निर्णय नं. ६७२० - बढी जग्गा नामसारी गरी पाऊँ
निर्णय नं. ६७२० ने.का.प. २०५६ अङ्क ५
संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधिश श्री केशवप्रसाद उपाध्याय
माननीय न्यायाधिश श्री केदारनाथ आचार्य
सम्वत् २०५३ सालको दे.पु.नं.. ३२७७
फैसला मितिः २०५५।१०।११।२
मुद्दाः वढी जग्गा नामसारी गरी पाउं ।
पुनरावेदक/प्रतिवादी : जि. मोरंग दुलारी गा.वि.स. वडा नं. २ वस्ने गंगादेवी काफ्ले
विरुद्ध
विपक्षी/वादी : जि. सुनसरी इटहरी गा.वि.स. वडा नं. ४ वस्ने पवित्रा देवी ढकाल
§ एक पटक निर्णय भई अन्तिम रहेको अवस्थामा पुनः निवेदन ग्रहण गरी यिनै पक्ष विपक्षका वीच सोही जग्गाका सम्वन्धमा मालपोत कार्यालयले गरेको निर्णय प्राङ न्यायको सिद्धान्त तथा मुलुकी ऐन अ.वं. ८५ नं. को प्रतिकुल देखिन आउने ।
(प्र.नं. १३)
निवेदक तर्फवाट :
विपक्षी तर्फबाट :
अवलम्वित नजीर :
फैसला
न्या.केशवप्रसाद उपाध्यायः न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा ९ अन्तर्गत यस अदालतमा पुनरावेदन पर्न आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य यस प्रकार रहेछ ।
२. इटहरी गा.वि.स. वाड नं. ४ (ख) कि.नं. ७२ को जग्गाको पश्चिम तर्फबाट छोरी गीता ढकाललाई ०(०(५ धुर जग्गा वक्सपत्र दिने लिने भई मिति २०५०।१।१५ मा टोकन नं. ३ मा टोकन लगाई कित्ताकाट गर्न नापी शाखा जांदा नापीको श्रेस्तामा मेरो कि.नं. ७२ लाई कित्ताकाट गरी कि.नं. ४००, ४०१ र ४०२ बनाएको रहेछ । नापीमा रहेको मेरो श्रेस्तामा मलाई थाहै नदिई मेरो मन्जुरी विना के कुन आधार प्रमाणबाट त्यसरी कित्ताकाट भएको हो सो मलाई जानकारी नहुंदा सो कित्तावाट बनाइएका कित्ताहरु वदर गरी मेरो कि.नं. ७२ नै कायम गरी पाउं भन्ने पवित्रा देवीको मालपोत कार्यालय सुनसरीमा परेको निवेदन दावी ।
३. जि. सुनसरी इटहरी गा.वि.स वार्ड नं. ४ (ख) को कि.नं. ६८ को जग्गामा साविक नाप नक्सा हुंदाका वखत देखि नै ०-०-७ जग्गा नरवढी रहेछ सो कि.नं. ६८ को जग्गा मध्ये मैले भू.प्र.का. सुनसरीको र.नं. १२३५ मा ०-१-८ जग्गा ०३३।१०।७ मा ज्ञान प्रसाद पौडेललाई कित्ताकाट गरी पारित गरी दिएको सो समयमा मेरो नरवढी भएको जग्गालाई मे.ना.शा. ले वढी जनाई मेरो नाममा कायम गरी दिनु पर्नेमा कायम नगरी मैले विक्रि गरेको ज्ञान प्रसादका नाउंमा ०-१-१५ जग्गा कित्ताकाट गरी श्रेस्तामा चाहि ०-१-८ नै कायम गरी पठाएको रहेछ र पछि सो ज्ञान प्रसादबाट खरीद गरी लिने हालको जग्गाधनी पवित्रा देवी ढकालले ट्रायल चेक गरी मेरो नरवढी जग्गा कायम गरी पाउं भनि यस कार्यालयमा निवेदन गरी कारवाही गर्दा सो कुरा थाहा पाई मेरो साविक नरवढी भएको जग्गा मेरै नाउंमा कायम गरी पाउं भनि मैले यस कार्यालयमा धेरै वर्ष पहिले निवेदन गरी आएकोमा सो निवेदनको ख्यालै नगरी पुनः पवित्रा देवीले नै नरवढी कायम गरी आफ्नो नाउंमा कायम गराउने उद्देश्य लिएको हुंदा उक्त कित्ता जग्गामा वढ हुन आएको जग्गा पश्चिम तर्फबाट कित्ताकाट गरी मेरै नाउंमा कायम गरी पाउं भन्ने गंगादेवीको निवेदन ।
४. निवेदकहरुको निवेदन माग अनुसार उक्त जग्गा के कुन व्यहोराबाट कित्ताकांट भएको हो जनाई पठाउनु भनि नापी शाखा बुझिदा यहांको नक्सा श्रेस्तामा अध्ययन गर्दा नक्सामा कि.नं. ७२ कित्ताकांट भै कि.नं. ४०० मा ०-०-७ पश्चिम गंगादेवी काफ्ले ४०१ मा पश्चिम तर्फ ०-०-६ नरमाया घिमिरे र ४०२ मा ०-१-२ वादी पवित्रा देवी ढकालका नाममा मिति ०४३।१०।१ मा कित्ताकाट भएको देखिन्छ भन्ने नापी शाखाबाट प्राप्त जवाफ ।
५. यिनै वादी प्रतिवादीहरु समेतले कि.नं. ७२ मा ट्रायल चेकबाट नरवढी हुन आएको ज.वि. ०-०-७ मा साविक जग्गा धनी र हालको जग्गाधनी वीच कसको कायम हुने भन्ने तर्फ प्रमाण बुझि इन्साफ दिनु पर्ने देखिंदा ३५ दिनभित्र अदालतमा नालेस गर्न जान निवेदक पवित्रादेवीलाई सुनाई दिने गरी ०४४।६।२७ मा मालपोत कार्यालयबाट निर्णय भएकोमा यी वादी प्रतिवादी जिल्ला अदालत नगै कोशी अन्चल अदालतमा पुनरावेदन गरी जांदा तेरो मेरोमा अदालतमा जानु भनि सुनाएको निर्णय सदर भै फैसला भएको ।
६. कित्ताकाट भै दाखिल खारेज भएको जग्गा पछि ट्रायल चेक वा फिल्डचेकबाट वढी देखिन आएमा सो जग्गाको हाल ऋणी बुझि वढ जग्गामा दावि नलिई धनीका नाममा कायम गरी दिन मन्जुर गरेमा वढ जग्गा कायम गर्न सकिने, नामन्जुर भएमा हालका जग्गाधनीका नाउंमा कायम गर्न पारीत भन्दा वढी जग्गा नरवढी कायम गरी दिन नमिल्ने हुंदा वादी पवित्रा देवी ढकालको दावी पुग्न सक्दैन, नक्सामा कित्ताकाट भै कि.नं. ४००, ४०१, ४०२ लाई खारेज गरी नक्सा यथावत स्थिति मै कायम गरी सो कायम भएको नक्सा अनुसार पश्चिम तर्फवाट नरवढी हुन आउने ०-०-७ जग्गा कित्ताकाट गरी हाल कायम हुन आउने कित्ता जग्गाको दर्ता श्रेस्ता र ज.ध.प्र.पुर्जा गंगादेवी काफ्लेका नाउंमा कायम गरी नापी शाखालाई लेखि पठाउने र नापी शाखाबाट कित्ताकाट भई आए अनुसारका कित्ता नम्वर समेत पवित्रा देवी ढकालका नाउंको दर्ता श्रेस्ता र ज.ध.प्र.पुर्जामा समेत क्षेत्रफल ०-१-८ नै कायम गरी सुधार गरी दिने ठहर्छ भन्ने समेत मालपोत कार्यालय सुनसरीको मिति ०५०।४।१९ को फैसला ।
७. मैले साविक कि.नं. ७२ को ०-१-८ जग्गा ज्ञानप्रसाद पौडेलबाट खरीद गरी लिएपछि सो कित्ता नम्वरमा भएको जग्गा वढेपनि खरिदवालाकै हुने हो सो कित्ता मेरा नाममा दर्ता भई भोगचलन पनि मेरो भएपछि मैलै कित्ताकाट गर्ने कार्य नगरे सम्म मेरो जग्गा कित्ताकाट हुने होइन मालपोत कार्यालय, सुनसरीको निर्णय वदरभागी हुंदा वदर गरी मेरो दावी वमोजिम गरी पाउं भन्ने समेत वादी पवित्रा देवीको पुनरावेदन अदालतमा परेको पुनरावेदन पत्र ।
८. कि.नं. ७२ को ससिम जग्गा यी वादीले खरिद गरी आएको देखिन आएबाट आफूले खरिद गरेको सम्पुर्ण जग्गा विक्रि गरी सकेकी यी प्रतिवादीको नाममा नरवढी हुन आउने जग्गाको दर्ता श्रेस्ता कायम गर्ने गरेको शुरुको निर्णय फरक पर्न सक्ने देखिएकोले छलफल निमित्त विपक्षी झिकाई पेश गर्नु भन्ने मिति ०५२।४।२२ को पुनरावेदन अदालतको आदेश ।
९. मालपोत कार्यालय सुनसरीले गरेको मिति ०५०।४।१९ को निर्णय अदालती वन्दोवस्तको ८५ नं. को प्रतिकुल भएको र आफूले गरेको निर्णय उपर पुनरावेदन परी पुनरावेदनबाट समेत मनासिव ठहरी अन्तिम भै वसेको निर्णयको विपरित हुने गरी पुनः पक्ष विपक्षको निवेदनहरु लिई आफूले सोही विषयमा पहिले गरेको निर्णयको वेवास्ता गरी भएको मालपोत कार्यालयको ०५०।४।१९ को निर्णय पर्चा कानून विपरीत भै त्रुटीपूर्ण देखिंदा वदर हुने ठहर्छ । सो निर्णय पर्चाको आधारले भए गरेको दर्ता लगायतका सम्पुर्ण काम कारवाहीहरु समेत वदर हुने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको ०५२।९।५।४ मा पुनरावेदन अदालत, विराटनगरबाट भएको फैसला ।
१०. मलाई हराई गरिएको मिति ०५२।९।५ गतेको पुनरावेदन अदालत विराटनगरको फैसला त्रुटीपूर्ण हुंदा वदर गरी मिति ०५०।४।१९ को मालपोत कार्यालय, सुनसरीको निर्णय आदेश यथावत कायम राखि पाउं भन्ने समेत व्यहोराको गंगादेवी काफ्लेको यस अदालतमा परेको पुनरावेदन ।
११. नियम वमोजिम दैनिक पेशी सुचिमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदन अदालत विराटनरको इन्स।फ मिले नमिलेको के रहेछ ? सो सम्वन्धमा निर्णय पर्ने हुन आयो ।
१२. यस्मा मेरो कि.नं. ७२ को जग्गा मलाई जानकारी नदिई कित्ताकाट गरी कि.नं. ४००, ४०१ र ४०२ कायम गरेकाले सो वदर गरी कि.नं. ७२ कायम गरी पाउं भन्ने पवित्रादेवीको मुख्य निवेदन जिकिर र साविक कि.नं. ६८ को जग्गा मध्येबाट ०-१-८ जग्गा ज्ञान प्रसादलाई पारित गरी दिएको र नरवढी ०-०-७ जग्गा मेरो नाममा कायम गर्नु पर्नेमा पवित्रा देवीले आफ्नो नाममा कायम गरेकोले मेरो नाममा कायम गरी पाउं भन्ने गंगादेवीको निवेदन रहेकोमा नरवढी जग्गा हालका जग्गाधनीका नाउंमा कायम गरी दिन नमिल्ने हुंदा वादी पवित्रा ढकालको दावी पुग्न सक्दैन, नक्सामा कित्ताकाट भई कायम भएको कि.नं. ४००, ४०१ र ४०२ लाई खारेज गरी नक्सा यथास्थितिमै कायम गरी सो कायम भएको नक्सा अनुसार पश्चिम तर्फबाट नरवढी हुन आउने ०(०(७ जग्गाको श्रेस्ता गंगादेवीका नाउंमा कायम गर्ने भनी मालपोत कार्यालय सुनसरीबाट मिति २०५०।४।१९ मा निर्णय भएको देखिन्छ । सो निर्णय उपर पवित्रा देवी ढकालको पुनरावेदन अदालत, विराटनगरमा पुनरावेदन परेकोमा वादी दावीको जग्गामा तेरो मेरो सम्वन्धमा प्रश्न खडँ भई हक वेहकमा नालिस गरी हक गराई ल्याउन भनि मा.पो.का. सुनसरीले गरेको निर्णय पर्चालाई कोशी अंचल अदालतले सदर गरी मिति २०४५।२।२६ मा भएको फैसला अन्तिम रहेको स्थितिमा सोही जग्गा सम्वन्धमा मालपोत कार्यालयले मिति २०५०।४।१९ मा गरेको निर्णय अ.वं. ८५ नं. प्रतिकुल भनि उक्त निर्णय वदर हुने ठहरी पुनरावेदन अदालत, विराटनगरबाट भएको फैसला उपर गंगादेवी काफ्लेको पुनरावेदन पर्न आएको देखियो ।
१३. कि.नं. ७२ को जग्गामा नरवढी हुने आएको ज.वि. ०-०-७ मा साविक जग्गाधनी र हालको जग्गाधनी कसको कायम हुने भन्ने तर्फ इन्साफ गर्न ३५ दिन भित्र अदालतमा जान भनि निवेदक पवित्रादेवी ढकाललाई सुनाई दिने भनि मा.पो.का. सुनसरीबाट मिति २०४४।६।२७ मा भएको निर्णय उपर यी पक्ष विपक्ष दुवै थरीको तत्कालिन कोशी अन्चल अदालतमा पुनरावेदन परेकोमा शुरु मालपोत कार्यालयको आदेश मुनासिव ठहर्ने भनी कोशी अंचल अदालतबाट मिति २०४५।२।२६ मा भएको फैसला अन्तिम रहि वसेको देखिन्छ । तत्पश्चात प्रस्तुत मुद्दाका वादी पवित्रा देवी ढकाल र विपक्षी गंगादेवी काफ्ले समेतको निवेदन लिई पुनः कि.नं. ७२ को नरवढी भएको ०(०(७ धुर जग्गा गंगादेवी काफ्लेको नाउंमा कायम गर्ने गरी मालपोत कार्यालय सुनसरीले मिति २०५०।४।१९ मा निर्णय गरेको देखिन्छ ।
एक पटक निर्णय भई अन्तिम रहेको अवस्थामा पुनः निवेदन ग्रहण गरी यिनै पक्ष विपक्षका वीच सोही जग्गाका सम्वन्धमा मालपोत कार्यालयले गरेको निर्णय प्राङ न्यायको सिद्धान्त तथा मुलुकी ऐन अ.वं. ८५ नं. को प्रतिकुल देखिन आयो । अतः मालपोत कार्र्यालय सुनसरीको मिति २०५०।४।१९ को निर्णय पर्चा वदर गरी सो आधारमा भए गरेको दर्ता लगायतका सम्पुर्ण काम कारवाही वदर हुने ठहर्याएको पुनरावेदन अदालत, विराटनगरको मिति २०५२।९।५ को इन्साफ मिलेकै देखिंदा सदर हुने ठहर्छ । मिसिल नियमानुसार गरी बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या. केदारनाथ आचार्य
इति संवत् २०५५ साल माघ ११ गते रोज २ शुभम् ..................................... ।