं. वमोजिम जनही एक महिनाका दरले कैद र रु. १,०००। का दरले जरिवाना समेत हुने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको सुरु चितवन जिल्ला अदालतको फैसला ।

            ९.    प्रतिवादी मध्येकी नन्दकलाको नामको म्याद भरतपुर नगरपालिका वडा नं. ४ मा टाँस भएकै कारणले मात्र म पुनरावेदकले निजलाई जारी गरी लगेको भन्न नमिल्ने र भरतपुर नगरपालिका वडा समितिको कार्यालयलाई सिफारिश गर्ने अधिकार नभएको अवस्थामा उक्त सिफारिशलाई वैध मानी सजाय गरेको शुरु चितवन जिल्ला अदालतको फैसला नमिलेकोले सो फैसला वदर गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी पूर्ण बहादुर तामाङ्गको पुनरावेदन अदालत, हेटौंडामा परेको पुनरावेदन पत्र ।

            १०.    सुरु चितवन जिल्ला अदालतको फैसला परिवर्तन हुन सक्ने अवस्था हुँदा छलफलको लागि अदालती वन्दोवस्तको २०२ नम्वर वमोजिम प्रत्यर्थी झिकाई पेश गर्नु भन्ने पुनरावेदन अदालत, हेटौंडाको आदेश ।

            ११.    वडा समितिको सिफारिशलाई प्रमाणको रुपमा ग्रहण गरी जारी जस्तो फौजदारी अपराधमा कसूर ठहर्‍याउन र सजाय गर्न मिल्ने स्थिति देखिन्न । २०५२।५।११ को राजिनामा पास लिखतमा समेत पति पत्नी रहेको कुरा वादीले स्वीकार गरेकोमा निजका साक्षीले फिराद दावीलाई समर्थन हुने गरी बकपत्र गरेको भए पनि ती साक्षीका बकपत्र वादीको काम कुराबाट विश्वास गर्न मिल्ने र प्रमाणमा लिन मिल्ने पनि देखिन आएन । अतः सुरु चितवन जिल्ला अदालतले जारी गरेको ठहर्‍याई प्रतिवादीहरुलाई सजाय हुने ठहर्‍याएको फैसला मिलेको नहुँदा उल्टी भै प्रतिवादीहरुले सफाइ पाउने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको २०५५।९।३०।५ मा पुनरावेदन अदालत, हेटौंडाबाट भएको फैसला ।

            १२.   जारी मुद्दा दिंदा प्रतिवादी नन्दकलासँग भएको सम्पत्ति फिर्ताको माग पनि भएकोले र २०५२।५।११ को रजिष्ट्रेशनको लिखतमा पूर्व श्रेस्तामा नन्दकलाको पतिको नाममा मेरो नाम उल्लेख भएको छ । जारी मुद्दा विचाराधीन समेत भएको हुँदा उक्त मितिको लिखतमा नन्दकलाको पतिको नाममा मेरो नाम उल्लेख भएको हुँदा सोही आधारबाट निजलाई स्वीकार गरेको मानी पुनरावेदन अदालत, हेटौंडाले गरेको फैसला त्रुटीपूर्ण हुँदा उक्त फैसला वदर गरी पाउँ भन्ने समेत वादीको यस अदालतमा पर्न आएको पुनरावेदन पत्र ।

            १३.   यसमा पुनरावेदक वादीको फिराद दावी, वादीका साक्षी नविनप्रसाद वाग्लेको वकपत्रबाट पूर्णरुपले समर्थन भै रहेको, निज साक्षीले प्रतिवादी तर्फका कानून व्यवसायीबाट भएको जिरहमा सवै मेरा समुन्ने भए घटेको आधारमा वकेको हुँ भनी वकी लेखाई दिएको, प्रतिवादी नन्दकलाको नाउँको कित्ता नम्वर ४९८ को ०—९—३ जग्गा आफ्नो नाउँमा पास गर्दा श्रेस्तामा जनिएको नाता उल्लेख भएको कारणले शुरुको इन्साफ उल्टी गरी प्रतिवादीहरुलाई फिराद दावी वमोजिम अभियोग दावीबाट सफाइ दिने गरेको पुनरावेदन अदालत, हेटौंडाको मिति २०५५।९।३० को फैसला मिलेको नभै फरक पर्ने देखिएकाले अदालती वन्दोवस्तको २०२ नं. वमोजिम छलफलका लागि बिपक्षी झिकाइ गाली बेइज्जती मुद्दाको छिनुवा मिसिल समेत झिकाइ साथै राखी नियमानुसार गरी पेश गर्नु भन्ने २०५९।१।२७ को यस अदालतको आदेश ।

            १४.   यसमा प्रतेवादी पूर्ण बहादुर तामाङ्ग र नन्दकला अधिकारीका नाउँको २०५९।५।१२ को तामेली म्यादमा घर डेरा पत्ता नलागेको भनी म्याद तामेल भएको, तर सुरु फिरादपत्रमा भरतपुर नगरपालिका वडा नं. ४ बाह्रघरेको वतन उल्लेख भई म्याद तामेल भएको देखिएकोले उक्त म्याद रीत पुगेको नदेखिंदा बदर गरिदिएको छ । सुरु फिरादपत्रमा उल्लेख भएको वतनमा रीतपूर्वक म्याद तामेल गरी नियम वमोजिम पेश गर्नु भन्ने २०६०।१०।५।२ को यस अदालतको आदेश ।

            १५.   नियम वमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी इजलास समक्ष पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदकको तर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री सिताराम तिवारीले पुनरावेदन अदालत, हेटौंडाको फैसला कानूनमा आधारित छैन । वादीको साक्षी नविन कुमार वाग्लेले गरेको वकपत्रमा उल्लेख गरेको कुरा प्रमाण ऐन, २०३१ को दफा ८ अनुसार प्रमाणमा लिइनु पर्दछ । नन्दकलालाई फौज्दारी अभियोग लागेकोमा पनि चुप लागी वसेको देखिन्छ । २०५२।५।११ को लिखतमा नन्दकलाको पतिको नाम भनी गुप्तवहादुर अधिकारीको नाम साविक श्रेस्ताका आधारमा मात्र उल्लेख गरिएको हुँदा वादी दावी नपुग्ने ठहर गरेको पुनरावेदन अदालत, हेटौंडाको इन्साफ वदर गरी सुरु चितवन जिल्ला अदालतको फैसला सदर कायम हुनु पर्दछ भनी गर्नु भएको वहस जिकिर समेत सुनी प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदन अदालत, हेटौंडाबाट भएको इन्साफ मिले, नमिलेको के रहेछ ? सो सम्बन्धमा निर्णय दिनुपर्ने हुन आयो ।

            १६.    निर्णयतर्फ विचार गर्दा वादी गुप्तवहादुर अधिकारी र प्रतिवादी नन्दकला अधिकारी २०३८ साल देखि लोग्ने स्वास्नी भै निजहरुबाट २ वटा छोराहरुको जन्म भएको भन्ने कुरामा कुनै विवाद देखिदैन । वादी गुप्तवहादुर अधिकारीले मिति २०५१।६।३० मा धर्नादेवी क्षेत्रीसँग दोश्रो विवाह गरेको कुरा पनि प्रतिवादी नन्दकला अधिकारीको प्रतिउत्तरबाट देखिन्छ । वादीले धर्नादेवी सँग दोश्रो विवाह गरेपछि प्रतिवादी नन्दकला अधिकारीले आफ्नो र नावालक छोराहरुको अंश पाउँ भनी प्रतिवादी गुप्तवहादुर अधिकारीलाई विपक्षी बनाई २०५१ साल मंसीरमा स्याङजा जिल्ला अदालतमा मुद्दा परेको भन्ने नन्दकलाको प्रतिउत्तरबाट देखिन्छ । प्रस्तुत जारी मुद्दा २०५१।१०।८ मा दायर भएको पाइन्छ । नन्दकलाले प्रतिउत्तरमा वादीकै सतित्वमा रहे वसेकी छु भनी उल्लेख गर्दै वादीले धर्ना देवीसँग दोश्रो विवाह गरेको कारण वहुविवाह मुद्दाबाट बँच्न र आपूmलाई अंशबाट वञ्चित गर्न फिराद पत्र दायर गरेको भन्ने प्रतिउत्तर जिकिरमा उल्लेख भएको देखिन्छ । मिसिल साथ पेश भएको दिने नन्दकला, लिने गुप्तवहादुर भएको मिति २०५२।५।११ को राजिनामा लिखतमा वादी गुप्तवहादुर अधिकारी र प्रतिवादी नन्दकला अधिकारी पति पत्नी नाताका रहेको भन्ने उल्लेख भएको पाइन्छ । वादीदावी वमोजिम प्रतिवादी नन्दकला अधिकारी मिति २०५१।५।२३ मा प्रतिवादी मध्येका पूर्णवहादुर तामाङ्गसँग पोइल गएको भए पोइल गइसकेपछि वादीले प्रतिवादी नन्दकला अधिकारीबाट मिति २०५२।५।११ मा राजिनामा गरी कित्ता नम्वर ४९८ को जग्गा लिनु दिनु गर्नुपर्ने अवस्था देखिन आउँदैन । उक्त लिखतमा प्रतिवादी नन्दकला अधिकारीलाई वादी गुप्तवहादुरको पत्नी भनी उल्लेख भएकोमा सो उल्लेख भए उपर वादी गुप्तवहादुर अधिकारीले खण्डन गर्न सकिरहेको देखिँदैन । अर्को व्यक्तिसँग पत्नी पोइल गएको भन्ने फिराद दायर भै सकेपछी पोइल गएको स्वास्नी मानिसलाई पत्नी कायम गरी लिखत गर्नु कानूनसँगत मान्न मिल्ने देखिन आउँदैन । त्यसैले वादीले प्रतिवादीसँग सम्बन्ध तोडने उद्देश्यले जारी मुद्दा दिएको देखिन आउँछ ।

१७.   उल्लिखित आधार प्रमाणबाट वादी प्रतिवादी पति पत्नी रहे भएको कुरामा विवाद नदेखिई वादीले धर्नादेवीसँग दोश्रो विवाह गरी श्रीमती तुल्याई ल्याएपछि प्रतिवादीले वादी उपर स्याङजा जिल्ला अदालतमा अंशमुद्दा दायर गर्दै वादीकै सतित्वमा रहे वसेकी छु भनी प्रतिवादी नन्दकलाले प्रतिउत्तरमा उल्लेख गरेकोले र जारी मुद्दा परिसकेपछि वादी गुप्तवहादुर अधिकारी र प्रतिवादी नन्दकला अधिकारी बीच पति पत्नीको नाता कायम गरी राजिनामाको लिखत तयार भै लिखतमा वादी प्रतिवादी  पतिपत्नी उल्लेख भए उपर वादीले खण्डन गर्न नसकी चित्त वुझाई वसी रहेको स्थितिमा यी वादी गुप्तवहादुरको श्रीमती नन्दकला अधिकारी पूर्णवहादुर तामाङसँग पोइल गएको र प्रतिवादी पूर्णवहादुरले  वादी गुप्तवहादुर अधिकारीको श्रीमतीलाई जारी गरी लगेको भन्ने वादी दावी पुष्टी हुन सकेको पाइदैन । यस स्थितिमा वादी दावी वमोजिम प्रतिवादी पूर्णवहादुर तामाङले नन्दकलालाई जारी गरी लगेको  र  प्रतिवादी  नन्दकला पूर्णवहादुर तामाङ सँग पोइल गएको भन्ने प्रमाणित भएको देखिंदैन । तसर्थ जारी गरी लाने र जाने कार्य भएको ठहर नगरी प्रतिवादीहरुले सफाइ पाउने ठहर गरी पुनरावेदन अदालत, हेटौंडाबाट मिति २०५५।९।३० मा भएको फैसला मिलेकै देखिंदा सदर हुने ठहर्छ । वादी गुप्तवहादुर अधिकारीको पुनरावेदन जिकिर पुग्न  सक्दैन । मिसिल नियमानुसार गरी वुझाई दिनु।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.शारदाप्रसाद पण्डित

 

 

इति संवत् २०६१ साल आषाढ २८ गते रोज २ शुभम .........