निर्णय नं. १३२३ - ज्यान

निर्णय नं. १३२३ ने.का.प. २०३७

स्पेशल बेञ्च

सम्माननीय प्रधान न्यायाधीश श्री नयनबहादुर खत्री

माननीय न्यायाधीश श्री हेरम्बराज

माननीय न्यायाधीश श्री त्रैलोक्यराज अर्याल

सम्वत् २०३६ सालको प्रतिवेदन नम्बर ८९

आदेश भएको मिति : २०३७।१।१६।२ मा

निवेदक : शिवनाथ यादव

विरूद्ध

विपक्ष : मुसहरू दासको जाहेरीले वादी श्री ५ को सरकार

मुद्दा : ज्यान चोरी

(१)  अ.बं.१८६ नं. बमोजिम मृत्युदण्ड वा सर्वस्वसहित जन्मकैद वा जन्मकैद लाग्ने ठहरेको मुद्दामा साधकको निकासा भई नआएसम्म त्यस्तो अभियोग नलागेको अरू किसिमका अभियुक्तलाई अदालतबाट लाग्ने ठहरेको सजायभन्दा बढी थुनामा राख्न मिल्दैन अदालतको फैसलाले लाग्ने ठहरेको सजाय भुक्तान भएपछि थुनाबाट छाडी दिनुपर्छ ।

(प्रकरण नं. ५)

आदेश

    १.   निवेदक शिवनाथ यादवको नं. १०२८ को निवेदनमा भएको ०३६।१२।२०।४ को आदेशानुसार सप्तरी जिल्ला अदालतबाट प्रस्तुत गरेको प्रतिवेदन ०३७ सालको द.नं. ८९ मा दर्ता भई पेश हुनआएको प्रतिवेदनको व्यहोरा पेश भयो ।

    २.   यसमा मुसहरू दासको जाहेरीले वादी श्री ५ को सरकार भएको ज्यान चोरी मुद्दामा निवेदक शिवनाथ यादवलाई अभियोग अनुसार ठहर भई ज्यान सम्बन्धीको १७ नं. को देहाय (३) बमोजिम ०३६।१०।१२ मा कैद महीना ।६ तोकी कैद ठेकिएको निज ०३४।११।११ देखि पुर्पक्षमा थुनिएको हुँदा अदालत बाट तोकिएको सजाय भुक्तान भइसकेको देखियो ।

    ३.   अदालती बन्दोबस्तको १८६ नं. बमोजिम मृत्युदण्ड सर्वस्वसहित जन्मकैद वा जन्मकैद हुने ठहराएको मुद्दा र त्यस्तो अपराधको अभियोग लागेकालाई रिहाई दिन पर्ने ठहराएको मुद्दा साधक जाहेर गर्नुपर्नेमा त्यसै मिसिलमा सम्मिलित भएको तर त्यस्तो अभियोग नलागेको अभियुक्त पुर्पक्षको निमित्त थुनामा राखिएकोलाई पनि साधकको अन्तिम निकासा नभएसम्म थुनामा राखेको पाइयो ।

    ४.   अदालती बन्दोबस्तको २१४ नं. मा “साधक जाहेर गर्नुपर्ने मुद्दामा साधक जाहेर गर्दा रिहाई पाउने ठहरिएका अभियुक्तलाई पुर्पक्षको निमित्त थुनामा राखिएको भए साधकको अन्तिम निकासा नभएसम्म सोही बमोजिम र कसूरदार ठहरेकालाई ऐन बमोजिम गरी राख्नुपर्छ,” भन्ने उल्लेख भएबाट “साधक जाहेर गर्नुपर्ने मुद्दामा” भन्ने वाक्यांश रहेकोले सो उपर ऐनले साधक जाहेर गरी निर्णय गराउनुपर्ने हुनआउँछ । निजको हकमा अ.बं.२१४ नं. मा भएको व्यवस्था अनुसार गर्नुपर्ने हुनआउँछ । त्यसै मिसिलमा सम्मिलित भए पनि जसको उपर त्यस्तो अभियोग लागेको छैन । अर्थात् मृत्युदण्ड सर्वस्वसहित जन्मकैद, वा जन्मकैद हुने अभियोगको अतिरिक्त अन्य प्रकारको अभियोग दायर भएको र अदालतबाट निर्णय हुँदा पनि मृत्युदण्ड वा सर्वस्वसहित जन्मकैद वा जन्मकैदको सजाय हुने ठहर नभई सो बाहेक अन्य प्रकारको सजयको ठहर भएको छ भने त्यस्तो अभियुक्तलाई साधक जाहेर गर्नुपर्ने अभियुक्तको श्रेणीमा राखी साधक सदर भई नआएसम्म कैदको सजाय भुक्तान भएपछि थुनामा राखी राख्नु कानुनको खिलाफ हुन्छ ।

    ५.  अ.बं.११९ नं. मा पुर्पक्ष निमित्त थुनामा रहेको व्यक्तिलाई कुनै हालतमा पनि त्यस मुद्दामा उसले गरेको कसूर ठहर्दा हुने सजायभन्दा बढी सजाय हुने गरी थुनामा राख्नु हुँदैन भन्ने उल्लेख भएकोमा “कुनै हालतमा पनि” भन्ने वाक्यांश रहेकोले अ.बं.१८६ नं. बमोजिम मृत्युदण्ड वा सर्वस्वसहित जन्मकैद वा जन्मकैद लाग्ने ठहरेको मुद्दामा साधकको निकासा भई नआएसम्म त्यस्तो अभियोग नलागेको अरू किसिमका अभियुक्तलाई अदालतबाट लाग्ने ठहरेको सजाय भन्दा बढी थुनामा राख्न मिल्दैन अदालतको फैसलाले लाग्ने ठहरेको सजाय भुक्तान भएपछि थुनाबाट छाडी दिनुपर्छ यसमा सबै अदालतले ध्यान दिनुपर्ने कुरा हो ।

    ६.   तसर्थ निवेदक शिवनाथ यादवलाई थुनामा राख्नु पर्दैन थुनाबाट छोडी दिनु भनी यो प्रतिवेदन सप्तरी जिल्ला अदालतमा पठाइदिनु ।

 

न्यायाधीश न्यायाधीश प्रधान न्यायाधीश

 

इति सम्वत् २०३७ साल बैशाख १६ गते रोज २ शुभम् ।