निर्णय नं. १८ - चोर पाल्यो भन्ने डाका
निर्णय नं. १८ ने.का.प. २०१६
डिभिजन बेञ्च
प्रधान न्यायाधीश श्री अनिरूद्रप्रसाद सिंह
न्यायाधीश श्री बल्लभ शम्शेर ज.ब.रा.
फौं.अ.न.५१
अपीलाट : कामेश्वर झा मैथली ब्रम्हण
विरूद्ध
रेस्पोण्डेण्ट : अक्षलाल राउत समेत
मुद्दा : चोर पाल्यो भन्ने डाका
(१) न्याय दिने अधिकारीले अभियुक्तको खिलाफ कागजात बाहेक अरू जरियाबाट केही कुरा सुने बुझेमा–त्यसको प्रमाणिकता ।
जलेश्वर देखि आधा कोश नजिक पर्ने बेला महादेवपट्टी समेत गाउँका बदचलनका वारदात गरी हिंडने भन्ने समेत बुझिएको भन्ने शुरू अमिनीले फैसलामा लेखेको उपरोक्त वाक्यले के देखिन आउँछ भने यस मुद्दामा अमिनी अड्डाका हाकिमले मिसिल कागजात बाहेक अरू कुनै जरियाबाट पनि अभियुक्तको खिलाफ केही कुरा सुन्नु बुझ्नु भएको रहेछ र त्यस्तो किसिमसँग सुने बुझेको कुरालाई किम्बदन्ती अथवा अफवाह भन्न सकिन्छ । किम्बदन्ती अथवा अफवाहलाई प्रमाण सम्झी डाका जस्तो मुद्दामा अभियोग लगाई दोषी करार गरी कारावासको सजाय तोक्नु पूर्णरूपले न्यायशास्त्रको सिद्धान्तको बिपरीत कार्य हो । कदाचित अभियुक्तको घर अमिनी बसेको ठाउँ देखि टाढा भई उक्त हाकिमले मिसिल कागजातका प्रमाण बाहेक अरू कुनै अन्य जरियाबाट केही खबर सुन्न बुझ्न असमर्थ हुनु भएको खण्डमा नमालुम कुन निष्कर्षमा पुग्नु हुन्थ्यो । अतः प्रस्तुत मुद्दामा न्यायकर्ताहरूले अनिस्चित कुराको आधारमा अव्यवस्थित तरिकाले फैसला गर्नु भएको रहेछ ।
(प्रकरण १५)
(२) सावित रहेका मानिसले कसैलाई पोलेमा वादी तथा सरजमिनले समेत शंका नदेखाई अभियुक्तको खिलाफ शंकारहित कसुर प्रमाणित नभएमा–त्यसको प्रमाणिकता साविती हुने नथुनी, लखना, हिमा, केशव, बाहेक कामेश्वर, हरिनन्दन सिंह, देबुवा भन्ने रामदेव सिंह, सुन्दरा मिश्र समेतका हकमा वादी अक्षलाल र अरु सरजमिन समेत कतैबाट डाका वारदातमा सावित भएको नदेखिएको सिर्फ साविती हुने नथुनी, लखना, समेतका मानिसले पोलेको फौज्दारी मुद्दामा अभियुक्तका खिलाफ शंकारहित कसुर प्रमाणित नभएसम्म निजहरूलाई दाषी ठहराउन नहुने कुरा स्पष्ट तथा सर्वमान्य कानूनी सिद्धान्त हो ।
(प्रकरण १६)
(३) हा.क.१२ नं.–एकै मुद्दामा हार्ने झगडीयाहरू मध्ये कुनैको मात्र अपील परी–इन्साफ जाँचिदा सो इन्साफ उल्टिने भई–अपील नदिनेको हकमा समेत उल्टिने भएमा–अपील नगरेको भनी सदर गरी दिनु हुँदैन । अपील नदिनेको हकमा पनि उल्टाई दिनुपर्छ ।
उक्त मानिस मध्ये कामेश्वरको मात्र अपील परी अरू हरिनन्दन सिंह, देबुवा भन्ने रामदेव सिंह, सुन्दरा मिश्र समेतको अपील नपरेकोले विचार गर्नु नपर्ने हो कि भन्नालाई हा.क.१२ मा एकै मुद्दामा हार्ने झगडीया मध्ये कसैको अपील उजुर परेकाबाट जाँचिदा इन्साफ वा सजाय उल्टिने भई सोही ईन्साफ सजाय उल्टाई फैसला गर्दा अपील उजुर नदिने झगडीयाका हकमा समेत ईन्साफ सजाय उल्टिन जाने भयो भने त्यस्तो अपील उजुर परेको छैन भनी सदर गरी दिनु हुँदैन । अपील उजुर नदिनेका हकमा समेत अपील उजुर दिने सरह उल्टाई छिनी दिनु भन्ने लेखिएकोले त्यसमा ऐनले विचार गरी रहनु नपर्ने भएकाले माथि लेखिएका साविती बाहेक इन्कारीमा रहेका कामेश्वर, हरिनन्द सिंह, देबुवा भन्ने रामदेव सिंह, सुन्दरा मिश्र समेतले डाका गरेको ठहर्दैन ।
(प्रकरण १६)
(४) शुरू र अपीलले गरेको इन्साफ उल्टिएमा सजाय हुने । उल्टिमा जलेश्वर अमिनीलाई रू. १।– एक महोत्तरी अपीललाई रू. २ दुई जरिवाना गरिने ।
(प्रकरण १६)
फैसला
१. २००७ साल चैत्र २२ गतेका रातका अन्दाजी ११।१२ बजेका रातमा मलाई समेत कुटपीट गरी जम्मा कं.रू. २२५८। को धनमाल डाका गरी लगेकोले बिगो भराई सजाय गरी पाउँ भन्ने समेत वादी ।
२. हरिनन्दन सिंहले चोर पालेको हो भन्ने समेत राजनारायण सिंहको बयान रहेछ ।
३. लखनालाई हरिनन्दन सिंहले राखेको हो भन्ने समेत जमिदार शंकर सिंहको बयान रहेछ ।
४. हरिनन्दन सिंह, देबुवा, सुन्दरा समेत भई डाका गरेको हुन भन्ने लखनाको बयान रहेछ ।
५. सुन्दरा मिश्र समेत भई डाका गरेको हुन भन्ने समेत केशवरको बयान रहेछ ।
६. देबुवा समेत भई डाका गरेको हुन भन्ने समेत हिमाको बयान रहेछ ।
७. कामेश्वर समेत भई डाका गरेको हुन भन्ने नथुनीको बयान रहेछ ।
८. हामीलाई पक्राउ गर्न जाँदा हरिनन्दन सिंहका घरबाट भाग्न लागेकोमा पक्राउ गरेको इवीबाट पोलेको हो भन्ने समेत रामसेवकको बयान रहेछ ।
९. जमिदार शंकर सिंहले चोट पोलेकोमा उजुर परी जवान १ पक्राउ भएको अरू मेरा घरमा लुकाउन पठाएको हो भन्ने समेत हरिनन्दन सिंहको बयान रहेछ ।
१०. बैशाख ४/५ गतेमा आँपगाछीमा झगडा भएको थियो । सो इवीबाट पोलेको हो भन्ने समेत सुन्दरा मिश्रको बयान रहेछ ।
११. जालसाजीबाट पोलाएको भन्ने कामेश्वर समेतको नालेस परेकोमा नठहरी फैसला भएको र साविती नथुनी, हिमा, केशव, लखना, समेतका हकमा २००८ साल माघ १० गते ठहरी फैसला भएकोले हरिनन्दन सिंह, कामेश्वर, सुन्दरा, देबुवा भन्ने रामदेव सिंह समेतले डाका गरेको ठहराई जलेश्वर अमिनीबाट २००९ साल असार ३२ गते ३ मा फैसला गरेको रहेछ । सुन्दराका हकमा निजको आमा विलटीले चढाएको बिन्तिपत्रमा कामेश्वरको अपील परेको रहेछ भने यिनका हकमा अपील नपरे पनि इन्साफ जाँची ऐन सवालबमोजिम गर्नु भन्ने महोत्तरी अपीलका नाउँमा २००९ साल कार्तिक १७ गतेमा आदेश भएको रहेछ ।
१२. कामेश्वर समेतको अपील परेकोमा शुरूको इन्साफ मनासिव ठहराई महोत्तरी अपीलबाट २००९ साल चैत्र ५ गते रोज ४ मा फैसला भएको रहेछ ।
१३. सिवधर महन्ता समेतको तो.नं. ३८४ का बिन्तिपत्रमा कामेश्वर समेतलाई अमिनी अपीलबाट डाका ठहराई फैसला भएकोमा अपील परी रहेकोले पैसावाल हुँदा उम्कन नपावस भन्ने समेत जवान ९४ को बिन्तीपत्र रहेछ ।
१४. मौकामा उजुरी र सरजमिनले शंका नगरेका दसी बरामद नभएकोमा पनि अन्याय गरी फैसला गरेकोले बदर गरी पाउँ भन्ने समेत कामेश्वरको अपील रहेछ ।
१५. यसमा महोत्तरी अपील उपर कामेश्वरको अपील परी आएकोमा निजलाई सदर जेल अफिसबाट झिकाई राखी बुझ्दा जलेश्वर देखि आधा कोष नजिक पर्ने बेला महादेवपट्टी समेत गाउँका बदचलनका वारदात गरी हिंडने भन्ने समेत बुझिएको भन्ने शुरू अमिनीले फैसलामा लेखेको उपरोक्त वाक्यले के देखिन आउँछ भने यस मुद्दामा अमिनी अड्डाका हाकिमले मिसिल कागजात बाहेक अरू कुनै जरियाबाट पनि अभियुक्तको खिलाफ केही कुरा सुन्नु बुझ्नु भएको रहेछ र त्यस्तो किसिमसँग सुने बुझेको कुरालाई किम्बदन्ती अथवा अफवाह भन्न सकिन्छ । किम्बदन्ती अथवा अफवाहलाई प्रमाण सम्झी डाका जस्तो मुद्दामा अभियोग लगाई दोषी करार गरी काराबासको सजाय तोक्नु पूर्णरूपले न्यायशास्त्रको सिद्धान्तको बिपरीत कार्य हो । कदाचित अभियुक्तको घर अमिनी बसेको ठाउँ देखि टाढा भई उक्त हाकिमले मिसिल कागजातका प्रमाण बाहेक अरू कुनै अन्य जरियाबाट केही खबर सुन्न बुझ्न असमर्थ हुनु भएको खण्डमा नमालुम कुन निष्कर्षमा पुग्नु हुन्थ्यो । अतः प्रस्तुत मुद्दामा न्यायकर्ताहरूले अनिस्चित कुराको आधारमा अव्यवस्थित तरिकाले फैसला गर्नु भएको रहेछ ।
१६. साविती हुने नथुनी, लखना, हिमा, केशव, बाहेक कामेश्वर हरिनन्दन सिंह, देबुवा भन्ने रामदेव सिंह, सुन्दरा मिश्र, समेतका हकमा वादी अक्षलाल र अरू सरजमिन समेत कतैबाट डाका वारदातमा सावित भएको नदेखिएको सिर्फ साविती हुने नथुनी, लखना, समेतका मानिसले पोलेको फौजदारी मुद्दामा अभियुक्तका खिलाफ शंकारहित कसुर प्रमाणित नभएसम्म निजहरूलाई दोषी ठहराउन नहुने कुरा स्पष्ट तथा सर्वमान्य कानूनी सिद्धान्त हो । उक्त मानिस मध्ये कामेश्वरको मात्र अपील परी अरू हरिनन्दन सिंह देबुवा भन्ने रामदेव सिंह, सुन्दरा मिश्र समेतको अपील नपरेकोले विचार गर्न नपर्ने हो कि भन्नालाई हा.क.१२ नं. मा एकै मुद्दामा हार्ने झगडीया मध्ये कसैको अपील उजुर परेकोबाट जाँचिदा इन्साफ वा सजाय उल्टिने भई सोही इन्साफ सजाय उल्टाई फैसला गर्दा अपील उजुर नदिने झगडीयाका हकमा समेत इन्साफ सजाय उल्टिन जाने भयो भने त्यस्तो अपील उजुर परेको छैन भनी सदर गरिदिनु हुँदैन । अपील उजुर नदिनेका हकमा समेत अपील उजुर दिने सरह उल्टाई छिनी दिनु भन्ने लेखिएकोले त्यसमा ऐनले विचार गरी रहनु नपर्ने भएकाले माथि लेखिएका साविती बाहेक इन्कारीमा रहेका कामेश्वर, हरिनन्दन सिंह, देबुवा भन्ने रामदेव सिंह, सुन्दरा मिश्र समेतले डाका गरेको ठहर्दैन । उल्टिमा जलेश्वर अमिनीलाई रू. १ एक महोत्तरी अपीललाई रू. २ दुई जरिवान गरी दुवै अड्डाका हाकिम अशिष्टेन्ट फाँटवाला विचारीको रेकर्ड राख्नु भनी अफिसमा लेखी पठाई तपसीलबमोजिमको दण्ड जरिवानको लगत तहसिलमा दिनु ।
तपसील
देहायका मानिसके जलेश्वर अमिनीका २००९ साल असार ३२ गते रोज ३ का फैसलाले गर्ने गरेको दण्ड कं.रु. ३३८७।ऽ तेत्तिस सय सतासी रूपैयाँ छ आना र कैद बर्ष ६ समेत नलाग्ने हुँदा असुल भए फिर्ता नभए व्यहोरा जनाई लगत काटी दिनु भनी इलाका तहसीललाई लेखी पठाउन कोतवाली अमिनी तहसीललाई पुर्जी गर्ने अ.त.फौ.फाँटमा लगत दिनु ..............१
जि.प्र. मौजे बेलास हरि गाउँमा बस्ने हरिनन्दन सिंह राजपुत १ एक ऐ ऐ बस्ने देबुवा भन्ने रामदेव सिंह राजपु एक १– १ ऐ ऐ महादेव पट्टी बस्ने सिुन्दरा मिश्र ब्राम्हण १ एक
वि.प्र. म.मौजे बेलास हरि गामा बस्ने कामेश्वर झा मैथिल ब्राम्हण के जलेश्वर अमिनीका २००२ साल असार ३२ गत ३ का फैसलाले गर्ने गरेका दण्ड कं.रु. ३३८७। तेतीस सय सतासी ६ आना र कैद बर्ष ६ र महात्तरी अपीलका २००९ साल चैत्र ५ गते रोज ४ का फैसलाले गर्ने गरेका दण्ड कं.रु. ३३८।३।१ र कैद महिना ७।६ सात महिना छ दिन समेत दुवै कलम नलाग्ने भएकाले असुल भए फिर्ता र नभए व्यहोरा जनाई लगत काटी दिनु भने इलाका तहसीललाई पुर्जी गर्न अ.त.फौ.फाँटमा लगत दिनु ........२
देहायका अमिनी अपीलका हाकिम कारिन्दाहरूको माथि इन्साफ खण्डमा लेखिएबमोजिम उल्टिमा हाकिमका नाउँमा कराउनेका १५ नं. ले देहायबमोजिम जरिवाना लाग्छ । असुल गर्नु ..............३
जलेश्वर अमिनीका हाकिम कारिन्दाहरू के असुल गर्ने रू. १ हाकिम ना.सु. गोपालप्रसाद उपाध्याय का.इ. महाबौद्ध के मोहरू ५०पचास पैसा ख.लक्ष्मीप्रसाद राई पूर्व ६ नं चैनपुर इलाकाको मोहरू ३० तीस पैसा वि.गणेश भट्ट वीरगञ्ज के वीस पैसा २० महोत्तरी अपीलका हाकिम कारिन्दाबाट असुल गर्ने मोहरू दुई रूपैया २। हाकिम सुब्बा इन्द्रप्रसाद पाध्या पूर्व २ नं. के साठ्ठी पैसा ६०। वि.दोलकेश्वर पाध्या पू.२ नं. कटजोर के मोहरू चालीसे पैसा ।४०
सो दुवै अड्डाका हाकिम अशिष्टेन्टहरूको रेकर्ड राख्नु भनी अफिसमा लेखी पठाउनु .............. ४
जरिवानाको लगत अ.त.फौं.फाँटमा दिई मिसिल, मिसिल बिभागमा बुझाई दिनु .................. ५
इति सम्वत् २०१४ साल जेष्ठ ९ गते रोज ४ शुभम् ।