निर्णय नं. ७८८८ - कर्तव्य ज्यान
निर्णय नं. ७८८८ ने.का.प. २०६४ अङ्क १०
सर्वोच्च अदालत संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री मीनबहादुर रायमाझी
माननीय न्यायाधीश श्री कल्याण श्रेष्ठ
संवत् २०५८ सालको फौ.पु.नं. .....१८८७
संबत् २०५५ सालको साधक नं. ......२७४
संबत् २०५५ सालको फौ.पु.नं. ...२९३०
संबत् २०६२ सालको फौ.पु.नं. .....३४६९
फैसला मितिः २०६४।७।१९।२
मुद्दाः कर्तव्य ज्यान ।
पुनरावेदक वादीः प्रहरी जवान चन्द्रकुमार घलेको जाहेरीले नेपाल सरकार
विरुद्ध
प्रत्यर्थी प्रतिवादीः जिल्ला सप्तरी गा.वि.स. खड्गपुर वडा नं. ४ बस्ने संजिवकुमार सिंह यादव समेत
वादीः चन्द्रकुमार घलेको जाहेरीले नेपाल सरकार
विरुद्ध
विपक्षीः जिल्ला सप्तरी खड्गपुर गा.वि.स. वडा नं. ४ बस्ने बब्लु भन्ने राजेश कुमार सिंह समेत
पुनरावेदक प्रतिवादी :जिल्ला सप्तरी राजविराज न.पा. वडा नं. १ बस्ने श्यामप्रसाद शर्मा
विरुद्ध
प्रत्यर्थी वादी चन्द्रकुमार घलेको जाहेरीले नेपाल सरकार
पुनरावेदक प्रतिवादीः जिल्ला सप्तरी गा.वि.स. खड्गपुर वडा नं. ४ बस्ने वालेश्वर भन्ने धर्मदेव यादव
विरुद्ध
प्रत्यर्थी वादीः प्रहरी जवान चन्द्रकुमार घलेको जाहेरीले नेपाल सरकार
शुरु फैसला गर्नेः
मा.न्या.श्री ऋषीराज मिश्र
मा.न्या. श्री बमकुमार श्रेष्ठ
पुनरावेदन अदालत राजविराजः
मा.न्या.श्री बुद्धिकान्त मैनाली
मा.न्या.श्री मोहनप्रसाद घिमिरे
§ अदालतको आदेश वा फैसलाको पालना गर्नुपर्ने व्यक्तिले कुनै प्रकारबाट छलेर अदालतको फैसला वा आदेशलाई पाखा लगाउने कार्य कानूननः नमिल्ने ।
(प्रकरण नं.७)
§ मृतकको शरिरमा परेको दुवै फायर बरोबर रुपमा घातक रहेको, यही गोलीबाट लागेको घाउका कारण मृत्यु भएको भनी छुट्याउन नसकिने तर मृत्युको कारणमा ँष्चभ ब्चm क्ष्लवगचथ भएपछि र मृतकको शरिरमा लागेका गोलीको कारणले अत्याधिक रक्तस्राव भएको भन्ने देखिएको अवस्थामा त्यस्तो चोट प्रहार गर्ने उपर ज्यान सम्बन्धी १३(३) को सर्वश्वसहित जन्मकैद हुन सक्ने व्यवस्था आकर्षित नहुने भन्न सकिने स्थिति नदेखिने ।
(प्रकरण नं.११)
§ आत्मरक्षाको जिकिर लिनेले आफू माथि आक्रमणको निश्चितता, त्यो आक्रमणलाई विफल बनाउन कुनै उपाए नभएको र उपाय भएपनि आक्रमणको शक्तिका कारण रोक्न नसक्ने अवस्था परी तत्कालीन खतरा र जोखिमबाट बच्न शक्तिको प्रयोग भएको अवस्था प्रमाणित गर्न अनिवार्य हुने ।
(प्रकरण नं.१२)
§ कानूनी व्यवस्थाको आधारमा वात नलाग्ने सुविधा प्राप्त गर्न सोही कानूनी व्यवस्थाले तोकेका अवस्था आइपरेको अवस्थामा ज्यान बचाउन खातिर ज्यान मारेको अवस्था प्रमाणित हुन आवश्यक हुने ।
§ ज्यान सम्बन्धीको ७(१) को कानूनी व्यवस्थामा राज्यले व्यक्तिलाई आफ्नो आत्मरक्षाको निमित्त आवश्यक परेसम्म शक्ति प्रयोग गर्न सकिने मान्यतामा आधारित रहेको देखिएतापनि आत्मरक्षा निमित्त शक्तिको प्रयोग आवश्यक थियो भन्ने तथ्य पुष्टि हुनुपर्ने ।
(प्रकरण नं.१३)
पुनरावेदक वादी तर्फबाट : उपन्यायाधिवक्ता गणेश बाबु अर्याल
प्रत्यर्थी प्रतिवादी तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ताहरू श्री शम्भु थापा, श्रीकृष्णप्रसाद सापकोटा र श्री रेवतप्रसाद खरेल, श्री सुरेन्द्र कुमार खड्का र श्री भागवत चौधरी
अवलम्वित नजीरः ने.का.प.२०५८, नि.नं. ६०१५, पृष्ठ ३६६, ने.का.प.२०६०, अंक ५, ६ नि.नं. ७२१८, पृष्ठ ३९८
फैसला
न्या. मीनबहादुर रायमाझीः न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा ९ बमोजिम पुनरावेदन अदालत सप्तरी राजविराजको मिति २०५४।८।१८ को फैसला उपर वादी प्रतिवादी दुवै पक्षको तर्फबाट पर्न आएको प्रस्तुत पुनरावेदन र ऐ. को दफा १० बमोजिम साधक जाँचको लागि पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दा यसै अदालतको अधिकार क्षेत्र भित्र पर्ने हुँदा मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य एवं ठहर यस प्रकार छः–
२०४३।१२।२३ गते १७:०० बजे जिल्ला सप्तरी खड्गपुर गा.पं. वडा नं. ४ बस्ने बालेश्वर भन्ने धर्मदेव यादवले आफ्नो भतिजो ऐ.ऐ. बस्ने अशोक यादवलाई राईफलले गोली हानी मारेको र धर्मदेवको घरमा काम गर्ने रामदेव यादवले कटुवा टोटा बन्दुक फायर गरी गाउँले समेतलाई घाईते तुल्याएको भन्ने प्रहरी जवान चन्द्रकुमार घलेको २०४३।१२।२४ को जाहेरी ।
छाती र देव्रे हातमा मासु र छाला च्यातिएको, भित्री मासु देखिएको, लाशको मास्तीरको २०० एम एल बाँकी रहेको र स्लाईनको बोतल समेत झुण्डिएको भन्ने समेत अशोकको लाश प्रकृति गरेको र धर्मदेवले देखाए बमोजिम राईफल, पेस्तोल, गोली बरामद भएको भन्ने समेत २०४३।१२।२४ को मुचुल्का ।
रामदेवको कोठाबाट कटुवा बन्दुक सो को टोटा गोली र भान्सा कोठाबाट एयरगन बरामद भएको २०४३।१२।२४ को मुचुल्का ।
चुनाव सम्बन्धी रिसइवी समेतबाट म आफैंले राईफलको गोली चलाई असोकलाई मारेको हुँ । रामदेवलाई उसैको कोठा अगाडि कटुवा बन्दुक लिई उभिएको देखेको थिए भन्ने समेत व्यहोराको बालेश्वर भन्ने धर्मदेवले प्रहरीमा गरेको २०४३।१२।२५ को कागज ।
धर्मदेव र राजेशले गरेको गोली प्रहारबाट मेरो छोराको मृत्यु भयो भन्ने समेत व्यहोराको मृतककी आमा टंकेश्वरी देवीको २०४३।१२।२५ को दरखास्त ।
म निर्दोष छु गोली चल्दा अन्यत्र थिए भन्ने समेत व्यहोराको धर्मदेवकी पत्नी पदमा कुमारीले प्रहरीमा गरेको २०४३।१२।२६ को कागज ।
म निर्दोष छु गोली चल्दा अन्यत्र थिए भन्ने समेत व्यहोराको संजिव कुमारले प्रहरीमा गरेको २०४३।१२।२० को कागज ।
म निर्दोष छु गोली चल्दा तल थिए । रामदेव उसैको कोठा अगाडि तल उभिएको देखेको थिए । माथि धर्मदेको हातमा राईफल थियो भन्ने समेत व्यहोराको महेन्द्र यादवले प्रहरीमा गरेको २०४३।१२।२६ को कागज ।
धर्मदेव र राजेशले गोली प्रहार गरी अशोकलाई मारे । मलाई पछाडिबाट पदमाले फायर गरेको हो भन्ने समेत व्यहोराको टंकेश्वरी देवीले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष स.अ. अस्पताल राजविराजमा गरेको २०४३।१२।२६ को कागज ।
फायर गरेको र अशोकलाई लागेको भनेको ठाउँको पर्खालको समेत लम्बाई उचाई दुरी समेत देखिने गरी गरिएको २०४३।१२।२७ को मुचुल्का ।
अशोकलाई धर्मदेव र राजेशको गोली लागेको भन्ने समेत व्यहोराको जगनारायण पंडितले गरेको २०४३।१२।२८ को कागज ।
लोहोटामा पानी लिई अशोक तिर पुग्दा संजिवले हानेको गोली लाग्यो । गोली अशोकलाई हानेको थियो । मलाई लाग्न गयो भन्ने समेत व्यहोराको घाईते कान्तलालले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष गरेको २०४३।१२।२८ को कागज ।
छातीमा एउटा देव्रे हातमा एउटा गरी गोलीको २ वटा घाउ भएको, छातीको २ वटा करङ्ग (रिब्स) फ्याक्चर भएको बन्दुक हानेकोबाट मुटु र फोक्सामा क्षति पुगी गम्भिर रुपले आन्तरिक रक्तश्राव भई मरेको लाशमा गोली नभएको भन्ने समेत सगरमाथा अञ्चल अस्पतालबाट मिति २०४३।१२।२९ मा प्राप्त अशोकको लाश पोष्टमार्टम रिर्पोट ।
महेन्द्र यादवको साथ लागि वरण्डामा राखेको घाईते अशोक छेउ पुगी एमिल डेकाडोन स्लाईन समेत अशोकलाई दिएको थिए । धर्मदेवको हातमा बन्दुक लिएर बीच तलामा खुल्ला छज्जी तिर थिए । संजिव र पदमा वरण्डामा बसेको देखे भन्ने समेत व्यहोराको कम्पाउण्डर अनिरुद्ध यादवले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष गरेको २०४३।१२।३० को कागज ।
म पेशागत कामले धर्मदेवलाई भेट्न २०४३।१२।२३ गतेका दिन गएको थिए । सप्तरी जिल्ला अदालतमा दायर रहेको ज्यान मुद्दाको बारेमा बाहेक अरु कुनै मुद्दा वा काम कुराका सम्बन्धमा धर्मदेवले सल्लाह मागेको थिएन । अशोक काका धर्मदेवसँग मेल मिलाप गराई दिनु पर्यो भन्दै थिए । उनीहरूबीच सम्पत्ति बाँडफाँड विषयमा मतभेद थियो भन्ने सुनेको हुँ । हत्याकाण्ड हुँदा भनेको समयमा म घटनास्थलमा थिईन भन्ने समेत व्यहोराको श्यामप्रसाद शर्माको प्रहरीमा गरेको २०४४।१।२ को कागज ।
धर्मदेव र राजेशले गरेको गोली प्रहारबाट अशोकको मृत्यु भएको हो । संजिव, पदमा, महेन्द्र, रामदेव, आनन्द लाल, सज्ञान हतियार लिई उभिएका थिए भन्ने समेत व्यहोराको २०४४।१।१२ को पाना १० को सर्जमिन मुचुल्का ।
धर्मदेव र राजेशले गरेको गोली प्रहारबाट मेरो पति अशोकको मृत्यु भएको हो भन्ने समेत व्यहोराको रेणु कुमारीले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष २०४४।१।२२ मा गरेको कागज ।
टंकेश्वरी कन्तलाल र नथुनीलाई छर्रा लागेको भन्ने सगरमाथा अञ्चल अस्पतालले गरी दिएको घा जाँच केश फाराम थान २ ।
प्रस्तुत मुद्दामा हाल सम्म संकलन भई आएका कागजात समेत अध्ययन गरी हेर्दा पोष्टमार्टम रिपोर्ट चस्मदिदको भनाई, मौकाको कागज, सर्जमिन मुचुल्का बरामद मुचुल्का तथा धर्मदेवको कागज समेतका प्रमाणबाट अशोकको गोली प्रहारबाट २०४३।१२।२३ का दिन हत्या भएका हो भन्ने पुष्टि भएको देखिँदा प्रतिवादी धर्मदेव र राजेश उपर ज्यान सम्बन्धीको १ नं. को कसूरमा ऐ. को १३(३) नं. को बमोजिम प्रतिवादी पदमा कुमारी, संजिव कुमार, सज्ञान देवी, महेन्द्र यादव, आनन्द यादव, जितेन्द्र यादवका हकमा ऐ. को १७(३) नं., प्रतिवादी रामदेवले जाहेरवाली टंकेश्वरी माथि गोलीको छर्रा हानी घाईते तुल्याएकोले निज उपर ऐ. को १५ नं. र प्रतिवादी श्यामप्रसाद शर्मा उपर ज्यान सम्बन्धीको २५ नं. बमोजिम सजाय गरिपाऊँ भन्ने समेत प्रहरी प्रतिवेदन ।
मिति २०४३।१२।२३ गते १२ बजे नै अधिवक्ता श्यामप्रसाद शर्मा म कहाँ जानु भएको थियो । म समेत प्रतिवादी भएको पन्सेराको ज्यान मुद्दामा मलाई हाजिर गराई बयान गराउने सम्बन्धमा कुराकानी भयो र यसपछि निज श्यामप्रसाद करिब २, २:३० बजे तिर मेरो छोरा राजेश कुमार सिंह साथै फिर्नु भयो । श्यामप्रसादलाई मेरो छोराले नै राजविराजबाट मोटरसाईकलमा लिएर गएको र फेरि मोटरसाईकल नै फर्काएको हो । गाउँ पञ्चायतको चुनावलाई लिएर हामी काका र भतिजा असोक यादवको र मेरा बीचमा वैमनश्य बढ्दै गएको कारणले हामी काका भतिजा नाताका भएपनि सोही चुनावको इविबाट २०४३।१२।२३ गतेका दिन मेरो खोर्सानी बारीमा को कसको भैसी आई पसे पछि सो भैसी मेरो नोकरले धपाउन लाग्दा भतिजा अशोकका नोकरहरू समेत आई वादविवाद भएछ सो अवस्था म आफ्नो टेक्टरद्धारा दाउनी गराउँदै थिए । त्यसै अवस्था मेरो एकजना नोकर आई घरमा झै झगडा भै ईटा हाना हान गर्दै छन् भनी म घर तर्फ गएँ मैले अशोकका नोकर र आमालाई किन यस्तो झगडा गर्नुहुन्छ तपाईहरू नै ठुलो हुनुहुन्छ भन्दा उल्टो अशोकको आमा समेतले मलाई गाली गरे सोहि अवस्थामा नोकर आई अशोक र निजका नोकर समेतका २०।२५ जना व्यक्ति आई खरियानबाट ड्राईभर नोकरलाई कुटपिट गरि भगाए तपाईलाई पनि कुटन आउँदैछन् भने पछि म कोठाको साँचो लिई कोठा तिर लागे कोठाबाट मैले हेर्दा भिड मेरो गेटमा आई पुगेका रहेछन् सो भिडमा हिराप्रसाद यादव, रामप्रसाद यादव, रामु यादव बिना भन्ने विसन देवी यादव, बौका भन्ने कृष्ण देव यादव, बृजेन्द्र यादव, खगेन्द्र यादव, राजकुमार यादव, किसुन देव यादव, मनोज कुमार यादव, बरुण कुमार यादव, नथुनी यादव, कैलपंडित बरुण यादव र भतिजो अशोक कुमार समेत थिए । भिडमा धेरै जना भएको मेरो नोकरहरू पनि भगाई सकेका र म एक्लो हुँदा बीचको तलाबाट विलीङ फायर गरे त्यसपछि म भाग्दा मेरो आफ्नो ज्यानको शुरक्षाको लागि भिडतर्फ गोली लागि अशोक लडि राखेको देखे गोली लागि लडेको देखेपछि जितेन्द्रप्रसाद, महेन्द्रप्रसाद, सुमक यादव, लाई खबर गरी निजहरूको सहायताबाट अशोकलाई बोकी वरण्डामा ल्याई सुताई हेल्थ पोष्टको डाक्टर अनिरुद्र यादवलाई झिकाई उपचार गराउँदा गराउँदै आधा घण्टा पछि अशोक कुमारको मृत्यु भएको हो । मेरो र अशोकको घर एउटै हो केवल पार्टिशनसम्म भएकोले निजका परिवारले पनि मौकैमा जानकारी पाइसकेकोले खवर नगरेको आमा श्रीमती र सानु छोरा संजिव कुमार सिंह भान्सा कोठामा बरण्डामा थिए । मैले भान्सामा श्रीमतीसँग साँचो लिदा बन्दुक लिन जान्छु भनी श्रीमतीलाई भनी सबै परिवार भान्सामा भएकोले मैले गोली फायर गरेको कुनै परिवारले नदेखेकोले कसैले पनि रोकतोक गर्ने कुरा आएन । दुवै तर्फबाट फायरीङ भएपछि मेरो श्रीमती र छोरा संजिव म माथि गएपछि मात्र गोली हानेको थाहा पाएका हुन् । पहिलो गोली भिड तर्फबाट हाने । गोली मैले मात्र चलाएको अतः अरूले गोली चलाएको छैन, मेरै गोली वा अरू कसैको गोलीबाट मर्यो वा के भयो सो कुरा म भन्न सक्दिन । गोली मैले मात्र चलाएकोले मेरो गोलीबाट अशोक कुमार मरेको हुनुपर्छ । जाहेरीको कुरा झुठ्ठा हो घटनाको समय राजेश कुमारलाई थाहा थिएन । जाहेरवाली रेणु कुमारीको बयान समेत झुठा हो । मेरो पुरा परिवार फसाउन यो झुठा कुरा उल्लेख गरेका हुन् । देखाएका बन्दुकहरू मध्ये कटुवा बन्दूक मेरो हैन । अरु मेरो हो, प्रहरीमा भएको बयानको सहीछाप मेरो हो, पछि नसुनाई सहिछाप गराएकाले व्यहोरा के के लेखे थाहा छैन । मैले आफ्नो ज्यान जोगाउनसम्म गोली चलाएको छु, कसैको हत्या गर्नको लागि गोली चलाएको छैन । तसर्थ प्रहरी प्रतिवेदन दावी अनुसार सजाय हुनु पर्ने होइन भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी बालेश्वर भन्ने धर्मदेव यादवको शुरू अदालतमा भएको बयान ।
२०४३।१२।२३ गते राजविराजबाट ७।८ बजे हिडी ९:३० देखि १० बजे म खड्गपुर पुगेको थिए । म प्रतिवादी राजेश कुमारको साथ निज कै मोटर साइकलमा गएको थिए मलाई मोटरसाईकल चलाउन आउँदैन । राजेशले मोटर साइकल चलाएका थिए सो दिन मृतक अशोकलाई भेटी आराम बिराम सम्बन्धी कुराकानी भयो प्रतिवादी धर्मदेव भन्ने वालेश्वर यादवले निज उपर जिल्ला सप्तरी पसेरा गाउँ पञ्चायत बस्ने केशव र साहुको जाहेरीले वादी श्री ५ को सरकार प्रतिवादी बालेश्वर समेत भएको ज्यान मुद्दामा हाजिर हुनको लागि निज बालेश्वरले बोलाएकोले गएको छु । अशोकसँग भेट भएपछि १५।२० मिनेटबाट धर्मदेवसँग भेट भएको थियो । खाना धर्मदेव कहाँ खाए म धर्मदेवको घरमा भएको बखत झै झगडा सम्बन्धी कुनै कुरा पनि गरेको थिएन । १ बजे खाना खाई त्यस पछि पौने घन्टा वा एक आधावादमा राजेश र म निज राजेशको मोटर साइकलमा राजविराज फर्केका हो । अशोक मरेको कुरा १२।२३ को राति अ. १० बजेको समयमा राजविराज बजारमा हल्ला सुनेको हुँ । निजका काका धर्मदेव भन्ने बालेश्वरले हानेको गोलीबाट मृत्यु भएको कुरा सुनेको थिए । प्रहरीमा भएको कागजको व्यहोरा मेरै हो स्वेच्छाले गरेको छु । मेरो अगाडि अशोकको मृत्यु सम्बन्धी कुनै घटना नै नघटेकोले जाहेर प्रकाश गर्नु पर्ने अवस्था नै थिएन । त्यसकारण प्रहरी प्रतिवेदन माग दावी अनुसार मलाई सजाय हुन पर्ने हैन भन्ने समेत प्रतिवादी श्यामप्रसाद शर्माले पुनरावेदन अदालत राजविराजमा गरेको बयान ।
अशोक कुमार मेरो भतिजो नाता पर्छ । अशोकलाई गोली लागेको अवस्था म घरमै थिए । हल्ला भएपछि म पनि गए । अशोकको साथमा १५।२० जना मानिस आउदै थिए धर्मदेवको नोकरलाई कुटे । त्यसपछि अब धर्मदेवको कान काट्नु पर्छ भनी भन्दै थिए । बन्दुकको आवाज सुने कसले बन्दुक हाने मैले देखिन । पछि बुझ्दा अशोक कुमारलाई लागेछ । मार्नु पर्ने मुख्य कारण के थियो थाहा छैन । दुवै तर्फबाट गोली चलेको सम्म मैले सुने अरुले गोली चलाए चलाएन मैले देखिन । कस्को गोली प्रहारबाट छर्रा लाग्यौ म भन्न सक्दिन । बब्लु भन्ने राजेश कुमार र श्यामप्रसाद अन्दाजी १२ बजेकै समयमा राजविराज तर्फ आएका थिए । म जितेन्द्र तथा धर्मदेव समेत भै अशोकलाई वरण्डामा लगि बर्कसाइन हेल्थ पोष्टका अनिरुद्र भन्ने व्यक्तिद्धारा औषधी उपचार गराएको थियो । प्रहरीमा भएको बयान को सही मेरो नै हो व्यहोरा ठिकै रहेछ । मैले बन्दुक लिएको छैन केवल धर्मदेवले मात्र राइफल लिएको देखेको छु । चुनाव सम्बन्धी फाटापाटिले मलाई झुठा उजुर गरेका हुन् मैले कुनै अपराध नगरेकोले मलाई प्रहरी प्रतिवेदन दावी अनुसार सजाय हुनु पर्ने भन्ने हैन भन्ने समेत प्रतिवादी महेन्द्रप्रसादको बयान ।
अशोक कुमार मेरो ठुलो बाबुको छोरा दाजु नाता पर्दछन् । अशोक कुमार हाल जीवित छैनन् मेरै बुवा धर्मदेव गोली हानी मारेको भन्ने कुरा मैले सुनेको छु । म भान्सा कोठामा भएकोले गोली हानेको मैले देखिन बन्दुक पट्केको आवाजसम्म सुनेकी हुँ । अशोक कुमारलाई मैले गोली हानीन । मैले बन्दुक २ पटक पड्केको आवाज सुनको छु । सो अवाज सुनेपछि पनि म भान्सा मै बसि रहे गोली कहाँबाट पड्केको मैले देखिन । म भान्सा कोठाबाट निस्कँदा बुबा माथि वरण्डामा हुनु हुन्थ्यो । बुवाको हातमा राइफल थियो अशोकको हत्या गर्ने सम्बन्धमा मसँग कसैले केहि कुरा गरेको छैनन् श्यामप्रसाद कति बजे आउनु भएको थियो म बिहान १० बजे दरभंगाबाट घर आई पुग्दा हाम्रै घरमा बसी रहनु भएको थियो घटना समयमा श्यामप्रसाद हुनु हुन्थो मेरो दाजु राजेशका साथ २ बजेका समयमा राजविराज तर्फ गै सक्नु भएको थियो मैले कसूर नगरेकाले मलाई प्रहरी प्रतिवेदन दावी अनुसार सजाय हुनु पर्ने हैन भन्ने समेत प्रतिवादी संजिव कुमार सिंहको बयान ।
अशोक कुमार यादव मेरा जेठाजुको छोरा भतिजा नाता पर्छ । निज जिवित छैनन् मरिसकेको हो-हल्ला हुँदा म कोठामा थिए । के भएर मरे मैले देखिन कालगतिले मरेका छैनन् । २०४३।१२।२३ गते का दिन घाम पश्चिम तिर गै सकेका थिए । म भान्सा घर मा थिए । मेरो बारीमा भैँसी आई पसेकोले मेरो नोकरले थाहा पाउँदा नथुनी समेतका ५०/६० जना आई हुल दंगा भएको थियो । म भान्सामा भएको बेला मेरो पति धर्मदेव आएर मसँग साँचो मागी जबरजस्ती थुतेर लिएर जानु भएको हो । बन्दुक लिन या के गर्न साँचो लिएर जानु भयो केही भन्नु भएन । मबाट चावी लिएर हिड्नु भयो मैले केही कुरै बुझिन । त्यसैकारण रोक्ने प्रयास गरिन । अशोक कुमारलाई लागेको गोली कसले हान्यो मैले देखिन सुनेको पनि छैन । अशोकको मृत्यु भएको कुरा राती राजविराजबाट हाकिमहरू गएपछि मात्र थाहा पाए । म मेरो सासु र छोरा सञ्जिव कुमार भान्सा कोठामा थियौं । राजेश १२ बजे नै खाना खाएर राजविराज जान्छु भनेर हिडेको थिए । घरायसी दुस्मनीबाट झुठ्ठा दरखास्त दिएका हुन, मलाई बन्दुक चलाउन आउँदैन । मैले गोली चलाएको छैन । मैले चलाएको गोलीबाट टंकेश्वरी घाईते भएको हैनन् । प्रहरीमा भएको बयानको सही मेरो हो व्यहोरा नसुनाएकोले के लेखे थाहा छैन । पेस्तोल र बन्दुक मेरो घरबाट बरामद भएको हो । कुटवा बन्दुक एयरगन कहाँबाट आयो थाहा छैन । मैले कुनै अपराध नगरेकोले मलाई सजाय हुनु पर्ने हैन भन्ने समेत प्रतिवादी पद्मा कुमारी देवी यादवको बयान ।
२०४३।१२।२३ गतेका दिन म गाउँघरमा नभै मेरो माईती भारतमा मधुवनी कोलहट्टा गाउँमा थिए । त्यसकारण मृतक अशोक कुमार यादवलाई मैले मारेको छैन । म २०४३।१२।२० गते माईत गै २०४४।३।१२ गते मात्र फर्की गाउँ आएकी छु । त्यसरी म बारदात अवस्थामा गाउँ घरमा नै नभएकोले मैले अशोकलाई मारे मराएको छैन । मलाई पोल्ने कारण के हो भने मेरो लोग्ने महेन्द्र यादवको नाउँमा १५/२० बिगाहा जग्गा छ, सो जग्गा मलाई किन्न देउ भनी मेरो लोग्नेलाई स्व. अशोकले तथा निजकी आमा तथा पत्नी रेणु समेतले भनेका नदिएको कारणले यो पोल गरे गराएका हुन् । मैले बन्दुक देखेको छैन । त्यसकारण म बन्दुक चलाउन जान्दिन । त्यसो हुँदा मैले नथुनीलाई गोली चलाएको छैन । धर्मदेव मेरो जेठाजु नाता पर्छ । म निजको भित्रैनी (रखैली) हैन । निजसँग मेरो अनुचित सम्बन्ध छैन । मैले अशोक कुमारलाई मार्न मराउनमा कुनै सहयोग नगरेकाले मलाई प्रहरी प्रतिवेदन दावी अनुसार सजाय हुनु पर्ने होइन भन्ने समेत प्रतिवादी सज्ञान देवी यादवनीको बयान ।
२०४३।१२।२३ गतेका दिन १०/११ बजेसम्म आफ्नै घर खड्गपुरमा थिए । त्यसपछि म जिल्ला सिरहा गा.वि.स. वडा नं. थाहा नभएको मेरो छोरी ज्वाँईको घर गएको छु । छोरी बिरामी भएको खबर आएकोले ११ बजे तिर घरबाट हिडेको थिए । अशोक कुमार यादव २०४३।१२।२३ गते मरे भन्ने कुरा छोरी ज्वाईकै घरमा सुनेको हुँ । निजलाई मार्न मराउन मेरो कुनै सहमति छैन । वारदात अवस्थामा म गाउँघरमा नहुँदा के कुन सम्बन्धमा कसले के गरी मारे मलाई थाहा छैन । म गाउँघरमा नभएकाले मैले बन्दुक चलाएको छैन । चुनाव सम्बन्धी पोल गरेका हुन । म निर्दोष हुँदा मलाई प्रहरी प्रतिवेदन दावी अनुसार सजाय पाउनु पर्ने हैन सफाइ पाउँ, म निर्दोष छु भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी आनन्दलाल यादवको बयान ।
२०४३।१२।२३ गते म धर्मदेवको खरियानमा थिए । मलाई कुटपिट गरी भगाएकाले म भागे वारदातस्थलमा म थिईन मलाई कुट्नेहरूमा विष्णु देव, हिराप्रसाद, रामुप्रसाद, रामप्रसाद, किसुनदेव बरुण सकलदेव, मनोज विजेन्द्र वरुणकैला भन्ने कन्तलाल नथुनी रामानन्द, अशोक बाबु समेत थिए । घटना हुँदा घटनास्थलमा म नभएकोले अशोकलाई कर्तव्य गरी मार्न मराउनमा सरिक छैन । मैले जमिन नदिएको नबेचेको कारणबाट मलाई झुठ्ठा उजुर दिएका हुन् । बन्दुक पड्केको आवाज र हल्ला भएकोले म धर्मदेवको घर तिर आउँदा बाटामा महेन्द्रसँग भेट भयो । र पोटमा गाउँकै सुवक यादव पनि भेट भएकोले तीन जना भई अशोकको लासलाई उठाई वरण्डामा राखी औषधी उपचार समेत गराएका थियौँ । घिसार्दै ल्याएको भन्ने सरजमिनको भनाई झुठ्ठा हो । मैले अपराध नगरेकोले निर्दोष छु । सफाइ पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी जितेन्द्र यादवले शुरु अदालतमा गरेको बयान । २०४३।१२।२३ गतेका दिन म आफ्नो घरमा छु । म धर्मदेवको घरमा नोकरी गर्छु । उक्त दिन धर्मदेवसँग पूर्वपट्टि दरवाजामा हो हल्ला भएको कुरा मैले मेरै घरबाट सुने । हल्ला गर्नेमा बिना भन्ने बिसन देव, किसुन देव, बरुणप्रसाद, हिराप्रसाद, रामुप्रसाद, रामप्रसाद, वृजेन्द्र यादव, सवल देव यादव, मनोज कुमार यादव, नथुनी यादव, कन्तलाल बरुण यादव समेत थिए । हल्ला गर्दा धर्म देवको कान काट, घर लुट यसलाई पक्रेर डि.एस.पि. अफिस लानु पर्ने भनी भन्दै थिए । रामुप्रसाद यादवले धर्मदेव उपर वन्दुक फायर गरे त्यो गोली धर्मदेवलाई लागेन । पिलरमा लाग्यो । धर्मदेव २ तलामाथि आफ्नो घरमा थिए । त्यसपछि धर्मदेवले विलिङ फायर गरे, भिड हटेन भिड नहटेपछि फेरी गोली प्रहार गरे । त्यो गोली गएर अशोक यादवलाई छातीमा लाग्यो र अशोक लडे । त्यसपछि अशोकको आमा आएर हेरिन । अशोक पछाडि आउने व्यक्तिले जत्रतत्र गोली हाने । त्यो गोली गएर टंकेश्वरीको दाईना तिघ्रामा लाग्यो । त्यो गोली बरुण कृष्ण देवले हानेका थिए । अशोक गोली लागि लड्दा म आफ्नै घरमा थिए । धर्मदेव अशोकको घर भन्दा २५/३० हात दक्षिणमा मेरो घर पर्छ । धर्मदेवकै गोलीबाट अशोकको मृत्यु भएको हो । मेरो घरमा बन्दुक छैन । त्यसकारण मैले गोली चलाएको छैन । बरामद भएको कटुवा बन्दुक किन मेरो हो भनी मुचुल्का गरे थाहा छैन । त्यसकारण मैले टंकेश्वरीलाई बन्दुक हानेको छैन र निजलाई मैले ज्यान मार्ने उद्योग समेत नगरेकोले मलाई प्रहरी प्रतिवेदन दावी अनुसार सजाय हुनु पर्ने होइन । म निर्दोष हुँदा सफाइ पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी रामदेवप्रसाद यादवको बयान ।
प्रतिवादी बब्लु भन्ने राजेश कुमार सिंह यादवका नाउँको ७० दिने म्यादी पूर्जि मिति २०४४।७।१४।७ मा घरदैलामा टांसी तामेल भएकोमा म्याद भित्र हाजिर नभै म्यादै गुजारी बसेका रहेछन् ।
ट्रयाक्टर घरमा धर्मदेव बाबु र अरु ४ जना मिटिङमा बसेका थिए । त्यसपछि धर्मदेव र श्यामप्रसाद धर्मदेवको हिस्साको उत्तर पट्टि वरण्डामा एक आपसमा गफ गर्दै थिए म तल बालकोनीको वरण्डामा गए धर्मदेव मेरो कोठाको ताला तोडदै थिए । म आफ्नो कोठाको ढोका तिर गए धर्मदेवको कोठाको वरण्डामा राजेश, पद्मा, सज्ञान, संजिव, जितेन्द्र, महेन्द्र, रामदेव, आनन्द सबै हातमा हतियार लिएर बसेका रहेछन् । त्यहाँ मेरो र धर्मदेवबीच बाताबाती भयो सो सुनि मेरो छोरा अशोक बाबु पूर्व तर्फको दरवाजा फिल्डमा आएको देखे गेट सामुन्ने आई पुगेपछि धर्मदेवले राजेशलाई अशोकलाई मार भनी भनेपछि राजेशले राइफलले बरण्डामा जुटको छज्जिबाट गोली हाने त्यस पछि त्यसै ठाउँबाट धर्मदेव पनि अशोकलाई गोली हाने राजेशले हानेको गोलीबाट अशोक गिर्न गिर्न लागे जस्तो भएपछि धर्मदेवले हानेको गोलीले अशोक भुईमा दक्षिण पूर्व कोनाबाट हामफाल्न लाग्दा पदमा देवीले कटुवा बन्दुकले गोली हानी । मैले अशोकलाई नै छोएँ । कन्तलाल आउदै गर्दा संजिवले गोली हाने सो गोली लागि कन्तलाल लडे नथुनी अशोक तिर आईपुग्दा नथुनी आई सज्ञान देवीले गोली हानीन जितेन्द्र महेन्द्रले हातमा कटुवा बन्दुक लिएका थिए । मेरो छोरालाई घिसार्दै वरण्डामा लगे धर्मदेवले जोडसँग भने की राजेश तलाई श्यामप्रसाद वकीलले बचाउँछन् भाग, भनेपछि श्यामप्रसाद र राजेश मोटर साइकलमा भागे भन्ने समेत जाहेर वाली राम सखी देवीले शुरु अदालतमा गरेको वकपत्र ।
४ बजेको समयमा म कोठामा बसेकी थिए । पूर्व वरण्डामा आफ्नो सासुको आवाज सुने मेरो कोठाको ताला किन तोडिस भनी कराउदै हुनुहुन्थ्थो । त्यसपछि हामी त्याता पुग्यौं त्याहाँ धर्मदेव र मेरो सासु बीच वाद विवाद हुदै थियो त्याँहा पद्मावति राजेश संजिव, सज्ञान, देवी जितेन्द्र, महेन्द्र, आनन्द रामदेवहरू हतियार लिई बसेका थिए । सो खबर सुनि मेरो पति अशोक दरवाजा घर तिर आउँदै हुनु हुन्थ्यो । पति वाउण्डरीवालको पूर्व दक्षिण कुनामा आईपुगे पछि धर्मदेवले छोरो राजेशलाई गोली हान भने त्यसपछि राजेशले राइफलले फायर गरे मेरो पतिलाई गोली लाग्यो वहाँ लड्नु भयो । लडेपछि उठ्न कोशिस गर्दा धर्मदेवले पेस्तोलले फायर गरे पति लड्नु भयो छोरा लडेको देखी सासु जानु भयो । पदमा देवीले कटुवा बन्दुकले फायर गरिन सासु लड्नु भयो त्यसपछि कन्तलाल आए कन्तलाल पतितिर पुग्न लागेको वखत संजिवले कटुवा बन्दुकले फायर गरे त्यसको तुरुन्त पछि नथुनी गिलास टाइपको लोहटामा पानि लिई गए । निजलाई सज्ञान देवीले कटुवा बन्दुकले फायर गरिन निज गिरे । त्यसपछि गाउँलेले घेर्न आग्दा धर्मदेवले आफ्नो छोरालाई तँ भाग तँलाई श्याम वकीलले बचाउने छ भनेपछि राजेश भाग्न लाग्दा गाउँलेले रोक्दा धर्मदेव पदमा सज्ञान, माथिबाट संजिव समेतले धम्काउदै थिए । तल आनन्द रामदेव कटुवा, बन्दुक देखाएर खबरदार यसलाई नरोक भनी भगाए धर्मदेवले पेस्तोल देखाई मलाई मेरो कोठामा बन्द गरि थुनि दिए भन्ने समेत मृतक अशोक की पत्नी रेणु कुमारी यादवको वकपत्र ।
अशोकको हत्या राजेशले गरेका हुन् । नथुनीलाई सज्ञान देवीले, टंकेश्वरीलाई पदमावतिले फायर गरेको, अशोकलाई दोश्रो गोली धर्मदेवले हानेका हुन् भन्ने समेत सरजमिनको मानिस बरुण कुमार यादव, पहिलो गोली राजेशले अशोक माथि गरेको र दोश्रो पेस्तोलको फायर अशोक माथि धर्मदेवले गरेका हुन् । टंकेश्वरी भन्ने रामसखीलाई पदमा देवीले फायर गरेकी र कन्तलाललाई संजिवले नथुनीलाई सज्ञान देवीले फायर गरेका हुन् भने रामुप्रसाद यादव अशोकको हत्या, राजेश र धर्मदेवले गरेको हुन । कन्तलाललाई संजिवले नथुनीलाई सज्ञान देवीले अशोकको आमालाई पदमावतिले फायर गरेका हुन् भन्ने रामानन्द यादव समेतले अदालतमा गरेको वकपत्र ।
वारदात हुँदा रामदेव आफ्नै घरमा थिए भन्ने निजको साक्षी चन्द्र नारायण यादव पंख राजदासको वकपत्र ।
अशोक मारिएको दिन सज्ञान देवी गाउँ घरमा नभै माईत कोहट्टामा थिईन भन्ने निजको साक्षी सतदेव यादवको वकपत्र ।
वारदात अवस्थामा प्रतिवादी पदमा देवी भान्सा घरमा थिईन भन्ने निजका साक्षी विन्दा देवी यादवनी समेतको वकपत्र ।
म समेत धर्मदेवको खरिपानमा थ्रेसर लिन भनी गएका थियौं । बारीमा लडाई हुँदैछ भनी भने त्यसपछि धर्मदेव त्यहाँबाट उठी गए । अशोक घर अगाडि गै गाली गर्दै थिए । त्यसैबेला यताबाट फायर गरेपछि उताबाट धर्मदेवले फायर गरे त्यसपछि हामी हिड्यौं । साझँ ६/७ बजे तिर अशोक मरे भन्ने सुनियो भन्ने समेत धर्मदेवका साक्षी लक्ष्मी यादव समेतको वकपत्र ।
गोली चल्नु भन्दा अगाडि ५/७ जना मानिस धर्मदेवको घरबाट लखेट्दै थिए । त्यहाँ अगाडि जितेन्द्र थिए । जितेन्द्र र महेन्द्रले अशोकलाई उठाएर वरण्डामा लगेका हुन् भन्ने समेत जितेन्द्रको साक्षी सुकदेव यादव समेतको वकपत्र ।
सो दिन १० बजे संजिव दरभैंगाबाट आएपछि आमाहरूसँग भान्सा घरमा बसेको थिए भन्ने संजिवको साक्षी सतनदासको बकपत्र ।
२०४३।१२।२३ गते प्रतिवादी आनन्द लाल मेरो गाउँ सिराहा गा.पं. इनदलमा ३ बजेतिर गएका थिए । वारदात अवस्थामा गाउँघरमा छैनन भन्ने नन्दलालको साक्षी जयलाल यादव र हिरालाल यादवले गरेको वकपत्र ।
२०४३।१२।२३ गते म आफ्नो घर खड्गपुर गएको थिए ४ बजेको समयमा नास्ता खादै थिए त्यसैबेला फायर भयो बुझ्दा धर्मदेवको घरमा रहेछ । धर्मदेवका हातमा बन्दुक थियो अरुका हातमा के थियो देखिन अशोक र श्याम गफ गरेको देखेको थिए विहान ८–८.१/२ बजेतिर हो अशोकलाई मैले दवाइ दिएको थिएँ । सुई पनि चढाए सुईहरू दिए केही घण्टा पछि अशोकको मृत्यु भयो भन्ने समेत अनिरुद्र यादवको बयान ।
२०४३।१२।२३ गते अशोकको घर मा दाउनी गर्दै थिए अशोकको छड दिवालीको दक्षिण कोनामा अशोक लडेको देखे पानी ली अशोक तिर पुग्दा छजिमा धर्मदेव बब्लु सज्ञान देवी पदमा देवी संजिवलाई देखे । सबैको हातमा सानो बन्दुक थियो, संजिवले मलाई गोली हाने मलाई लाग्यो म गिरे र व्यहोस भए भन्ने समेत व्यहोराको कैला भन्ने कन्तलालको वकपत्र ।
२०४३।१२।२३ गते ३–३.१/२ बजेको समयमा श्यामप्रसादसँग राजविराज रामचन्द्र मन्दीर सिरहा रोडमा भेट भएको थियो भन्ने समेत व्यहोराको निजका साक्षी हरूको वकपत्र ।
प्रतिवादी धर्मदेवले आत्मरक्षाका लागि नै गोली चलाएको भन्ने भनाई विश्वसनिय एंव प्रतितलायक देखिएन । रिसइवी साधन गर्न दुराशययुक्त भावनाले उत्प्रेरित भएर नै धर्मदेवले अशोकको हत्या गरी ज्यान सम्बन्धी महलको १ नं. विपरीत कसूर गरेको ठहर्छ सो ठर्हनाले निज वालेश्वर भन्ने धर्मदेव यादवलाई ज्यान सम्बन्धी महलको १३(३) बमोजिम सर्वश्व सहित जन्मकैद हुन्छ । अरु प्रतिवादीहरू संजिव कुमार सिंह, पदमा कुमारी देवी, आनन्द लाल यादव, सज्ञान देवी यादव, जितेन्द्र यादव, महेन्द्र यादव समेतका ६ जना व्यक्तिहरू उपरको प्रतिवेदन दावी नपुग्ने ठहर्छ र प्रस्तुत आरोपित कसूरबाट सफाइ पाउने ठहर्छ ।
प्रतिवादी रामदेवले गोली हानी घाइते पारी ज्यान मार्ने उद्योग गरेको ठहर्दैन, ज्यान सम्बन्धी महलको १५ नं. बमोजिम सजाय गरिपाऊँ भन्ने वादी श्री ५ को सरकारको दावी नपुगी निज प्रतिवादीले अभियोगबाट सफाइ पाउने ठहर्छ । प्रतिवादी श्यामप्रसाद शर्मा आरोपित कसूरबाट सफाइ पाउने ठहर्छ साथै प्रतिवादी बब्लु भन्ने राजेशको हकमा मुल्तवी राख्ने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको शुरु सप्तरी जिल्ला अदालतको २०४५।११।१२ को फैसला ।
सम्पुर्ण प्रतिवादीहरूको इन्कारी बयानलाई अदालतले प्रमुख सफाइको आधार बनाएको देखिन्छ । निजहरूको घटनास्थलमा उपस्थितिलाई जब अदालत स्वीकार गर्दछ भन्ने निजहरूको इन्कारी बयानलाई विश्वास योग्य भन्न मिल्दैन जुन कुरा घटनास्थलमा उपस्थित भएको भन्ने सवै प्रतिवादीहरूले इन्कार गरेको छन् यदि निजहरूको इन्कारी बयान स्वयं सफाइको प्रमुख आधार मान्न सकिन्न सप्तरी जिल्ला अदालतको त्रुटिपुर्ण फैसला बदर गरी शुरु प्रहरी प्रतिवेदन माग दावी अनुसार हुनु अनुरोध छ भन्ने समेत व्यहोराको वादी श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन पत्र ।
मैले प्रक्षेपण गरेको अग्नेयास्त्रको घाउ अशोकलाई लागेको छैन भन्ने प्रष्ट प्रमाणित भई रहेको छ । शुरु न्यायकर्ताले शंकाको सुविधा म प्रतिवादीलाई प्रदान गर्नु पर्नेमा शंकाको भरमा मलाई सजाय प्रदान गरि शंकाको सुविधा वादी पक्षलाई प्रदान गरिएकोबाट मैले न्याय पाउन नसकेकोले मलाई सफाइ प्रदान गरि न्याय निरुपण गरि निर्दोष गरिपाऊँ भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी बालेश्वर भन्ने धर्मदेव यादवको पुनरावेदन पत्र ।
यसमा शुरु फैसला विचारणीय हुँदा पुनरावेदन गर्ने वाहेकका अन्य प्रतिवादीहरूलाई अ.बं. २०२ नं. बमोजिम छलफललाई झिकाउने र प्रतिवादीको पुनरावेदन सम्बन्धमा वादी पक्ष अंचल सरकारी वकील कार्यालयलाई सुचना गरि पेश गर्नु भन्ने स.अं.अ रा.वि. बेञ्चको २०४६।५।१२ को आदेश ।
२०४३।१२।२३ गते ६ बजे नै म समेतले खाना खाई श्यामप्रसाद र म १२ वजे राजविराजको आफ्नै घर आई पुगेको हुँ । वारदातको अवस्था म आफ्नो गाउँको घरमा नभई राजविराजको घरमा हुँदा सो वारदातमा मेरो समेत हात थियो भन्ने प्रश्नै आउँदैन म निर्दोष छु । घरायसी अंश सम्बन्धमा विवाद हुँदा जाहेरवाली मृतकको आमा रामसखी भन्ने टंकेश्वरी र पत्नी रेणु कुमारी यादवले अंश हड्प्नको लागि म उपर झुठ्ठा पोल गरेकी हुन् । सरजमिनका अधिकांश मेरो दुश्मन हुँदा मेरो विरोधीको पक्षमा लागि मलाई झुठ्ठा पोल गरेका हुन् भन्ने प्रतिवादी बव्लु भन्ने राजेशकुमार सिंह मिति २०४८।११।१४ मा शुरु अदालतमा गरेको बयान ।
अशोकको मृत्यु कसरी भयो मलाई थाहा छैन । २०४३।१२।२३ गते दिउसो ४ बजे देखि बेलुकी ६ बजेसम्म म राजेशको राजविराज वडा नं. १ मा रहेको घरमा राजेशसँगै छु भन्ने प्रतिवादी बब्लु भन्ने राजेशको साक्षी प्रमोद कुमार चौधरी कलवार र मिति २०४३।१२।२३ गतेका दिन ३–३:३० बजे दिउसोको समयमा रामचन्द्र मन्दिर सिरहा रोडमा श्यामप्रसाद शर्मा बब्लु भन्ने राजेश कुमार सिंहसँग भेट भएको थियो । निजहरू मोटरसाईकलबाट पूर्व तर्फ जान लागेका थिए भन्ने मुरारीप्रसाद उपाध्याय तथा २०४३।१२।२३ गते दिउसो ४ बजे देखि ६–६:३० बजे सम्म म राजेशसँगै राजेशको घरमा थिए । म पुगेको ५ मिनेट पछि प्रमोद पनि आई पुग्यो र त्यहाँ म ६:३० बजे सम्म बसी घर फर्के भन्ने बसन्तकुमार जैन समेत ३ जनाले शुरु अदालतमा गरेको वकपत्र ।
स्वतन्त्र रुपको प्रमाणहरूले स्थापित भएको कुरा एकातिर छँदैछ तापनि यसका अतिरिक्त देख्ने भनिएका जुन व्यक्तिहरू हुन निजहरूको भनाई नै एक आपसमा अमिल्दो भई स्वतन्त्र रुपको प्रमाणबाट स्थापित कुरासँग समेत निजहरूको भनाई एक आपसमा मेल खाएको देखिन नआउनु, प्रतिवादी मध्येका राजेश कुमार सिंहको इन्कारी बयान, निजको साक्षीहरूको वकपत्र समेतबाट समर्थित भई भएको देखिन आउनुको साथै उल्लेखित आधार प्रमाणबाट प्रतिवादी राजेश कुमार सिंहले आरोपित कसूर गरे होलान भनी भन्न मिल्ने देखिन नआएकोले अभियोग पत्रमा उल्लेखित माग दावी पुग्न सक्ने नदेखिँदा अभियोग पत्रमा उल्लेखित आरोपित कसूरबाट प्रतिवादी बब्लु भन्ने राजेश कुमार सिंहले सफाइ पाउने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको शुरु सप्तरी जिल्ला अदालतको २०५२।३।२५ को दोस्रो फैसला ।
प्रतिवादी राजेश कुमार सिंह यादव पनि सो घटनामा उपस्थित भई गोली फायर गरी तत् पश्चात फरार रहेको देखिँदा प्रतिवादी राजेश कुमार सिंह यादव समेतको गोली प्रहारबाट मृतक अशोक यादवको मृत्यु भएको भन्ने स्पष्ट भई गोली तथा राईफल पेस्तोल समेत बरामद भएको अवस्थामा शुरु सप्तरी जिल्ला अदालतबाट प्रतिवादीलाई प्रमाणको मूल्याङ्कन नगरी प्रस्तुत मुद्दाबाट सफाइ दिने गरी गरेको फैसला त्रुटिपूर्ण हुँदा उक्त मिति २०५२।३।२५ गते भएको शुरु जिल्ला अदालतको फैसला बदर गरी शुरु प्रहरी प्रतिवेदन माग दावी बमोजिम विपक्षी प्रतिवादीलाई सजाय हुन अनुरोध छ भन्ने समेत व्यहोराको श्री ५ को सरकारतर्फबाट पुनरावेदन अदालत राजविराजमा दायर हुन आएको पुनरावेदन पत्र ।
जाहेरवाली टंकेश्वरी भन्ने रामसखी देवीको जाहेरी घटनास्थलमा उपस्थित रहेका कन्तलाल नथुनी र रेणु कुमारी यादवले प्रहरीमा गरेको कागज र निजहरूले अदालतमा गरेको बकपत्रबाट मृतक अशोक कुमारलाई पहिलो गोली हान्ने राजेश कुमार सिंह यादव भन्ने उल्लेख गरेका तहकिकातको शिलशिलामा कागज गरी अदालतमा बकपत्र गर्ने हिराप्रसाद समेतको बकपत्रबाट पनि निज राजेशकुमारले गोली हानेको लेखाई दिएको प्रतिवादीमध्ये बालेश्वर भन्ने धर्मदेवले अदालतमा गरेको बयानमा आफूले एक फायर मात्र गरेको भनी लेखाएकोलाई लाश जाँच प्रकृति मुचुल्का र शव परिक्षण प्रतिवेदनबाट २ गोली लागेको देखिएको दुवै गोली लागेकोमा पनि एकै किसिमको नभएकोले प्रतिवादी राजेश कुमारलाई सफाइ दिने शुरुको फैसला फरक पर्न सक्ने देखिँदा अ.वं. २०२ नं. र पुनरावेदन अदालत नियमावली, २०४८ को नियम ४७ बमोजिम विपक्षी झिकाई पेश गर्नु भन्ने पुनरावेदन अदालत अदालत राजविराजको मिति २०५३।५।५ को झ.झि. आदेश ।
प्रतिवादी वालेश्वर भन्ने धर्मदेव यादवलाई अभियोग माग दावी बमोजिम मुलुकी ऐन ज्यान सम्बन्धी महलको १ नं. को कसूरमा ज्यान सम्बन्धिको १३(३) नं. बमोजिम सर्वश्व सहित जन्मकैद हुने ठहराई प्रतिवादी संजिवकुमार सिंह, प्रतिवादी पदमकुमारी देवी यादव, प्रतिवादी रामदेवप्रसाद यादव, प्रतिवादी सज्ञान देवी यादव, प्रतिवादी जितेन्द्र यादव, प्रतिवादी महेन्द्रप्रसाद यादव, प्रतिवादी श्यामप्रसाद शर्मालाई अभियोग दावीबाट सफाइ दिई २०४५।११।१२ मा शुरु सप्तरी जिल्ला अदालतले गरेको फैसला मिलेकै देखिँदा सदर हुने ठहर्छ । प्रतिवादी बब्लु भन्ने राजेश कुमार सिंह यादवलाई अभियोग पत्रको माग दावी बमोजिम सजाय गर्नु पर्नेमा सफाइ दिएको शुरु फैसला मिलेको नदेखिँदा उल्टी भै प्रतिवादी राजेश कुमार सिंह यादवलाई मुलुकी ऐन ज्यान सम्बन्धीको १ नं. को अभियोगमा ऐ १३(३) नं. बमोजिम सर्वश्व सहित जन्मकैद हुने ठहर्छ भन्ने पुनरावेदन अदालत सप्तरी राजविराजको २०५४।८।१८ को फैसला ।
पुनरावेदन अदालतको फैसला त्रुटीपूर्ण हुँदा चित्त बुझेन । रामदेव यादव घटना स्थलमा उपस्थित रहेको कुरा निजको कोठाबाट बरामद भएको कटुवा बन्दुक, बन्दुकको प्रहारबाट घाईते भएकी जाहेर वाली टंकेश्वरी भन्ने रामसखी देवीको केश फाराम, मौकामा बुझिएकी रेणु यादवको अदालत समक्ष भएको वकपत्रबाट पुष्टि भएको छ । प्रतिवादी मध्ये श्यामप्रसाद शर्मा प्रतिवादी मध्येका राजेश कुमार सिंह यादव सँग घटना स्थलबाट मोटर साइकल चढि गएको भन्ने रेणु यादवको बकपत्रबाट पुष्टि भएको छ । प्रतिवादी संजिव कुमार यादव समेतको हकमा निजहरूको मृतकसँग रिसइवी भएको मिसिलबाट देखिएको घटनास्थलमा रहेको कुरा मौकामा बुझिएका व्यक्तिको बकपत्रबाट पुष्टि भएको छ । यसरी प्रतिवादीहरूको कर्तव्यबाट नै अशोक कुमार यादवको मृत्यु भएको पुष्टि भएको अवस्थामा प्रतिवादी धर्मदेव यादव र प्रतिवादी राजेश कुमार सिंह बाहेक अन्य प्रतिवादीलाई सफाइ दिने गरि भएको पुनरावेदन अदालत सप्तरी राजविराजको फैसला बदर गरी अभियोग माग दावी बमोजिम प्रतिवादीहरूलाई सजाय गरिपाऊँ भन्ने वादी नेपाल सरकार तर्फबाट पर्न आएको पुनरावेदन ।
पुनरावेदन अदालत सप्तरी राजविराजको फैसला त्रुटीपुर्ण हुँदा चित्त बुझेन । श्यामप्रसाद शर्मा मोटर साइकलबाट घटना हुनुभन्दा पहिले हिंडी सकेको ठहर गरिएको र राजेशलाई घटना स्थलमा रहेको भनी ठहर गरिएको फैसला बाझिएको छ । यसरी एउटै फैसलामा एउटै प्रमाण २ जनाको हकमा २ किसिमबाट मुल्याङ्कन गरी २ किसिमबाट ठहर गरिएको देखिँदा परस्पर बाझिएको फैसलाको तर्कमा सुधारको आवश्यकता रहेको छ । ठहर गर्ने अदालतलाई सो फैसला सुधार गर्ने अधिकार नपुगेकोले सो फैसला बदर गरिपाऊँ भन्ने श्यामप्रसाद शर्माको पुनरावेदन ।
पुनरावेदन अदालतको फैसला त्रुटीपूर्ण हुँदा चित्त बुझेन । मृतकलाई मार्ने मनसाय मेरो रहेको कुरा मिसिलबाट पुष्टि भएको छैन । मृतक समेतको हुल मेरो घर तर्फ आउँदा मेरो सम्पति र आत्मरक्षाको लागि निजतर्फ प्रहार गर्दा मृतकलाई लाग्न गएकोमा मेरो अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष भएको बयानलाई मात्र आधार बनाई सर्वश्व सहित जन्क कैद गर्न मिल्दैन । मृतकको मृत्यु आन्तरिक रक्तश्रावबाट भएको शव परिक्षण प्रतिवेदनबाट पुष्टि भएको हुँदा मेरो गोली प्रहारबाट नभएको प्रष्ट छ । मिसिल संलग्न प्रमाणबाट मृतकलाई मार्ने मेरो मनसाय पुष्टि नभएको, आत्मरक्षाको लागि गोली प्रहार गर्दा मृतक भिडमा भई गोली लाग्न गई मृत्यु भएको अवस्थामा सो कुराको मुल्याङ्कन नै नगरी सर्वश्व सहित जन्मकैद हुने ठहराएको पुनरावेदन अदालत सप्तरीको फैसला नमिलेकोले बदर गरी अभियोग दावीबाट सफाइ पाउँ भन्ने वालेश्वर भन्ने धर्मदेव देव यादवको यस अदालतमा पर्न आएको पुनरावेदन ।
राजेश कुमारलाई अधिवक्ता श्यामप्रसाद शर्माले घटना पूर्व नै मोटर साइकलमा लिई गएको तथ्य पुष्टि भएको छ वारदातमा नै नरहेको व्यक्तिलाई अभियोग दावी बमोजिम सर्वश्व सहित जन्मकैदको सजाय हुने ठहराएको पुनरावेदन अदालतको फैसला उल्टी गरी शुरु इन्साफ सदर गरिपाऊँ भन्ने प्रतिवादी राजेश कुमार यादवको हकमा निजको भाई संजिव कुमारको द.नं. ६९२४ को यस अदालतमा पर्न आएको निवेदन ।
पुनरावेदन अदालत राजविराजको मिति २०५४।८।१८ को फैसला बमोजिम प्रतिवादी मध्ये धर्मदेव यादव र राजेशकुमारलाई सर्वश्व सहित जन्मकैद हुने ठहर्याएको फैसला साधकको रोहमा दर्ता भै पेश हुन आएको ।
यसमा पुनरावेदन अदालत राजविराजले प्रतिवादीमध्ये बब्लु भन्ने राजेश कुमार सिंह यादवलाई ज्यान सम्बन्धी महलको १३(३) नं. बमोजिम सजाय गर्ने गरी फैसला गरे उपर निजको पुनरावेदन नपरी निजको भाई संजिव कुमार यादवले न्याय प्रशासन ऐन २०४८ को दफा १०(४) बमोजिम यस अदालतमा द.नं.६९२४ को निवेदन दिएको देखिएको तर, सो निवेदन सुनुवाईको निमित्त पेशीमा चढेको नदेखिएकोले सो निवेदन पनि पेशीमा चढाई लगाउका अन्य मुद्दा समेत साथै राखी नियमानुसार पेश गर्नु भन्ने यस अदालतको २०६३।२।१५ को आदेश ।
प्रतिवादी धर्मदेवले मार्ने मनसायले नै मृतक अशोक यादवलाई गोली हानेको भन्ने तथ्ययुक्त प्रमाण नदेखिनुका अतिरिक्त धर्मदेवले राइफल वा पेस्तोल के बाट गोली हानेको हो ? सो समेत निक्र्यौल नभएको अवस्थामा निज प्रतिवादीलाई ज्यान सम्बन्धी महलको १३(३) अनुसार कसूरदार ठहर गरेको विचारणीय हुनुका साथै वारदात भन्दा अगाडि नै प्रतिवादी मध्येका राजेश कुमारले हाँकेको मोटर साइकलमा हिँडी घटनास्थलमा उपस्थित नभएका श्यामप्रसाद शर्मालाई सफाई दिएपछि प्रतिवादी राजेश कुमार घटनास्थलमा उपस्थित हुनु सक्छ कि सक्दैन भन्ने तर्फ विवेचना नगरी पुनरावेदन अदालतबाट विरोधाभाषपूर्ण ठहर निर्णय भएको समेत देखिँदा अ.बं. २०२ नं. बमोजिम महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयलाई पेशीको सूचना दिई नियमानुसार पेश गर्नु भन्ने यस अदालतको २०६३।७।१३ को आदेश ।
यसमा यसै लगाउको फौ.पु.नं. ३४६९ र साधक नं. २७४ मा आजै प्रत्यर्थी झिकाउने आदेश भएको हुँदा सो मुद्दा र प्रस्तुत मुद्दाको एउटै वारदात भई अन्तरप्रभावी भएकोले सो पुनरावेदनमा पनि अ.नं. २०२ नं. बमोजिम पुनरावेदन पत्रमा उल्लेखित प्रतिवादी मध्ये श्यामप्रसाद शर्मा बाहेकका अन्य प्रतिवादीहरूलाई झिकाई नियमानुसार पेश गर्नु भन्ने यस अदालतको २०६३।७।१३ को आदेश ।
यसमा निवेदन माग दावी बमोजिम वैतनिक वकील तोकी सो को सूचना वैतनिक वकीललाई दिई नियमानुसार पेश गर्नु भन्ने यस अदालतको २०६३।१२।१९ को आदेश ।
२. नियम बमोजिम दैनिक मुद्दा पेशी सूचीमा समावेश भई इजलास समक्ष पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा वादी नेपाल सरकार तर्फबाट उपस्थित उपन्यायाधिवक्ता गणेश बाबु अर्यालले प्रतिवादी बालेश्वर भन्ने धर्मदेव यादवले अनुसन्धानको क्रममा अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष बयान गर्दा मृतक अशोक यादवसँग चुनाव सम्बन्धी रिसइवी भै राइफलले हानी मारेकोमा सावित रही बयान गरेका छन् । सो सावितिलाई अत्यधिक रक्तश्रावको कारण मृतकको मृत्यु भएको भन्ने शव परिक्षण प्रतिवेदन भएको र जाहेरवालीको जाहेरी, निजको अदालत समक्ष भएको बकपत्र, चस्मदिद व्यक्तिको वकपत्र समेतमा उल्लेख भै पुष्टि भएको छ । सोही आधारमा अभियोग दावी बमोजिम प्रतिवादी धर्मदेवलाई सर्वश्व सहित जन्मकैद हुने ठहराएको शुरु सप्तरी जिल्ला अदालतको २०४५।११।१२ को फैसला सदर गरेको पुनरावेदन अदालत राजविराजको फैसला निजको हकमा सदर हुनु पर्दछ । प्रतिवादीमध्ये राजेश कुमार सिंहले अदालत समक्ष २०४८।११।१४ मा उपस्थित भै बयान गर्दा वारदात घटेको दिन २०४३।११।१२ गते वारदात पूर्व नै घरबाट श्यामप्रसाद शर्मासँग मोटर साइकलमा हिँडेको भनी कसूरमा इन्कार रहेता पनि २०४३ सालदेखि २०४८ सालसम्म कहाँ रहेको खुलाउन सकेको पाइदैन । स.ज. ८ मा अशोकलाई निजकै पार्टीका मान्छेले मारेको भनी उल्लेख गरेको हुँदा घटना हुँदा वारदातस्थलमै नभएको मानिसले कसरी किटानी रुपमा अरुले मारेका हुन् खुलाउन नसकी बयानलाई स्वयम् झुठा बनाएका छन् । अशोकको मृत्यु राजेश र धर्मदेवबाट प्रहार भएको गोलीबाटै भएको भनी टंकेश्वरीको किटानी जाहेरी र सोही जाहेरीलाई समर्थन गरी अदालत समक्ष उपस्थित भई निजले वकपत्र गरेकी छन् । शव परिक्षण प्रतिवेदनले २ गोली लागि अशोकको मृत्यु भएको छ । धर्मदेवले एक गोली मात्र हानेको स्विकार गरेको हुँदा दोश्रो गोली राजेशको भएको पुष्टि भएको छ । धर्मदेवको आदेशमा पहिलो गोली राजेशले हानेका छन् । गोलीको साइज अलग अलग छन् । निजको हकमा समेत कसुदार ठहर गरी सर्वश्व सहित जन्मकैदको सजाय हुने ठहर्याएको पुनरावेदन अदालतको फैसला सदर हुनु पर्दछ । प्रतिवादी मध्ये रामदेव मंडलको हकमा निज धर्मदेवको नोकर भएको र मृतक अशोकका नोकर र धर्मदेवका नोकर बीच झै झगडा भै रिसइवी रहेकोमा वारदात भएका दिन रामदेवको हातमा समेत कटुवा बन्दुक भएको पुष्टि भएकोले सो दिन टंकेश्वरीलाई समेत गोली लागेकोबाट रामदेव वारदातमा रहेको पुष्टि हुन्छ, निजलाई शुरु सप्तरी जिल्ला अदालतले सफाइ दिने ठहर्याएको फैसला सदर गरेको पुनरावेदन अदालतको फैसला सो हदसम्म नमिली निजको हकमा अभियोग दावी बमोजिम सजाय हुनु पर्दछ । प्रतिवादी संजिव कुमार र धर्मदेव बाबु छोरा भएको, मृतक माथि बाबु र दाजुले गोली प्रहार गर्दा रोक्ने प्रयास गरेको नदेखिए समेतबाट मृतकलाई मार्न निजको मत सल्लाह भएको पुष्टि हुन्छ, निजलाई अभियोग दावीबाट सफाइ दिने ठहर्याएको पुनरावेदन अदालतको फैसला सो हदसम्म बदर हुनु पर्दछ । धर्मदेवकी पत्नी प्रतिवादी पद्मा कुमारी वारदातस्थलमा बन्दुक लिई गएको लोग्ने र छोरालाई मृतक माथि बन्दुक प्रहार गर्न नरोकेबाट समेत अशोकलाई मार्न निजको मत सल्लाह नभएको भन्न सकिदैन, यस्तो अवस्थामा निजलाई अभियोग दावीबाट सफाइ दिने गरेको शुरु अदालतको एवं पुनरावेदन अदालतको फैसला मिल्दैन । प्रतिवादी आनन्दलाल, सज्ञान देवी, जीतेन्द्र यादव समेत वारदात हुँदाका अवस्थामा सो ठाउँमा हतियार लिई बसेको कुरा जाहेरवाली तथा मौकामा कागज गर्ने व्यक्तिको बकपत्रबाट पुष्टि भएकोमा निजहरूलाई समेत सफाइ दिएको फैसला नमिलेको हुँदा निजहरूलाई समेत अभियोग दावी बमोजिम सजाय दिनु पर्दछ भनी बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।
३. प्रतिवादी धर्मदेव यादव तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ताहरू श्री शम्भु थापा, श्रीकृष्णप्रसाद सापकोटा र श्री रेवतप्रसाद खरेलले प्रतिवादी धर्मदेवको घरबाट वरामद भएका भनिएका वरामदी मुचुल्कामा उल्लेख भएका हतियारमध्ये यही हतियारको चोटबाट मृतकको शरीरमा चोट परेको भन्ने अनुसन्धानबाट खुल्न सकेको छैन, कुन र कस्को हतियारको प्रयोगले मृत्यु भएको स्पष्ट भएको छैन । लाश परिक्षण प्रतिवेदन एंव लाश प्रकृति मुचुल्का परस्परमा बाझिएको र कति गोली प्रहार भएको एकिन भएको छैन् । प्रतिवादीले १४ फिट माथिबाट गोली प्रहार गरेको घटनास्थल नक्सांङ्कबाट देखिएकोमा मृतकको छात्तीबाट समान्तर बायाँ काखी मुनी पछाडि गोली निस्कन सक्दैन, घाउ तलमाथि हुन पर्दछ । जाहेरवाली टंकेश्वरीको २०४३।१२।२५ को जाहेरी र ऐ २६ मा गरेको कागज परस्पर बाझिएका छन् । प्रतिवादी धर्मदेवले गरेको मौकाको कागज एवं अदालत समक्ष गरेको बयानमा खुर्सानी बारीमा भैसी पसेको जरियाबाट मृतक अशोक लगायतका व्यक्ति धर्मदेवको घरमा उत्तेजीत भै गोली चलाएको उल्लेख भएको छ । सो कुरालाई प्रतिवादीहरूको अधिकार प्राप्त अधिकारी एंव अदालत समक्ष भएको बयानले पुष्टि गरेको छ । पुनरावेदन अदालतको फैसला तथ्य एंव प्रमाणको मुल्याङ्कन नगरी भएको हुँदा सो फैसला बदर गरि प्रतिवादीहरूले अभियोग दावीबाट सफाइ पाउनु पर्दछ भनी बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।
४. प्रतिवादी संजिव कुमार सिंहको तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री सुरेन्द्र कुमार खड्का र श्री भागवत चौधरीले संजिव कुमारको के कस्तो कार्यगरी मृतक अशोकलाई मार्ने मत सल्लाहमा पसेका हुन् भन्ने तथ्य वादी पक्षबाट स प्रमाण स्थापित भएको छैन, प्रतिवादी आरोपित कसूरमा इन्कार छन् । एकाघरमा बस्दैमा मार्ने मतलबमा पसेको भनी दोषी करार गर्न मिल्दैन, निर्विवाद रुपमा कसूर प्रमाणित हुनु पर्दछ । प्रतिवादीले ज्यान सम्बन्धीको १७(३) को कसूर गरेको नदेखिई अभियोग दावीबाट सफाइ पाउने ठहराएको शुरुको इन्साफ सदर गरेको पुनरावेदन अदालतको फैसला निजको हकमा सदर हुनु पर्दछ भनी बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।
५. उपरोक्त बमोजिम विद्वान अधिवक्ताहरूको बहस समेत सुनी मिसिल संलग्न प्रमाण कागज समेत अध्ययन गरी पुनरावेदन अदालत राजविराजको मिति २०५४।८।१८ को फैसला मिले नमिलेको के रहेछ भनी निर्णय दिनुपर्ने हुन आयो ।
६. निर्णय तर्फ विचार गर्दा मिति २०४३।१२।२३ मा १७ बजे सप्तरी जिल्ला खड्गपुर गा.वि.स. वार्ड नं. ४ बस्ने बालेश्वर भन्ने धर्मदेव यादवले ऐ.ऐ. बस्ने अशोक यादवलाई राइफलले गोली हानी मारेको र धर्मदेवको घरमा काम गर्ने रामदेवले टोटा बन्दुक फायर गरी गाउँले समेतलाई घाइते बनाएको हुँदा कारवाही गरिपाऊँ भन्ने प्र.ज.चन्द्र कुमार घलेको २०४३।१२।२८ को र धर्मदेव र राजेश कुमार को गोली प्रहारबाट मेरो छोराको मृत्यु भएको भन्ने मृतककी आमा टंकेश्वरीको २०४३।१२।२५ को जाहेरी बमोजिम अनुसन्धानको सिलसिलामा भएको सर्जमिन मुचुल्का, मौकामा उपस्थित भै बयान गर्ने व्यक्तिको कागज, बरामदी मुचुल्का, घटना स्थल प्रकृति मुचुल्का, लाश पोष्टमार्टम रिपोर्ट घा केश फारम समेतका आधारमा प्रतिवादी धर्मदेव यादव र राजेश कुमार उपर ज्यान सम्बन्धीको १ नं. को कसूर गरेको पुष्टि हुँदा ऐ.१३(३) बमोजिम, प्रतिवादी रामदेव उपर ऐ.को. १५ नं. बमोजिम र प्रतिवादी पदमा कुमारी, संजिव, सज्ञान देवी, महेन्द, जितेन्द्र र आनन्द उपर ऐ.को. १७(३) र प्रतिवादी श्यामप्रसाद उपर ऐको २५ नं. बमोजिम सजाय गरिपाऊँ भन्ने अभियोग दावी रहेकोमा प्रतिवादी धर्मदेवलाई अभियोग दावी बमोजम ज्यान सम्बन्धी को १३(३) बमोजिम सर्वश्व सहित जन्मकैद हुने, अन्य प्रतिवादीहरू संजिव कुमार सिंह, पद्माकुमारी देवी, आनन्द लाल यादव, सज्ञान देवी, जितेन्द्र यादव, महेन्द्र यादव, रामदेव यादव, श्यामप्रसाद शर्मा समेतका प्रतिवादीले आरोपित कसूरबाट सफाइ पाउने र प्रतिवादी राजेश कुमारको हकमा मुल्तवी राख्ने ठहर्छ भन्ने मिति २०४५।११।१२ को सप्तरी जिल्ला अदालतको फैसला र प्रतिवादी राजेश कुमारको हकमा आरोपित कसूरबाट सफाइ पाउने गरी शुरु सप्तरी जिल्ला अदालतबाट २०५२।३।२५ मा भएको फैसला उपर वादी नेपाल सरकार र प्रतिवादी समेतको पुनरावेदन परी पुनरावेदन अदालत राजविराजबाट २०५४।८।१८ मा प्रतिवादी धर्मदेव एवं अन्य प्रतिवादीहरूको हकमा शुरु इन्साफ सदर गरी प्रतिवादी राजेश कुमारको हकमा शुरुको इन्साफ केही उल्टी हुने भई सर्वस्व सहित जन्मकैद हुने ठहर्याएको पुनरावेदन अदालत राजविराजको फैसला उपर सफाई दिए तर्फ वादी नेपाल सरकारको र प्रतिवादी धर्मदेव एंव श्यामप्रसाद शर्माको सो फैसला उपर पुनरावेदन परेको र प्रतिवादी राजेश र धर्मदेवलाई सर्वस्व सहित जन्मकैदको सजायमा साधक जाँचको लागि पेश भएको देखियो । सर्वस्व सहित जन्मकैद हुने ठहर्याएका प्रतिवादी राजेश कुमारका हकमा निजको भाई संजीवकुमारको पुनरावेदन सरहको निवेदन परेको देखियो ।
७. सर्वप्रथम पुनरावेदन अदालत राजविराजको मिति २०५४।८।१८ को फैसला बमोजिम अभियोग दावी बमोजिम सर्वस्व सहित जन्मकैद सजाय पाउने ठहरिएका प्रतिवादी मध्येका बब्लु भन्ने राजेश कुमार यादवको हकमा निजको पुनरावेदन नपरी निजको तर्फबाट भाई सञ्जिव कुमार यादवले न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा १० (४) बमोजिम पुनरावेदन सरहको निवेदन दिएको देखिन्छ । बब्लु भन्ने राजेश कुमारलाई पुनरावेदन अदालत राजविराजबाट सर्वश्व सहित जन्मकैद भएको देखिन्छ । निजले पुनरावेदन गर्न नसक्ने अवस्था के परेको खुल्न सकेको देखिदैन । अदालतका आदेश वा फैसला सम्बन्धित पक्ष वा विपक्षले अनिवार्य रुपमा पालना गर्नु पर्ने विषय हुन् । त्यस्ता आदेश निर्णय चित्त नबुझ्दा कानूनद्धारा व्यवस्थित प्रक्रियाको आधारमा तोकिएको माथिल्लो निकायमा सुनुवाई हुन्छ । अदालतको आदेश वा फैसलाको पालना गर्नु पर्ने व्यक्तिले अदालतको आदेश वा फैसलालाई कुनै प्रकारबाट छलेर अदालतको फैसला वा आदेशलाई पाखा लगाउने कार्य कानूनन मिल्ने देखिदैन । दिनवा भन्ने अहमुद्दीन खाँको हकमा मोफी युद्दिन खाँ विपक्षी जमसिर खाँको जाहेरीले नेपाल सरकार भएको कर्तव्य ज्यान मुद्दामा “फौजदारी मुद्दाका अभियुक्तले अदालतबाट भएको आदेशलाई स्वीकार गरी समपर्ण गरेपछि मात्र निजको सुनुवाई हुने First Surrender then hear" भन्ने सिद्धान्त कायम भएको देखिन्छ (ने.का.प.२०५८, निर्णय नं. ७०१५, पृ. ३६६) । सोही सिद्धान्तलाई अनुसरण गर्दै शंकरानन्द अगरीयाको हकमा राजाराम अगरीया विरुद्ध नेपाल सरकार (ने.का.प २०६०, अंक ५/६, नि.नं. ७२१८, पृ. ३९८) भएको कर्तव्य ज्यान मुद्दामा समेत “अदालतको आदेश वा फैसलालाई स्विकार गरी पहिले आत्मसमर्पण गरेपछि मात्र निजको कुरा सुनुवाई हुने हुँदा अदालतको आदेश वा फैसलालाई घुमाउरो पाराले छली बस्ने व्यक्तिलाई अदालतको आदेश वा फैसला स्वीकार गरी आत्मसमर्पण गर्न आउने व्यक्तिले पाए सरहको प्रष्ट कानूनी व्यवस्थाको अभावमा सुविधा पाउँछ भन्ने हो भने पुनरावेदन सम्बन्धी प्रचलित कानूनी व्यवस्था नै निरर्थक हुन जाने”, “न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा १०(४) को व्यवस्था अनुसार परेको निवेदनमा मुद्दाको निरोपण हुँदा त्यस्तो निवेदनमा जिकिर लिएको कुरामा विचारसम्म गरी सुनुवाई गर्नु पर्ने” भन्ने कुराले पुनरावेदन गरेको वा अदालतको आदेश वा फैसलालाई स्वीकार गरी थुनामा बसी रहेको व्यक्ति सरह अदालतको आदेश वा फैसला स्वीकार नगरी कानूनले दिएको सुविधा प्रयोग नगरी वा पालना गर्नु पर्ने कानूनी मार्ग नअपनाई अर्को माध्यमबाट अदालतमा प्रवेश गरेको कारणबाट पुनरावेदन गर्ने वा फैसला अनुरुप थुनामा रही रहेको व्यक्तिले पाए सरह बहस पैरवी समेत गराउन पाउँछ भन्न सकिने अवस्था नदेखिने” भन्ने सिद्धान्त प्रतिपादन भएको देखिन्छ । उल्लेखित कानूनी व्यवस्था एवं प्रतिपादित सिद्धान्त समेतका आधारमा प्रतिवादी राजेश कुमार सिंहलाई ज्यान सम्बन्धीको १३(३) बमोजिम सर्वश्व सहित जन्मकैदको सजाय भएको सन्दर्भमा निज आफू उपस्थित नभै निजको भाई संजिव कुमार सिंहले दिएको पुनरावेदन सरहको निवेदन सर्वोच्च अदालतले प्रतिपादन गरेको सिद्धान्त अनुरुप नभई सो को औचित्य नदेखिँदा पुनरावेदन सरहको निवेदनका सम्बन्धमा विचार गरी रहनु परेन।
८. अब प्रतिवादी राजेश कुमार एंव धर्मदेवलाई सर्वस्वसहित जन्मकैदको सजाय हुने ठहराए उपर प्रतिवादी धर्मदेवको पुनरावेदन र साधक जाँचको लागि समेत पेश भएको देखिँदा प्रतिवादी धर्मदेवको हकमा पुनरावेदन र राजेशको हकमा साधकको रोहबाट निर्णय दिनु पर्ने हुन आयो ।
९. २०४३।१२।२३ का दिन भैसी खोर्सानी बारीमा पसेको जरियाबाट उठेको विवादमा गोली समेत प्रहार हुँदा अशोक कुमारको मृत्यु भएको कुरामा विवाद देखिदैन । अब को कस्को कर्तव्यबाट अशोक कुमारको मृत्यु हुन गएको हो सो सम्बन्धमा हेर्दा प्रतिवादी बालेश्वर भन्ने धर्मदेव यादवले अशोक कुमारलाई गोली प्रहार गरी हत्या भएको कुरामा साबिती भएको देखिन्छ । अशोक कुमारको मृत्युका सम्बन्धमा परेको जाहेरीमा प्रतिवादी राजेश कुमार सिंह र धर्मदेवले अशोकलाई गोली प्रहार गरी मारेको र जाहेरवाली समेतलाई गोलीको छर्रा लागेको भनी किटानी जाहेरी दिएको देखियो । जाहेरवाली टंकेश्वरीले जाहेरीमा उल्लेख भए बमोजिम अदालतमा समेत उपस्थित भई बकपत्र गरि जाहेरीलाई समर्थन गरेको पाईयो । मौकामा कागज गर्ने चश्मादिद व्यक्ति एंव पीडित कन्तलाल पंडित र सर्जमिनका हिराप्रसाद, कृष्ण देव यादव, रामप्रसाद यादव समेत का व्यक्तिले अदालतमा उपस्थित भै प्रतिवादी धर्मदेवले गोली प्रहार गरी अशोकको मृत्यु भएको कुरा उल्लेख गरेको पाइन्छ । प्रतिवादी स्वयमको अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष भएको साविती बयानलाई किटानी जाहेरी र जाहेर वाली एंव सर्जमिन तथा मौकामा उपस्थित भै कागज गर्ने व्यक्ति र चश्मादिद व्यक्तिको अदालतमा उपस्थित भै गरेको बकपत्रबाट प्रतिवादीको साविती बयान पुष्टि भएको पाईन्छ । लाश जाँच प्रतिवेदनमा The cause of death is massive injuries to the heart and lung producing severe internal hammorrhage leading to shock and death caused by fire arm injury (No bullets inside the body) भन्ने उल्लेख भएको देखिन्छ । यसबाट प्रतिवादी धर्मदेव यादवले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष गरेको साविति बयानमा अशोकलाई निजले गोली प्रहार गरी मारेको कुरामा भएको सावितिलाई समर्थन गरेको देखिएबाट समेत अशोक कुमारको मृत्यु सम्बन्धमा यी प्रतिवादीको कर्तव्य नरहेको स्थिति देखिन आएन ।
१०. प्रतिवादी मध्येका राजेश कुमार सिंहको हकमा निजलाई सर्वश्व सहित जन्मकैद हुने ठहर्याएको पुनरावेदन अदालतको फैसला साधकको रोहमा मिले नमिले को के रहेछ भनी हेर्दा प्रतिवादी राजेश कुमार र धर्मदेव समेतले अशोक कुमारलाई गोली हानी मारेको भनी सो घटनामा प्रत्यक्षदर्शीको रुपमा रही घट्नाबाट पीडित भएकी टंकेश्वरी देवीले २०४३।१२।२३ का दिन दिउँसो ४ बजे धर्मदेव भन्ने वालेश्वरप्रसाद यादव, बब्लु भन्ने राजेश कुमार सिंह समेतका व्यक्ति हातमा बन्दुक राईफल लिई आएको र वालेश्वरको वचनमा घरको छज्जीबाट राजेशले छोरा अशोक माथि गोली प्रहार गरेको भनी किटानी जाहेरी दिएको देखिन्छ । अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष भएको निजको बयानमा बालेश्वर भन्ने धर्मदेवको ठूलो छोरा राजेशले चलाएको गोली लागि अशोकको मृत्यु भएको भन्ने भनाई रहेको देखिन्छ । अदालत समक्ष उपस्थित भई जाहेरी एवं बयानमा उल्लेख भएको व्यहोरालाई समर्थन गरी वरण्डाको छज्जीबाट धर्मदेवको बचनमा राजेशले गोली प्रहार गरेको र छोरा अशोकको मृत्यु भएको भनाई उल्लेख गरी बकपत्र गरेको देखिन्छ । घट्नाका चश्मदिद व्यक्तिका रुपमा रहेका कान्तालाल पण्डितले सरकारी वकील समक्ष गरेको बयानमा निज दाउनी गर्दै रहेको अवस्थामा राजेश सहितका प्रतिवादीहरू छज्जीमा रहेका, छज्जीबाट नै राजेशले अशोक माथि गोली प्रहार गरेका र अशोकको मृत्यु भएको भन्ने भनाई उल्लेख गर्दै अदालत समक्ष उपस्थित भई सोही व्यहोरालाई समर्थन गरी वकपत्र गरेको देखिन्छ । घटनाका चश्मदित व्यक्तिका रुपमा रही सर्जमीनमा समेत उपस्थित नथुनी यादवले अशोक आफ्नो घरको पूर्वि गेट निर पुग्दा घरको छज्जीबाट यहि मौका हो मार भनी धर्मदेवले छोरा राजेशलाई भनेपछि राजेशको गोलीबाट अशोक लड्यो, धर्मदेवले पनि गोली हानेका हुन, त्यसै समयमा अशोककी आमाले अशोकलाई छोपेकी हुन्, सोही गोलीबाट अशोकको मृत्यु भयो भन्ने भनाई उल्लेख गरी सोही व्यहोरालाई अदालत समक्ष उपस्थित भई समर्थन गरी वकपत्र गरेको पाईन्छ । वादविवाद भएकै बखत अशोकको पूर्वि र दक्षिण कम्पाउण्ड वाल जोडिएको कुना निर पुग्दा फायर भयो । कताबाट फायर भएको भनी हेर्दा छज्जीमा रहेका राजेशको हातमा भएको राईफलबाट धुँवा निस्केको थियो । त्यसपछि धर्मदेवले गोली प्रहार गरे, अशोक लड्यो । निजकी आमा टंकेश्वरीले रुदै अशोकलाई छोपिन र अशोकको मृत्यु भयो भन्ने व्यहोरा घटनाको चश्मदिद व्यक्ति हिराप्रसाद यादवले सर्जमिनमा उपस्थित भै उल्लेख गरेको भनाईलाई समर्थन गरी अदालत समक्ष उपस्थित भै बकपत्र गरेको देखिन्छ । सर्जमिनका कृष्णदेव यादवले अशोक आफ्नो घर तर्फ पूर्व पश्चिम वालको कुनामा पुग्दा छज्जीबाट राजेशले अशोक माथि गोली प्रहार गरे, तुरुन्त धर्मदेले पनि प्रहार गरे पछि अशोक गिरेका हुन, त्यसपछि अशोककी आमाले अशोकलाई छोपिन, यसरी अशोकको मृत्यु भएको भन्ने सर्जमिनमा उल्लेख गरेको व्यहोरालाई समर्थन गरी अदालत समक्ष उपस्थित भई वकपत्र गरेको पाईन्छ । सर्जमिनका रामप्रसाद यादवले अशोक घरको कुनामा पुग्दा छज्जीबाट राजेशले अशोक माथि प्रहार गरेको गोली लागि अशोक ढल्न पुगेका र लगत्तै धर्म देवले पनि गोली प्रहार गरेका हुन, सोही कारणबाट अशोकको मृत्यु भएको भन्ने व्यहोरा उल्लेख गरी सोही भनाईलाई समर्थन गरी अदालत समक्ष उपस्थित भै बकपत्र गरेको देखिन्छ । यसै गरी सर्जमिनका रामानन्द यादव, बरुण कुमार यादव समेतले राजेशले अशोक माथि छज्जीबाट गोली प्रहार गरेको लगत्तै धर्मदेवले पनि गोली प्रहार गरेका हुन्, त्यसपछि अशोक ढले, निजको आमाले निजलाई छोपिन, अशोकलाई मार्ने राजेश पनि हुन् भनी सर्जमिनमा उल्लेख गरेको भनाईलाई समर्थन गरी अदालतमा उपस्थित भै वकपत्र गरेको पाईन्छ । मृतक अशोक कुमारको शव परिक्षण प्रतिवेदनबाट दुई गोली लागेको तथ्य निर्विवाद छ । अर्को तर्फ प्रतिवादी मध्येका बालेश्वर भन्ने धर्मदेव यादवको बयानमा मृतकका अशोक उपर बन्दुकको दुवै फायर आफैबाट भएको भनी भन्न सकेको पाईएन । प्रतिवादी धर्मदेवले अदालत समक्ष बयान गर्दा अशोक माथि एक गोली प्रहार गरेको भनी उल्लेख गरेको र अशोक माथि पहिलो गोली प्रहार गर्ने राजेश भएको कुरा चश्मदिद व्यक्ति सर्जमिन एंव वारदातमा पीडित भएका व्यक्तिले अदालत समक्ष सोही व्यहोरालाई समर्थन गरी बकपत्र गरेकोबाट मृतकको शरीरमा २ गोली लागेको तथ्य उल्लेख भएको कुरालाई पुष्टि गरेको पाइयो । प्रतिवादी राजेश कुमार करीव ४ वर्ष १० महिना पश्चात अदालतमा उपस्थित भै आरोपित कसूरमा इन्कार भै बयान गरेता पनि निजको सो इन्कारीलाई पुष्टि हुने आधार प्रमाण पेश गर्न सकेको पाइएन ।
११. मृतक अशोकको लाश जाँच रिपोर्टबाट दुई गोली लागेको देखिन्छ । एउटा गोलीको प्रवेश देव्रे छातीको स्तनबाट र अर्को गोलीको प्रवेश माथिल्लो पाखुराबाट भएको देखिन आउँछ । दुवै गोलीहरू शरिर भित्र रहेको अवस्था छैन । मृतकको शरिरमा रहेको गोली लागेका घाउहरू हेर्दा गोली लागि अशोकको मृत्यु भए पनि यही गोलीका कारण मृतकको मृत्यु हुन गएको भन्न सकिने र सकिएको अवस्था छैन । दुवै गोली उत्तिकै घातक देखिएका छन् । मिसिलबाट देखिएका तथ्य एवं प्रत्यक्षदर्शीको भनाईबाट एउटा धर्मदेव र अर्को गोली राजेशले प्रहार गरेको तथ्य पुष्टि भएको अवस्था छ । प्रतिवादीहरू धर्मदेव र राजेश कुमार सिंहलाई ज्यान सम्बन्धी १३(३) को दावी रहेको छ । ज्यान सम्बन्धी १३(३) ले “लाठा ढुंगा र साधारण सानातिना हातहतियारले कुटी हानी रोपी घोची वा अरु ज्यान मर्ने गैह्र कुरा गरी ज्यान मरेमा एकै जनाले मात्र सो काम गरी ज्यान मारेमा सोही एक जना र धेरै जनाको हुल भै मारेमा यसैले मारेको वा यसको चोटले मरेको भन्ने प्रमाणबाट देखिन ठहर्न आएमा सोही मानिस मुख्य ज्यानमारा ठहर्छ । त्यस्तालाई सर्वश्व सहित जन्मकैद गर्नु पर्छ । सो बाहेक अरुलाई र यसैले मारेको वा यसैका चोटले मरेको भन्ने कुरा सो हातहतियार छाड्ने कसै उपर कुनै प्रमाणबाट देखिन ठहर्न नआएमा सबैलाई जन्मकैद गर्नुपर्छ” भन्ने व्यवस्था रहेको पाईन्छ । मृतकको शरिरमा लागेको दुई गोलीको घाउ धर्मदेव र राजेश कुमार सिंहको फायरबाट भएको तथ्य स्थापित भएको, सो दुई गोलीबाट लागेको घाउ बरोबर रुपमा घातक देखिन आएको छ । मृतकको शरिरमा परेको दुवै फायर बरोबर रुपमा घातक रहेको, यही गोलीबाट लागेको घाउका कारण मृत्यु भएको भनी छुट्याउन नसकिने तर, मृत्युको कारणमा Fire Arm Injury भए पछि र मृतकको शरिरमा लागेका गोलीको कारणले अत्याधिक रक्तस्राव भएको भन्ने देखिएको अवस्थामा त्यस्तो चोट प्रहार गर्ने धर्मदेव यादव र राजेश कुमार उपर ज्यान सम्बन्धी १३(३) को सर्वश्व सहित जन्मकैद हुन सक्ने व्यवस्था आकर्षित नहुने भन्न सकिने स्थिति देखिएन ।
१२. जहाँसम्म प्रतिवादी धर्मदेव अदालत समक्ष उपस्थित भई बयान गर्दा आत्म रक्षाको लागि गोली चलाएको भनी अशोकको हत्या सम्बन्धमा साबिति भै बयान गरेको देखिन्छ त्यसतर्फ हेर्दा प्रतिवादीको सो बयानमा आत्म रक्षाको लागि गोली चलाएको भनेकोमा गोली चलाउनु पर्ने सम्मको बाध्यता र गोली नचलाएमा आफ्नो ज्यान मर्ने सम्मको जोखिम परिसकेको परिस्थिति सम्बन्धमा केही खुलाउन सकेको देखिएन । आत्मरक्षाको जिकिर लिनेले आफू माथि आक्रमणको निश्चितता, त्यो आक्रमणलाई विफल बनाउन कुनै उपाय नभएको र उपाय भएपनि आक्रमणको शक्तिका कारण रोक्न नसक्ने अवस्थामा परि तत्कालीन खतरा र जोखिमबाट बच्न शक्तिको प्रयोग भएको अवस्था प्रमाणित गर्नु अनिवार्य हुन्छ ।
१३. मुलुकी ऐन ज्यान सम्बन्धीको ७(१) मा “कसैले हातहतियार लिई वा नलिई आफ्नो ज्यान लिन सम्मको जोर जुलुम गर्न लागेकोमा त्यसलाई पक्राउ गर्न वा गुहार मद्दत माग्न नसकिने वा मागे पनि बखतमा मद्दत पुग्न नसक्ने वा त्यस्ताको पन्जाबाट भागी उम्की आफ्नो ज्यान बचाउन समेत फुर्सद नपाउने अवस्थामा आफुले केही नगरे आफ्नो ज्यान रहँदैन भन्ने पुरा विश्वास भई ज्यान बचाउनका खातिर उसै मौकामा केही गर्दा सो जुलुमीको ज्यान मरेकोमा ज्यान माराको बात लाग्दैन” भन्ने कानूनी व्यवस्था रहेको पाइन्छ । यसरी उक्त कानूनी व्यवस्थाको आधारमा वात नलाग्ने सुविधा प्राप्त गर्न सोही कानूनी व्यवस्थाले तोकेका अवस्था आइपरेको त्यस्तो अवस्थामा ज्यान बचाउन खातिर ज्यान मारेको अवस्था प्रमाणित हुन आवश्यक हुन्छ । जुलुमीलाई पक्राउ गर्न नसकीने गुहार मद्दत माग्न नसकिने, भागेपनि बखतमा मद्दत पुग्न नसक्ने, त्यस्ताको पन्जाबाट भागी ज्यान बचाउन नसकिने अवस्थाहरू पुर्व शर्तका रुपमा रहेका छन् । यी अवस्था विद्यमान नभएका अवस्थामा ज्यान सम्बन्धी महलको दफा ७(१) को सुविधा प्राप्त गर्न सकिने अवस्था रहँदैन । ज्यान सम्बन्धीको ७(१) को उल्लेखित कानूनी व्यवस्थामा राज्यले व्यक्तिलाई आफ्नो आत्मरक्षाको निमित्त आवश्यक परे सम्म शक्ति प्रयोग गर्न सकिने मान्यतामा आधारित रहेको देखिन्छ । तथापी आत्मरक्षा निमित्त शक्तिको प्रयोग आवश्यक थियो भन्ने तथ्य पुष्टि हुन अनिवार्य हुन्छ ।
१४. प्रस्तुत मुद्दामा प्रतिवादी बालेश्वर भन्ने धर्म देव यादवले मृतक अशोक कुमारलाई आफूले गोली हानी मारेको कुरामा अनुसन्धानको क्रममा सावित भएको र अदालत समक्ष बयान गर्दा आत्मरक्षाको लागि गोली चलाएको एवं अशोकको ज्यान गएको कुरामा सावित भएको देखिन्छ । धर्मदेवको सो बयान कागजमा समेत निज घरमै रहेको, टिभी कोठामा नातिनी समेत साथै रहेको, आफ्नै श्रीमतीसँग साँचो जवरजस्ती लिई राईफल निकाली गोली चलाएको, सो समयमा घरमा नोकरहरू पनि रहेको घर परिवारका अन्य सदस्य छोरा समेत रहेको भन्ने भनाई रहेबाट निज माथि हुन लागेको आक्रमणबाट भाग्ने गुहार माग्ने वा त्यस्ता आक्रमणबाट बच्ने कुनै उपायनै नरही गोली नै चलाउनु पर्ने परिस्थिति रहेको भन्ने बस्तुनीष्ट आधार प्रमाण पेश हुन सकेको नदेखिँदा मुलुकी ऐन ज्यान सम्बन्धी ७(१) को सुविधा प्राप्त हुन सक्ने अवस्था देखिएन ।
१५. जाहेरवालाको किटानी जाहेरी सो जाहेरीलाई समर्थन गरी अदालतमा जाहेरवालाले गरीदिएको बकपत्र, दुई गोली लागेको तथ्य Post Mortum Report बाट देखिएको, अदालतमा भएको धर्मदेवको बयानमा मृतक उपर एकमात्र बन्दुकको फाएर मात्र भएको भनी भन्न भनेको, घट्नामा पीडित भनिएकी टंकेश्वरी कान्तुलाल र नथुनीले अदालत समक्ष बकपत्र गर्दा धर्मदेव एवं राजेश कुमारले गोली हानेको समेत कुराको बकपत्रबाट पुष्टि भएको अवस्था हुँदा प्रतिवादीद्धय धर्मदेव यादव र राजेश कुमार सिंहलाई अभियोग माग दावी बमोजिम ज्यान सम्बन्धीको १ नं. को कसूरमा ऐ. को १३(३) बमोजिम सर्वश्व सहित जन्मकैद हुने ठहराएको पुनरावेदन अदालत राजविराजको फैसला मिलेकै देखिँदा सदर हुने ठहर्छ ।
१६. अब प्रतिवादी मध्येका पदमा कुमारी, संजिव कुमार सिंह यादव, सज्ञान देवी महेन्द्र यादव, जितेन्द्र यादव र आनन्द लाल यादव उपर ज्यान सम्बन्धीको १७(३) को अभियोग माग दावी देखियो । ज्यान सम्बन्धी १३(३) ले “अरु किसिमसँग मतलवमा पसेकोमा मर्ने ठाउँमा गई अरु केही कुरा नगरी हेरी रहनेलाई र लेखिए देखि बाहेक अरु किसिमका मतलवीलाई ६ महिना देखि ३ वर्ष कैद गर्नु पर्छ” भन्ने व्यवस्था रहेको देखियो । प्रतिवादी मध्येका धर्मदेव यादव कै बयानबाट अशोक उपर १ गोलीले प्रहार गरेको भन्ने देखिएको र शव परिक्षण प्रतिवेदनबाट २ गोली लागेको तथ्य स्थापित भई धर्मदेवले दुवै गोली निजले चलाएको भन्ने नदेखिएको, दोश्रो गोली चलाउने राजेश भएको चश्म्दिद व्यक्तिको भनाई समेतबाट पुष्टि भएको अवस्था छ । धर्मदेवले नै आत्मरक्षाको निमित्त गोली चलाएको भनेपछि यी प्रतिवादीहरू मतलवमा पसेको अवस्था देखिन आउँदैन । अशोक कुमारलाई मार्नको निमित्त मतलवमा पसेको सम्बन्धमा अभियोग दावी भएतापनि के कस्तो किसिमसँग ज्यान मार्ने मतलवमा के कसरी रहेका हुन भन्ने कुरा वादी पक्षबाट स्थापित हुन सकेको छैन । प्रतिवादीहरू आरोपित कसूरमा इन्कार रही बयान गरेका छन् । परिवारका सदस्य भएका कारण आरोप लगाईएको देखिन्छ । यी प्रतिवादीहरूको आरोपित कसूर निर्विवाद रुपमा प्रमाणित नभएसम्म दोषी करार गर्न नमिल्ने र शंकाको सुविधा प्रतिवादीहरूले पाउने हुन्छ । प्रस्तुत अभियोग बमोजिमको अपराधमा निजहरूको संलग्नता पुष्टि हुन नआएबाट निजहरूले आरोपित कसूर गरेको भन्न मिलेन । प्रतिवादी पदमा कुमारी, संजिव कुमार यादव, सज्ञान देवी, महेन्द्र यादव, जितेन्द्र यादव र आनन्द लाल यादवलाई आरोपित कसूरबाट सफाइ दिने ठहराएको पुनरावेदन अदालतको फैसला निजहरूको हकमा सो हदसम्म मिलेकै देखिँदा सदर हुने ठहर्छ । वादी नेपाल सरकारको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन ।
१७. अब प्रतिवादी मध्येका रामदेवका सम्बन्धमा निज उपर ज्यान सम्बन्धीको १५ नं. को अभियोग माग दावी देखियो । जाहेरवाली टंकेश्वरीले आफ्नो जाहेरीमा आफूलाई घाईते बनाउने जमुना भन्ने पदमा यादवलाई देखिएको छ । रामदेवले आफू उपर बन्दुक फायर गरेको भनी भन्न सकेको अवस्था देखिँदैन । जमुना भन्ने पदमावतीले मृतकलाई मारेको भन्ने तथ्य पनि पुष्टि हुन आएको छैन । रामदेवले टंकेश्वरी उपर बन्दुकले हानी छर्रा लागेको भनी जाहेरीमा भन्न नसकेको, रामदेव उपर निजले ज्यान सम्बन्धीको १५ नं. को दावी लिई जाहेरी पनि नदिएको अवस्था हुँदा समेतबाट प्रतिवादी रामदेवलाई आरोपित कसूरबाट सफाइ दिने ठहर्याएको पुनरावेदन अदालतको फैसला मिलेकै देखिँदा सदर हुने ठहर्छ वादी नेपाल सरकारको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन ।
अब प्रतिवादी मध्येका श्यामप्रसाद उपर ज्यान सम्बन्धीको २५ नं.बमोजिमको अभियोग दावी देखियो । ज्यान मारिसकेको कुरा चाल पाई जाहेर नगरी कसूरदारलाई दवाउने भगाउनेलाई २० रूपैँया जरीवाना गर्नु पर्दछ भन्ने ज्यान सम्बन्धी २५ नं. को व्यवस्था देखिन्छ । पेशागत हिसाबले प्रतिवादीलाई भेट्न गएको भन्ने सम्म देखिन्छ । जाहेरी बमोजिमको वारदात घटेको र अशोककुमार मारिएको तथ्य श्यामप्रसादको जानकारीमा रहेको सो तथ्य लुकाउन जाहेर नगरेको पुष्टि हुन सकेको पाइँदैन । प्रतिवादी श्यामप्रसाद घटना घट्नु पूर्व नै वारदात स्थलबाट हिडी सकेको देखिँदा अभियोग दावीबाट सफाइ दिने ठहराएको पुनरोदन अदालतको फैसला मिलेकै देखिँदा सदर हुने ठहर्छ । पुनरावेदन अदालतको फैसलाको आधार बाँझिएको छ भन्ने प्रतिवादीको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । अरु तपसिल बमोजिम गर्नु ।
तपसिल
माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम प्रतिवादी बालेश्वर भन्ने धर्मदेव यादवलाई ज्यान सम्बन्धीको १३(३) नं. बमोजिम सर्वश्व सहित जन्मकैदको सजाय हुने ठहर्याएको शुरुको फैसला सदर हुने भएकोले निज प्रतिवादी कारागार शाखा नख्खु ललितपुरको मिति २०५४।११।१० को पत्रबाट कैद मुक्त भएको देखिँदा सर्वश्वको हकमा शुरु फैसला अनुसार गर्नु ...... १
प्रतिवादी राजेश कुमार सिंह यादवका हकमा सर्वश्वसहित जन्मकैदको सजाय हुने ठहरेकोले निजको हकमा पुनरावेदन अदालत राजविराजको २०५४।८।१८ को फैसलाको तपसिल खण्डको १ नं. बमोजिम लगत कसी असुल उपर गर्नु भनी शुरु अदालतमा लेखी पठाउनु .....२
मिसिल नियमानुसार बुझाई दिनु ३
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या. कल्याण श्रेष्ठ
इजलास अधिकृत उपसचिव कविप्रसाद न्यौपाने
इति संवत् २०६४ साल कार्तिक १९ गते रोज २ शुभम् ........