निर्णय नं. २९६९ - ठेक्काको बाँकी रकम दिलाई पाउँ

निर्णय नं. २९६९   ने.का.प. २०४४ अङ्क १

 

संयुक्त इजलास

 

माननीय न्यायाधीश श्री बब्बरप्रसाद सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

सम्वत् २०४२ सालको दे.पु.नं. ५७५

मुद्दा : ठेक्काको बाँकी रकम दिलाई पाउँ

 

पुनरावेदक/प्रतिवादी:जि.रुपन्देही पजरकटी गा.पं. वार्ड नं.१ घर भै हाल सिद्धार्थनगर पञ्चायत वार्ड नं. ६ लुम्बिनी रोड गल्लामण्डी बस्ने बलिकरण यादव।

ऐ.पजरीकटी गा.पं. वार्ड नं.६ बस्ने पारस नाथ कान्दु बानिया।

    ऐ.ऐ वार्ड नं. ६ बस्ने मगंल अहिर।

विरुद्ध

विपक्षी/वादी: रुपन्देही जिल्ला पञ्चायतका सभापति केशव लम्साल

फैसला भएको मिति : २०४३।१०।८ मा

 

§  वादीले दावी गरेको चौथो किस्ता मध्ये बाँकी रु. १,१३,५५४।२५ मध्ये डिपोजिट राखेको रु. ३२,७७७।– सम्म प.क्षे.अ.ले कट्टा गरी प्रतिवादीले चौथो किस्ता वापत रु. ३४,०००।– दाखिल गरेको प.क्षे.अ.ले कटाएको देखिन नआएको हुँदा वादीले प्रतिवादीबाट उक्त रु. ३४,०००।– कट्टा नगरी सो रकम समेत भराउने ठहर्‍याएको प.क्षे.अ.को निर्णयसंग सहमत हुन नसकिने ।

(प्रकरण नं. ११)

पुनरावेदकतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री मुकुन्द रेग्मी

विपक्षी तर्फबाटःx

उल्लेखित मुद्दाःx

फैसला

न्या.बब्बरप्रसाद सिंह:- पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति २०४२।५।५ को फैसलामा पुनरावेदनको अनुमति प्रदान भई दर्ता हुन आएको प्रस्तुत पुनरावेदनको संक्षिप्त विवरण निम्न प्रकार छ ।

२.  विपक्षी बलीकरण यादवले यस जिल्लाको नगरपञ्चायत क्षेत्र र १६/३६ जो जोगी कुटी तपहा कूलो बाहेक रुपन्देही जिल्ला भरिको सम्पूर्ण नदिनाला र अन्य उपलब्ध हुने सार्वजनिक ठाउँबाट बालु छर्री ढुंगा र बोल्डर निकाल्ने कामको लागि २०३७।४।१ देखि २०३८ साल आषाढ मसान्तसम्म वर्ष १ को लागि ६,५५,५५५।– मा ठेक्का सकार गरी सो ठेक्का सञ्चालन गर्न पट्टा पत्र उठाउनलाई प्रथम किस्ताको रु. १,६३,८८८।७५ दाखिल गरी बाँकी रुपैयाँको दोश्रो किस्तामा क्रमशः १,६३,८८८।७५ का दरले मिति २०३७।७।१ मा तेश्रो किस्ता २०३७।१०।१ गते चौथो किस्ता मिति २०३७।१२।१ गते भित्र दाखिल गर्ने बुझाउने गरी सो किस्ताको रकम वापत विपक्षी पारस नाथ कान्दु बानियाले हक दर्ताको जग्गा विगहा ५–१०–३ र मंगल अहिरले आफ्नो हक दर्ताको घर जग्गा समेत जेथा धन जमानी राखी दिन मञ्जूर भई सोही व्यहोराको कागज समेत गरिदिनु भई निज विपक्ष बलीकरण यादवले २०३७।४।२४ गते पट्टापत्र उठाउनु भई सम्पूर्ण अवधि  सम्म ठेक्का भोगचलन गर्नु भएको छ । ठेक्का सञ्चालन गरी आउँदा दोश्रो किस्ताको रकम रु. १,६३,८८८।७५ आलटाल गरी मिति २०३८।१।२ मा बुझाउनु भएको र सोही दिन चौथो किस्ताको रकम मध्ये रु. ३३३।५० मात्र बुझाउनु भएको बाँकी रकम रु. १,६३,५५५।२५ बुझाउन ल्याउनु भनी ताकेता गर्दा ने.रा.बैं. मा यस जि.पं. सचिवालयको खातामा दाखिल गरेको भौचर अनुसार मिति २०३८।१।१६ गते रु. ४०,०००१। र मिति २०३८।२।६ गते रु. १०,०००।– मात्र बुझाउनु भएको र बाँकी रु. १,१३,५५४।२५ नबुझाएकोले बराबर ताकेता गर्दा पनि नबुझाई ठेक्काको सम्पूर्ण अवधि समाप्त भयो । बलीकरणले गरिदिएको कबूलियत कागज र पारसनाथ समेतले धन जमानी दिन मञ्जूर गरेको कागज अनुसार भए गरेको कबूलियत बमोजिम ठेक्काको चौथो किस्ताको रकम रु. १,१३,५५४।२५ नबुझाएकोले रुपन्देही जिल्ला पञ्चायतलाई क्षति पुग्न गएकोले मिति २०३८।४।२२ गतेको निर्णयले जि.पं. सभापति म केशव लम्सालमा अधिकार प्रत्यायोजन भएकोले विपक्षीहरूबाट जि.पं. लाई बुझाउनु पर्ने ठेक्काको रकम रु. १,१३,५५४।२५ र कोर्ट फी समेत भराई पाउँ भन्ने समेत फिराद दावी ।

३.  प्रतिवादी म बलिकरणले बुझाई सकेको रकम समेत समावेश गरी वादीले विगो कायम गरेको जस्मा म बलिकरणले किस्ता जनाई रु. ३४,०००। मिति ०३८।१।२ मा बुझाई रसीद प्राप्त गरेको साथै जि.पं.ले मलाई ठेक्का सञ्चालन गर्न पट्टापत्र दिएकोमा सो ठेक्कापत्र विपरीत सोही जिल्ला अन्तर्गत पर्ने आनन्द बन गा.पं. भित्रको शाखा कुलेसिहरूको बालु छर्री उक्त आनन्द बन गा.पं. ले टेण्डर आव्हान गरी ओमकार नाथ रौनियारलाई उक्त आर्थिक वर्ष ०३७।०३८ को लागि रु. ३६,०००।– मा दिएको त्यसतर्फ जिल्ला पञ्चायतले कुनै कारवाही गरेन । उक्त रु. ३६,०००।– मा मैले तिर्न पर्ने रकम कट्टा गर्न पर्नेमा गरेको छैन ठेक्का चलाउनको लागि जिल्ला पञ्चायतबाट म बलिकरणलाई २०३७।४।२४ मा माग दावी गर्दा श्रावण १ गते देखिकै गर्न मिल्ने होइन सो २३ दिनको दामासाहीको हिसाबले हुन आउने ठेक्का रकम रु. ४२,०८२।४१ समेत वादी दावी गरेको स्पष्ट छ साथै ठेक्का काम चालु गर्दै जाँदा विदेश भारतको सुनौली छाउनीबाट निकासी गर्न नदिई डेढ महिनासम्म रोकी दिनको रु. ४,०००।– का दरले सो अवधिभित्र जम्मा रु. १,८०,०००। नोक्सानी क्षति भएको कुरा जि.पं. अञ्चलाधीशको कार्यालय परराष्ट्र मन्त्रालय र गृह पञ्चायत मन्त्रालय समेतलाई अवगत भई स्वयं जि.पं. ले समेत महसूस गरी मलाई दिएको च.नं. २०८८ मिति २०३७।८।२३ को बोधार्थपत्रको स्पष्ट गर्दछ । यस हिसाबबाट वादी दावीको रकममा मिन्हा भई अझ मैले नै अरु बाँकी फिर्ता पाउनु पर्दछ । साथै ठेक्का सकार गर्दा म बाट जि.पं.ले लिएको डिपोजिट रु. ३२,७७७।– वादी दावीमा उल्लेख नगरी नकटाई सो समेत दावी गरेको पनि कानून प्रतिकूल छ । साथै चौथो किस्ता मिति २०३७।१२।१ मा नबुझाई करारको शर्त दायित्व पुरा नगरेको भए मुद्दा गर्नु पर्ने कारण सोही मिति २०३७।१२।१ देखि नै उत्पन्न भएको मान्नु पर्ने हुँदा प्रस्तुत मुद्दा हदम्याद नाघी दायर भएकोले अ.बं. १८० नं. ले खारेज गरिपाउँ भन्ने बलीकरण यादवको प्रतिवाद जिकिर । जमानी बस्ने उपर नालेश गर्न सक्ने होइन आसामीबाट असूल उपर हुन नसकेको अवस्थामा मात्र जेथा जमानीबाट श्री ५ को सरकारले असूल उपर गर्नु पर्ने हुन्छ । यो त्यस्तो किसिम र अवस्थाको केश होइन । दावी बमोजिमको रकम दिनु नपर्ने गरी वादी दावी झुठ्ठा ठहर गरिपाउँ भन्ने प्रतिवादी पारसनाथ कान्दु र मंगल अहिर समेतको प्रतिउत्तर जिकिर ।

४.  वादी प्रतिवादीका साक्षीहरूको बकपत्र भई मिसिल सामेल रहेको ।

५.  प्रतिवादीले बुझाएको मिति २०३८।१।२ को र.नं. ९२९० बाट प्र.ले रु. ३४,०००।– बुझाई बुझाउनु  पर्ने रकममा नै समावेश गरेको हो । रसीद सद्दे हो भन्ने वादीले गरेको सनाखत कागज ।

६.  प्रतिवादीबाट दाखिल भएको रसीदको रकम जोड्दा जम्मा ठेक्का रकम रु. ६,५५,५५५।– मध्ये रु. ५,४२,००१।८५ मा दाखिल भई रु. १,१३,५५३।१५ बाँकी देखिन आएको त्यति रकम बाँकी छैन भनी प्रतिवादीबाट प्रतिवाद भएको पनि नदेखिनाले उक्त रकम वादीले प्र.बलिकरणबाट भराई लिन पाउने र निजबाट भरी भराउ हुन नसकेमा जमानी बस्ने प्र.पारसनाथ कान्दु बानिया र प्र.मंगल अहिरबाट जमानीको ६ नं. बमोजिम भराई लिन पाउने ठहर्छ भन्ने समेत शुरु रुपन्देही जिल्ला अदालतबाट मिति २०४०।५।१६।५ मा भएको फैसला ।

७.  शुरु रुपन्देही जिल्ला अदालतबाट भएको फैसलामा चित्त नबुझेकाले सो फैसला उल्टाई न्याय पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको प्र.बलीकरण यादव समेतको पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतमा परेको पुनरावेदन ।

८.  यसमा आनन्द नगर गा.पं. ले ठेक्का दिएको रकम मिन्हा नदिएको र ठेकदारले राखेकोले डिपोजिटको हिसाबमा मिलाएको नदेखिँदा शुरुको इन्साफ फरक पर्ने भएबाट अ.बं. २०२ नं. र क्षे.अ.नि. बमोजिम विपक्षीलाई झिकाई नियम बमोजिम पेश गर्नु भन्ने पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालत डिभिजन बेञ्चको मिति २०४१।११।१४ को आदेश ।

९.  ठेक्काको शर्तमा पहिलो किस्ता शुरुमै बुझाएको दोश्रो किस्ता २०३७।७।१ मा बुझाउने तेश्रो किस्ता २०३७।१०।१ मा बुझाउने चौथो किस्ता २०३७।१२।१ भित्र बुझाउने शर्त रहेको पाइन्छ । प्रतिवादीले २०३८।२।६ मा चौथो किस्ता वापत भनी रु. १०,०००।– दाखिल गरी बाँकी रुपैयाँ यसै महिनाको अन्तिममा बुझाउने छु भन्ने व्यहोराको निवेदन दिएको देखिँदा २०३७।१२।१ लाई नै मुद्दा गर्नु पर्ने कारण परेको मिति मान्न मिलेन करारको अन्तिम अवधिबाट म्यादभित्र प्रस्तुत फिराद परेको देखिँदा हदम्याद नाघेको भन्ने पुनरावेदकको जिकिरसंग सहमत हुन सकिएन। आनन्द गा.पं. ले ओमकारनाथ रौनियारलाई रु. ३६,०००।– मा बालु छर्री निकाल्ने ठेक्का दिएको हुँदा सो कट्टी हुनु पर्ने भन्ने प्रतिवादीको जिकिर देखिन्छ प्रतिवादी बलिकरणसंग भएको ठेक्कामा १६/३६ कै तपाहाको साखा कूला कुलेसिबाट बालु छर्रीको ठेक्का दिएको र सो ठेक्कामा ठेकेदारको तर्फबाट यिनै प्रतिवादी बलीकरण यादवले धितो जमानत समेत दिएको देखिँदा उक्त रु. ३६,०००।– कट्टा गर्न मिल्ने देखिएन । डेढ महिनासम्म भारत निकासी बन्द भएको अवधिमा वादीले आवश्यक सहयोग गरेको कुरा प्रतिवादी स्वयंले उल्लेख गरेको हुँदा सो अवधिको हिसाब गरी रुपैयाँ कट्टी हुनु पर्ने भन्ने पुनरावेदकको जिकिर मिल्दो भएन । प्रतिवादीले ठेक्का सकार गर्दा रु. ३२,७७७।– डिपोजिट राखेको देखिन्छ । उक्त रुपैयाँ प्रतिवादीले फिर्ता लिई सकेको देखिँदैन । यस स्थितिमा ठेकेदारले डिपोजिट राखेको रुपैयाँ निजले वादीलाई तिर्नु पर्ने रकममा कटाउने ठेक्का पट्टामा उल्लेख हुँदैमा कटाउन नमिल्ने भन्ने शुरुको मुद्दा युक्तिसंगत नहुँदा सो संग बेञ्च सहमत हुन सकेन । यसर्थ ठेकेदार बलीकरणले ठेक्का वापत राखेको डिपोजिट रुपैयाँ बाँकी देखिन आएको वादीको लिनु पर्ने रकममा डिपोजिट रहेको रुपैयाँ कटाई बाँकी रकम भराई दिन पर्नेमा सो शुरु फैसलाबाट कटाएको नदेखिँदा डिपोजिट रु. ३२,७७७।– वादी जिल्ला पञ्चायतले लिन पर्ने बाँकी रु. १,१३,५५३।१५ मा कटाई बाँकी रु. ८०,७७६।१५ वादीले भरी पठाउने ठहर्छ भन्ने समेत मिति २०४२।५।५।४ को प.क्षे.अ.को फैसला ।

१०. पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले मिति ०४२।५।५।४ मा गरेको फैसला चित्त बुझेन पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भनी बलीकरण यादव समेतको निवेदन यस अदालतमा परेकोमा निवेदक बलीकरणले दावीको चौथो किस्ता मध्ये बुझाउन पर्ने रकम रु. ३४,०००।– मिति  २०३८।१।२ मा रुपन्देही जि.पं. मा रसीद नं. ९२९० बाट बालु छर्री ढुंगाको चौथो किस्ता वापत भनी बुझाएकोमा सो रकमको बारेमा केही उल्लेख नगरी सो नकटाई पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतबाट भएको फैसलामा प्रमाण ऐन, २०३१ को दफा ५४ को त्रुटि भएको र त्यस्तो त्रुटि सार्वजनिक महत्वको विषयको समेत हुँदा न्या.प्र.सु. ऐन, ०३१ को दफा १३ को उपदफा (५) को खण्ड (ख) बमोजिम पुनरावेदनको अनुमति दिइएको छ भन्ने समेत यस अदालत डिभिजन बेञ्चको मिति ०४२।९।३ को आदेश ।

११.  नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी इजलास समक्ष पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदकतर्फबाट उपस्थित विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री मुकुन्द रेग्मीले गर्नु भएको बहस समेत सुनी प्रत्यर्थी जिल्ला पञ्चायत रुपन्देहीको तर्फबाट उपस्थित वारेश श्यामनारायण मल्लिकलाई समेत रोहवरमा राखी मिसिल अध्ययन गरी इन्साफतर्फ विचार गर्दा वादीले शुरु फिरादमा दावी लिई चौथो किस्ताको रु. १,६३,५५५।५२ मध्ये मिति ०३८।१।१।१६ मा रु. ४०,००१। मिति २०३८।२।६ मा रु. १०,०००। मात्र बुझाउनु भएको र बाँकी रु. १,१३,५५४।२५ नबुझाएकोले प्रतिवादीबाट भराई पाउँ भन्ने वादीको दावी भएकोमा प्रतिवादीले प्रतिउत्तर दिंदा ०३८।१।२ मा रसीद नं. ९२९० बाट चौथो किस्ता वापतको रकम रु. ३४,०००। बुझाएको समेत प्रतिवाद गरेको पाइन्छ । त्यस सम्बन्धमा शुरु जिल्ला अदालत तथा क्षेत्रीय अदालतले केही उल्लेख नगरी निर्णय गरेको पाइन्छ । तसर्थ वादीले दावी गरेको चौथो किस्ता मध्ये बाँकी रु. १,१३,५५४।२५ मध्ये डिपोजिट राखेको रु. ३२,७७७।– सम्म प.क्षे.अ. ले कट्टा गरी प्रतिवादीले चौथो किस्ता वापत रु. ३४,०००।– दाखिल गरेको प.क्षे.अ.ले कटाएको देखिन नआएको हुँदा वादीले प्रतिवादीबाट उक्त रु. ३४,०००। कट्टा नगरी सो रकम समेत भरी पाउने ठहर्‍याएको प.क्षे.अ.को निर्णयसंग सहमत हुन सकिएन । प्रतिवादीले रसीद नं. ९२९० बाट २०३८।१।२ मा वादीलाई बुझाएको रु. ३४,०००। कटाई बाँकी रहन आउने रु. ४६,७७६।२५ वादीले प्रतिवादीबाट भरी पाउने ठहर्छ सो ठहर्नाले प.क्षे.अ.को इन्साफ केही उल्टी हुन्छ तपसीलका कुरामा तपसील बमोजिम गर्नु ।

तपसील

पुनरावेदक प्रतिवादी बलिकरण यादव समेत माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम केही उल्टी भएकोले सजायँ गर्न पर्छ कि भन्नलाई कोर्ट फी रही पुनरावेदन दर्ता भएकोले केही गर्न परेन......१ प्रत्यर्थी वादी जि.पं. रुपेन्देही माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम रु. ४६,७६।२५ पैसा भरी पाउने ठहरेकोले प्रतिवादीको नेपाल सरहदको जेथा देखाई कानूनको म्यादभित्र दर्खास्त परे कानूनको रीत पुर्‍याई भराई दिनु भनी लगत राख्न शुरु जि.अ.मा लेखी पठाउन का.जि.अ.त. मा लगत दिनु.......२ वादी जि.पं. रुपन्देही कै माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम बिगो रु. ४६,७७६।२५ भरी पाउने ठहरेकोले शुरु जि.अ.मा राखेको कोर्ट फी रु. ३,५४१।०७ मध्ये रु. १,८६८।०७ पैसा जफत हुने रु. १,६७३।– र अन्य रु. १४। समेत जम्मा रु. १,६८७। प्र.बलिकरणबाट भरी पाउनेमा प्र.बलिकरणले प.क्षे.अ.मा पुनरावेदन गर्दा धरौट राखेको रु. ३,५५५।०७ बाट पाउनेमा पुनरावेदक प्रतिवादीले प.क्षे.अ.मा पुनरावेदन गर्दा कोर्ट फी रु. ५३३। र सर्वोच्च अदालतमा पुनरावेदन गर्दा राखेको रु. ३७७।८३ समेत जम्मा रु. ९११।०९ पैसामा रु. ५१६।१७ पैसा जफत भई बाँकी रु. ३४९।५२ जि.पं. सचिवालयबाट भरी पाउने हुँदा वादीले भरी पाउने ठहरेको रु. १,६८७।– मा कट्टा गरी रु. १,३३७।४८ जि.पं. सचिवालयले भरी पाउने र बाँकी रु. २,३१७।५९ प्रतिवादी बलिकरणले फिर्ता पाउने हुँदा सो बमोजिम लगत राख्नु भनी प.क्षे.अ.ल.न. शाखामा लेखी पठाउने.....३ प.क्षे.अ.को फैसलाले वादीले प्रतिवादीबाट रु. ८०,७७६।१५ को पाउने ठहर गरेको इन्साफ उल्टी  भएकोले प.क्षे.अ.ले राख्ने गरेको उक्त लगत अब राख्न नपर्ने हुँदा सो लगत कट्टा गरी दिनु भनी प.क्षे.अ.ल.न. शाखामा लेखी पठाउनु..........४ प.क्षे.अ.को इन्साफ केही उल्टी भएकोले मा.न्या. श्री मोहनबहादुर श्रेष्ठ र मा.न्या. श्री मोहनप्रसाद शर्माको उल्टी रेकर्ड राख्नु..........५ नियम बमोजिम गरी मिसिल बुझाइ दिनु......६

 

उक्त रायसंग म सहमत छु ।

 

न्या. गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

 

इतिसम्वत् २०४३ साल माघ ८ गते रोज शुभम् ।

