निर्णय नं. २७९३ - उत्प्रेषण लगायतको जुन चाहिने उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पुर्जी जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. २७९३    ने.का.प. २०४३  अङ्क ७

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव

माननीय न्यायाधीश श्री महेशरामभक्त माथेमा

सम्वत् २०४२ सालको रिट नं. १३९१

आदेश भएको मिति : २०४३।६।३।६ मा

 

निवेदक : जि.सप्तरी कल्याणपुर गा.पं.वार्ड नं. ९ मदिया मध्ये सियापट्टि बस्ने मुनीखंग खत्वे

विरुद्ध

विपक्षी : ऐ.ऐ.बस्ने मनिखंग खत्वेसमेत

 

विषय : उत्प्रेषण लगायतको जुन चाहिने उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पुर्जी जारी गरिपाउँ

 

(१)   २ नं.र ४ नं.रिट निवेदकको नाउँमा प्रकाशित भएको र प्राप्त गरेको देखिन आएको छैन । रिट निवेदकको निवेदन लेखाइमा पनि २ नं.अनुसूची र ४ नं.जो.अ.नि. लिन नसकेको भन्ने लेख्न सकेको पाइँदैन । यस्तो स्थितिमा निवेदकले पाएको मोहियानी प्रमाणपत्र निवेदककै भन्ने समर्थित हुन नआएको कारण समेतबाट उक्त २ नं.अनुसूची समेतले समर्थित प्रत्यर्थिको मोहियानी हकको जग्गा ठहर्‍याई भू.सु.का.बाट निर्णय भएको,निर्णय हुँदा आवश्यक सबूद प्रमाण बुझी निर्णय भए गरेको देखिएकाले उक्त निर्णयमा कुनै त्रुटि देखिएन ।

(प्रकरण नं. १२)

 

विपक्षीतर्फबाट : विद्वान सहन्यायाधिवक्ता श्री राजकिशोर सिंह विद्वान अधिवक्ता श्री मिथिलेशकुमार सिंह विद्वान अधिवक्ता श्री अवधेशकुमार सिंह

 

आदेश

न्या.जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव : का.जि.काठमाडौं न.पं.डिल्लीबजार बस्ने लोककुमारी राणा दर्ताको जि. सप्तरी कल्याणपुर गा.पं.वार्ड नं. ९(ख) को अं.०–११–१० जग्गा भू.सु.लागू हुनुभन्दा अघिदेखि नै मोहीको हैसियतले कमाई बाली बुझाई आएकोमा भू.सु.मा मोहीको २ नं.अनुसूची भर्नु पर्ने अवस्थामा विरामी भई उपचार गराउन भारत जाँदा २ नं.अनुसूची भर्न नसकी छूट भएको र ४ नं.स्थाई निस्सा समेत प्राप्त गर्न नसके पनि जग्गा पूर्ववत भोगचलन गरी जग्गाधनीलाई बाली बुझाई आएको । हाल सर्भे हुँदा लोककुमारीको छोरा लक्ष्मी विक्रमको नाउँमा नापी भई कि.नं.१२१ को ज.वि.०–११–१३ कायम भएको र म जोताहा मोहीको नाउँमा मोही दर्तासमेत सोही कायम भएको जग्गा मोही दर्ता भएको र सोही आधारमा २०३१।३।१६ मा मोही हकको ३ नं. प्रमाणपत्र समेत पाई जग्गा निर्विवाद कमाई आएको ।

२. उल्लिखित जग्गा म मनीखंगको नाउँबाट सोही बमोजिम मोहियानी हकको ३ नं. प्रमाणपत्र समेत मैले पाउनु पर्नेमा भूलबाट मुनीखंग खत्वेको नाउँमा मोही दर्ता भई प्रमाणपत्र समेत पाएकोले सो भूलसुधार गरी नाम संशोधन गरी प्रमाणपत्र पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको निवेदनसाथ ४ नं.जो.अ. निस्सा र २०४० सालको बाली बुझाएको भर्पाई २०४१ सालको कूत धरौट राखेको धरौटी रसीदको नक्कल साथ विपक्षीको भू.सु.का.मा निवेदन परेको ।

३. मेरो घरमा फेला परे जति गत २०३१, २०३२, २०३५, २०३६, २०३७, २०३८, २०३९, २०४१ समेत सालको कूत बुझाएको भर्पाईहरू साथ मोहियानीको ३ नं. प्रमाण र भएको व्यहोरा साथ भू.सु.का.मा प्रतिवाद गरेकोमा, कार्यालयबाट २ नं.लगत (साजिक पेज नं. ६९१) अनुसूची वादीको नाउँबाट प्रकाशित भएको र विपक्षीको नाउँको २ नं.अनुसूची प्रकाशित भएको नदेखिएको र विपक्षीले ४ नं.पाएको छैन भनी कागज गरी दिएको र सरजमीनमा बहुमतले मनीखंग मोही भएको देखाएको आधारमा वादी दावी बमोजिम हुने गरी मिति २०४२।३।१८ मा गर्नुभएको निर्णय त्रुटिपूर्ण हुँदा उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरी पाउँ भन्ने समेत रिट निवेदक मुनीखंग खत्वेको मिति ०४२।४।१० को रिट निवेदन ।

४. विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ झिकाई आएपछि वा अवस्था नाघेपछि नियम बमोजिम पेश गर्नु भन्ने यस अदालत सिंगलबेञ्चको मिति ०४२।५।२७ को आदेश ।

५. वादी मनीखंगले दावी लिएको जग्गाको २ नं.अनुसूची वादीको नामबाट प्रकाशित भएको र विपक्ष मुनीखंगले २ नं.लगत प्रकाशन गराएको नदेखिएको, सो कुरा विपक्ष स्वयंले ४ नं.प्राप्त गरेको छैन भनी २०४२।३।१८ मा कागज समेत गरी दिएको तथा स्थलगत सरजमीन बुझ्दा वादी मनीखंगले नै जोतिरहेको भनी बहुमत व्यक्तिले किटान समेत गरेको दावी अनुसारको विवादीत जग्गाको मोही वादीको नाममा संशोधन हुने गरी मिति ०४२।३।१८ मा यस कार्यालयले गरेको निर्णय कानुनसंगत हुँदा रिट कर्ताको कानुनी हकमा आघात नपरेकोले प्रस्तुत रिट निवेदन खारेज गरी पाउँ भन्ने समेत प्रत्यर्थी भूमिसुधार कार्यालय सप्तरीको मिति २०४२।६।२५ को लिखितजवाफ ।

६. मैले विवादीत जग्गा ४ नं.जो.अ.नि. समेत प्राप्त गरी आवाद गरी ज.ध.लाई कूत बुझाई आएको छु । सर्वे नापीमा मेरो नाममा दर्ता हुनुपर्नेमा मुनी खत्वेको नाम मोहीमा दर्ता हुनआएको । विपक्षीको र मेरो नाम मिल्दो जुल्दो भएकोले मेरो जोतमा भएको जग्गा आफ्नो नाममा वहाँले दर्ता गराउन सफल भएको थियो । विवादीत जग्गाको, विपक्षीले १ नं.अनुसूची भर्न सक्नु भएको छैन २ नं.प्रकाशित छैन त्यस्तो अवस्थामा भू.सु.ऐन अनुसार मोही हुने पनि प्रश्न उठ्दैन । सरजमीनले पनि मेरै जोतमा भएको कुरा किटान गरेको छ । भू.सु.अ.ज्यूले आफ्नो अधिकार क्षेत्रभित्र रही गर्नुभएको निर्णय बदर हुनुपर्ने होइन, रिट निवेदन खारेज गरी पाउँ भन्ने समेत प्रत्यर्थी मनीखंग खत्वेको मिति २०४२।८।१४ को लिखितजवाफ ।

७. यसमा प्रत्यर्थी कार्यालयतर्फबाट उपस्थित हुनुभएका विद्वान सहन्यायाधिवक्ता श्री राजकिशोर सिंह तथा प्रत्यर्थी मनीखंग खत्वेतर्फबाट उपस्थित हुनुभएको विद्वान अधिवक्ता श्री मिथिलेशकुमार सिंह तथा अवधेशकुमार सिंहले रिट निवेदक स्वयं २ नं. अनुसूची र ४ नं.स्थायी निस्सा समेत नभएको भन्ने कुरामा सावित रहेको रिट निवेदन बाटै देखिन्छ । यस्तो अवस्थामा भूमिसुधार कार्यालयबाट भएको न्यायिक निर्णयमा कुनै त्रुटि नभएको हुँदा विपक्षीको रिट निवेदन खारेज हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नु भयो ।

८. प्रस्तुत मुद्दामा रिट निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी हुनुपर्ने हो वा होइन सो कुराको निर्णय दिनु पर्ने हुनआएको छ ।

९. यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा, विवादीत कि.नं.१२१ को मेरो मोहियानी जोत भोगको जग्गालाई आफ्नो जोत भोगको हो मनीखंगले निजको नाउँबाट मोही दर्ता हुनुपर्ने र सोही बमोजिम मोहियानी हकको ३ नं. प्रमाणपत्र समेत पाउनु पर्नेमा भूलबाट मुनीखंग खत्वेको नाउँमा मोही दर्ता हुनआएको र निज मुनीखंग खत्वेको प्रमाणपत्रमा समेत नाम संशोधन गरी प्रमाणपत्र पाउँ भन्ने प्रत्यर्थी मनीखंगको भू.सु.का.मा निवेदन परेको रहेछ ।

१०. भूमिसुधार कार्यालयले फिरादी मनीखंगको माग बमोजिम निजको नाम समावेश गरी रिट निवेदक मुनीखंगको नाम कट्टा गरी दिने समेत व्यहोराको निर्णय मिति २०४२।९।१८ मा गरेको हुँदा सो बदर गरी पाउँ भन्ने रिट निवेदक मुनीखंगको मुख्य रिट निवेदन जिकिर देखिन्छ ।

११. भूमिसुधार कार्यालय सप्तरीको उक्त मिति २०४२।३।१८ को निर्णय हेर्दा, विवादीत कि.नं.१२१ को ज.वि ०–११–१३ को जग्गाको वादी मनीखंग  खत्वेको नाउँबाट २ नं.अनुसूची प्रकाशित भएको र रिट निवेदक मुनीखंगको नाउँबाट सो प्रकाशित भएको नदेखिएको र स्वयंले ४ नं.जो.अ.नि.पाएको छैन भनी स्वीकार गरेको, स्थलगत सरजमीन बुझ्दा मनीखंग नै विवादीत जग्गाको मोही भएको कारणबाट प्रत्यर्थी मनीखंग खत्वेको नाउँमा ३ नं. प्रमाणपत्र संशोधन गरी दिने ठहर गरेको पाइन्छ ।

१२. यसमा प्रत्यर्थी मनीखंग मोही भई जग्गाको २ नं.अनुसूची प्रकाशित भएको रहेछ । सो बमोजिम विपक्षीले ४ नं.जो.अ.नि. समेत प्राप्त गरेको देखिन आएको छ । केवल ३ नं. मोहियानी हकको प्रमाणपत्र मात्र निवेदकले प्राप्त गरेको देखिन्छ । त्यसरी ३ नं. मोहियानी हक प्रमाणपत्र पाउँदा विवादीत जग्गाको २ नं.अनुसूची र ४ नं.जो.अ.नि. लाई आधार बनाएको पाइन्छ । जबकी उक्त २ नं.र ४ नं.रिट निवेदकको नाउँमा प्रकाशित भएको र प्राप्त गरेको देखिन आएको छैन । रिट निवेदकको निवेदन लेखाइमा पनि २ नं.अनुसूची र ४ नं.जो.अ.नि. लिन नसकेको भन्ने लेख्न सकेको पाइँदैन । यस्तो स्थितिमा निवेदकले पाएको मोहियानी प्रमाणपत्र निवेदककै भन्ने समर्थित हुन नआएको कारण समेतबाट उक्त २ नं.अनुसूची समेतले समर्थित प्रत्यर्थी मनीखंग खत्वेको मोहियानी हकको जग्गा ठहर्‍याई भू.सु.का.बाट निर्णय भएको देखिन्छ । त्यसरी निर्णय हुँदा आवश्यक सबूद प्रमाण बुझी निर्णय भए गरेको देखिएकोले उक्त मिति २०४२।३।१८ को भू.सु.का.को निर्णयमा कुनै त्रुटि देखिएन । अतः रिट निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी गर्न मिलेन । प्रस्तुत रिट निवेदन खारेज हुने ठहर्छ । फायल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

न्या. महेशभक्त माथेमा

 

 

इतिसम्वत् २०४३ साल आश्विन ३ गते रोज ६ शुभम् ।