निर्णय नं. ३५३४ - सम्बन्ध विच्छेद

निर्णय नं. ३५३४ ने.का.प. २०४५     अङ्क ७

 

 

संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री हिरण्येश्वरमान प्रधान

माननीय न्यायाधीश श्री रुद्रबहादुर सिंह

सम्वत् २०४४ सालको फौ.पु.नं. ४३६

फैसला भएको मिति : २०४५।५।२१।३ मा

 

पुनरावेदक/वादी : नेपालगंज नगर पञ्चायत वार्ड नं. ११ बस्ने अखतर अलि अन्सारी

विरुद्ध

विपक्षी/प्रतिवादी : नेपालगञ्ज न.पं., वार्ड नं.८ डि.एस.पी. रोड बस्ने खैरुनिसा अन्सारी

 

मुद्दा : सम्बन्ध विच्छेद

 

(१)                  आफूलाई खान लाउन नदिई निकाला गरेको भन्ने कुरा साँचो भए सोही मौका कानून बमोजिम अंश वा खाना खर्चमा दावी गरी मुद्दा गर्नु पर्ने ।

(प्रकरण नं. १७)

(२)                लोग्नेको मञ्जूरीले नै माइतमा राखेको भन्न सकिने अवस्था नरही २ बीच मनोमालिन्य रहेको समेत देखिन आएको स्थितिमा दावी बमोजिम सम्बन्ध गरी नदिई लोग्ने स्वास्नीको सम्बन्ध कायम राख्नु उचित समेत नदेखिएकोले वादी दावी बमोजिम सम्बन्ध विच्छेद हुने ।

(प्रकरण नं. १७)

 

पुनरावेदक/वादीतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री रतनलाल कनौडिया

 

फैसला

न्या.हिरण्येश्वरमान प्रधान :      मध्यपश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला उपर पुनरावेदनको अनुमति प्रदान भई दर्ता हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य तथा जिकिर यस प्रकार रहेछ ।

२.     विपक्षी र मेरो २०३४ साल आषाढमा विवाह भएको हो । मेरो बाबुआमासंग बराबर झगडा गरी आफ्नो माइतमा गई बस्ने गरेकोमा २०३५।५।३ गते मेरो हकको मोल बिगो रु. ३,२००।– पर्ने बुँदा थान १ समेत लिई माइत गएको आफू पनि फर्की घरमा नआएको र सो गहना समेत फिर्ता नदिएको उल्टो सम्बन्ध विच्छेद गरी छाडिदेउ नत्र तिम्रो नोकरी समेत खतम पारी दिन्छु भन्ने  त्रास समेत दिएको भई २०३९।२।१४ गते मेरो दाजु अकवरअलि अन्सारीलाई कुटपिट समेत गरेकोमा बाँके जिल्ला अदालतमा मुद्दा चली कुटपिट गरेको ठहरी फैसला भएको, २०३८।८।३ गते आफ्नो धार्मिक रीति अनुसार तलाक समेत दिई सकेकोले लोग्ने स्वास्नीको ऐन १।१ अनुसार विपक्ष मेरो मञ्जूर बेगर लगातार ५ वर्षभन्दा बढी समयसम्म छोडी अलग बसेकोले सोही ऐनको १क. अनुसार विपक्षसंग मेरो सम्बन्ध विच्छेद गरिपाउँ भन्ने अख्तरअलि अन्सारीले २०४१।२।२१ मा नेपालगञ्ज नगर पञ्चायतमा दिएको निवेदन ।

३.     निवेदक अख्तरअलि अन्सारी विपक्ष खैरुनिसा भएको सम्बन्ध विच्छेद गरिपाउँ भन्ने सम्बन्धमा यस कार्यालयबाट २०४१।२।२३ मा बोलाउँदा समेत विपक्षी हाजिर हुन नआएकोले सम्बन्ध विच्छेद गरी दिन मनासिब देखिँदा लोग्ने स्वास्नीको १क. नं. अनुसार कारवाही गरिदिन राय साथ सिफारिश गरिएको छ भन्ने नेपालगञ्ज नगर पञ्चायत कार्यालयको मिति २०४१।४।५ को पत्र ।

४.     २०३४।३।२४ गते खैरुनिसासंग विवाह भएको मेरो आमा बाबुसंग झगडा गरी मेरो मञ्जूरी बेगर माइत घरमा गई बस्ने गरेको हाल २०३५ साल भाद्र ३ गते देखि माइत घरमा गई बसी मेरो घरमा नआई मेरो गहना समेत फिर्ता नदिई बसेको र २०३९।२।१५ गते म समेतलाई कुटपिट गर्दा यसै अदालतमा मुद्दा दायर भई फैसला समेत भई सकेकोले गहनाको बिगोतर्फ छुट्टै नालेश गर्ने हुँदा लोग्ने स्वास्नीको २ नं. बमोजिम सम्बन्ध विच्छेद गरिपाउँ भन्ने समेत अख्तरअलि अन्सारीको २०४१।४।७ मा बाँके जिल्ला अदालतमा भएको बयान ।

५.     वादीले मलाई विवाह गर्दा गहना दिएको र घरबाट मनमानी माइत आई बस्ने गरेकी आमाबाबुसंग झगडा गरी रहने भनी लिएको दावी झुठ्ठा हो, हाम्रो मुश्लिम धर्ममा एक पटक तलाक दिई सकेपछि पुनः स्वास्नी बनाउँन भन्न मिल्दैन, तर वादीले २०३८।८।३ गते तलाक दिएको कुरा उल्लेख गर्दै २०४१।४।७ मा यो मुद्दा दायर गरेको हुँदा वादी लेख स्वतः झुठ्ठा छ । संयोगवस म प्रतिवादीले पनि लोग्नेको दुव्यवहारबाट माइत आई बसेको अढाई वर्ष भयो । लोग्ने लिन आएको छैन । साथै नगर पञ्चायतमा विपक्षको निवेदन पर्दा म्याद गुज्रेपछि हाजिर हुँदा हुँदै सम्झौता गराउन इन्कार गरी मौखिक जवाफ दिँदा श्री ५ को जुनाफमा विन्तिपत्र चढाएकी हु.प्र.को पर्वाह गरी वर्षदिन म्याद छँदाछँदै २ महिना भित्रै राय व्यक्त गरी पठाएको हुँदा खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत खैरुनिसाको २०४१।६।२९ मा बाँके जिल्ला अदालतमा परेको प्रतिउत्तर ।

६.     वादी प्रतिवादीको विवाह २०४३।३।२४ मा भएको हो, प्र.घरमा आए देखि दैनिक झगडा भई रहन्थ्यो, वादीको घरबाट प्र.माइत गएको ५,६ वर्ष भई सक्यो वादीले मुस्लिम धर्म अनुसार तलाक दिई बसेका छन् । तलाक दिनु भन्दा पहिले माइत गई सकेकी थिइन । माइत जाँदा घरबाट दिएका गहना कपडा सहित लिई गएकी हुन्, लिनलाई वादी र निजका बाबु आमा गएकोमा आइनन्, २०३९।२।१४ मा प्र.का. बाबु, दाजुहरुले कुटपिट लुटपिट समेत गरेकोमा मुद्दा परी फैसला भएका छन् भन्ने समेत निवेदक वादीका साक्षी असगरअलि अन्सारी, राजअलि कवडिया, लक्ष्मीनारायण कहार, मोविन अहमद अन्सारी, मोहरम अलि जोलाहा समेतको    बकपत्र ।

७.     वादी प्रतिवादीको बीच ७ वर्ष पहिला विवाह भएको हो । दुईजनाको आपसी झगडा भई रहन्थ्यो । जेवरगहना लगाई माइत गएको भन्ने भनाई झुठ्ठा हो, वादीले प्र.खैरुनिसालाई तलाक दिएको कुरा सुनेको हुँ निजको बाबुले वादीको घरमा पुर्‍याउँन लाग्दा पनि राखेका होइनन् भन्ने समेत प्रतिवादीका साक्षी मुन्ना सिद्धिकी र प्र.लाई वादीले तलाक दिएको होइन, गहना लगाएर भागी माइत गएकी भन्ने कुराको दावी झुठ्ठा हो  भन्ने ऐ. का साक्षी अलिजान अन्सारीको बकपत्र ।

८.     वादी प्रतिवादीको बीच सुसम्बन्ध नरही अलग अलग बस्ने गरेका भन्ने कुरा यिनै वादी प्रतिवादी बीच चलेको २०३९ सालको कुटपिट मुद्दाको प्रमाण मिसिल समेतबाट देखिन आएकोले यस्तो अवस्थामा सम्बन्ध कायम राख्नु भन्दा विच्छेद गरिदिनु नै बढी औचित्य र मनासिब देखिँदा निज वादी प्रतिवादी बीचको पति पत्नीको सम्बन्ध विच्छेद हुने ठहर्छ भन्ने समेत बाँके जिल्ला अदालतको फैसला ।

९.     प्रमाणको मूल्यांकन नगरी गरेको शुरु फैसला बदर गरी इन्साफ पाउँ भन्ने समेत खैरुनिसा अन्सारीको भेरी अञ्चल अदालतमा परेको पुनरावेदनपत्र ।

१०.     खाना खर्च दिलाई पाउँ भन्ने मुद्दामा पुनरावेदक खैरुनिसा अन्सारीको फिरादमा विवाह भएको १ वर्ष पछि लोग्नेसँग सम्बन्ध विग्रँदै गएको भन्ने कुरा स्वीकारेकी र निजका साक्षीले माइतै घरमा बसेकी भनी बकपत्र गरेको समेत कारणबाट वादीले लोग्ने स्वास्नीको महलको नं. १ अन्तर्गत सम्बन्ध विच्छेद गर्न सक्ने नै देखिएको, कुटपिट मुद्दाको प्रमाण मिसिलबाट पनि निज लोग्ने स्वास्नीको मनोमालिन्य चरमसीमामा पुगिसकेको प्रमाणित हुन आइरहेको समेत कारणबाट शुरु जिल्ला अदालतले सम्बन्ध विच्छेद हुने ठहर्‍याएको इन्साफ मनासिब छ । पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन भन्ने समेत भेरी अञ्चल अदालतको फैसला ।

११.     भेरी अञ्चल अदालतले सम्बन्ध विच्छेद गरी दिनु मात्र औचित्यपूर्ण र श्रेयस्कर ठहराई गरिदिएको फैसला प्राकृतिक न्याय सिद्धान्त समेत विरुद्ध हुँदा पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने समेत प्र.खैरुनिसा अन्सारीको म.प.क्षे.अ. मा परेको निवेदनमा भेरी अञ्चल अदालतको फैसला कानुनी त्रुटिपूर्ण हुनाले पुनरावेदनको लागि अनुमति प्रदान गरिएको छ भन्ने समेत म.प.क्षे.अ. को आदेश ।

१२.    लोग्नेस्वास्नीको १ नं. को देहाय १ को अवस्था विद्यमान नरहेको हुनाले झगडाको कारणबाट सम्बन्ध विच्छेद गरी दिन न्याययुक्त नदेखिँदा सम्बन्ध विच्छेद हुने ठहर्‍याएको भेरी अञ्चल अदालतको फैसला कानुनी त्रुटिपूर्ण हुनाले सो फैसला शुरु बाँके जिल्ला अदालतको फैसला समेत बदर भई उल्टी हुन्छ । सम्बन्ध विच्छेद गरिपाउँ भन्ने वादी दावा पुग्न सक्दैन भन्ने मध्य पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला ।

१३.    लोग्ने स्वास्नीको महलको १ नं. (१) अनुसारको अवस्था विद्यमान हुँदाहुँदै र प्रतिवादीले माइतमा बसेको कुरा प्रतिउत्तरमा नै स्वीकार गर्दागर्दै निजका साक्षीहरुले ४।५ वर्ष खैरुनिसा माइतीमा बसेको भन्ने बकपत्र गरी दिएकोमा कुनै प्रमाणको मुल्यांकन नै नगरी हचुवा व्याख्या गरी गरेको फैसला त्रुटिपूर्ण हुँदा पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने अख्तर अली अन्सारीको यस अदालतमा पर्न आएको निवेदन ।

१४.    प्रतिवादीको साक्षी अलिजस अन्सारीको बकपत्र हेर्दा जिरह खण्डमा प्रतिवादी खैरुनिसा अन्सारी आफ्नो माइतमा ४।५ सालदेखि बसेकी छन् भनी लेखाई दिएको र प्रतिवादीकै साक्षी मुन्नासिद्धिकीको बकपत्रको जिरह खण्डमा खैरुनिसा ३ साल भन्दा बढी समयदेखि आफ्नो माइतमा गई बसेकी भन्ने लेखाई दिएबाट लोग्नेको मन्जूरी बेगर ३ वर्ष वा सो भन्दा बढी समयदेखि अलग बस्ने स्वास्नी मानिसलाई लोग्नेले सम्बन्ध विच्छेद गर्न सक्ने लोग्नेस्वास्नीको महलको १ नं. को देहाय १ ले स्पष्ट गरेको साक्षीको बकपत्रको मूल्यांकन नै नगरी लोग्नेस्वास्नीको १(१) नं. को अवस्था विद्यमान नरहेको भनी सम्बन्ध विच्छेद नहुने ठहर्‍याएको मध्यपश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसलामा प्रमाण ऐन, २०३१ को दफा ५४ र ऐ. ऐनको दफा १८ समेतको व्याख्या सम्बन्धी त्रुटि भई न्याय प्रशासन सुधार (संशोधन सहित) ऐन, २०३१ को दफा १३(५)(ख) को अवस्था विद्यमान देखिँदा प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदन गर्ने अनुमति दिइएको छ भन्ने यस अदालत संयुक्त इजलासको आदेश ।

१५.    नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी पेश भएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक वादीतर्फबाट उपस्थित विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री रतनलाल कनौडियाको बहस समेत सुनियो ।

१६.     मध्यपश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मनासिब बेमनासिब के रहेछ ? त्यसको निर्णय दिनुपर्ने हुन आयो ।

१७.    यसमा निर्णयतर्फ विचार गर्दा वादी प्रतिवादी दुवै तर्फको व्यहोराबाट घरमा आपसमा मेल नभई झै झगडा भएकै कारणबाट प्रतिवादीले घर छोडी गएको भन्ने देखिन आउँछ । वादीका साक्षीहरुले यस मुद्दामा र यिनै प्रतिवादीले यिनै वादी उपर दिएको खाना खर्च दिलाई पाउँ भन्ने मुद्दामा बकपत्र गर्दा प्रतिवादी करीब ७ वर्ष देखि लोग्नेको घर नआई बाबुको घरमा बसेकी भनी लेखाएको देखिन आएकोमा प्रतिवादीका साक्षीहरुले उक्त दुवै मुद्दामा बकपत्र गर्दा पनि यिनी प्रतिवादी एकजनाले ४।५, एकजनाले २,२½ वर्ष देखि नै माइती घरमा बसी आएकी भनी लेखाएकोबाट प्रतिवादी वादीको घरमा नबसेको भन्ने कुरा पुष्टि हुन आएको छ । जहाँसम्म प्रतिवादीले अफूलाई २,२½ वर्ष अघिदेखि खान लाउँन नदिई निकाला गरेको भन्ने भनाई छ यदि वास्तवमा सो कुरा साँचो भए निजले यिनी वादी उपर सोही मौका कानून बमोजिम अंश वा खाना खर्चमा दावी गरी मुद्दा गर्नुपर्नेमा सो बमोजिम गरेको नदेखिई २०४०।८।२० गते आफ्नो बाबुले लोग्नेको घरमा पुर्‍याउँन जाँदा पनि बस्न नदिएको भनी देखाई वादी तर्फबाट सम्बन्ध विच्छेद गरी पाउँ भनी नगर पञ्चायतमा निवेदन दिई सोबाट प्रतिवादीको नाउँमा म्याद गएपछि नगर पञ्चायतमा हाजिरै हुन नगएबाट पञ्चायतले सम्बन्ध विच्छेद गरिदिने सिफारिशसाथ वादीको निवेदन अदालतमा पठाएपछि मात्र प्रतिवादीकोतर्फबाट खाना खर्च दिलाई पाउँ भनी मुद्दा दिएको देखिन आएको र सो फिरादमा लेखी देखाए बमोजिम प्रतिवादीलाई निजको बाबुले लोग्नेको घर पुर्‍याउँन गएको कुरा कुनै चस्मदिद गवाहबाट समर्थन नभई बकेका साक्षीले भनेको सम्म सुनेको भनी देखाइएकोबाट प्रतिवादीको खाना खर्च दिलाई पाउँ भनी दिएको मुद्दामा देखाएको कुरा पनि साँचो मान्न सकिने अवस्थाको देखिन आउँदैन । जहाँसम्म प्रतिवादी माइतघरमा वादीकै मन्जूरीबाट बसेको हो की भन्नलाई पनि यदि सो कुरा साँचो भए घरको झै झगडा मेटाउन लोग्नेले स्वास्नीलाई माइतमा राखेको मान्नुपर्ने लोग्नेलाई ससुरालीका मानिसले कुटपिट गर्नुपर्ने अवस्था नै नपर्नेमा यिनै वादी लोग्ने ज्वाईले सासु, ससुरा स्वास्नी र निजकी दिदी समेत उपर दिएको मुद्दामा कुटपिट गरेकै ठहरी फैसला भई अन्तिम रुपमा रहेकोबाट लोग्नेको मञ्जूरीले नै माइतमा राखेको भन्न सकिने अवस्था नरही २ घरबीच मनोमालिन्य रहेको समेत देखिन आएकोबाट यस स्थितिमा दावी बमोजिम सम्बन्ध गरी नदिई लोग्ने स्वास्नीको सम्बन्ध कायम राख्नु उचित समेत नदेखिकोले वादी दावी बमोजिम सम्बन्ध विच्छेद हुने ठहर्‍याएको शुरु र अञ्चलको इन्साफ उल्टाएको मध्यपश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ गल्ती ठहर्छ । मिसिल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

न्या.रुद्रबहादुर सिंह

 

इति सम्वत् २०४५ साल भाद्र २१ गते रोज ३ शुभम् ।