निर्णय नं. २००१ - अंश
निर्णय नं. २००१ ने.का.प. २०४१ अङ्क ५
डिभिजन बेञ्च
इजलाश
माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्रबहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री हरिहरलाल राजभण्डारी
सम्वत् २०४० सालको दे.पु.नं. ४०४
मुद्दा : अंश
पुनरावेदक/वादी : जि. सप्तरी कोईलाडी गा.पं. वार्ड नं. ५ बस्ने राजकुमारसिंह राजपूत
विरूद्ध
विपक्षी : ऐ ऐ बस्ने पवनकुमारसिंह राजपुत
ऐ ऐ बस्ने सनत कुमार सिंह राजपुत
फैसला भएको मिति : ०४१।५।२२।६ मा
§ अञ्चल अदालबाट हेरी निर्णय गर्नुपर्ने पुनरावेदन क्षेत्रीय अदालतबाट हेरी निर्णय गरेको अधिकार क्षेत्रात्मक त्रुटि भई मिलेको नदेखिँदा सो क्षेत्रीय अदालतले गरेको निर्णय बदर हुने ।
(प्रकरण नं. ११)
पुनरावेदक वादीतर्फबा : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कुञ्जबिहारीप्रसाद सिंह
विपक्षी तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री कमलनारायण दास
उल्लेखित मुद्दा : x
फैसला
न्या. धनेन्द्रबहादुर सिंह : पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला कानूनी त्रुटिपूर्ण हुँदा पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने निवेदनमा पुनरावदेनको अनुमति दिने सर्वोच्च अदालत डिभिजन बेञ्चबाट आदेश भई पेश हुनआएको प्रस्तुत मुद्दाको तथ्य यस प्रकार छ :
२. विपक्षी जितेन्द्रनारायण सिंहका ३ छोरामा जेठा म वादी राजकुमार सिंह माहिला पवनकुमार सिंह र कान्छा सनतकुमार सिंह हुन् बाबु अति वृद्ध भई पिता पूर्खाको आर्जन प्र.जिम्मा रहेको अंश छुट्याई दिनु भन्दा नमानी बेच्न तरखर गरेको ०३५।१।१ देखि मानु छुट्टी अलग बसी आएको हुँदा तायदाती लिई ४ खण्डको १ खण्ड बण्डा छुट्याई दर्ता चलन समेत चलाई पाउँ भन्ने समेत फिराद ।
३. ०२१ साल आश्विन मसान्त सम्म घरको मुख्य भई वादीले काम गरेको ऐ कार्तिकमा भू.सु.अधिकारी भएपछि खेती पवनले गरी राख्न धरनदाजूले गरेको पैतृक सम्पतिकै सहयोग राख्न धरनबाट रा.बि.न.पं वार्ड नं. ४ मा आफ्नो पत्नी सावित्री नाउँमा १ तले पक्की घर बनाएको छ । घर बण्डा नहोस् भन्ने हेतु हुनाले चलाएको हो वादीलाई छुट्याई दिई ०२८।४।९ मा बण्डा तयार भएको ।१।१। वादीले पाउने भोग गर्दै आएको छ । अंश दिनु पर्ने बाँकी छैन भन्ने समेत संयुक्त प्रतिउत्तर ।
४. बाबु जितेन्द्रनारायण सिंहको समेतका उपर गरेको दावी पुग्न नसक्ने भई प्रतिवादीका उपर झुठ्ठा उजूर गरेको ठहर्छ भन्ने समेत सप्तरी जिल्ला अदालतको ०३७।९।७ को फैसला ।
५. सो फैसलामा चित्त बुझेन भन्ने समेत वादी राजकुमार सिंह राजपूतको पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतमा परेको पुनरावेदन ।
६. जम्मा जग्गा बिगहा ९–८–५
मा वादीले ३ भागको १ भाग अंश पाउने ठहर्छ वादीका श्रीमती सावित्रीदेवीका नाउँमा दर्ता रहेको रा.वि.न.पं.अन्तर्गतको ०–२–० जग्गा र सो जग्गामा बनेको घरमा ३ भागको १ भाग वादीको र प्रतिवादीको २ भाग अंश लाग्ने ठहर्छ । नदीकाटमा परेको जग्गाको सम्बन्धमा उकास भएका बखत माथिकै हिसाबबाट बण्डा हुने भन्ने समेत पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको ०३९।६।११ को फैसला ।
७. सो फैसला कानूनी त्रुटिपूर्ण हुँदा पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने वादीको निवेदन परेकोमा स्त्री अंशधनको ४ र ५ नं. को त्रुटि हुनुको साथै बिगोको हिसाबबाट पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको अधिकारक्षेत्र भित्र नपर्ने मुद्दा हेरे छिनेको त्रुटिपूर्ण भनी पुनरावेदनको अनुमति दिने भन्ने ०४०।५।२९ को स.अ.डिभिजन बेञ्चको आदेश ।
८. पुनरावेदक तर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कुञ्जबिहारीप्रसाद सिंहले बिगोको हिसाबबाट अञ्चल अदालतको कार्य क्षेत्र भित्रको मुद्दा क्षेत्रीय अदालतबाट हेरे छिनेको त्रुटि हुँदा क्षे. अ.को फैसला बदरभागी छ भन्नेसमेत र विपक्षी तर्फबाट रहनुभएका विद्वान अ.श्री कमलनारायण दासले क्षेत्रीय अदालतले गरेको निर्णय मिलेको छ सदर हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस गर्नुभयो ।
९. प्रस्तुत मुद्दामा पूर्वाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मिलेको छ छैन सो कुराको निर्णय दिनु पर्ने हुनआएको छ ।
१०. यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा वादी प्रतिवादीबाट तायदाती दिने भनी सप्तरी जिल्ला अदालतबाट ०३७।३।२४ मा भएको आदेश बमोजिम तायदाती मानिएकोमा वादीबाट तायदाती आएको प्रतिवादीहरूबाट दाखिल गरेको ०३७।४।१९ को तायदाती दर्खास्तबाट जम्मा अंश गर्नुपर्ने श्रीसम्पत्ति ऋण बाहेक रु.३१,८९४। देखिन्छ । त्यसबाट ३ खण्डको १ खण्ड वादीले प्रतिवादीबाट अंश पाउँ भन्ने वादीको दावी छ । सो तायदातीको कूल रकम मध्ये ३ खण्डको १ खण्ड बिगो रु.१०,६३१।३३ हुन्छ । ऋणतर्फ वादीले तिर्नपर्ने भए पनि ३ खण्डको १ खण्ड रु.८,६६६।६६ पर्ने भएबाट त्यस हिसाबबाट ३ खण्डको १ खण्ड जम्मा रु.१०६३१।३३ र ऋण रु.८६६६।६६ बिगोको दावी भन्नु पर्ने हुन्छ । सोही बिगोको हिसाबबाट वादीले कोर्टफी राखेको र शुरू जिल्ला अदालतबाट मिति ०३७।९।७ मा झुठ्ठा उजूर गरेको ठहर्याई निर्णय गरेको मिसिलबाट देखिन्छ ।
११. प्रस्तुत मुद्दा शुरू जिल्ला अदालतबाट निर्णय हुँदाका अवस्थामा रु.५०,०००। भन्दा माथिको बिगो भएको मुद्दामा मात्र क्षेत्रीय अदालतमा पुनरावेदन लाग्ने न्यायप्रशासन सुधार ऐन, २०३१ को दफा १३ को उपदफा (१) को खण्ड क मा व्यवस्था भएको पाइन्छ । प्रस्तुत मुद्दा तायदाती नआएको अंश मुद्दा पनि नभएको र बिगोको हदबाट समेत क्षेत्रीय अदालतमा पुनरावेदन लाग्न सक्ने अवस्थाको मुद्दा देखिँदैन । बिगोको हदबाट प्रस्तुत मुद्दाको पुनरावेदन अञ्चल अदालतबाट हेरी निर्णय हुनु पर्ने देखिन्छ । तसर्थ अञ्चल अदालतबाट हेरी निर्णय हुनु पर्ने पुनरावेदन क्षेत्रीय अदालतबाट हेरी निर्णय गरेको अधिकार क्षेत्रात्मक त्रुटि भई मिलेको नदेखिँदा सो क्षेत्रीय अदालतले गरेको निर्णय बदर हुने ठहर्छ । शुरू जिल्ला अदालत उपर परेको पुनरावेदन हेरी कानूनबमोजिम निर्णय गर्नु भनी उपस्थित पक्षलाई तारेख तोकी मिसिल सगरमाथा अञ्चल अदालत राजविराज बेञ्चमा पठाई दिनु । अरू तपसील बमोजिम गर्र्नु ।
तपसील
पुनरावेदक वादी राजकुमार सिंह के पू.क्षे.अ.का ०२९।६।११ को फैसलाले देहायको जग्गाबाट ३ खण्ड को १ खण्ड जग्गा वादीका नाउँमा दर्ता गर्न सम्बन्धित कार्यालयमा लेखी पठाउने गरी लगत कसिएकोमा सो फैसला बदर भएकोले सो कसिएको लगत बमोजिम गर्नु पर्दैन सो लगत कट्टा गरी दिनु भनी सप्तरी जि. अ.मा लेखी पठाउन का.जि. अ.मा लगत दिनु..............१
प्र.जितेन्द्रनारायण सिंहका नाउँ दर्ताको
जिल्ला पञ्चायत वा.नं. कि.नं. क्षेत्रफल
सप्तरी दिधवा २–क ४३ ०–७–१३
” ” २–क–मा ६१४ ०–०३–३
” ” २–ख–मा ३०६ ०–३–४
” कोइलादी ४– ०–०–१० (घर समेत)
०–१४–१०
प्र.पवनकुमार सिंहका नाउँमा दर्ता रहेको
सप्तरी दिधवा १–क २५० ०–३–७
” ” २–ख ३४ ०–१–५
” ” ३ ७५ ०–५–१७
” मधेपुरा ६ १३२ ०–३–३
” ” ६ १३८ ०–०–७
” रूपनगर ८–क १८९ ०–३–११
” ” ” १९० ०–४–१५
” ” ” १९१ ०–६–२
” ” ” १९७ ०–२–१५
” ” ” १९८ ०–१–०
सप्तरी रूपनगर ८–क १९९ ०–३–१३
” ” ” २०० ०–१६–१७
” ” ” २०२ ०–१–१२
” ” ” २०३ ०–४–५
” ” ” २१० ०–१–१९
” ” ” २१२ ०–१०–१०
” ” ” २१४ ०–१–१९
” ” ” २१५ ०–४–०
” ” ” २१६ ०–२–१५
” ” ” २१७ ०–४–०
” ” ” २१८ ०–२–११
” ” ” २१९ ०–२–९
” ” ” २२९ ०–१–१२
” ” ” २३० ०–५–१२
” ” ८–ख ९८ ०–२–३
” चतौरापडसी ” सा ३३६ ०–२–९ १/२
५–०–५ १/२
प्र.सनतकुमार सिंहका नाउँ दर्ताको
सप्तरी दिधवा १–क १८६ ०–८–१३
” ” ” २५५ ०–४–१६
” ” ४ ५३ ०–१६–३
” ” ४ ६५ ०–११–५
” ” २–ख ५६ ०–१–१
” ” ३ २३ ०–४–१६
२–६–१४
पवनको श्रीमती शान्तिदेवी दर्ताको
” पिप्रापूर्व १ १०० ०–३–९
” ” २ ७५ ०–१०–१०
” ” ३ १ ०–६–३
” ” ३ १५ ०–६–१६
१–६–१६
वादी राजकुमार सिंहकी श्रीमती सावित्रीदेवीका नाउँमा दर्ता रहेको जि. स.रा.वि.न.पं. वार्ड नं. ४ को ज.बि.०–२–० जग्गा र सो जग्गामा बनेको पक्की घर समेतमा वादीको ३ भागको १ भाग र प्रतिवादीहरूको २ भाग अंश लाग्ने ठहरेको अंश छुट्याई चलन चलाई दिने गरी पू.क्षे.अ.को ०३९।६।११ को फैसला बमोजिम लगत कसेकोमा सो फैसला बदर भएकोले सो कसिए बमोजिमको लगत बमोजिम गर्नु पर्दैन सो कसिएको लगत कट्टा गरी दिनु भनी सप्तरी जि. अ.मा लेखी पठाउन का.जि. अ.मा लगत दिनु वादीले फिरादसाथ राखेको कोर्टफी रु.४५। पू.क्षे.अ.का.०३९।६।११ का फैसलाले प्रतिवादीहरूबाट भराउने गरेकोमा सो बमोजिम भरी भराउ गर्नु नपर्ने हुँदा व्यहोरा जनाई लगत काटी दिनु भनी ऐ ऐ...............३
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या. हरिहरलाल राजभण्डारी
इति सम्वत् २०४१ साल भाद्र २२ गते रोज ६ शुभम् ।