निर्णय नं. ३१०१ - लिखत बदर गरी रुपैयाँ दिलाई पाउँ ।
निर्णय नं. ३१०१ ने.का.प. २०४४ अङ्क ५
संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्र केशरी वास्तोला
माननीय न्यायाधीश श्री प्रचण्डराज अनिल
सम्वत् २०४२ सालको दे.पु.नं. ६२६
मुद्दा : लिखत बदर गरी रुपैयाँ दिलाई पाउँ ।
पुनरावेदक/वादी: जि.झापा शनिश्चरे गा.पं. वडा नं. ५ बस्ने प्रेम बहादुर बस्नेत ।
विरुद्ध
विपक्षी/प्रतिवादी: झापा कृषि विकास बैंकका प्रबन्धक रामचन्द्र प्रसाद शर्मा ।
नेपाल ट्रेडिङ कन्सर्नका संचालक जि.मोरङ विराटनगर न.पं वडा नं.२१ रानी बस्ने प्रल्हाद राय अग्रवाल ।
फैसला भएको मिति: २०४४।३।१४।१ मा
वादीले मिति ०३४।१२।२० मा कबूलियत गरिए बमोजिम मिति ०३४।१२।२४ मा पावर टिलर राम्रो अवस्थामा रहेको पाएँ भनी मिति ०३५।१।७ मा मोरङ अटो वर्क्स विर्तामोडबाट पावर टिलर बुझी लिएको र मिति ०३५।११।१४ मा पहिलो किस्ता वादीले प्र.लाई बुझाउँदाको अवस्थामा समेत पावर टिलर सेकेण्ड हेण्डको रहेछ भनी वादीले उल्लेख गर्न नसकेको र वादीले कृषि विकास बैंक झापासंग ०३४।१२।२० मा भएको सम्झौता तथा कबूलियत बमोजिम ऋण लिएकोमा सो सम्झौता भएको कुरा वादीले स्वीकार गरेको बदर गर्न सकिने अवस्था नै नदेखिने ।
(प्रकरण नं. १३)
पुनरावेदक, वादीतर्फबाट: विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री लक्ष्मणप्रसाद अर्याल
विपक्षी, प्रतिवादीतर्फबाट: विद्वान अधिवक्ता श्री कोमलप्रकाश घिमिरे,विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कुसुम श्रेष्ठ,विद्वान अधिवक्ता श्री हरिशंकर निरौला
उल्लेखित मुद्दाःX
फैसला
न्या.प्रचण्डराज अनिलः पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ उपर चित्त नबुझी पुनरावेदक वादी प्रेमबहादुर बस्नेतको यस अदालतमा पर्न आएको निवेदनबाट पुनरावेदनको अनुमति प्राप्त भई पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरण यस प्रकार छ ।
२. इंडियन पावर टिलर कृषि औजार, कृषि विकास बैंकबाट ऋण स्वरुप उपलब्ध गर्न माग पत्र पेश गरेकोमा बिक्रेता प्रल्हाद अग्रवालसंग सम्पर्क राखी रु. ३०,२००।– को पावर टिलर खरीद गर्न ऋण स्वीकृत भयो । पावर टिलर विपक्षी प्रल्हादकै मोरङ अटो वर्क्स विर्तामोडको शाखाबाट मैले बुझी लिएकोमा २२ दिनमा पावर टिलर बिग्रिएकोले विर्तामोडको अटो वर्क्समा कृषि विकास बैंकका अधिकृत समेत राखी मिसिनको आकृति जाँच्न लगाउँदा सेकेण्ड हेण्डको जस्तो लाग्यो । मेसिन अहिले नलैजानु भनेकोले नलगी बसेको थिएँ, विपक्षी प्रल्हाद अग्रवालका फर्ममा मेसिनले काम गर्न छाडेकोले पावर टिलर लिनु भन्ने कारवाही आएकोले मलाई कर्जा बुझाउने भनी गराएको कबूलियतनामा बदर गरी मैले बुझाएको रु. ५,०००।– फिर्ता गराई बुझाउन नपर्ने गरिपाउँ भन्ने फिराद ।
३. विपक्षीले ऋण मागपत्रको आधारमा नेपाल ट्रेडिङ कनसर्नबाट माल सामान बुझी लिएको हो आफ्नो खुशीराजीले सामान लगी बैंकले सो को भुक्तानी दिएको र माग बमोजिमको ऋण उपलब्ध गराउने दायित्व बैंकको हो जाँची बुझी लिने काम ऋणीको हो । बैंक उपर लगाइएको गलत दावीबाट मुक्त गरी फिरादीले गरिदिएको कबूलियत रकम बैंकले असूल उपर गरी लिन पाउने निर्णय गरिपाउँ भन्ने कृ.वि.बैंक झापा प्रबन्धक रामचन्द्रप्रसाद शर्माको प्रतिउत्तरपत्र ।
४. विपक्षीलाई तयार सही र चालु हालतको पावर टिलर उपलब्ध गराएको हो । संचालकको अज्ञानताले र तेल मोबिल समेतको खराबीले, हाम्रो मर्मत कार्यको रिपोर्ट दिएको आधारमा, सञ्चालनको गडबढीले सो पावर टिलर बिग्रन गएको हो भन्ने प्रतिवादी प्रल्हादको प्रतिउत्तरपत्र ।
५. वादी दावी जिकिर अनुसार प्रतिवादी मध्ये मोरङ वर्क्स नेपाल ट्रेडिङ कन्सर्नले फिर्ता बुझी लिनु पर्ने अरु दावीमा वादी दावी नपुग्ने समेत ठहर्छ भन्ने मेची अञ्चल अदालत इलामको २०४०।४।२५ को फैसला ।
६. मेची अञ्चल अदालतको इन्साफमा चित्त नबुझी प्रतिवादीतर्फको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतमा पर्न आएको पुनरावेदनपत्र ।
७. मेची अञ्चल अदालतको इन्साफ बदर गरिपाउँ भन्ने प्रेमबहादुर बस्नेतको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतमा पर्न आएको धरौटी पुनरावेदन ।
८. शुरु मेची अञ्चल अदालतको इन्साफ फरक पर्न आउने हुँदा धरौटी पुनरावदेकलाई अ.बं. २०२ नं. बमोजिम झिकाई आएपछि पेश गर्नु भन्ने पू.क्षे.अ.सिंगल बेञ्जको ०४१।५।४ को आदेश ।
९. मिति ०३४।१२।३० को कबूलियत अनुसार वादीले प्रतिवादी बैंकबाट पावर टिलर खरिद गर्न ऋण लिएको कुरालाई वादीले नै स्वीकार गरेको र ०३५।११।१४ को पत्रसाथ वादीले पहिलो किस्ता बैंकलाई समेत बुझाइसकेको र सो पत्रमा वादीले प्रतिवादी ट्रेडिङ कन्सर्नबाट लिएको पावर टिलर सेकेण्ड हेण्ड भन्ने समेत उल्लेख भएको देखिँदैन । कुनै पनि यान्त्रिक उपकरण कुनै कारणवश बिग्रन जानु स्वभाविक नै हुन आउने र सेकेण्ड हेण्ड प्रतिवादीले दिएको भन्ने प्रतित लायकको सबुद वादीबाट आउन नसकेकोले वादी दावा पुग्न सक्ने देखिँदैन । बैंकसंग भएको कबूलियत स्वीकार गरी पहिलो किस्ता समेत बुझाइसकेको देखिनाले सो कबूलियत बदर गरिपाउँ र बुझाएको किस्ता रु. ५,०००।– फिर्ता पाउँ ऋण तिर्न नपर्ने गरिपाउँ भन्ने वादी दावा पुग्न नसक्ने देखिएकोले सो हदसम्मको मेची अञ्चल अदालतको फैसला मनासिब छ । जहाँसम्म वादीबाट प्रतिवादी मध्येको मोरङ अटोवर्क्स नेपाल ट्रेडिङ कनसर्नले पावर टिलर फिर्ता बुझी लिनु पर्ने भन्ने फैसला भएकोछ सो अनुसारको वादी दावा नभएको र पावर टिलर कहाँ कुन स्थानमा को संग छ भन्ने कुरा यस मुद्दाबाट निर्णय दिनु पर्ने निर्णायक प्रश्न समेत नहुनाले वादी दावा प्रतिकूल पावर टिलर बुझी लिनु पर्ने भन्ने ठहर्याएको मेची अञ्चल अदालतको फैसला गल्ती हुनाले सोही हदसम्म बदर भई उल्टी हुन्छ भन्ने पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति ०४२।५।१६।१ को फैसला ।
१०. पू.क्षे.अ.ले गरेको फैसला उपर पुनरावेदक प्रतिवादी प्रेमबहादुर बस्नेतको यस अदालतमा पर्न आएको निवेदनमा पू.क्षे.अ.को निर्णयमा अ.बं. १८४(क), १८५ नं. समेतको त्रुटि देखिन आएकोले न्या.प्र.सु. ऐन, ०३१ को दफा १३(५)(ख) बमोजिम पुनरावेदनको अनुमति दिइएको छ भन्ने यस अदालत डि.बे. को ०४२।१०।५ को आदेश रहेछ ।
११. नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक प्रतिवादीको तर्फबाट विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री लक्ष्मणप्रसाद अर्याल र विपक्षी प्रतिवादी कृषि विकास बैंक झापाको तर्फबाट विद्वान अधिवक्ता श्री कोमल प्रकाश घिमिरे तथा विपक्षी प्रतिवादी प्रल्हादराज अग्रवालको तर्फबाट विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कुसुम श्रेष्ठ र विद्वान अधिवक्ता श्री हरिशंकर निरौलाको बहस समेत सुनियो ।
१२. प्रस्तुत मुद्दामा पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले गरेको इन्साफ मनासिब बेमनासिब के रहेछ निर्णय दिनु परेको छ ।
१३. यसमा निर्णयतर्फ विचार गर्दा प्रेमबहादुर बस्नेतले कृषि विकास बैंकसंग ऋण स्वरुप पावर टिलर लिन मिति ०३४।१२।११ मा ऋण माग पत्र दर्ता गरेको देखिन्छ । रु. ३०,३००।– मा उक्त पावर टिलर ऋण स्वरुप लिनको लागि प्रेमबहादुर बस्नेतले मिति ०३४।१२।२० मा कबूलियत गरी कृषि विकास बैंकलाई कागज गरी दिएको देखिन्छ उक्त पावर टिलरको सम्बन्धमा नेपाल ट्रेडिङ कन्सर्न प्रा.लि. विरानगरले प्रेमबहादुर बस्नेतलाई मिति ०३४।१२।३ मा लेखेको कोटेसन फाराममा Terms and Conditions को २ नं. मा Goods once sold will not be taken back भनी उल्लेख गरेको समेत मिसिल संलग्न देखिन्छ । मिति ०३४।१२।२४ मा वादीले उल्लेखित पावर टिलरको जाँच गर्दा त्यसको अवस्था राम्रो पाएँ त्यसबाट मलाई पूर्ण सन्तुष्टी छ, भनी भुक्तानी रसिद गरिदिएको देखिन्छ । मेरो नाउँमा स्वीकृत ऋण रकमबाट रु. २५,०६९।– (रु. पच्चीस हजार उनान्सत्तरी मात्र) को भुक्तानी गर्न सप्लाएर श्री नेपाल ट्रेडिङ कन्र्सन प्रा.लि. रानी विराटनगरलाई गरिदिन हुन अनुरोध गर्दछु भनी उक्त भुक्तानी रसिद अनुसूची ७ बाट देखिन्छ । यसरी पत्र व्यवहार भई कृषि विकास बैंकको पत्र बमोजिम मोरङ अटो वर्क्स विर्तामोडबाट प्रेमबहादुर बस्नेतले मिति ०३५।१।७ मा पावर टिलर बुझिलिएको र उक्त पावर टिलर बुझिलिई प्रयोगमा केही दिनसम्म ल्याई सकेपछि मिसिन बिग्रिन गई उक्त पावर टिलर मिसिन सेकेण्डहैण्डको भएकोले कृषि विकास बैंकले कृषि ऐन, २०१४ को दफा ३६ को उपदफा १, ३, ४ को कर्तव्य पूरा नगरेको भनी वादी दावी लिएकोमा उक्त ऐनको दफाहरू यसमा लागू हुने होइन किनकी करार ऐन अन्तर्गत वादी र कृषि विकास बैंकको सम्झौता बदर गराई माग्न वादी आएको देखिँदैन । वादी स्वयंले कोटेसन र पावर टिलरको मोडेल र किसिमको विवरण कृषि विकास बैंकमा पेश नगरी मिति ०३४।१२।२४ को पत्रमा समेत उल्लेखित वस्तुको अवस्था राम्रो पाएँ भनी उल्लेख गरेको छँदाछँदै मिति ०३५।१।७ मा प्रेमबहादुर बस्नेतले पावर टिलर कृषि विकास बैंकको पत्रद्वारा मोरङ अटो वर्क्स विर्तामोडबाट बुझिलिएको र मिति ०३५।११।१४ मा समेत वादी प्रेमबहादुर बस्नेतले उक्त पावर टिलर लिएकोमा गरिदिएको कबूलियत बमोजिम पहिलो किस्ता कृषि विकास बैंकलाई चुक्ता गरेको छँदा छँदै उक्त सम्झौता भएको कुरा स्वीकार गरेको बदर गर्न सकिने अवस्थाको पनि देखिन आउँदैन । प्रेमबहादुरको पावर टिलर बिग्रेको सम्बन्धमा नेपाल ट्रेडिङ कन्सर्न प्रा.लि. ले कृषि विकास बैंक भद्रपुरलाई मिति ०३५।५।१८ मा लेखिएको पत्रमा नयाँ इन्जिन सम्म पावर टिलरको फेरिदिनेछौं भन्ने उल्लेख छ साथै बिक्री भएको पावर टिलर फिर्ता लिने नियम छैन तथा हामी पुरानो पावर टिलर बिक्री वितरण गरिरहेको छैनौ, पावर टिलरको नयाँ इन्जीन सम्म दिने हुँदा सो बमोजिम ग्राहक प्रेमबहादुर बस्नेत क्षेत्रीलाई समेत जानकारी गराई दिनु भन्ने उल्लेख भएको र The power tiller should be repaired by us free of charge as a case of goodwill at the earliest possible time भनी मिति ०३६।७।३० मा नेपाल ट्रेडिङ कन्सर्नले प्रेमबहादुर बस्नेतको पावर टिलर सम्बन्धमा कृषि विकास बैंकलाई पत्र व्यवहार गरेको पाइन्छ साथै तपाईले मर्मतको लागि मोरङ अटो वर्क्स विर्तामोडमा छाड्नु भएको कृषि पावर टिलर मर्मत भई सकेकोले पावर टिलर लिन जान हुन अनुरोध छ भनी ऋण अधिकृत कृषि विकास बैंकले प्रेमबहादुर बस्नेतलाई मिति ०३६।१२।१ मा पत्र पठाएको समेत देखिन आएकोले पावर टिलर कहाँ र कुन स्थान र को संग छ भनी पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले भनेकोमा सो पावर टिलर Nepal Trading Concern (P) Ltd. संगै रहेको भन्ने देखिन्छ । वादी प्रेमबहादुर बस्नेतले मिति ०३४।१२।२० मा कबूलियत गरिए बमोजिम मिति ०३४।१२।२४ मा पावर टिलर राम्रो अवस्थामा रहेको पाएँ भनी मिति ०३५।१।७ मा मोरङ अटो वर्क्स विर्तामोडबाट पावर टिलर बुझिलिएको र मिति ०३५।११।१४ मा पहिलो किस्ता वादीले प्र.लाई बुझाउँदाको अवस्थामा समेत पावर टिलर सेकेण्ड हैण्डको रहेछ भनी वादीले उल्लेख गर्न नसकेको र वादीले कृषि विकास बैंक झापासंग ०३४।१२।२० मा भएको सम्झौता तथा कबूलियत बमोजिम ऋण लिएकोमा सो सम्झौता भएको कुरा वादीले स्वीकार गरेको बदर गर्न सकिने अवस्था नै नदेखिँदा पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले वादी दावी पुग्न सक्दैन भनी गरेको इन्साफमा कुनै त्रुटि नदेखिँदा सोही इन्साफ सदर हुने ठहर्छ। नियम बमोजिम गरी मिसिल बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.गजेन्द्र केशरी वास्तोला
इतिसम्वत् २०४४ साल आषाढ १४ गते रोज १ शुभम् ।