निर्णय नं. ११४४ - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. ११४४     ने.का.प. २०३५

डिभिजन बेञ्च

सम्माननीय का.मु.प्रधान न्यायाधीश श्री वासुदेव शर्मा

माननीय न्यायाधीश श्री सुरेन्द्रप्रसाद सिंह

सम्वत् २०३४ सालको रिट नम्बर १४२६

आदेश भएको मिति : २०३५।३।१५ मा

निवेदक : जिल्ला सिरहा गा.पं.लालपुर वडा नं. ९ बस्ने बिहारी साहू सुडि

विरुद्ध

विपक्षी : ऐ.ऐ. बस्ने अनारवती सुडिन भूमिप्रशासक, भूमिप्रशासन कार्यालय सिरहा

विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

(१)   के कति जग्गा मोहियानीमा प्राप्त गरेको हो सो कुरा निर्णयमा उल्लेख भएको नदेखिनाले सो निर्णयलाई हचुवा तवरको निर्णय भन्नु पर्ने ।

(प्रकरण नं. ९)

निवेदक तर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कुञ्जविहारीप्रसाद सिंह

विपक्षी तर्फबाट : विद्वान का.मु.सरकारी अधिवक्ता तथा विद्वान अधिवक्ता श्री पुष्करनाथ उपाध्याय

उल्लिखित मुद्दा :    

आदेश

            का.मु.प्र.न्या. वासुदेव शर्मा : नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत उत्प्रेषण वा अन्य उपयुक्त आज्ञा आदेश पुर्जी गरी विपक्षी प्रशासकको २०३३।४।१५ गतेको निर्णय बदर गरिपाउँ भनी रिट निवेदन मिति २०३३।१०।१४।५ मा दर्ता भएको रहेछ ।

            २.    संक्षिप्त तथ्य तथा जिकिर यसप्रकार छ : मुखिया कृष्ण दत्त उपाध्यायको सिरहाको जग्गा हामीले भू.सं.ऐन लागू हुनुभन्दा अघिदेखि आधी बटैयामा जोति आएकोले भू.सु.टोलीमा नं. १ फार्म भराई म बिहारी साहुले जग्गा बिगाहा ४।१५।० को ४ नं. जो.अ.नि. पनि प्राप्त गरे । २ नं. अनुसूचि पनि प्रकाशित भयो । जग्गाधनीको विरोध पनि परेन, मेरो ४ नं. जो.अ.अकाट्य भयो । गा.पं.असनपुरको हामीले मोहियानीमा जोति आएको जग्गासमेत कृष्णदत्त मरेपछि निजको छोरा श्री प्रेमराज उपाध्यायबाट विपक्षी अनाखतिले राजीनामा गराई लिनु भएको छ । सर्भे हुँदा हामीले जोतेको जग्गाको मोही महलमा म बिहारीको नाम लेखियो । म बिहारीले मोहियानी हकको प्रमाणपत्र पनि पाएँ । मोहिहरूलाई आफ्नै ७।३।९ जग्गा भएकोले मोहियानी हकको प्रमाणपत्र २०३२ साल श्रावण महिनामा लिएँ मोहियानीमा ०।१७।११ जग्गामात्र पाउनु पर्ने हो । ज्ञानचनठाकुर बरहीले ०।१९।१७ को मोहियानी बनाई लिएको । बिहारी र रामप्रसादको ०।१७।११ भन्दा बाहेक बढी ३।०।१५ को मोहियानी प्रमाणपत्र बदर गरिपाउँ भनी विपक्षीले हामीहरू उपर भू.प्र.का. सिरहामा निवेदन दिए । बिहारीको कारणले हाम्रो म्याद गुज्रेकोले भू.प्र.का. मा प्रतिवाद गर्न सकिएन तापनि हुलाकबाट हामीहरूले सबैकुरा लेखी प्रतिवाद गर्‍यौं । वडा नं. ४ (ख) को कि.नं. १६ को ज.वि.०।११।१० र वडा नं. ५ को कि.नं. ४ को जग्गा बि.कठ्ठा ०।१५।१५ मध्ये पूर्वतर्फको ०।८।१५ समेत जग्गा १।०।५ ज्ञानचन ठाकुरको मोहियानी भित्रको जग्गा हो, भुलबाट मेरो नाममा नापी भएको छ भनी म बिहारीको निवेदन २०३३।६।३ गतेमा भू.प्र.का.मा पर्‍यो । बिहारी साहुको परिवारमा विहारी साहू १ निजको छोरा रामप्रसाद साहू १ घनाई साहू १ समेत ३ परिवार उमेर पुगेको देखिन्छ । आफ्नो १२।६।१५ र मोहिमा ४।१२।० गराएको देखिन्छ । भू.सं.ऐनको दफा ८ बमोजिम एक परिवारमा ४ बिगाहाभन्दा बढी कमाउन नसक्ने भएबाट निज विहारीको नाममा १२।६।१५ भएको देखिँदा बाँकी जग्गा प्राप्त जग्गा वितरण नभएसम्म जग्गाधनीहरूलाई कूत बुझाउने गरी साविक मोहिकै रहने गरी भू.प्र.का.बाट २०३३।४।१५ गतेमा निर्णय गर्नु भएको छ ।

            ३.    हामीहरू ३ परिवार एकसाथमा छौं भन्ने कुरा स्वयं श्री प्रशासकज्यू मान्नु हुन्छ । त्यसमा हाम्रो पनि विवाद छैन । हामी तिनै परिवारको मिलाएर १२।६।१५ जग्गा छैन । सम्पूर्ण सिरहा जिल्लामा सर्वे नापी भइसकेको छ । हाम्रो नाममा जो जति जग्गा छ, त्यसको फिल्डबुक मोठ श्रेस्तासमेत भू.प्र.का. सिरहामा छँदैछ । म बिहारीको नाममा साविक गा.पं.असनपुरमा ०।१४।११ लालपुर गा.पं.अन्तर्गत १।४।० र घनाई नाम साविक असलपुर गा.पं.मा ०।१९।० समेत जम्मा ६।१९।९ मात्र जग्गा छ । त्यसदेखि बढी हाम्रो जग्गा कहाँ छ ? त्यो कुरा फैसलाबाट देखिँदैन । मोहिको हैसियतले ४।१८।३ को मोहियानी पूर्जा ३।१७।१८ मात्र हामीले मोहियानीमा कमाएका छौं । यस्तो अवस्थामा हाम्रो मोहियानीहकको जग्गा जफत हुने र अरूलाई वितरण हुने कारण र अवस्था छैन । प्रशासकको फैसला विल्कुल गैरकानूनी छ ।

            ४     विपक्षीहरूद्वारा लिखितजवाफ मगाई पेश गर्नु भन्ने डिभिजन बेञ्चको मिति २०३३।१०।१७।१ को आदेशानुसार प्राप्त हुन आएको लिखितजवाफ निम्न प्रकार छन :

            ५.    भू.सं.ऐन, २०२१ को दफा ८ बमोजिम प्राप्त गर्ने गरी यस कार्यालयबाट मिति २०३३।४।१५ मा ऐनको रीत पुर्‍याई निर्णय भएकोले यो रिट निवेदन खारेज गरी दिनु हुन सम्मानित अदालत समक्ष अनुरोध गरेको छु भन्नेसमेत जिल्ला कार्यालय भूमिप्रशासन शाखा सिरहा ।

            ६.    निवेदकहरूको कुन जग्गामा मोही र ज्ञानचन ठाकुर वरही कुन जग्गामा मोही हुन लगत वारे र श्रेस्ता सम्बन्धी कुरा भएकोले रिटको असाधारण अधिकारबाट हेर्न नमिल्ने प्रष्टछ । रिट निवेदनपत्र खारेज गरिपाउँ भन्नेसमेत अनाखति सुडिन ।

            ७.    तारेखमा रहेका विहारी साहू सुडिको वारेस दिनेश्वरप्रसाद सिंह र विपक्षी अनरवति सुडिनको वारेस मकरमान श्रेष्ठलाई रोहवरमा राखी निवेदकतर्फका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कुञ्ज बिहारीप्रसाद सिंह र विपक्षी भूमिप्रशासन कार्यालय सिरहातर्फबाट खटिई उपस्थित हुनु भएका विद्वान का.मु.सरकारी अधिवक्ता श्री भैरवप्रसाद लम्साल तथा विपक्षी अनारवती सुडिन तर्फका विद्वान अधिवक्ता श्री पुष्करनाथ उपाध्यायको वहससमेत सुनी निर्णयतर्फ विचार गर्दा निवेदकका मागबमोजिमको आदेश जारी हुने नहुने के रहेछ निर्णय दिनु परेको छ ।

            ८.    यसमा मेरो जग्गाको मोहियानीहक विपक्षीहरूले बनाई लिएको मोहियानी प्रमाणपत्र बदर गरिपाउँ भनी विपक्षी अनारवतीको विपक्षी कार्यालयमा निवेदन उजूर परेकोमा १२।६।१५ जग्गा वितरण नभएसम्म जग्गाधनीहरूलाई कूत बुझाउने गरी साविक मोहीकै रहने गरी भूमिप्रशासन कार्यालयबाट निर्णय भएको देखिन्छ ।

            ९.    के कति जग्गा मोहियानीमा प्राप्त गरेको हो सो कुरा विपक्षी भूमिप्रशासकको निर्णयमा उल्लेख भएको नदेखिनाले सो निर्णयलाई हचुवा तवरको निर्णय भन्नुपर्ने भई न्यायिक मनको अभाव भएको हुँदा विपक्षी भूमिप्रशासन कार्यालय सिरहाको मिति २०३३।४।१५ को निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । अब कानूनबमोजिम गरी पुन निर्णय गर्नु भनी विपक्षी भूमिप्रशासन शाखा सिरहाका नाममा परमादेशको आदेशसमेत दिइएको छ । जानकारी निमित्त यो आदेशको प्रतिलिपि एक महान्यायाधीवक्ताको कार्यालय मार्फत विपक्षी कार्यालयमा पठाई नियमबमोजिम गरी फायल बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु

 

न्या. सुरेन्द्रप्रसाद सिंह

 

 

इति सम्वत् २०३५ साल आषाढ १५ गते रोज ५ शुभम् ।