निर्णय नं. ८८१० - उत्प्रेषणयुक्त परमादेश

ने.का.प. २०६९,            अङ्क ४

निर्णय नं.८८१०

 

सर्वोच्च अदालत, संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री ताहिर अली अन्सारी

माननीय न्यायाधीश प्रा.डा.श्री भरतबहादुर कार्की

२०६७–WO–११८०

आदेश मितिः २०६९।१।१२।३

विषय : उत्प्रेषणयुक्त परमादेश ।

निवेदकः झापा जिल्ला, मेचीनगर नगरपालिका वडा नं. १० घर भई काँकरभिट्टा उच्च  माध्यमिक          विद्यालय मेचीनगर झापाको माध्यमिक शिक्षक प्रथम श्रेणीको पदबाट अवकाश प्राप्त पुण्यप्रसाद खरेल

विरुद्ध

विपक्षीः विद्यालय शिक्षक कितावखाना, छाउनीमार्ग काठमाडौं समेत

 

§  पेश गरेको शिक्षण संस्थाको प्रमाणपत्र, नागरिकताको प्रमाणपत्र वा वैयक्तिक विवरणअनुसार अभिलेखहरूमा फरक–फरक जन्ममिति उल्लेख भएको पाइएमा जुनबाट पहिला अवकाश पाउने हो, सोही जन्ममिति मान्नुपर्ने र सोही मितिबाट अवकाश मिति निर्धारण गर्नुपर्ने ।

(प्रकरण नं.५)

§  आधिकारिक निकायबाट अवकाश पत्र नदिई साविकबमोजिम नै नियमित रुपमा काम गरेको अवधिको तलव, भत्ता नपाउने भन्न नमिल्ने ।

(प्रकरण नं.६)

§  अविछिन्न रुपमा आफू कार्यरत् विद्यालयमा रुजु हाजीर भै अध्यापन गरी आएको अवधिको नियमानुसार पाउने तलव, भत्तालगायतको अन्य सुविधा समेत पाउने नै हुँदा काम गरेको अवधिको खाइपाई सकेको तलव, भत्ता एवं सञ्चयकोष कट्टी रकम निवेदकलाई प्राप्त हुने औषधि उपचारको रकमबाट कट्टा गरी असूल गर्ने कार्य कानूनसम्मत् र न्यायपूर्ण देखिन नआउने ।

(प्रकरण नं.७)

 

निवेदकका तर्फबाटः विद्वान अधिवक्ता हरिप्रसाद उप्रेती

विपक्षी तर्फबाटः विद्वान सहन्यायाधिवक्ता कृष्णजीवी घिमिरे

अवलम्बित नजीरः

सम्बद्ध कानूनः

§  शिक्षा नियमावली, २०५९ को नियम १३१, १३१(१)

 

आदेश

            न्या.ताहिर अली अन्सारीः नेपालको अन्तरिम संविधान, २०६३ को धारा ३२÷१०७(२) बमोजिम यस अदालतको असाधारण अधिकारक्षेत्रअन्तर्गत पर्न आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको संक्षिप्त तथ्य एवं आदेश यस प्रकार छ :–

            म निवेदक मिति २०२८।१।२ देखि नि.मा.वि. शिक्षकको रुपमा शिक्षण पेशामा सेवा प्रवेश गरी हाल मा.वि.प्रथम तहको शिक्षक पदमा कार्यरत् रही अध्यापन गर्दै आएको थिएँ । मेरो उमेर ६० नपुगेसम्म शिक्षा नियमावली, २०५९ को नियम ३१ ले कार्यरत् रहन पाउने हक प्रदान गरेको छ । मेरो जन्ममिति २००७ साल चैत्र २५ गते भएको हुनाले २०६७ साल चैत्र २४ गतेसम्म कार्यरत् रहन पाउने विश्वासका साथ आफ्नो पदीय कर्तव्यमा जुटिरहेकोमा जिल्ला शिक्षा कार्यालयले मलाई मिति २०६७।११।१५ मा बुझाएको पत्रमा तपाईले पेश गर्नु भएको शैक्षिक योग्यताको प्रमाणपत्रमा उल्लिखित जन्ममितिको आधारमा तपाईको उमेर शिक्षा नियमावली, २०५९ को छैठौं संशोधन लागू भएको मिति २०६७।१०।९ अगावै ६० वर्ष पूरा भइसकेको हुँदा उक्त नियमावलीको नियम १३१ मा भएको संशोधित व्यवस्था यस कार्यालयको मिति २०६७।११।१५ को निर्णयानुसार संशोधित नियमावली लागू भएको मिति २०६७।१०।९ देखि नै लागू हुने गरी माध्यमिक शिक्षक प्रथम श्रेणीको शिक्षक पदबाट अनिवार्य अवकाश गरिएको व्यहोरा अनुरोध छ भन्ने व्यहोरा उल्लेख गरिएकोमा जिल्ला शिक्षा कार्यालयको उक्त पत्र प्राप्त गर्दासम्म पनि म निवेदक २०६७ चैत्र २४ गते सम्म कार्यरत् रहन पाउने विश्वासका साथ सेवारत् रही आएको थिएँ ।

            उक्त पत्र प्राप्त भएका दिनसम्म म आफू कार्यरत् रहेको विद्यालयमा रुजु हाजीर रही आएकोमा कितावखानाको मिति २०६७।१२।२१ को जिल्ला शिक्षा कार्यालयलाई सम्बोधन गरी मलाई वोधार्थ दिइएको पत्रबाट मिति २०६६।१२।२३ देखि मिति २०६७।१०।९ सम्म बढी अवधि कार्य गरी बुझेको तलव र सञ्चयकोष कट्टी रकम रु.२,०८,३७०।०६ औषधि उपचारबाट कट्टा गरी हिसाव किताव मिलान गरिएको भन्ने व्यहोरा उल्लेख गरियो । उक्त पत्र प्राप्त भएपछि मैले जिल्ला शिक्षा कार्यालयको मिति २०६७।११।१५ को पत्रबाट २०६७।१०।९ देखि लागु हुने गरी अवकाश पाएको अवस्थामा के कति कारणले रकम कट्टा गरेको हो भनी सोधखोज गर्दा एस.एल.सी. को प्रमाणपत्रमा जन्ममिति ५ अप्रील १९५० रहेको हुनाले सो मितिबाट उमेर गणना गर्दा २०६६।१२।२२ मा नै ६० वर्ष उमेर पूरा हुने भएकोले बढी समय काम गरी खाएको तलव भत्ता तथा सञ्चयकोष कट्टीबापतको रकम असूलउपर गर्नुपर्ने भएकाले तपाईले पाउने औषधि उपचारबापतको रकम कट्टा गरी हिसाव मिलान गरिएको हो भन्ने कुरा अनौपचारिक रुपमा जानकारी गराइयो ।

तसर्थ, विपक्षी कितावखानाबाट मिति २०६७।१२।२१ को पत्र लगायत विपक्षीहरूबाट कुनै निर्णय गरेको भए सो समेत उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरी निवेदकले खाईपाई आएको कुनै पनि सुविधा कट्टा नगरी नियमानुसार खान पाउने सम्पूर्ण रकम भुक्तानी दिनु भनी विपक्षीहरूको नाउँमा परमादेशको आदेश समेत जारी गरिपाऊँ भन्ने निवेदन मागदावी ।

            यसमा के कसो भएको हो ? निवेदकको माग बमोजिमको आदेश किन जारी हुन नपर्ने हो ? यो आदेश प्राप्त भएको मितिले बाटाका म्याद बाहेक १५ दिनभित्र लिखित जवाफ पठाउनु भनी विपक्षीहरूलाई सूचना पठाई लिखित जवाफ आएपछि वा अवधि नाघेपछि नियमबमोजिम पेश गर्नु भन्ने यस अदालतको मिति २०६८।३।१२ को आदेश ।

            कुनै पनि स्थायी शिक्षक ६० वर्षको उमेरसम्म सेवामा रहन पाउने व्यवस्थामा द्विविधा नभएपनि उनीहरू कुन मितिमा ६० वर्ष पुग्ने भन्ने तथ्य मुख्य हुन आउँछ । निवेदकले जिल्ला शिक्षा कार्यालय, झापामार्फत् प्रमाणित गराई पेश गरेको व्यक्तिगत फाइलमा रहेका कागजातमध्ये २०२४ सालको एस.एल.सी. परीक्षाको प्रमाणपत्रमा जन्ममिति ५ अप्रील १९५० अर्थात वि.सं. २००६।१२।२३ रहेको छ भने त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट २०३३ मा उत्तीर्ण Diploma in Education को ट्रान्स्क्रीप्टमा निवेदकको जन्ममिति २००७।१२।२५ उल्लेख भई जन्ममितिमा फरक परेको देखिन्छ । यसरी फरक परेको अवस्थामा पहिले अवकाश हुने जन्ममितिको आधारमा उमेरको गणना गरिने शिक्षा नियमावली, २०५९ (छैठौं संशोधनसहित) को नियम १३१ मा व्यवस्था रहेको छ । शैक्षिक योग्यताको प्रमाणपत्रमध्ये पनि एस.एल.सी को प्रमाणपत्रमा उल्लिखित जन्ममितिलाई आधार मान्नुपर्ने सर्वमान्य व्यवस्थाको आधारमा समेत यस कितावखानाको मिति २०६७।१२।२१ को निर्णयानुसार निजको एस.एल.सी. को प्रमाणपत्रमा उल्लिखित जन्ममिति २००६।१२।२३ को कायम गरी सो बमोजिम ६० वर्षको अवकाश पुग्ने मिति २०६६।१२।२३ कायम गरिएको र त्यसपछि मिति २०६७।१०।९ सम्मको पाएको तलवलगायतका सुविधा कट्टा गरिएकोले बढी रकम लिन पाउने ईच्छा राखी दिएको प्रस्तुत रिट निवेदन खारेजभागी छ । वास्तविक भन्दा अर्कै उमेर ढाँटी वा अर्कै उमेर देखाई गरेको सेवा गैरकानूनी र त्यस्तो गैरकानूनी सेवाबापत पाएको तलव ग्रेडसमेत कानूनविपरीत हुने भएकोले काम गर्न नपाउने अवधिमा पाएको तलव भत्तालाई यस कितावखानाको मिति २०६७।१२।२१ को निर्णयानुसार कट्टा गरिएकोले गैरकानूनी कार्य भन्न मिल्दैन, रिट निवेदन खारेज गरिपाऊँ भन्ने समेत व्यहोराको विद्यालय शिक्षक, कितावखानाको लिखित जवाफ ।

            विपक्षी निवेदकले जिल्ला शिक्षा कार्यालय भद्रपुर, झापाबाट मिति २०६७।११।१५ गते अनिवार्य अवकाश पाएको कुरालाई स्वीकार गरी त्यसबाट पाउने सुविधा उपभोगको कारर्वाहीमा अगाडि बढेको देखिन्छ । निज विपक्षीको व्यक्तिगत विवरण भर्ने सम्पूर्ण दायित्व निजकै भएकोमा निजले सिटरोल भर्दा जन्ममिति २००७ चैत्र २५ गते र सोही सिटरोलको आधारमा ६० वर्ष उमेर पुग्ने मिति २०६७।१२।२४ गते उल्लेख गरेको पाइन्छ । निजले सोही सिटरोलमा शैक्षिक योग्यताको महलमा एस.एल.सी. परीक्षाको परीक्षा नियन्त्रण कार्यालय, एस.एल.सी. बोर्डबाट दिएको देखिन्छ र स्नातक सम्मको शैक्षिक योग्यता रहेको देखिन्छ । निजले जन्ममिति २००७।१२।२५ लेखे पनि निजकै निवेदनमा सन् १९५०, अप्रील ५ मा जन्ममिति भएको कितावखानामा एस.एल.सी. को प्रमाणपत्र पेश गरेको छ । सो जन्ममितिमा कुनै सुधार गर्नुपर्ने भए त्यस विषयमा कहिँ कतै केही उल्लेख नगरी जन्ममितिसम्म सच्याएको कुरा उल्लेख गरेको पाइदैन । सो कुरालाई निजले स्वीकार गरेको रिट निवेदनबाटै देखिन्छ । निवेदकको वि.एड.को ट्रान्सक्रिप्टमा उल्लिखित जन्ममिति र नागरिकताको प्रमाणपत्रमा उल्लिखित उमेरका आधारमा २०६७।१२।२४ गतेसम्म कार्यरत् रहन पाउने विश्वासका साथ कार्यरत् रहेको थिए भन्नुले नै निजको जन्ममिति किताब खानाको रेकर्डमा सन् १९५० अप्रील ५ रहेको छ । यसरी जन्ममिति नै यकीन छँदाछँदै सेवा प्रवेशको मुख्य आधार एस.एल.सी. वोर्ड र एस.एल.सी. बोर्डबाट नै अन्य परीक्षामा सामेल हुने निजको खुड्किलोको आधारस्तम्भ र शिक्षक जस्तो मर्यादित पेशामा बसेको व्यक्तिलाई अनिवार्य अवकाशको जानकारी थिएन भन्नु उपयुक्त हुँदैन । यसरी निवेदकले आफ्नो अनिवार्य अवकाशको समय जानकार हुँदाहुँदै २०६७।१२।२४ गतेसम्म सेवा गर्न पाउने विश्वासमा थिए भन्नु उपयुक्त देखिदैन । विपक्षी निवेदकले शुरु नियुक्ति २०२८।१।२ मा थेचम्मु नि.मा.वि. ताप्लेजुङ्गमा नियुक्ति पाएको देखिन्छ । निजले जिल्लान्तर सरुवा गरी यस विद्यालयमा २०५१।१२।२८ मा आएको र २०५३।१।३ मा सिटरोल भर्दा आफू अनुकूलको जन्ममिति राखी अगाडिको जन्ममितिलाई बेवास्ता गरेको भन्ने समेत व्यहोराको काँकरभिट्टा उच्च माध्यमिक विद्यालयको लिखित जवाफ ।

            विपक्षी निवेदकले आफूले २०६७।१२।२४ सम्म सेवामा कार्यरत् रहन पाउनु पर्ने दावी गरेको सन्दर्भमा शिक्षा नियमावली, २०५९ को (छैठौं संशोधनको) नियम १३१ को स्पष्टीकरणमा शिक्षकको उमेर गणना गर्दा निजले सेवा प्रवेश गर्दा पेश गरेको शिक्षण संस्थाको प्रमाणपत्रमा किटिएको, नागरिकतामा किटिएको वा निजले सेवा प्रवेश गर्दा भरेको वैयक्तिक तथा नोकरी विवरण (सिटरोल) मा लेखिएको जन्ममिति वा वर्षमा हुन आएको उमेरमध्ये जुन उमेरबाट निज पहिला अवकाश हुन्छ सोही आधारमा गणना गरिनेछ, भन्ने उल्लेख भएको छ । निवेदकलाई सेवाबाट अवकाश दिने सम्बन्धमा मिति २०६७।१०।९ मा शिक्षा नियमावली, २०५९ को छैठौं संशोधन लागू भए पछि संशोधित नियमबमोजिम शिक्षकहरूको अनिवार्य अवकाशको लागि सेवा अवधि गणना गर्दा निजको प्रवेशिका परीक्षाको प्रमाणपत्रका आधारमा निजको उमेर मिति २०६७।१०।९ पूर्व नै ६० वर्ष पूरा भएको पाइएको हुँदा निजलाई सोही नियमावली संशोधन लागू भएको मितिदेखि लागू हुने गरी यस कार्यालयको मिति २०६७।११।१५ को निर्णयले अनिवार्य अवकाश दिइएको हो । संशोधित नियमबमोजिम जिल्लाका सम्पूर्ण शिक्षकहरूको उमेर गणनाको लागि आवश्यक कागजात झिकाई यकीन गर्न समय लागेको हुँदा नियमावली संशोधन हुनासाथ निजलाई अवकाश दिन नसकिएको हो । निजको यस कार्यालयमा रहेको अभिलेखमा शैक्षिक योग्यतामा स्नातक तहको प्रमाणपत्रका आधारमा जन्ममिति कायम भएको, निज शिक्षक स्वयंले शिक्षा नियमावली, २०५९ को नियम ११७ को उपनियम (१) र (२) बमोजिमको फाराम भरी विद्यालयमार्फत् यस कार्यालयमा ९ महिना अगावै बुझाउनु पर्नेमा सो नगरेको र निजलाई आफ्नो जन्ममिति यकीन हुँदाहुँदै पनि समयमा जानकारी नगराई चुपचाप बसेको हुँदा निवेदकको माग बमोजिम आदेश जारी गरी रहनु पर्ने अवस्था विद्यमान नदेखिँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाऊँ भन्ने जिल्ला शिक्षा कार्यालय, झापाको लिखित जवाफ ।

            नियमबमोजिम पेशी सूचीमा चढी इजलाससमक्ष पेश हुन आएको प्रस्तुत रिट निवेदनमा निवेदकको तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री हरिप्रसाद उप्रेतीले निवेदकको नागरिकता अनुसार जन्ममिति २००७।१२।२५ गते भएको हुँदा २०६७।१२।२४ गते ६० वर्ष पुगी अनिवार्य अवकाश पाउने हो । जिल्ला शिक्षा कार्यालय, झापाबाट निवेदकलाई मिति २०६७।११।१५ मा बुझाएको पत्रमा २०६७।१०।९ देखि लागू हुने गरी अनिवार्य अवकाश गरिएको व्यहोरा उल्लेख गरिएको रहेछ । विपक्षीमध्येको विद्यालय शिक्षक कितावखानाले २०६६।१२।२३ देखि २०६७।१०।०९ सम्म बढी अवधि कार्य गरी बुझेको तलव र सञ्चयकोष कट्टी रकम रु.२,०८,३७०।०६ निवेदकको औषधि उपचार खर्चबाट कट्टा गरी हिसाव मिलान गरिएको भन्ने कुरा २०६७।१२।२१ को पत्रद्वारा जानकारी गराएकोले निवेदकले काम गरेबापतको पारिश्रमिकबापतको तलव भत्ता कट्टा गर्नु श्रमसम्बन्धी विधिशास्त्रीय मान्यताविपरीत हुने भएकोले विपक्षी शिक्षक कितावखानाको मिति २०६७।१२।२१ को पत्र उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरियोस् भन्ने व्यहोराको बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।

            विपक्षी विद्यालय शिक्षक कितावखाना समेतको तर्फबाट उपस्थित विद्वान सहन्यायाधिवक्ता श्री कृष्णजीवी घिमिरेले विपक्षी निवेदकले एस.एल.सी.को प्रमाणपत्रमा जन्ममिति २००६।१२।२३ उल्लेख गरेको हुँदा २०६६।१२।२२ गते ६० वर्ष उमेर पूरा भई अनिवार्य अवकाश पाउँने कुराको जानकारी हुँदा हुँदै गैरकानूनी रुपमा सेवा गरेबापतको तलवभत्ता एवं सञ्चयकोष कट्टी रकम समेत निजको औषधोपचार रकमबाट कट्टा गरी हिसाव मिलान गर्ने गरी विद्यालय शिक्षक कितावखानाको निर्णय कानूनसम्मत् भएकोले विपक्षी निवेदकले दिएको प्रस्तुत निवेदन खारेज गरियोस् भन्ने समेत व्यहोराको बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।

            दुबै पक्षका विद्वान कानून व्यवसायीहरूले गर्नुभएको बहस सुनी निवेदन सहितको सम्पूर्ण मिसिल अध्ययन गरी हेर्दा निवेदन माग बमोजिमको आदेश जारी गर्नु पर्ने हो, होइन ? सो सम्बन्धमा निर्णय दिनुपर्ने देखिन आयो ।

            २. निर्णयतर्फ विचार गर्दा नागरिकताको प्रमाणपत्रमा आफ्नो जन्ममिति २००७।१२।२५ भएको हुँदा २०६७।१२।२४ मा ६० वर्ष पुगी अनिवार्य अवकाश पाउनु पर्नेमा जिल्ला शिक्षा कार्यालय, झापाले २०६७।१०।९ देखि लागू हुने गरी निवेदकलाई अनिवार्य अवकाश दिइयो । विपक्षी विद्यालय शिक्षक कितावखानाले मिति २०६६।१२।२३ देखि २०६७।१०।९ गतेसम्म बढी अवधि कार्य गरी बुझेको तलव, भत्ता र सञ्चयकोष कट्टी रकम समेत रु.२,०८,३७०।०६ मैले नियमानुसार पाउने औषधि उपचार रकमबाट कट्टा गर्ने जानकारी मिति २०६७।१२।२१ को पत्रद्वारा गराइयो । विपक्षी बिद्यालय शिक्षक कितावखानाको मिति २०६७।१२।२१ को पत्र उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरी निवेदकले खाइपाइ आएको तलव, भत्ता एवं अन्य सुविधा कट्टा नगरी भुक्तानी दिनु भनी विपक्षीहरूको नाउँमा परमादेशको आदेश समेत जारी गरिपाऊँ भन्ने निवेदन माग दावी रहेको पाइन्छ ।

३. निवेदक काँकरभिट्टा उच्च माध्यमिक विद्यालय मेचीनगर, झापामा २०६७।१०।९ गतेसम्म अविछिन्न रुपमा अध्यापन गरेको भनी निज कार्यरत् विद्यालयको मिति २०६७।११।२६ को मिसिल संलग्न सिफारिश पत्रबाट देखिन्छ । विद्यालय शिक्षक कितावखानाले जिल्ला शिक्षा कार्यालय, झापालाई सम्बोधन गरी निवेदकलाई वोधार्थ दिइएको च.नं. ३७६१, मिति २०६७।१२।२१ को मिसिल संलग्न पत्र हेर्दा काँकरभिट्टा उच्च मा.वि.बाट सेवा निवृत्त शिक्षक पुण्यप्रसाद खरेलले मिति २०६६।१२।२३ देखि २०६७।१०।९ सम्म बढी अवधि कार्य गरी बुझेको तलव, भत्ता एवं सञ्चयकोष कट्टी रकम रु.२,०८,३७०।०६ निजले पाउने औषधि उपचार रकमबाट कट्टा गरी हिसाव मिलान गरिएको भन्ने व्यहोरा उल्लेख गरेको पाइन्छ ।

            ४. यी निवेदक पुण्यप्रसाद खरेलले सेवा प्रवेश गर्दा पेश गरेको शिक्षण संस्थाको प्रमाणपत्रमा उल्लिखित जन्ममितिको आधारमा निजको उमेर शिक्षा नियमावली, २०५९ को छैठौं संशोधन लागू भएको मिति २०६७।१०।९ अगावै ६० वर्ष पूरा भैसकेको हुँदा उक्त नियमावलीको नियम १३१ मा भएको संशोधित व्यवस्थाबमोजिम जिल्ला शिक्षा कार्यालय, भद्रपुर, झापाको २०६७।११।१५ को निर्णयअनुसार २०६७।१०।९ गतेदेखि लागू हुने गरी माध्यमिक तहको प्रथम श्रेणीको शिक्षक पदबाट अनिवार्य अवकाश गरिएको मिसिल संलग्न मिति २०६७।११।१५ को पत्रबाट देखिन्छ ।

५. शिक्षा नियमावली, २०५९ लागू हुने यी निवेदकले सो नियमावलीको व्यवस्था मान्नुपर्ने नै हुन्छ । शिक्षा नियमावली, २०५९ को नियम १३१(१) अनुसार कुनै शिक्षकको उमेर ६० वर्ष पूरा भएपछि निजलाई बिद्यालयको सेवाबाट अवकाश दिने कानूनी व्यवस्था रहेको छ । सोही नियमावलीको स्पष्टीकरणमा उल्लेख भएअनुसार शिक्षकको उमेर गणना गर्दा निजले सेवा प्र्रवेश गर्दा पेश गरेको शिक्षण संस्थाको प्रमाणपत्रमा किटिएको जन्म दिन वा वर्षबाट हुन आएको उमेर वा नागरिकताको प्रमाणपत्रमा किटिएको जन्म दिन वा वर्षबाट हुन आएको उमेर वा निजले सेवा प्रवेश गर्दा भरेको वैयक्तिक नोकरी विवरण (सिटरोल) मा लेखिएको जन्ममिति वा वर्षबाट हुन आएको उमेरमध्ये जुन उमेरबाट निज पहिले अवकाश हुन्छ सोही आधारमा गणना गरिनेछ भन्ने कानूनी व्यवस्था रहेको देखिन्छ । निवेदक पुण्यप्रसाद खरेलले सेवा प्रवेश गर्दा पेश गरेको एस.एल.सी. को प्रमाणपत्रमा निजको जन्ममिति २००६।१२।२३ उल्लेख भएको पाइन्छ भने निजको नागरिकताको प्रमाणपत्रमा जन्ममिति २००७।१२।२५ उल्लेख भएको देखिन्छ । शिक्षा नियमावली, २०५९ को नियम १३१(१) को स्पष्टीकरणअनुसार शिक्षकले पेश गरेको शिक्षण संस्थाको प्रमाणपत्र, नागरिकताको प्रमाणपत्र वा वैयक्तिक विवरणअनुसार अभिलेखहरूमा फरक–फरक जन्ममिति उल्लेख भएको पाइएमा जुनबाट पहिला अवकाश पाउने हो, सोही जन्ममिति मान्नुपर्ने र सोही मितिबाट अवकाश मिति निर्धारण गर्नुपर्ने हुन्छ ।

            ६. सार्वजनिक विद्यालयमा कार्यरत् शिक्षकहरूको अभिलेख दुरुस्त राखी अनिवार्य अवकाश हुने शिक्षक कुन मितिबाट अवकाश हुने हो ? सो कुराको अग्रीम जानकारी सम्बन्धित शिक्षक एवं निज कार्यरत् विद्यालयलाई दिनु गर्ने दायित्व रहेको विपक्षी विद्यालय शिक्षक कितावखानाले आफ्नो दायित्व समयमै पूरा गरेको देखिएन । आफूले पूरा गर्नुपर्ने दायित्व पूरा नगरेको अवस्थामा मिति २०६७।१०।९ गतेसम्म विद्यालयमा रुजु हाजीर भै सेवा गरी आएका यी निवेदकले २०६६।१२।२३ देखि २०६७।१०।९ सम्म काम गरेको तलव वा पारिश्रमिक पाउनु पर्ने नै हुन्छ । आधिकारिक निकायबाट अवकाश पत्र नदिई साविकबमोजिम नै नियमित रुपमा काम गरेको अवधिको तलव, भत्ता नपाउने भन्न मिल्ने हुँदैन । यस्तो अवस्थामा बढी अवधि कार्य गरी निजले बुझेको तलव, भत्ता एवं सञ्चयकोष कट्टी रकम निजले कानूनबमोजिम प्राप्त गर्ने औषधि उपचार रकमबाट कट्टा गरी हिसाव मिलान गर्ने गरी विद्यालय शिक्षक कितावखानाको मिति २०६७।१२।२१ को पत्र प्राकृतिक न्याय र श्रमसम्बन्धी विधिशास्त्रीय मान्यताविपरीत रहेको छ ।

७. यी रिट निवेदक आफू कार्यरत् बिद्यालयमा २०६७।१०।९ सम्म हाजीर रही अध्यापन गरेको र विद्यालयले पनि अध्यापन गराएको तथ्यमा बिवाद देखिएन । यी निवेदक आफू कार्यरत् विद्यालयमा हाजीर रही सेवा गर्दै रहेको अवस्थामा निवेदकलाई जिल्ला शिक्षा कार्यालय, झापाको मिति २०६७।११।१५ को निर्णयले २०६७।१०।९ गतेदेखि लागू हुने गरी माध्यमिक तहको प्रथम श्रेणीको शिक्षक पदबाट अनिवार्य अवकाश सम्बन्धी पत्र बुझाएको देखिन्छ । निवेदकले सेवा प्रवेश गर्दा पेश गरेको शिक्षण संस्थाको प्रमाणपत्रमा उल्लिखित जन्ममितिअनुसार निजको अवकाश मिति २०६६।१२।२३ भए पनि निवेदक मिति २०६७।१०।९ सम्म अविछिन्न रुपमा आफू कार्यरत् विद्यालयमा रुजु हाजीर भै अध्यापन गरी आएकोले निजले सो अवधिको नियमानुसार पाउने तलव, भत्ता लगायतको अन्य सुबिधा समेत पाउने नै हुन्छ । यसरी विद्यालयमा कार्यरत् शिक्षकले काम गरेको अवधिको खाई पाई सकेको तलव, भत्ता एवं सञ्चयकोष कट्टी रकम निवेदकलाई प्राप्त हुने औषधि उपचारको रकमबाट कट्टा गरी असूल गर्ने कार्य कानूनसम्मत् र न्यायपूर्ण देखिन आएन ।

८. तसर्थ, यी रिट निवेदकले मिति २०६६।१२।२३ देखि २०६७।१०।९ सम्म काम गरेको अवधिको खाई पाई सकेको तलव, भत्ता र अन्य सुबिधा निवेदकले नियमानुसार पाउने औषधोपचार रकमबाट कट्टा गर्ने गरी विद्यालय शिक्षक कितावखानाको मिति २०६७।१२।२१ को पत्र एवं सो सम्बन्धी अन्य कामकारवाही समेत उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरिदिएको छ । निवेदकले काँकरभिट्टा उच्च माध्यमिक विद्यालयमा २०६७।१०।९ सम्म रुजु हाजीर भै काम गरेको अवधिको निजले खाईपाई आएको तलव, भत्ता एवं अन्य कुनै पनि सुविधाको रकम कट्टा नगरी निवेदकले पाउने औषधोपचारको सम्पूर्ण रकम भुक्तानी दिनु भनी विपक्षी विद्यालय शिक्षक किताबखाना समेतको नाउँमा परमादेशको आदेश समेत जारी हुने ठहर्छ । दायरीको लगत कट्टा गरी मिसिल नियमानुसार बुझाइदिनू ।

 उक्त रायमा सहमत छु ।

न्या.प्रा.डा.भरतबहादुर कार्की

इति संवत् २०६९ साल बैशाख १२ गते रोज ३ शुभम्.

इजलास अधिकृत : हरि कोइराला