निर्णय नं. ६८३१ - लिखत दर्ता वदर दर्ता कायम

निर्णय नं. ६८३१           ने.का.प. २०५६ अङ्क १२

 

संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री गोविन्दबहादुर श्रेष्ठ

माननीय न्यायाधीश श्री भैरवप्रसाद लम्साल

सम्वत २०५३ सालको दे.पु.नं. ... ३७४८

फैसला मितिः २०५६।३।३१।५

 

मुद्दाः लिखत दर्ता वदर दर्ता कायम ।

 

पुनरावेदक

प्रतिवादीः     जि.मोरङ तेतरीया गा.वि.स. वडा न. ७ वस्ने गंगा माझि थारु ।

विरुद्ध

प्रत्यर्थी

वादीः  जिल्ला मोरङ विराटनगर नगरपालिका वडा नं. ४ वस्ने उत्तर कुमारी राउत समेत

 

§  पिता पुर्खाको पालाको चल अचल गैह्र सम्पत्तिको हकमा चलमा सवै र अचलमा आधी सम्म घर व्यवहार चलाउन कसैको मंजुरी लिनु नपर्ने र अचलमा आधी भन्दा वढी भने व्यवहार चलाउनै परे एक्काइस वर्ष नाघेका स्वास्नी छोरा र समेतो मंजुरी लिनु पर्ने व्यवस्था अंशवण्डाको १९ नं. अन्तर्गत पर्छछ । अंश नभएका अंशियारले सगोलको अचल सम्पत्ति वेचविखन गर्दा वा कुनै किसिमले हक छाडी दिंदा ऐनले आफूखुसि गर्न पाउने अरुको मन्जुरी लिनु नपर्नेमा वाहेक अरुमा एका घरका अंशियार सवै साक्षी वसेको वा निजहरुको मन्जुरीको लिखत गरि दिएको भएमात्र पक्का ठहर्छ भन्ने कानूनी व्यवस्था लेनदेन व्यवहारको १० नं. मा व्यवस्था गरिएको छ । प्रस्तुत लेनदेन व्यवहारको १० नं. अन्तर्गतको मुद्दामा मन्जुरी लिनु पर्ने देखिन्छ । प्रस्तुत मुद्दामा पारित लिखतमा घरको मुख्य व्यक्ति साक्षी मात्र वसेको र अन्य अंशियार साक्षी समेत वसेको नदेखिंदा निजहरुको मन्जुरी रहे भएको मान्न नमिल्ने ।

(प्र.नं. १०)

पुनरावेदक प्रतिवादी तर्फबाट: विद्वान अधिवक्ताद्वय श्री हरिहर दाहाल र श्री युवराज भण्डारी

प्रत्यर्थी वादी तर्फबाटः

अवलम्वित नजिरः

 

फैसला

      न्या.गोविन्दबहादुर श्रेष्ठः न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ वमोजिम पुनरावेदन दायर भई पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ् एवं ठहर यस प्रकार छ ।

      २.    विपक्षी संजिव कुमार म उत्तर कुमारीको छोरा गौतम कुमार र संतोष कुमार भाई र संजिव कुमार मनोज कुमार, विनोद कुमार र मधू कुमारका दाजु हुन, सगोलमा छौ । संजिव कुमारले सगोलको तेतरिया गा.पं. वार्ड नं. ७(ख) कि.नं. ८२ को ०-४-० जग्गा रु.२५०००। मा हाम्रो मंजुरी विना गंगा माझिलाई विक्रि गरि दिएका हुनाले हामी फिरादी ६ जना को भागमा पर्ने ०-३-८-९ जग्गाको राजिनामा र दर्ता वदर गरी पाउं भन्ने समेतको मिति २०४६।९।१६ मा उत्तर कुमारी राउत समेतको फिराद पत्र ।

      ३.    राष्ट्र वैंकमा काम गरी स्वआर्जनको कसैको हक नलाग्ने भनी संजिव कुमार र निजका पिताले भनेको हुंदा सो जग्गा राजिनामा गरि लिएको हुं । पैतृक सम्पत्ति पनि छ भनी फिरादीले देखाउन सक्नु भएको छैन । हरिलाल माझि र मेरो जग्गा खिचोला मुद्दा चलिरहेको निजले वादीहरुलाई प्रलोभनमा पारी मुद्दा दिन लगाएका हुंदा वादी दावी झुठ्ठा हो भन्ने समेत व्यहोरोका प्रतिवादी गंगा माझि थारुको मिति २०४७।१।९ को प्रतिउत्तर पत्र ।

      ४.    प्राइवेट अध्ययन गर्न नेपाल राष्ट्र वैंकको परिक्षा दिन र अन्य खर्च गर्न गंगा माझिबाट सयकडा रु.५० का दरले व्याज वुझाउने गरी पैसा सापटी लिएइको र निजको चित्त वुझाउन मानो छुटृी वसेका वावुलाई साक्षी राखी सो जग्गा विक्री गरेको हुं । नोकरीमा भर्ना भएपछि उक्त रुपोय चुक्ता गर्न मासिक तलव घरमा दिंदै आएको छु । मंजुरी वेगर जग्गा विक्री गर्यो भन्ने रिसले म उपर अभियोग लगाएका मात्र हुन भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी संजिव कुमार राउतको प्रतिउत्तर पत्र ।

      ५.    आफूले खरिद गरी लिएको जग्गा विक्री गरेको देखिंदा वादी दावी नपुग्ने भनी मोरंग जिल्ला अदालतबाट मिति २०४९।६।५ मा भएको फैसला ।

      ६.    विपक्षी संजिव कुमार र हामी सगोलका अंशियार भएको र सगोको आर्जनबाट नै उक्त जग्गा खरिद गरी संजिव कुमारको नाममा रहेकोले शुरु इन्साफ वदर गरी पाउं भन्ने सभेत व्यहोराको मिति २०४९।११।१७ मा परहेको संयुक्त पुनरावेदन ।

      ७.    वादीहरु र प्रतिवादी संजिव एका सगोलमा अंशियार भएको देखिंदा वादीहरुको मंजुरी वेगर प्रतिवादी संजिव कुमारले निजको नामको जग्गा प्रतिवादी गंगा माझिलाई राजिनामा लिखत गरेको कार्य मुलुकि ऐन लेनदेदन व्यवहारको १० नं. को परिप्रेक्ष्यमा विचारणीय देखिएकोले छलफलको लागि अ.वं. २०२ नं. वमोजिम विपक्षी झिकाई आएपछि नियमानुसार पेश गर्नु भन्ने मिति २०५२।३।११ गते पु.वे.अ.बाट भएको आदेश ।

      ८.    यसमा विवादको लिखत पास गर्दा प्रतिवादी संजिव कुमारले अंशि मध्येका वावु दुर्गा बहादुरलाई मात्र साक्षी राखी अरु अंशियारको मन्जुरी लिएको नदेखिएको र विवादको जग्गा प्रतिवादी संजिवले अरु अंशिको मन्जुरी नलिई आफूखुसी गर्न पाउने अवस्थाको नदेखिए समेतबाट वाद दावी वमोजिम वादीहरुको हक हिस्सा जति जग्गाको लेखत र सो को आधारमा भएको दर्ता समेत वदर गरी वादीहरुका नाममा दर्ता कायम हुने ठहर्याउनु पर्नेमा वाद दावी नपुनगे ठहर्याएको शुरु मोरङ जिल्ला अदालतको फैसला गल्ती हुंदा उल्टी भई वादी तथा प्रतिवादी संजिव कुमारका वावु दुर्गा बहादुर समेत जम्मा ८ अंशियार देखिंदा लिखतमा उल्लेखित जग्गा मध्ये लिखत गरिदिने प्रतिवादी संजिव कुमार र साक्षी वस्ने दुर्गा बहादुरको २ भाग वाहेक वादीहरुको ६ भाग जग्गाको लिखत र सो को आधारमा भएको दर्ता समेत वदर भई वादीहरुका नाममा दर्ता कायम हुने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोरोको पुनरावेदन अदालनत विराटनगरको फैसला ।

      ९.    वादीहरु र प्रतिवादी संजिव कुमार रजिष्ट्रेशन गरी मानो छुटिृएकोको नदेखिए पनि खति उपति आफ्नो आफ्नो गरी आफ्नो हिस्सा संग मात्र राखी खानु पिउनु गरेको कुरा मिसिलबाट देखिराखेकोले यस्तो अवस्थामा अंशवण्डाको महलको १८ नं. वमोजिम त्यस्तो कमाएको छैन लगाएको ऋण आफ्नो आफ्नो हुने हुंदा सो आभधारमा मेरा दाता संजिव कुमार वादीहरुसंग मानो छुटिृएको अवस्थामा आफै आजन गर्नु भएको विवादको जग्गा मलाई विक्री गरि दिएको निजी आर्जनको जग्गा भएको स्पष्ट देखिएकोमा सो जग्गा संविजकुमारको निजी आर्जनको होइन भनी अंशवण्डाको महलको १९(२) नं. को संकुचित व्याख्या गरी विवादको लिखत र सो आधारमा मेरा नाममा भएको दर्ता समेत वादी दावीको हदसम्मको जग्गा वदर हुने गरी भएको फैसला कानून र न्यायसंगत नहुंदा वदर गरी विवादको सम्पूर्ण लिखत दर्ता सदर गरी पाउं भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादीको यस अदालतमा परेको पुनरावेदन पत्र ।

      १०.    नियम वमोजिमम दैनिक पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावदक तर्फवाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ताद्वय श्री युवराज भण्डारी र हरिहर दाहालले व्यवहार प्रमाणबा६ वादी प्रतिवादीहरु छुटृी भिन्न भई वेगल वसेको पुष्टि भएको स्थितिमा कमाएको धन लगाएको ऋण आ-आफ्नो हुने कानूनी व्यवस्था हुंदा अंशवण्डाको १९(२) को गलत व्याख्या गरी पुनरावेदन अदालतको फैसला वदर गरी लिखत दर्ता समेत कायम गरिनु पर्छ भनी गर्नु भएको वहस समेत सुनि, वादी दावी वमोजिम लिखत र दर्ता समेत वदर हुने ठहराएको पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला मिले नमिलेको के रहेछ भनी निर्णय तर्फ विचार गर्दा यसमा विपक्षी र हामीहरु एका सगालमा छौ विपक्षी संजिव कुमारले तेतरिया गा.पं. वडा नं. ७(ख) कि.नं. ८२ जाको भागमा पर्ने जग्गाको राजिनामा र दर्ता वदर गरी पाउं भन्ने फिराद पत्र र विवादीत जग्गा स्वआर्जनको हो मन्जुरी लिनु पर्ने होइन वादी दावी झुठ्ठा हो भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिउत्तर जिरिक देखिन्छ । यसमा वादी प्रतिवादीहरु अंशियार भएकोमा विवाद छैन लिखत वदर गरि पाउं भनी प्रस्तुत फिराद मिति २०४६।९।१६ मा परेको देखिन्छ भने मिति २०५१।११।१८ मा मुद्दा चल्दा चल्दै सन्तोष कुमारले अंश लिई वुझी लिइ भपाई गरि दिएको र प्रस्तुत लेनदेदन मुद्दामा दावी छोडेृको भन्ने उल्लेखन भएको वा अन्य किसिमबाट अदालत समक्ष जानकारी दिएको समेत देखिदैन । पिता पुर्खाको पालाको चल अचल गैह्र सम्पत्तिको हकमा चलमा सवै र अचलमा आधी सम्म घर व्यवहार चलाउन कसैको मंजुरी लिनु नपर्ने र अचलमा आधी भन्दा वढी भने व्यवहार चलाउनै परे एक्काइस वर्ष नाघेका स्वास्नी छोरा र समेतो मंजुरी लिनु पर्ने व्यवस्था अंशवण्डाको १९ नं. अन्तर्गत पर्छछ । अंश नभउका अंशियारले सगोलको अचल सम्पत्ति वेचविखन गर्दा वा कुनै किसिमले हक छाडी दिंदा ऐनले आफूखुसि गर्न पाउने अरुको मन्जुरी लिनु नपर्नेमा वाहेक अरुमा एका घरका अंशियार सवै साक्षी वसेको वा निजहरुको मन्जुरीको लिखत गरि दिएको भएमात्र पक्का ठहर्छ भन्ने कानूनी व्यवस्था लेनदेन व्यवहारको १० नं. मा व्यवस्था गरिएको छ। प्रस्तुत लेनदेन व्यवहारको १० नं. अन्तर्गतको मुद्दामा मन्जुरी लिनु पर्ने देखिन्छ । प्रस्तुत मुद्दामा पारित लिखतमा घरको मुख्य व्यक्ति साक्षी मात्र वसेको र अन्य अंशियार साक्षी समेत वसेको नदेखिंदा निजहरुको मन्जुरी रहे भएको मान्न मिलेन । तसर्थ वादी दावी वमोजिम मवादी तथा प्रतिवादी संजिव कुमारका वावु दुर्गाबहादुर समेत जम्मा ८ अंशियार देखिंदा लिखतमा उल्लेखित जग्गा मध्ये लिखत गरी दिने प्रतिवादी संजिव कुमार र साक्षी वष्स्ने दुर्गा बहादुरको २ भाग वाहेक वादीहरुको ६ भाग जग्गाको लिखत र दर्ता समेत वदर भई वादीहरुका नाममा दर्ता कायम समेत हुने ठहर्याएको पुनरावेदन अदालत विराटनगरको फैसला मनासिव ठहर्छ । प्रतिवादीको पुनरावेदन जिरिक पुग्न सक्दैन ।

     

उक्त रायमा सहमत छु ।

 

न्या.भैरवप्रसाद लम्साल

 

इति सम्वत २०५६ साल आषाढ ३१ गते रोज ५ शुभम् ............. ।