निर्णय नं. १३४६ - उत्प्रेषण लगायत उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पूर्जि जारी गरिपाउं
निर्णय नं. १३४६ ने.का.प. २०३७
डिभिजन बेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री सरदार ईश्वरीराज मिश्र
माननीय न्यायाधीश श्री विश्वनाथ उपाध्याय
सम्वत् २०३४ सालको रिट नम्बर १६६५
आदेश भएको मिति : ०३५।९।१३।५ मा
निवेदक : सि.पा.जि.सिं.पा.पोखरे गा.पं.वडा नं. ७ पोखरे बस्ने गणेशबहादुर न्यौपाने
विरूद्ध
विपक्षी : ऐ.ऐ चौतारा कदमवास गा.पं.वडा नं. ४ बस्ने बावुराम गिरी समेत
विषय : उत्प्रेषण लगायत उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पूर्जि जारी गरिपाउं
(१) बाँकीवाला आसामीको जेथा लिलाम नगरी जेथाजमानी हुनेको जेथा लिलाम गरेको जमानी गर्नेको ६ नं. विपरीत देखिँदा उक्त मितिको लिलाम र त्यस सम्बन्धबाट गरेको पर्चा, पूर्जि, सूचना, निर्णय आदि उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ।
(प्रकरण नं. ८)
निवेदक तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री शिवभक्त प्रधानाङ्ग
विपक्षी तर्फबाट : सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्साल
आदेश
न्या. विश्वनाथ उपाध्याय : प्रस्तुत रिट निवेदन नेपालको संविधाको धारा ७१ अन्तर्गत मिति ०३४।२।४ मा दर्ता भएको रहेछ ।
२. संक्षिप्त तथ्य यस प्रकार छ : प्र.पं.रामबहादुर न्यौपाने जिम्माको मालपोत बाँकी रु.६१४४। मा गणेशबहादुर न्यौपाने धनजमानी बसेको सो बाँकी दाखिल गर्न नल्याएकोले जमानी गणेशबहादुर निम्न खेतवारी लिलाम ०३३।१०।३ मा बढाबढ हुँदा सबैभन्दा बढी रु.६१४०।– तपाईले कबूल गरी डाँक खतम भएकोले ०३४।१।३ का पर्चा बमोजिम तपाईका नाउँमा निम्न खेतबारी चलन गर्नु भनी चलन पूर्जि गरी दिएको छ भन्ने समेत श्री ५ को सरकार अर्थ मन्त्रालय मालपोत विभाग सिन्धुपाल्चोक मालबाट विपक्षी बाबुराम गिरीलाई दिएको ०३४।१।५ को चलानी पूर्जि रहेछ ।
३. रिट निवेदन जिकिर यस प्रकार छ : भू.पू.प्र.पं.रामबहादुर न्यौपानेसँग मालपोत बाँकी रु.६११४।– मा माटो मुरी ।१० को खहरे सिं खेत कित्ता १ मकै विजन ।.।३ को घरवारी कित्ता १ मक विजन ।.।३ को पल्लो वारी कित्ता १ समेत ३ कित्ता खेतबारी सिन्धुपाल्चोक मालका हाकिम टोपबहादुरले मबाट जमानी पत्र लेखाई लिनुभएको । अहिले कारणीको जेथा ६०–७० हजार मोलिने छँदाछँदै बाँकीवाला व्यक्तिलाई कानुनी कारवाई गरी निजको जेथाबाट नपुग भए जतिमा मात्र जमानीलाई पक्राउ गर्नुपर्ने एक्कासी कानुन विरूद्ध मेरो घरवारी खेत मलाई कुनै सूचना नै नदिई प्राकृतिक न्याय सिद्धान्त विपरीत ०३३।१०।३ मा गैरकानुनी तरिकाबाट डाँक बढाबढ गरी बाबुरामका नाउँमा डाँक खतम भएको कानुन विरूद्धको निर्णय अ.बं.३५ नं. ले बदर हुनेछ । जमानी गर्नेको ३ र ६ नं. मा भएको कानुनी व्यवस्था विपरीतको डाँक र पूर्जिबाट मेरो सम्पत्ति लिने विपक्षी बाबुरामलाई कुनै कानुनी अधिकार छैन स्वतः बदर हुनुपर्नेछ । कानुनी त्रुटि गरी गरेको पर्चा पूर्जि सूचना निर्णय आदि बदर गरी प्रचलन कायम गराई पाउँ भन्ने समेत निवेदन जिकिर ।
४. विपक्षीसँग लिखितजवाफ लिई पेश गर्नु भन्ने समेत सर्वोच्च अदालत डिभिजन बेञ्चको ०३४।२।५ को आदेशानुसार प्राप्त लिखितजवाफ यस प्रकार छ :
५. धनजमानीमा कारणीले ०३३।९।२० सम्म वेमाख नगरे मेरो जेथा लिलाम गराइयोस् । कारणीकोबाट असूल नभए मात्र मेरो जेथा लिलाम हुनुपर्ने भन्ने समेत उजूर गरे यसैबाट बदर होस् भनी कागज गर्नुभएको छ । धनजमानीले लेखी दिएको जेथा लिलाम गर्ने ०३३।९।२३ को सूचना ०३३।९।२४ मा निवेदकको घर दैलामा र पञ्चायत भवन समेतमा टाँस भएको छ जमानी गर्नेको दफा (६) अनुसारको कार्यविधि नअपनाउनाको कारण के हो त भन्ने प्रश्न उठ्दछ त्यसमा आसामीको जेथा लिलाम गर्ने ०३३।३।२४ गतेको सूचना गोरखापत्रबाट समेत प्रचार गरी ०३३।९।२९ गतेमा लिलाम भइसकेकोले पुनः आसामीको लिलाम गर्ने प्रश्न आएन । निवेदकको जिकिर झुठ्ठा देखिनाले रिट खारेज हुन पर्ने भन्ने समेत हा.ना.सु.सिन्धुपाल्चोक माल ।
६. म प्रत्यर्थीले लिलाम बढावढ गरी कानुन बमोजिम पाएको सम्पत्ती हुँदा विपक्षीका माग अनुसार रिट आवेदन लाग्न नसक्ने विधिवत माल कार्यालयले गरेको लिलाम सदर गरी रिट आवेदकको माग खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत बाबुराम गिरी ।
७. निवेदकतर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री शिवभक्त प्रधानाङ्ग विपक्षी सिन्धुपाल्चोक माल कार्यालयतर्फका विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्सालले गर्नुभएको बहस समेत सुनियो, प्रस्तुत विषयमा निवेदकका माग अनुसारको आदेश जारी हुने हो वा होइन सो को निर्णय दिनुपर्ने हुनआएको छ ।
८. यसमा निर्णयतर्फ विचार गर्दा जमानी गर्नेको दफा ६ अनुसारको कार्यविधि नअपनाउनाको कारण के हो त भन्ने प्रश्न उठ्दछ । त्यसमा आसामीको जेथा लिलाम गर्ने ०३३।३।४ गतेको सूचना गोरखापत्रबाट समेत प्रचार गरी ०३३।९।२९ गतेमा नै लिलाम भइसकेकोले पुनः आसामीको लिलाम गर्ने प्रश्न आएन भन्ने विपक्षी सिन्धुपाल्चोक माल कार्यालयको लिखितजवाफको प्रकरण ४ मा उल्लेख भएको, सो लिलाम भएको भनेको कागजात सहितको मिसिल महान्यायाधिवक्ताको कार्यालय मार्फत विपक्षी सिन्धुपाल्चोक माल कार्यालयबाट झिकाउने डिभिजन बेञ्चका ०३५।५।१ का आदेशानुसार महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयलाई लेखेकोमा मिसिल अध्ययन गरी हेर्दा लिखितजवाफको प्रकरण ४ मा उल्लिखित ०३३।९।२९ गते रामबहादुरको जग्गा लिलाम गरेको नदेखिएको ०३३।३।२९ गते लिलाम गर्दा कोही कसैले कबोल सकार नगरेको फाराम मिसिल सामेल रहेको देखिएको भनी महान्यायाधिवक्ताको कार्यालय प.सं.०३५।३६ रिट ६।१६६५ क.३।१०३८।२१६९ मिति ०३५।६।१३ के पत्र प्राप्त हुनआएको देखिन्छ । सरकारी अधिवक्ताले बेञ्च समक्ष देखाएको प्र.पं.रामबहादुर न्यौपानेसँग मालपोत बाँकी सम्बन्धमा कारवाई भएको मिसिलबाट निज प्र.पं. रामबहादुरको जग्गा मालपोत बाँकी रु.७५२९।९७ बापतमा ०३३।३।२९ मा लिलाम हुँदा कसैले कबोल सकार नगरेको भन्ने लिलाम मुचुल्कासम्म देखिन आएको छ । विपक्षी सिन्धुपाल्चोक माल कार्यालयका लिखितजवाफ अनुसार निज रामबहादुरको जग्गा ०३३।९।२९ मा लिलाम भएको भन्ने लिलामी मुचुल्का मिसिल सामेल देखिन आएन । प्र.पं.रामबहादुरसँग मालपोत बाँकी रु.६११४ मा निवेदक गणेशबहादुर न्यौपाने मिति ०३३।९।३ मा धनजमानी बसेको देखिन्छ । निवेदक गणेशबहादुर न्यौपाने धनजमानी बसेपछि जमानी गर्नेको ६ नं. बमोजिम बाँकीवाला आसामी रामबहादुरको जेथा लिलाम गरी त्यसबाट उपर नभएमा जेथाजमानी हुनेको जेथा लिलाम गर्ने कानुनी व्यवस्था भएको देखिन्छ । प्रस्तुत विषयमा बाँकीवाला आसामी रामबहादुरको जेथा लिलाम नगरी निवेदक गणेशबहादुरको जेथा ०३३।१०।३ मा लिलाम गरेको उक्त जमानी गर्नेको ६ नं. विपरीत देखिँदा उक्त मिति ०३३।१०।३ को लिलाम र त्यस सम्बन्धबाट गरेको पर्चा पूर्जि सूचना निर्णय आदि उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ कानुन बमोजिम गर्नु भनी यो आदेशको प्रतिलिपि विपक्षी सिन्धुपाल्चोकमा पठाउन महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा पठाइदिनु । लिलाम बदर भएपछि लिलाममा सकारेको थैली फिर्ता पाउनुपर्ने भन्ने विपक्षी बाबुराम गिरीको वा.मीनमर्दन बस्नेतले बेञ्च समक्ष मौखिक अनुरोध गरेको हकमा लिलाममा सकारेको थैली लिलामै बदर भएपछि थैली स्वतः फिर्ता पाउने नै भएको हुनाले यसमा बोली रहन पर्ने नदेखिँदा फाइल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या. ईश्वरीराज मिश्र
इति सम्वत् २०३५ साल पौष १३ गते रोज ५ शुभम् ।