निर्णय नं. २१७६ - उत्प्रेषण

निर्णय नं. २१७६ ने.का.प. २०४१             अङ्क ११

डिभिजन बेञ्च

इजलाश

माननीय न्यायाधीश श्री सुरेन्द्रप्रसाद सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री महेशरामभक्त माथेमा

सम्वत् २०४१ सालको रिट नं. १९१९

विषय : उत्प्रेषण

निवेदक : जि.महोत्तरी भरतपुर खरे गा.पं. को हाल लक्ष्मीनिया गा.पं. वडा नं. ८ बस्ने खरेबहादुर मुक्तान

विरूद्ध

विपक्षी : मालपोत कार्यालय महोत्तरी

जि. महोत्तरी भरतपुर खारे गा.पं. को हाल लक्ष्मीनीया गा.पं. वडा नं. ८ बस्ने खड्ग बहादुर थापा मगर

आदेश भएको मिति : २०४१।११।१७।५ मा

§  राजीनामा बमोजिमको जग्गा दा.खा. गर्दा नमिले नभिडेकोमा जग्गावालालाई बुझी कुन जग्गा राजीनामा गरी दिएको हो यकीन गरी मात्र दा.खा. गर्ने गरी निर्णय गर्नुपर्ने ।

(प्रकरण नं. ८)

निवेदक तर्फबाट : x  

विपक्षी तर्फबाट : विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री प्रेमबहादुर विष्ट

उल्लेखित मुद्दा : x

आदेश

          न्या. सुरेन्द्रप्रसाद सिंह : विपक्षी कार्यालयको ०४०।५।२४ को निर्णय र सो निर्णय अन्तर्गत भए गरेका गैरकानुनी काम कारवाही उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरिपाउँ भनी नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत पर्न आएको रिट निवेदनमा लिएका जिकिर तथा तथ्य संक्षेपमा निम्न प्रकार छ ।

          २.   खड्गबहादुर थापा मगरले यसै कार्यालयबाट पारित गराई लिएको राजीनामा अनुसार जग्गा दा.खा. गरिपाउँ भनी दिएको निवेदन । शेरबहादुरका नाउँमा रहको राजीनामाको जग्गा मोठको श्रेस्तामा कायम रहेको व्यहोरा मोठ फाँटबाट प्रमाणित हुन आएको र निजको नाउँमा रोक्का छैन भनी रोक्का फाँटबाट समेत प्रमाणित हुन आएको हुँदा शेरबहादुर मुक्तानको नाउँको श्रेस्ता पूर्जाबाट निम्न कित्ता जग्गा खारेज गरी खड्गबहादुरका नाउँमा ज.प.को २ नं. (क) बमोजिम रू. १०। जरिवाना गरी दा.खा. गरी दिने । जग्गा भरतपुर खारे गा.पं. वडा नं. ८(ख) कि.नं. २२, १८७, २०४ को क्षेत्रफल ०–११–१४ भन्ने समेत व्यहोराको ०४०।५।२४ को मालपोत कार्यालय महोत्तरीको पर्चा ।

          ३.   जुन जग्गाबाट राजीनामा गरी लिए दिएको हो होइन मलाई विपक्षी माल का.बाट झिकाई बुझी लिखत कागज मलाई देखाई सुनाई त्यसको परिणाम बताई मलाई प्रतिवाद गर्ने मौका कानुनी सुविधाबाटै बञ्चित गरियो । विपक्षीले आफू वादी भई कि.नं. १५३ को ५–१५–१८ मध्ये दखिन पसिमबाट ०–१५–० हाल सर्भेमा कि.नं. २२।१७२ कायम भएको बिगहा १–२–१३ मध्ये उक्त १५ कठ्ठा जग्गा खरीद गरेको राजीनामा प्रमाण लिएको देखिन्छ भने राजीनामा लिखतमा कि.नं. २२।१७२ को जग्गा उल्लेख गरेको देखिँदैन मोठ श्रेस्ता भिडाउँदा नं. ११५५ गा.पं. भरतपुर खोरे वडा नं. ८(ख) कि.नं. १७२ को १–२–१३ शेरबहादुरको नाउँमा मोठ कायम छ भनी भिडाएको छ भने कि.नं. २२।१८७ लाई काटी कि.नं. २०४ गरी क्षेत्रफल ०–११–१४ जग्गा मेरो हक मेटाउन उजूरमा दावी नै नभएको कुरामा विपक्षी मालपोत का.ले निर्णय गरी मेरो कि.नं. १८७ मा अवच्छिन्न आफ्नो हक भोगको सम्पत्तिको हक मेटाइएको छ । मेरा नाउँमा दर्ता भएको कि.नं. १८७ को जग्गामा विपक्षीको उजूरमा वादी नै नभएको कुरामा विपक्षीको मालपोत कार्यालयले उजूर दावी नै नभएको कुरामा निर्णय गरी मेरो सम्पत्तिको हक अपहरण गरेको छ । विपक्षीको राजीनामामा वडा नं. ८ अन्तर्गतका कि.नं. २२ एवं १७२ तथा १८७ यी कुनै कित्तामा पनि मिल्न भिडिन आउँदैन । त्यसरी एका विषयको लिखत कागजलाई अर्कै विषयमा अर्थको अनर्थ गरी मेरो सम्पत्तिको हक मेटाउन नपाउने सो निर्णय बदरको लागि कानुनमा खास व्यवस्था नभएकोले नेपालको संविधानको धारा ११,१५,१६,७१ अन्तर्गत निवेदन गरेको छु । विपक्षी कार्यालयबाट भएको ०४०।५।२४।६ को निर्णय र सो निर्णय अन्तर्गत भएको गैरकानुनी काम कारवाही सबै बदर गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको रिट निवेदन ।

          ४.   विपक्षीहरूबाट लिखितजवाफ झिकाई पेशगर्नु भन्नेसमेत व्यहोराको सिंगलबेञ्चको आदेश ।

          ५.  यसमा विपक्षी रिऋी रिट निवेदक शेरबहादुर मुक्तानले कार्यालयमा हाजिर भई दिएका निवेदन अनुसार भरतपुर खारे गा.पं. साविक कि.नं. १५३ को सर्भेमा वडा नं. ६(ख) कि.नं. २२ बाट कित्ताकाट भई हाल कि.नं. १७२ को १–२–१३ मध्ये ०–२–० जग्गा महावीरलाल कर्णका नाउँमा दा.खा. गरी दिएमा मञ्जूर छ भनी दिएका निवेदन अनुसार शेरबहादुरको साविक कि.नं. १५३ को सर्भे नापी हुँदा कि.नं. २२ र १७२ भएको हो भनी निज निवेदकले नै स्वीकार गरी सकेको आधारबाट कित्ताकाट गर्न मेन्टेनेन्स नापी शाखामा पठाई कित्ताकाट भई आए अनुसार वडा नं. ८(ख) कि.नं. २२।१७२ बाट कि.का. भई कि.नं. १८७ बाट पनि कि.का. भई हाल कि.नं. २०५ को ०–३–१५ जग्गा फौदमानको नाउँमा कि.नं. २०६ को ०–१–१० जग्गा महावीरलाल कर्णका नाउँमा र कि.नं. २०४ को ०–११–१४ जग्गा खड्गबहादुरका नाउँमा समेत विपक्षी शेरबहादुर मुक्तानको नाउँको श्रेस्ता पूर्जाबाट खारिज गरी निवेदकहरूको नाउँमा दा.खा. गरी दिने समेत मिति ०४०।५।२४ मा निर्णय भएकोले सो कानुनसंगत हुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको मालपोत कार्यालय महोत्तरीको लिखितजवाफ ।

          ६.   मबाट निवेदकले मोल बुझी उक्त जग्गा मेरो नाउँमा राजीनामा रीतपूर्वक गरी रजिष्ट्रेशन दस्तूर बुझी रजिष्ट्रेशन भएको जग्गाको दा.खा. गर्ने अधिकार मालपोत कार्यालयलाई मालपोत ऐन, ०३४ को दफा ८ को उपदफाहरूमा व्यवस्था भई रजिष्ट्रेशन भएको राजीनामा लिखतमा उल्लिखित जग्गाको मोठ र ऋण समेत भिडाई दा.खा. गर्नुपर्ने व्यवस्था भएकोले सो अनुसार उक्त जग्गाको मेरा नाउँमा दा.खा.गर्ने निर्णय भई दा.खा. गर्ने गरी मुलुकी ऐन ज.प.को २(क) अनुसार रू. १०। जरिवाना समेत गर्ने गरी भएको मालपोतको निर्णयमा हुने त्रुटि नभएकोले रिटनिवेदन खारेज गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको खड्गबहादुर थापा मगरको लिखितजवाफ ।

          ७.  कार्यालयतर्फबाट उपस्थित हुनुभएका विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री प्रेमबहादुर विष्टले गर्नु भएको बहस समेत सुनियो । मुख्यतः निवेदकका माग बमोजिमको आदेश जारी गर्न मिल्ने नमिल्ने के रहेछ सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुन आएको छ ।

          ८.   मलाई नबुझी मेरो जग्गाबाट कित्ताकाट गरी दा.खा. गर्ने गरी गरेको निर्णय प्राकृतिक न्याय सिद्धान्तको बिपरीत हुँदा ०४०।५।२४ को निर्णय बदर गरिपाउँ भन्ने समेत रिट निवेदकको माग भएकोले सो बमोजिम गर्न मिल्ने नमिल्ने के हो उक्त मितिको निर्णय हेर्दा प्रत्यर्थीले कि.नं. १५३ को जग्गाबाट २२।१७२ को जग्गा राजीनामा गरी दिएकोमा कि.नं. २२।१७३ को जग्गाबाट दा.खा. गरिपाउँ भनी प्रत्यर्थीले निवेदन दिएकोमा कि.नं. २२।१८७ लाई काटी कि.नं. २०४ को जग्गाबाट दा.खा. गर्ने गरी निर्णय गरेको देखिन्छ । राजीनामा बमोजिमको जग्गा दा.खा. गर्दा नमिले नभिडेकोमा जग्गावालालाई बुझी कुन जग्गा राजीनामा गरिदिएको हो यकीन गरी मात्र दा.खा. गर्ने गरी निर्णय गर्नुपर्नेमा सो बमोजिम नगरेको प्राकृतिक न्याय सिद्धान्त बिपरीत देखिँदा सो निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । यसमा कानुन बमोजिम जो बुझ्नु पर्ने सबूत प्रमाण बुझी कुन जग्गा राजीनामा गरी दिएको हो सो सम्बन्धमा पुनः निर्णय गरी कित्ताकाट गर्नु भनी विपक्षी माल कार्यालय महोत्तरीका नाउँमा परमादेशको आदेश समेत जारी हुने ठहर्छ । निर्णयको प्रतिलिपि महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा पठाई फाइल नियमानुसार गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या. महेशरामभक्त माथेमा

 

इति सम्वत् २०४१ साल फाल्गुण १७ गते रोज ५ शुभम् ।