निर्णय नं. १५ - डाका
निर्णय नं. १५ ने.का.प. २०१६
डिभिजन बेञ्च
प्रधान न्यायाधीश श्री अनिरूद्रप्रसाद सिंह
न्यायाधीश श्री पशुपतिप्रसाद कोइराला
अ.नं. २०३
अपीलाट : गोकुलबहादुर
विरूद्ध
विपक्षी : पद्मबहादुर
मुद्दा : डाका
(१) अभियोगीले सुराक पत्ता दिने भनी कसैलाई पोलेकोमा–परिस्थिति सबुद प्रमाणबाट सुराक पत्ता दिएको वा वारदातमा साथ दिएको नदेखिएमा–पोलिएकोलाई कसुरदार ठहर्याउन नहुने ।
विशेष अदालतले कसूरदार ठहर्याउँदा सुराक पत्ता बुझी वारदात गराएको भन्ने कुरालाई गोकुलबहादुरले पाडो बाँध्ने ठाउँमा र अड्डेनामा धनमाल गाडेको छ भनी सर्वजीतको बयान मुताविक धनमाल ननिस्की चौकीबाट धनमाल लगेको र वादीले पनि स्वयम चौकी देखाएको हुँ भन्ने लेखेको र सर्वजीत बाहेक अरू कुनै सावितीले पनि सो वारदात भएको समयमा गोकुलबहादुर सो ठाउँमा मौजूद थियो भनी पोल नगरेको र सर्वजीतकै शुरू मौका कागजमा पनि डुंडे (गोकुलबहादुर) घरमा बसी भाग खाने भनी पहिले लेखेको र पछि सोही मौका कागजमा वारदातको समय साथैमा थियो भन्ने लेखेकोबाट पोल गरेको कुरा परस्परमा बाझीएको देखिन आएपछि सर्वजीतको कुरा डुंडेको हकमा साँचो रहेछ भनी मान्न नहुने । जुठे भन्ने स्यालसिंहको पनि शुरू कागज पुलिसमा हुँदा मित डुंडेको भाग रू. ५५। लिई राखेको भन्ने लेखेकोबाट पनि साथैमा भएको भए सो समयमा जूठेले लिई राख्नु पर्ने अवस्थै पर्न सम्भव नहुने र सो वारदात विषयमा डुंडे (गोकुलबहादुर) सँग कुनै किसिमको राय सल्लाह भएको पनि निजको भनाई नभएको र साक्षी सर्जमीनले पनि डुंडे (गोकुलबहादुर) लाई देखे चिन्हे शंका समेत नगरेकोले डुंडे (गोकुलबहादुर) यो वारदातमा सरिक भई डाका गरे गराएको ठहर्दैन ।
(प्रकरण नं. ७)
(२) पोलिएको मानिसले लगाइएको सवै अभियोगमा इन्कार रही केही कुरामा सावित भई कागज गरेको भए पनि–सो सावितीको कागज अभियोगीले भनेबमोजिमको नदेखिई–पुलिसको बेरीतको कागज देखिएमा–सो कागजलाई कायम मान्न नमिल्ने ।
जुठे तामाङ्ग भन्ने मेरो मित पर्ने हो । तर सो घरमा डाका चोरी गर्ने कुरा मलाई केही थाहा थिएन । के को रिस इवीबाट हो सर्वजीत थापा क्षेत्रीले गोकुलबहादुर थापाले भैंसीको पाडा बाँध्ने ठाउँमा र घरको चुल्होको अड्डेनामा गाडेको छ भनी देखाएको हो भनी पोले । मैले सुराक लगाएको र चोरीको मद्दती भई गएको समेत होइन । को को भई डाका गर्न गएका हुन ? मलाई थाहा छैन । मेरो मितले मलाई मेरो भाग भनी मोरू. ५५।– ल्याइदिएका रहेछन । मेरो हातमा नपर्दै मित पकडाउ भई आइसकेकाले मितले मलाई दिन नपाएकासम्म होलान । तर म चोरी गर्न नगए तापनि मेरो भाग मारेका रहेनछन भन्ने गोकुलबहादुरको मौका पुलिस ठाडो कागज भएको देखिन्छ । तर निजकै लेखाईमा पनि इन्कार हुँदै आई मितले ल्याइदिएका रहेछन । मेरो हातमा नपर्दै मित पकडाउ भई आइसकेको भन्ने लेखिएकाले अवस्था विचार गर्दा, मितले ल्याइदिएको कुरा यसले भनेबाट पाएको हुँ नभनेको । गोकुलबहादुरसँग भेट नहुँदै मित जुठे भन्ने स्यालंिसंह पकडाउ परेको भन्ने कुरा निजकै कागजमा भएको देखिनाले निज गोकुलबहादुरलाई थाहा हुने अवस्था पर्न नआउने भएबाट सो पुलिसले गराएको कागज निजले भनेबमोजिम गराएको रहेछ भन्न र निजले गरेको सो कागजलाई कायम मान्न सर्वथा नहुने ।
(प्रकरण नं. ८)
अपीलाट तर्फबाट : श्री हेरम्बरप्रसाद उपाध्याय
फैसला
१. २००८ साल चैत्र १५ गते रात ११ बजेका समयमा मेरा घरमा नाउँ जानेको बाग वीरको छोरो ठूलो कान्छो १ बागवीरको छोरो जमदार भन्ने १ सर्वजीत १ सूरेको छोरो जुठे १ नरबहादुर थापा १ चन्द्रमान तामाङ्ग १ हर्षमान मिजार १ हंसदारे तामाङ्ग १ च्वाँचे तामाङ्गको छोरो माहिलो १ समेत चिन्हेका र अरू ५० जना जति मानिस घरभित्र पसी र घेरा दिने समेत गरी कुटपीट गरी श्री सम्पत्ति सुनचाँदी समेत रू. ३२०००।– जति लगे भन्ने पद्मबहादुरको वारिस छोरा तेजबहादुरको दर्खास्त र सो डाका भएको रात ०८।१२।१५ का दिन रात सुतेको बखत चिन्हेका ४२ जना र अरू नचिन्हेका डाकाको हुल आई लालटेन र खुकुरी समेतका हतियार लिई ढोका चिरी भित्र आई सर्वजीत समेतले डोरीले बाँधी कुटपीट गरी डाका गरी धनमाल लगे । डाका चोरी भएको जम्मा बिगो मोरू २५९५४।– भराई सजाय गरी पाउँ भन्ने समेत वादी पद्मबहादुरको खोलुवा बयान ।
२. ८ साल चैत्र १५ गते म समेतका २२ जवान भई पद्मबहादुरको घर डाका गरी सुनचाँदी नगदी समेतको धनमाल ल्याई बण्डा गरेको र मेरो मित काँहिला थापाको भाग नगदी मोरू. ५५।– समेत मेरो जिम्मा लिई गएको हुँ भन्ने जुठे तामाङ्ग र म समेत भई पदमबहादुरको घर डाका गरेको हुँ भन्ने चन्द्रमान । म समेत भई वादीको घर डाका गरेको हुँ । घरमा बसी भाग खाने डल्ले बाबुसाहेव जुठेको मितको भाग जुठेले र हरिप्रसाद तुल्सीप्रसादको भाग चन्द्रमानले लगेका हुन । डुँडे काँहिलोले भैंसीको पाडा बाँध्ने र अँगेनामा धनमाल छ, त्यहाँ हेरौं र पाइन्छ भन्यो र त्यहाँ हेर्दा पायौं । मेरो भागमा परेको दाखिल गरेको छु भन्ने सर्वजीत थापा । म समेत भई डाका गरेको हुँ भन्ने जीतबहादुर । सनमान, जूठे तामाङ्ग मेरो मित हो । म डाका गर्न गएको छैन । मेरो मितले मलाई मेरो भाग भनी मोरू ५५।– ल्याई दिएका रहेछ । मेरो हात नपर्दै मित पकडाउ भई आइसकेकाले मितले मलाई दिन नपाएकासम्म होलान । तर म चोरी गर्न नगए तापनि मेरो भाग मारेका रहेनछन भन्ने गोकुलबहादुरको र म डाका गर्न गएको छैन । चन्द्रमानले भैंसीको भनी दिएको मो रू. ५५।– दाखिल गरेको छु भन्ने हरिप्रसाद समेतको मौका कागज र बयान हुँदा उक्त सबितीको र अरू प्रतिवादी सवैको इन्कारी बयान ।
३. बुझिएसम्मबाट डाका वारदात भए परेकै सिद्ध हुन आएको र सावितीले मतियार भनी पोले मध्येका माहिलो तामाङ्ग समेत १० जवानका हकमा चोरीको १४ नं. ले मुल्तवी राख्नु पर्ने हुँदा अ.बं. २४१ नं. बमोजिम गर्ने र अरू गोकुलबहादुर समेत र वादीले डाका गर्ने भनी पोलेको शुरू म्याद गुजार्ने जगन्नाथ समेत ९ जवान समेत जवान २७ ले वादीको घरमा बाँधछाँध कुटपीट गरी धनमाल श्री सम्पत्ति डाका गरेको ठहर्ने र अरू प्रतिवादीले डाका गरेको नठहराई दावीबमोजिम २५९५४। को धनमाल डाका भएको कायम गरी बरामद भई आएको कटाई बाँकी दामासाही बिगो डाका ठहरेका मानिसबाट मतलवी रहनेको दामासाही बिगो मुल्तवी राख्ने गरी पद्मबहादुरलाई कुटपीट गरेमा ठूलो खतमा सजाय भएकाले केही गर्नु नपर्ने भनी मुल्तवी राख्नेका हकमा जाहेर गरेका छौ भन्ने समेत विशेष अदालत पश्चिम फाँटको फैसला ।
४. सो इन्साफ चित्त बुझेन भन्ने गोकुलबहादुरको अपील ।
५. यसमा अपीलाट गोकुलबहादुरको नाउँ वादीले शुरू उजुरीमा लेख्न नसकेको । बयान गर्दा मात्र लेखेको । उही गाउँको र वादीको भानिज नाताको भन्ने पनि अपीलाटको लेखाई हुँदा एक गाउँको त्यस्तो नाता सम्बन्धको मानिस डाका गर्न गएको भए जरूर चिन्नु पर्ने र मौकैमा नाम लेख्नु पर्ने, नलेखेको । साविती जुठे भन्ने स्यालसिंहको मौका कागजमा मित काँहिला थापाको भाग रू. ५५। मेरो जिम्मा थियो भन्ने र सर्वजीतको कागजमा डुँडे काँहिलोले भैंसीको पाडो बाँध्ने ठाउँमा र अड्डेनामा समेत धनमाल छ भनेकाले त्यहाँ हेर्दा पायौं भन्ने लेखे पनि डाका गर्न गएको साथी भनी नाउँ लेखेकोमा अपीलाट गोकुलबहादुरको नाउँ नदेखिएको र वादीले बयानमा चौकीमा गाडेको घनमाल डाका गरेको भन्ने लेखाई हुँदा धनमाल रहेको ठाउँ फरक परी कुरा नमिलेको र मित जुठेले मेरो भाग रू. ५५। ल्याएको दिन नपाउँदै पक्राउ भएका र म डाका गर्न नगए पनि भाग मारेका रहेनछन भन्ने कुरामासम्म साविती र डाका गर्न गएको छैन भन्ने इन्कारी नै भई पुलिसमा र फौज्दारीमा समेत बयान गरेको हुँदा अपीलाट गोकुलबहादुर डाकै गर्न गएको भन्ने नदेखिनाले वादी पद्मबहादुरलाई छलफलमा झिकाई आएपछि पेश गर्नु भन्ने ०१५।३।३ को आदेश ।
६. मुल्तवी रहनेका हकमा साधकद्वारा पेश भई प्रधान न्यायालय सिंगलबेञ्चबाट ०१२।१।१३।३ मा निकासा भईसकेको । त्यसतर्फ विचार गरी रहन नपर्ने ।
७. थुनामा रहेका अपीलाट डुँडे काँहिलो भन्ने गोकुलबहादुरलाई जेलबाट झिकाई तारिखमा रहनु भएको वादी पद्मबहादुर कार्कीको वारिस समेत राखी पेश हुन आएको यो मुद्दामा अपीलाट तर्फबाट रहनु भएको वैतानिक विद्वान वकिल प्लीडर हेरम्बप्रसादको बहस समेत सुनी विचार गर्दा, गोकुलबहादुरलाई विशेष अदालतले कसूरदार ठहर्याउँदा सुराक पत्ता बुझी वारदात गराएको भन्ने कुरालाई गोकुलबहादुरले पाडो बाँध्ने ठाउँमा र अड्डेनामा धनमाल गाडेको छ भनी सर्वजीतको बयान मुताविक धनमाल ननिस्की चौकीबाट धनमाल लगेको र वादीले पनि स्वयम् चौकी देखाएको हूँ भन्ने लेखेको र सर्वजीत बाहेक अरू कुनै सावितीले पनि सो वारदात भएको समयमा गोकुलबहादुर सो ठाउँमा मौजुद थियो भनी पोल नगरेको र सार्वजीतकै शुरू मौका कागजमा पनि डुँडे (गोकुलबहादुर) घरमा बसी भाग खाने भनी पहिले लेखेको र पछि सोही मौका कागजमा वारदातको समय साथैमा थियो भन्ने लेखेकोबाट पोल गरेकै कुरा परस्परमा बाझिएको देखिन आएपछि सर्वजीतको कुरा डुँडेको हकमा साँचो रहेछ भनी मान्न नहुने । जुठे भन्ने स्यालसिंहको पनि शुरू कागज पुलिसमा हुँदा मित डुँडेको भाग रू. ५५। लिई राखेको भन्ने लेखेकोबाट पनि साथैमा गएको भए सो समयमा जुठेले लिई राख्नु पर्ने अवस्थै पर्न सम्भव नहुने र सो वारदात विषयमा डुँडे (गोकुलबहादुर) सँग कुनै किसिमको राय सल्लाह भएको पनि निजको भनाई नभएको र साक्षी सरजमिनले पनि डुँडे (गोकुलबहादुर) लाई देखे चिन्हे शंका समेत नगरेकाले डुँडे (गोकुलबहादुर) यो वारदातमा सरिक भई डाका गरे गराएको ठहर्दैन ।
८. जुठे तामाङ्ग भन्ने मेरो मित पर्ने हो । तर सो घरमा डाका चोरी गर्ने कुरा मलाई केही थाहा थिएन । के को रिस इवीबाट हो सर्वजीत थापा क्षेत्रीले गोकुलबहादुर थापाले भैंसीको पाडा बाँध्ने ठाउँमा र घरको चुल्होको अँगेनामा गाडेको छ भनी देखाएको हो भनी पोले । मैले सुराक लगाएको र चोरीको मद्दती भई गएको समेत होइन । को को भई डाका गर्न गएका हुन ? मलाई थाहा छैन । मेरो मितले मलाई मेरो भाग भनी मोरू ५५। ल्याई दिएका रहेछन । मेरो हातमा नपर्दै मित पक्राउ भई आईसकेकाले मितले मलाई दिन नपाएकासम्म होलान । तर म चोरी गर्न नगए तापनि मेरो भाग मारेका रहेनछन भन्ने गोकुलबहादुरको मौका पुलिस ठाडो कागज भएको देखिन्छ । तर निजकै लेखाईमा इन्कारी हुँदै आई मितले ल्याई दिएका रहेछन । मेरो हातमा नपर्दे मित पक्राउ भई आइसकेको भन्ने लेखिएकाले अवस्था विचार गर्दा, मितले ल्याई दिएको कुरा यसले भनेबाट थाहा पाएको हुन भनेको । गोकुलबहादुरसँग भेट नहुँदै मित जूठे भन्ने स्यालसिंह पक्राउ परेको भन्ने कुरा निजकै कागजमा भएको देखिनाले निज गोकुलबहादुरलाई थाहा हुने अवस्था पर्न नआउने भएबाट सो पुलिसले गराएको कागज निजले भनेबमोजिम गराएको रहेछ भन्न र निजले गरेको सो कागजलाई कायम मान्न सर्वथा नहुने भई पुलिसले त्यस्तो बेरीतको कागज गराएको ठहर्ने र फौजदारी अदालतले बयान गराउँद पनि सो मौका कागज सुनाउदा सुनें ठीक छ भनी ३ सवालको जवाफमा र मैले डाका गर्न गएको छैन भन्ने ६ सवालमा, र मैले भाग लिएको छैन । किन मितले त्यसो भने गरेछन ? उनै जानुन । मलाई थाहा छैन । म निर्दोष छु भन्ने समेत ८ सवालको जवाफमा लेखी दिएको भए पछि कुन कुरा साँचो हो ? सो कुरा खुलाई बयान गराउनु पर्ने, नगराई फौजदारी अदालतले गल्ती गरेको र खुलाउनु पर्ने कुरा नखुलाई सोही आधारमा विशेष अदालतले समेत गल्ती गरेको ठहर्छ । थुनामा रहेको गोकुलबहादुरलाई केही दण्डसजाय नलाग्ने हुँदा थुनाबाट छाडी दिनु । अरू तपसीलको कुरामा तपसीलबमोजिम गरी मिसिल बुझाई दिनु ।
तपसील
अपीलाट घा.ई.रानीवारी बस्ने डुँडे काँहिलो भन्ने गोकुलबहादुर थापा क्षेत्री के माथि इन्साफ खण्डमा लेखिएबमोजिम डाका नठहरी सफाई पाएकाले निजलाई विशेष अदालत पश्चिम फाँटका ११।८।११।६ का फैसलाले गर्ने दण्ड कैद बिगो हाल नलाग्ने ठहरेकाले असुल भएको भए फिर्ता, नभए व्यहोरा जनाई लगत काटी दिनु भनी लगत दिनु .......................१
अदालत तहसील फौजदारी फाँटमा लगत दिने १, कैद बर्ष छ ६ दण्ड मोरू. ३७८४०।९५ अदालत तहसील बिगो फाँटमा लगत दिने १
वादी पद्मबहादुर कार्कीले भरी पाउने ठहरेको बिगो मोरू ६८०।४१।२ वादी धा.ई.रानीवारी बस्ने पद्मबहादुर कार्की के गोकुलबहादुर उपर झुठ्ठा पोल गरेमा सजाय गर्नु पर्छ कि भन्नालाई वारदात भए परकै र निजले पोल मध्येका कुनै प्रतिवादी डाका ठहर्न आएका हुँदा चोरीका ५० नं. ले सजाय नलाग्ने भई केही गर्न पर्दैन .....................२
माथि इन्साफ खण्डमा लेखिएबमोजिम डुँडे काँहिलो भन्ने गोकुलबहादुर डाका नठहरी सफाई पाएकाले निजलाई विशेष अदालत पश्चिम फाँटका ११।८।११।६ का फैसलाले डाका ठहराई निजबाट वादीलाई भराई दिने गरेको दामासाही बिगो मोरू. ६८०।४१।२ का हकमा मुल्तवी रहने जवान १० तर्फ पर्न आउने दामासाही बिगो मोरू. ६८०।४१।२ का हकमा मुल्तवी रहने । जवान १० तर्फ पर्न आउने दामासाही बिगो मोरू. १८८।७७।२ मुल्तवीमै रहने भई अरू डाका ठहरेका प्रतिवादीबाट वादीले भरी पाउनेमा डाका ठहरे मध्येका हरिप्रसाद थापा तुलसीप्रसाद थापा जवान २ मरिसकेका र मुद्दा सकार गरेको नदेखिनाले निजहरूतर्फ पर्न पाउने दामासाही बिगो रू. ३७।८० निजहरूको अंश खाने पत्ता लगाई ऐन सवालका म्याद भित्र उजुर गरी मर्नेको अंशबाट भराई लिनु भनी वादीको वारिसलाई सुनाई दिने र सो गोकुलबहादुर थापातर्फको दामासाहीबाट पर्न आउने बिगो डाका ठहरेका देहायका प्रतिवादीबाट देहायबमोजिम भराई पाउँ भनी वादीको दरखास्त परेका बखत भराएका धनको वादीबाट दशौंद लिई प्रतिवादीलाई दण्ड भएकाले केही नलिई भराई दिनु भनी अ.त. बिगो फाँटमा लगत दिनु ............३
धा.ई.केवलपुर दुगती बस्ने स्यालसिंह भन्ने जुठे तामाङ्गबाट मोरू. १८।९१, धा.ई.रानीवारी बस्ने सर्वजीत थापाबाट ऐजन १८।९१, ऐजन बस्ने सनमान तामाङ्गबाट ऐजन १८।९१, ऐजन धैरैरी बस्ने हर्षमान मिजारबाट ऐजन १८।९१, ऐजन मानखु सल्ले बस्ने कुलबहादुर तामाङ्गबाट ऐजन १८।९१, ऐजन भिरपानी मभ्र्ये पहिरे बस्ने सोमप्रसाद उपाध्याय झपारवेतीबाट ऐजन १८।९१, धा.ई.दुगडी गाउँ बस्ने च्वाँचेको छोरा साहिलो भनेको वागबहादुर तामाङ्गबाट १८।९१, ऐजन ऐजन मेघबहादुर तामाङ्गबाट १८।९१, धा.ई.रानीवारी बस्ने ठूले कामीबाट ऐजन १८।९१, धा.ई.मुतेखु बस्ने मूसेघरतीबाट ऐजन १८।९१, ऐजन झाक्रे बस्ने बाबुराम खत्रीबाट ऐजन १८।९१, धा.ई.केवलपुर घर भई हाल देउराली आरू न्वाँरा बस्ने जगन्नाथ अरजेलबाट १८।९१, धा.ई.रानीवारी बस्ने चन्द्रमान तामाङ्गबाट ऐजन १८।९१, ऐजन वस्ने जितबहादुर तामाङ्गबाट ऐजन १८।९१, ऐजन केवलपुर मध्य पोखरी डाडा दुगती बस्ने काले तामाङ्ग भन्ने ठुलो कान्छो भनेको शुक्रबहादुर तामाङ्ग १८।९१ धा.ई.रानीवारी बस्ने गणेशबहादुर राउतबाट ऐजन १८।९१, धा.ई.पैरे बस्ने च्याँटे चेपाउबाट १८।९१, धा.ई.रानीवारी बस्ने लक्ष्मण राउतबाट १८।९१ धा.ई.दुगती घर भई मागरेमा पसल थापी बस्ने च्वाँचे तामाङ्गको छोरा महिलो तामाङ्गबाट ऐजन १८।९१, ऐजन ऐजन बस्ने हसंदारे तामाङ्गबाट १८।९१, धा.ई.दुगती पोखरी डाँडा बस्ने खत्रीको छोरा जेठो खत्रीबाट १८।९१, धा.ई.देउराली कोट थुमका बस्ने कृष्णबहादुर कँवरबाट १८।९१ धा.ई.देउराली कोट थुमका बस्ने कृष्णबहादुर कँवरबाट १८।९१, धा.ई.रानीवारी बस्ने नरबहादुर थापाबाट मोरू. १८।९,
केही उल्टिमा विशेष अदालत पश्चिम फाँटका देहायका मानिसलाई मोरू १ जरीवाना हा.क.१५ नं. बमोजिम हुन्छ देहायका मानिसबाट देहायबमोजिम असुल गर्नु भनी अ.त.फौ.मा लगत दिनु ..............४
चेअरमैन गु.पु.उप्रेन्द्र राज पण्डितज्यू डिल्लीबजार के मोरू ।६०, मे.क.नील ध्वज जंगबहादुर राणा ल.पु.कटुजे के मोरू ।१०
इति सम्वत् २०१५ साल आश्विन ८ गते रोज ४ शुभम् ।