निर्णय नं. ६४८४ - अंश दर्ता

निर्णय नं. ६४८४    ने.का.प. २०५४     अङ्क १२

 

संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री अरविन्दनाथ आचार्य

माननीय न्यायाधीश श्री नरेन्द्र बहादुर न्यौपाने

सम्वत् २०५२ सालको दे.पू.नं. ... ३३३६

फैसला मितिः २०५४।७।२०।४

 

मुद्दाः अंश दर्ता ।

 

निवेदक/प्रतिवादीः जि. पर्सा पिडारी गुठी गा.वि.स. वडा नं. ६ वस्ने जदिया गदिन समेत जम्मा १३ ।

विरुद्ध

विपक्षी/वादीः ऐ.ऐ. वस्ने भनी लेखेको विदेश भारत जिल्ला पश्चिम चम्पारण सा ओदरवाटो पचमवा वस्ने राजमन राउतको पत्नी सम्पतीया गदीन ।

 

§  वादी पोइल गई सकेकोले अंश दिनु नपर्ने भन्ने प्रतिजिकिर भई नाता सम्वन्धमा नै विवाद परेको देखिन्छ । नाता सम्वन्धमा वादी पोइल गई सकेको भन्ने गा.पं. सचिवले गरिदिएको सिफारिश आधिकारिक नहुने र त्यस्तो सिफारिश प्रमाणमा लिई वादी राजमन भन्ने व्यक्तिसंग पोइल गइसकेको मानी वादीले अंश नपाउने गरी शुरुले फैसला गरेको प्रस्तुत मुद्दामा नाता सम्वन्धमा विवाद उठेको पाइन्छ । नाता सम्वन्धमा विवाद उठेपछि सवुद प्रमाण वुझी नाता सम्वन्धमा विवाद निरोपण गरी इन्साफ गर्नु पर्ने ।

(प्र.नं.१३)

 

निवेदक प्रतिवादी तर्फबाटः x

विपक्षी वादी तर्फबाटः x

अवलम्वित नजिरः x

 

फैसला

            न्या.अरविन्दनाथ आचार्यः पुनरावेदन अदालत हेटौंडाले गरेको मिति २०५२।३।१८ को फैसला उपर पर्न आएको प्रस्तुत पुनरावेदनको संक्षिप्त तथ्य एवं निर्णय यस प्रकार छः

            २.    मुल पुर्खा ससुरा जदू राउत गदी र निजको श्रीमती सासु धूनिया गदिनको दाम्पत्य जीवनबाट ४ छोरा क्रमशः जेठा विपक्षी भगेलु राउत, माहिला विपक्षी महन्थ राउत भन्ने अलगु राउत साहिला विपक्षी सन्त राउत गदी कान्छा मेरो पति वसन्त राउत गदि हुन, जेठा विपक्षी भगेलु राउतको श्रीमती विपक्षी जदीया गदिनको दाम्पत्य जीवनबाट ३ छोरा क्रमशः जेठा विपक्षी सरीफ माहिला तरिफ र कान्छा फजील हुन । विपक्षी महन्थ राउत र निजकी श्रीमती जेनुलियाबाट ५ छोरा क्रमशः विपक्षी सगिर वगिर नगिना, भरत र भूआल हुन विपक्षी सन्त राउत र विपक्षीको श्रीमती विपक्षी फुलवनियाका ४ छोरा विपक्षी नगिर हुन भन्ने अन्य ३ जना नावालक नै छन् म फिरादी सम्पतिया गदिनको पति वसन्त राउत गदि हुन हामी सम्पूर्ण परिवार एकासगोलमा वसी खेती पाति कमाई आर्जन गरी आउँदा सोबाट वढे वढाएको श्रीसम्पत्ति सुविधा अनुसार एकासगोलका सदस्यहरु मध्ये विभिन्न व्यक्तिहरुको नाममा राखी जोडी आउँदा आ आफ्नो कालगतिले मुलपुर्खा जदू राउत र सासु श्रीमती धूनिया गदिन अघि पछि गरी परलोक हुनु भयो । उल्लेखित ढंगबाट भएका सम्पूर्ण परिवार एकासगोलमा वसी खेती पाति कमाई आर्जन गरी आउँदा मेरो पति वसन्त राउत गदि पनि आज भन्दा १, १।। वर्ष अघि आफ्नो कालगतिले परलोक हुनुभयो । छोरा छोरी कुनै सन्तान नहुँदा मलाई आफ्नो इज्जत र प्रतिष्ठा अनुसार खान र दानपूण्य समेत गर्न दिनुहोस अन्यथा मेरो अंश हक मलाई छुट्याई दिनुहोस भनी मिति २०४७।८।१५ का दिन पंच भलादमीको रोहवरमा भन्दा तिम्रो अंश हक छैन जाहां खोज्नू छ खोज भनी जवाफ दिएकोले सम्मानित अदालतको क्षेत्रमा गुहार माग्न आएकी छु । विपक्षीहरु नै घरको मुख्य व्यक्ति भएकोले संपूर्ण चल अचल श्रीसम्पत्तिको तायदाती फांटवारी लिई मेरो हुने ४ खण्ड मध्ये १ खण्ड अंश हक छुट्याई मेरो नाउँ र दर्ता समेत गरी पाउँ भन्ने समेत वादी ।

            ३.    वादी दावी वमोजिम अंश दिन पर्ने होइन विपक्षी सम्पत्तिया गदिन वसन्त राउतको श्रीमती नभई हाल विदेश भारतमा विवाह गरी वसेकी कारणबाट सो वाहेकको फेरादमा देखाएको पुस्तेवारी ठीक छ त्यस वारे केही भन्नु छैन विपक्षी सम्पत्तिया गदिन मिति ०४६।९।२० मा आफ्नो माइती घर जांदा म भगेलु राउतले राख्न दिएको सुन भरी २ को हसुली थान १ र चांदी भरी २० के गाडाई थान २ समेत लिई आफ्नो माइती घर गएकोमा निजलाई मिति २०४७।७।२० मा वोलाउन जांदा विपक्षी सम्पत्तिया गदिनले विदेश भारत जिल्ला पश्चिमी चम्पारण सा. ओडखाटो पमोवा वस्ने दिनाली राउतको छोरा राजमन राउतसंग विवाह गरी वसेकीले वादी आफ्नो स्वर्गीय पतिको सत्यमा नवसी सत्य डगाउने गरी अर्को लोग्नेसंग विवाह गरी वसेकोले निज वादी हाम्रो अंशियार नै नरहेने हुँदा वादीको झूठ्ठा दावी खारेज गरी हक इन्साफ पाउँ भन्ने समेत प्रतिवादी ।

            ४.    म आफ्नो स्व.पति वसन्त राउतको सत्य डगाई राजमन राउत संग विवाह गरेको होइन छैन अर्को विवाह गरेको भन्ने निज प्रतिवादीहरुको प्रतिउत्तर जिकिर झूठ्ठा हो म आफ्नो पति स्व. वसन्त राउतकै सत्यमा वसेकी छु भन्ने समेत वादी सम्पत्तिया गदिनको वयान ।

            ५.    वादीले गरेको वयान पढी वांची सुनाउदा सुने निज वादी सम्पत्तिया गदिन मेरो काका वसन्त राउतको श्रीमती भए पनि निज काका वसन्त राउत आजदेखि करिव २ वर्ष भो परलोक हुनु भएको निज तर्फबाट कुनै छोरा छोरीको जायजन्म भएको छैन काका वसन्त राउत परलोक भएपछि यी वादी सम्पत्तिया निजको सत्यमा नरही विदेश भारत पश्चिमी चम्पारण सा ओदरवा टोला पचमवा वस्ने राजमन राउत गदिसंग अर्को विवाह गरी लोग्ने स्वास्नी भई त्यही वसी रहेकी छन् वादी दावी वमोजिम अंश समेत दिनु पर्ने होइन भन्ने समेत प्र.वा.स. को    वयान ।

            ६.    ०४७ साल आषाढ २७ गतेको सर्जमिन मुचुल्का ।

            ७.    वादीले आफ्नो साक्षी प्रमाण उपस्थित गराई दावी समर्थन गराउन नसकेको समेतका कारणले वादीले आफ्नो स्वर्गीय पती वसन्त राउत गदीको सत्य डगाइ वसेको ठहर्छ सो ठहर्नाले अंशवण्डाको ५ नं. अनुसार लोग्नेको सत्य डगाउने वादीले लोग्ने तर्फको अंश पाउँ भन्ने वादी दावी पुग्न नसक्ने ठहर्छ भन्ने शुरु पर्सा जिल्ला अदालतको फैसला ।

            ८.    म वादी आफ्नो स्वर्गीय पतिको सत्यमा रहेको कुरा सर्जमिन समेतबाट देखि रहेको हुँदा यस्तो अवस्था स्थितिमा मेरो दावी अनुसार अंश हक ठहर गर्नुपर्नेमा कानूनको गलत अर्थ र सवुद प्रमाणको मूल्यांकन विना भएको फैसला त्रुटीपूर्ण हुँदा मेरो शुरु फिराद र वयान समेत उपर विचार गरी शुरु फैसला वदर गरी मेरो दावी अनुसार ठहर हुने हक इन्साफ गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको वादीको पुनरावेदन जिकिर ।

            ९.    यसमा पुनरावेदिका सम्पत्तिया वसन्तको स्वास्नी भन्ने कुरामा विवाद भएन ससुराले माइती पठाइएकोमा पनि सावित तर राजमनसंग दोश्रो विवाह भएको भन्ने कुराको सत्य तथ्य प्रमाण मिसिल संलग्न नभएको र राजमनलाई वुझ्ने प्रयास सम्म नगरी निज सित विवाह भएको भनी ठहर गरी पुनरावेदीकालाई अंशबाट वंचित गर्ने गरेको शुरु जिल्ला अदालतको फैसला त्रुटीपूर्ण हुँदा अ.वं. २०२ नं. अनुसार प्रत्यर्थीहरुलाई झिकाउने भन्ने पू.वे. अदालतको मिति २०५०।६।२१ को आदेश ।

            १०.    यस्मा अस्तित्व स्थापित हुनु अगावैको व्यक्ति राजमन संग पोइल गएकी भनी वादीको अंश दावी नपुग्ने ठहर्‍याएको फैसला प्रमाणको मूल्यांकनको अभावमा भएको देखिंदा शुरु फैसला वदर गरी दिएको छ । अव जो जे वुझ्नु पर्छ वुझी वादी र वसन्तको नाता कायम सम्वन्धमा समेत वोली फैसला गर्नु भनी हाजिर रहेका पक्ष विपक्षलाई तारेख तोकी मिसिल शुरु जिल्ला अदालतमा पठाई दिनुपर्ने ठहर्छ भन्ने समेत पुनरावेदन अदालत हेटौडाको मिति २०५२।३।१ को फैसला ।

            ११.    वादी पोइल गएको गा.वि.स. को सचिवले गरिदिएको कानून वमोजिमको सिफारिशलाई अधिकार विहिन ठानी मान्यता नदिएको त्रुटीपूर्ण छ । अन्य सिफारिश सर्जमिन समेतबाट वादी पोइल गएको प्रमाणित हुँदाहुँदै अंश नपाउने गरी निर्णय गर्न पर्नेमा सो वमोजिम नगरी अ.वं. १८४(क) १८५ नं. तथा अंशवण्डाको ५ नं. विपरीत भएको पू.वे.अ. को फैसला त्रुटीपूर्ण हुँदा सो फैसला वदर गरी शुरु फैसला सदर गरीपाउँ भन्ने समेत यस अदालतमा परेको पुनरावेदन पत्र ।

            १२.   नियम वमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत पुनरावेदनमा पुनरावेदन अदालत हेटौंडाको फैसला मिलेको छ, छैन सो कुराको इन्साफ दिनुपर्ने हुन आयो ।

            १३.   यसमा वादी पोइल गई सकेकोले अंश दिनु नपर्ने भन्ने प्रतिजिकिर भई नाता सम्वन्धमा नै विवाद परेको देखिन्छ । नाता सम्वन्धमा वादी पोइला गई सकेको भन्ने गा.पं. सचिवले गरिदिएको सिफारिश आधिकारिक नहुने र त्यस्तो सिफारिश प्रमाणमा लिई वादी राजमन भन्ने व्यक्तिसंग पोइल गइसकेको मानी वादीले अंश नपाउने गरी शुरुले फैसला गरेको प्रस्तुत मुद्दामा नाता सम्वन्धमा विवाद उठेको पाइन्छ । नाता सम्वन्धमा विवाद उठेपछि सवुद प्रमाण वुझी नाता सम्वन्धको विवाद निरोपण गरी इन्साफ गर्नु पर्नेमा शुरु जिल्ला अदालतले सो वमोजिम निर्णय गरेको देखिएन । तसर्थ प्रमाणहरुको आधारमा नाता एकिन गरी निर्णयमा पुग्न पर्नेमा सो वमोजिम नगरेको शुरुको फैसला वदर गरी अव जो जे वुझ्नु पर्छ वुझी वादी र वसन्तको नाता कायम सम्वन्धमा समेत वोली फैसला गर्नु भनी शुरुमा पठाई दिने गरी गरेको पुनरावेदन अदालत हेटौंडाको इन्साफ मनासिव हुँदा सदर हुने ठहर्छ । पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । मिसिल शुरु पर्सा जिल्ला अदालतमा पठाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.नरेन्द्र बहादुर न्यौपाने

 

इति संवत २०५४ साल कार्तिक २० गते रोज ४ शुभम ।