निर्णय नं. ४७५२ - उत्प्रेषण लगायत जो चाहिने आज्ञा, आदेश जारी गरी पाउँ

निर्णय नं. ४७५२    ने.का.प. २०५० (ख)        अङ्क ६

 

संयुक्त इजलास

माननीय न्यायाधीश श्री सुरेन्द्र प्रसाद सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री उदयराज उपाध्याय

सम्वत २०४८ सालको रिट नं. १८४८

आदेश मिति: २०५०।४।११।२

निवेदक      : ल.पु.जि.ल.पु.न.पा. वडा नं. ६ बस्ने पदम केशरी श्रेष्ठ ।

विरुद्ध

विपक्षी : जिल्ला प्रशासन कार्यालय, ललितपुर ।

            : मालपोत कार्यालय, ललितपुर ।

            : ल.पु.न.पा. वाड नं. ६ सुन्धारा चालाछे बस्ने कृष्णधर केल्ह श्रेष्ठ ।

            : ऐ. ऐ. बस्ने गणेशधर केल्ह श्रेष्ठ ।

विषय : उत्प्रेषण लगायत जो चाहिने आज्ञा, आदेश जारी गरी पाउँ ।

(१)    प्रत्यर्थीको निवेदन जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा परेको आधारमा जग्गा रोक्का राख्नको लागि मालपोत कार्यालयमा लेखी पठाएको रहेछ । जिल्ला प्रशासन कार्यालयको लिखित जवाफमा पनि सोही व्यहोरा उल्लेख भइ आएबाट सो कार्यालयबाट निवेदकको जग्गा रोक्का राखेकोमा यहाँ विवाद देखिएन । त्यसरी रोक्का राख्ने अधिकार कुनै पनि कानुनद्वारा उक्त कार्यालयलाई प्रदान गरेको पाइदैंन । अतः जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट निवेदकको जग्गा रोक्का राखेको कार्य अनधिकृत हुँदा उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ।

(प्र.नं. ९)

निवेदक तर्फबाट: विद्वान अधिवक्ता श्री युवराज संग्रौला

प्रत्यर्थी तर्फबाट: विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री नरेन्द्र कुमार श्रेष्ठ

            : विद्वान अधिवक्ता श्री चण्डेश्वर श्रेष्ठ

आदेश

न्या. सुरेन्द्र प्रसाद सिंह

१.     नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०४७ को धारा २३।८८ अन्तर्गत दर्ता भई निर्णयार्थ पेश हुन आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको संक्षिप्त व्यहोरा यस प्रकार छ :–

२.    ल.पु.जि.ल.पु.न.पा. वाडनं. ४ (ख) को कि.नं. ६२ क्षेत्रफल १–०–२ साविक मेरा पिताजी जोगनरसिंह श्रेष्ठको नाममा दर्ता कायम भएको जग्गा २०१७।५।२४ मा पिता परलोक हुनु भएपछि आमा कैले श्रेष्ठ भन्ने धनमैजु श्रेष्ठका नाममा हुन आएको पिता जोगनरसिंहबाट छोरा दुर्गा बहादुर श्रेष्ठ र म निवेदक छोरी समेतको जाय जन्म भएकोमा छोरा दुर्गा बहादुरले पहिला नै आफ्नो अंश बुझि बसेको आमाको पालन पोषण म निवेदकले नै गरी आएको र पिताजीको काजक्रिया समेत मैले नै गरेको हुँदा आमाको नाममा दर्ता कायम रहेका सबै जग्गाहरु ०३३ साल बैशाखमा शेषपछिको वक्सपत्र पारित गरी दिनुभएको ०३५।११।१७ मा आमा परलोक भई मेरो हक हुन आएको हो । उक्त जग्गा समेत ०४६।७।२४ मा मालपोत कार्यालय ललितपुरबाट मेरो नाममा दर्ता हुने ठहर भई अस्थायी पुर्जा पाएकोमा कसैको दावी उजुर नपरेबाट स्थायी धनी पुर्जा समेत पाएकोमा ०४६।९।२३ मा प्रत्यर्थी मध्येका गणेशधर केल्ह श्रेष्ठ र कृष्णधर केल्ह श्रेष्ठको फिराद परी ल.पु.जि.अ.बाट कारवाही हुँदा ०४७।५।१० गते निजहरुको दावी नपुग्ने ठहरी फैसला भएको छ । मालपोत कार्यालयमा जाँदा उक्त जग्गा जिल्ला प्रशासन कार्यालयको आदेशले रोक्का रहन गएको थाहा पाई जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा रोक्का पत्रको प्रतिलिपि माग गर्दा नदिएको र ०४८।८।२० मा रोक्का आदेशको अप्रमाणित फोटोकपि लिई हेर्दा प्रत्यर्थीहरुको निवेदनले ०४६।९।१६ च.नं. ६२४७ को पत्रद्वारा उक्त जग्गा रोक्का रहेको जानकारी हुन आएबाट अन्यायमा परेको छु ।

३.    मेरो उक्त सम्पत्ति रोक्का गर्ने अधिकार कुनै पनि कानुनले प्रत्यर्थीहरुलाई दिएको छैन । मेरो सम्पत्ति रोक्का हुनुपर्ने भएतापनि तत्सम्बन्धी मुद्दाको कारवाही जुन अदालतमा चलिरहेको छ सोही मार्फत रोक्का हुनुपर्ने हो । अतः प्रत्यर्थीहरुबाट भएको उक्त कार्य मु. ऐन अ.वं. ३५ नं. ले व्यवस्था गरे अनुसार क्षेत्राधिकार नै विपरित कार्य हुँदा प्रत्यर्थीहरुका नाउँमा आइन्दा त्यस्तो काम नगर्नु भनी न्यायिक नोट जारी गरी उत्प्रेषणको आदेशद्वारा प्रत्यर्थी नं. १ को आदेशबाट रोक्का रहन गएका मेरा सम्पूर्ण जग्गाहरु फुकुवा समेत गरिपाउँ भन्ने समेत रिट निवेदन ।

४.    यसमा विपक्षीहरुबाट लिखित जवाफ मगाई आएपछि वा अवधि नाघेपछि पेश गर्नु भन्ने समेत यस अदालतको एक न्यायाधीशको इजलासको ०४८।९।२१।१ को आदेश ।

५.    ल.पु.न.पा.वडा नं. ४ ख. कि.नं. ६२ को जग्गा जिल्ला प्रशासन कार्यालयको प.सं. ०४६।०४७ च.नं. ६२४७ मिति ०४६।९।१६ को पत्रबाट यस कार्यालयबाट मिति २०४६।७।२४ मा मि.नं. ७०५।०४६।०४७ बाट निर्णय भई उक्त अस्थायी ज.ध.प्र. पुर्जा विपक्षी पदम केशरी श्रेष्ठको नाउँमा अस्थायी दर्तागरी ज.ध.द.प्र. पुर्जा दिने गरी निर्णय भएको र सो निर्णय उपर सम्बन्धित निकायमा आवश्यक कारवाहीको लागि फिराद दिनुपर्ने भएबाट सो जग्गा विक्री वितरण दान दातव्य वक्स दिन आदि नपाउने गरी रोक्का राख्नु भनी यस कार्यालयमा ०४६।९।१६ मा रोक्का राखिएको देखिन्छ । मुलुकी ऐन जमानी महलको ४ नं. बमोजिम जुन कार्यालयले रोक्का राखिएको हो सोहि कार्यालयबाट फुकुवा भई नआएसम्म यस कार्यालयले रोक्का यथावत राख्नुपर्ने हुँदा रिट निवेदन खारेज हुनुपर्दछ भन्ने समेत प्रत्यर्थी मालपोत कार्यालय ललितपुरको लिखित जवाफ ।

६.    ल.पु.न.पा.वडानं. ६ चलाछें सुनधारा बस्ने शशीधर भन्ने काजीलाल केल्ह श्रेष्ठको छोरा कृष्णधर श्रेष्ठ र गणेशधर केल्ह श्रेष्ठ समेतले हाम्रो जिज्यू बाजे कैलास श्रेष्ठको नाउँमा खा. ८२ नं. दर्ता भएको, पछि बुवा काजीलाल केल्ह श्रेष्ठ समेतका नाउँमा नामसारी दर्ता भएको पा.य नपुगले ६६।५६ मा दर्ता भएको इटुगा जग्गा सर्भे नापीमा ल.पु.नं.पं. वडा नं. ४ ख कि.नं. ६२ क्षेत्रफल १–०–२ कायम भएको हाम्रो हकको जग्गा ल.पु.नं. वडा नं. ६ ग्वारको बस्ने श्रीमती पद्यकेशरी श्रेष्ठको नाउँमा अस्थायी दर्ता गर्ने गरी अस्थायी जग्गा धनी पूर्जा दिनेगरी मालपोत कार्यालय ललितपुरबाट मिति २०४६।७।२४ गते मिसिल नं. ७०५।०४६।०४७ बाट निर्णय भई उक्त अस्थायी ज.ध.प्र. पुर्जा निज श्रीमती पदम केशरी श्रेष्ठले लिइसकेको हुँदा सो बारे सम्बन्धित निकायमा आवश्यक कारवाहीको लागि फिराद दिन पर्ने भएबाट सो जग्गा विक्री दान दातव्य बक्स दिन गर्न आदि नपाउने गरी रोक्का राख्नु भनी मालपोत कार्यालय ललितपुरको नाउँमा जो चाहिने आज्ञा आदेश गरी पाउन र सो अस्थायी ज.ध.प्र. पूर्जाबाट कारवाही नगर्न मालपोत कार्यालय काठमाडौं र भक्तपुरमा समेत अनुरोध पत्र पठाई पाउँ भनी यस कार्यालयमा निवेदन पर्न आएकोले सोही अनुसार अन्तिम निर्णय टुंगो नलागेसम्म रोक्का राख्नु हुन अनुरोध गरी च.नं. ६२४७ मिति ०४६।९।१६ मा जग्गा रोक्का गरी दिन मालपोत कार्यालय ललितपुरमा लेखिएको हो भन्ने समेत प्रत्यर्थी जिल्ला प्रशासन कार्यालय ललितपुरको लिखित जवाफ ।

७.    हाम्रो जिजु बाजे कैलासको नाममा दर्ता भएको कि.नं. ६२ को जग्गा दर्ता नामसारी गरी लिन बाँकी भएकोले जग्गाधनी प्रमाण पुर्जा पाउन ०४६।८।२१ मा मालपोत कार्यालय ललितपुरमा निवेदन दिएकोमा सो जग्गा ०४६।७।२४ को निर्णय ले विपक्षी पदम केशरी श्रेष्ठका नाउँमा अस्थायी दर्ता भै गएको भन्ने जानकारी हुन आइ ०४६।८।२५ मा नक्कल सारी लिई हेर्दा ०४६।७।२४ को निर्णयले विपक्षी पदम केशरीका नाममा अस्थायी दर्ता गरी ०४६।८।२३ को निर्णयले स्थायी दर्ता गरिएको देखिन आएको हुँदा ललितपुर जिल्ला अदालतमा फिराद दिएकोमा जिल्ला अदालतबाट वादी दावी नपुग्ने ठहराई ०४७।५।१० मा फैसला भए उपर हाम्रो पुनरावेदन परी पुनरावेदन अदालत पाटन ललितपुरबाट ०४८।१०।२८ मा झगडिया झिकाउने आदेश समेत भै पुनरावेदन अदालतमा विचाराधीन रहेकोछ । हाम्रो हकको जग्गालाई बेहकको व्यक्ति रिट निवेदकले दर्ता गरेको र हाम्रो नालेश पर्ने थाहा पाएपछि बेचविखन गर्न लागेकोले तत्काल सुरक्षाको लागि रोक्का आदेश गरी पाउन निवेदन दिई रोक्का गराई पछि म्यादभित्र निर्णय दर्ता बदर हक कायम मुद्दाको फिराद दिएका हौं । उक्त मुद्दा पर्दा पर्दैको अवस्थामा बेचविखन गर्न लागेकोले रोक्का गरिपाउँ भनी हामीले पुनरावेदन अदालत पाटनमा निवेदन दिई पुनरावेदन अदालतबाट अ.वं. १७१ कि.नं. बमोजिम रोक्का राख्न मालपोत कार्यालय ललितपुरलाई लेखि पठाउने गरी ०४८।११।२५ मा भएको आदेशानुसार ०४८।११।२६ मा रोक्का पुर्जि समेत भै रोक्का रहेको हुँदा प्रस्तुत रिट निवेदनबाट उक्त अदालतको आदेशलाई प्रतिकुल असर पर्न नसक्ने समेत हुँदा रिट खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत प्रत्यर्थी कृष्णधर केल्ह श्रेष्ठ र गणेशधर केल्ह श्रेष्ठको संयुक्त लिखित जवाफ ।

८.    नियम बमोजिम पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत रिट निवेदनमा निवेदकका तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री युवराज संग्रौलाले निवेदकको निर्विवाद हक भएको जग्गा प्रत्यर्थी कृष्णधर केल्ह श्रेष्ठ र गणेशधर केल्ह श्रेष्ठको निवेदनका आधारमा जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट रोक्का राख्ने गरी पत्र पठाएको र मालपोत कार्यालयबाट रोक्का राखेको अनधिकृत हुँदा बदर हुनुपर्दछ भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो । प्रत्यर्थी जिल्ला प्रशासन कार्यालय समेतका तर्फबाट उपस्थित विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री नरेन्द्र कुमार श्रेष्ठले प्र. जि.अ. ले रोक्का राख्ने आदेश गरेको मिलेको छैन भन्ने र प्रत्यर्थी गणेशधर केल्ह श्रेष्ठ समेतको तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री चण्डेश्वर श्रेष्ठले मेरा पक्षहरुको हक लाग्ने जग्गा विपक्षी निवेदकको नाममा दर्ता गरेको हुनाले रोक्का राख्नको लागि निवेदन दिएको, उक्त जग्गाको सम्बन्धमा दर्ता बदर मुद्दा दिइ हाल सो मुद्दा पुनरावेदन अदालत पाटनमा विचाराधीन रहेको र सोही अदालतको आदेश बमोजिम रोक्का समेत रहेको हुँदा निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी गर्न मिल्ने होइन भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।

९.    यसमा निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी गर्न मिल्ने नमिल्ने के रहेछ भनी निर्णयतर्फ विचार गर्दा ल.पु.जि.ल.पु.न.पा. वडानं. ४(ख) को कि.नं. ६२ क्षेत्रफल १–०–२ जग्गा आमा कैलो श्रेष्ठबाट शेषपछिको वक्सपत्र प्राप्त गरी ०३५।११।१७ मा आमा परलोक भएपछि ०४६।७।२४ मा मालपोत कार्यालय ललितपुरबाट अस्थायी पूर्जापाइ कसैको उजुर नपरेपछि स्थायी धनी पुर्जा समेत पाएकोमा जिल्ला प्रशासन कार्यालयको ०४६।९।१६ च.नं. ६२४७ को पत्रद्वारा उक्त जग्गा रोक्का राखेको अनधिकृत हुँदा फुकुवा गरिपाउँ भन्ने मुख्य रिट निवेदन जिकिर देखिन्छ । निवेदन साथै पेश हुन आएको उक्त पत्रको प्रतिलिपि हेर्दा प्रत्यर्थी कृष्णधर केल्ह श्रेष्ठ र गणेशधर केल्ह श्रेष्ठको निवेदन जिल्ला प्रशासन कार्यालय ललितपुरमा परेको आधारमा उक्त जग्गा रोक्का राख्नको लागि मालपोत कार्यालय ललितपुरमा लेखि पठाएको रहेछ । जिल्ला प्रशासन कार्यालय ललितपुरको लिखित जवाफमा पनि सोही व्यहोरा उल्लेख भई आएबाट सो कार्यालयबाट निवेदकको जग्गा रोक्का राखेकोमा यहाँ विवाद देखिएन । त्यसरी रोक्का राख्ने अधिकार कुनै पनि कानुनद्वारा उक्त कार्यालयलाई प्रदान गरेको पाइदैन । अतः जिल्ला प्रशासन कार्यालय ललितपुरबाट निवेदकको जग्गा रोक्का राखेको कार्य अनधिकृत हुँदा उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । विपक्षीको जानकारीको लागि निर्णयको प्रतिलिपि महान्यायाधिवक्ताको कार्यालय मार्फत पठाइ फाइल नियम बमोजिम बुझाई दिनु ।

उक्त रायमा सहमत छु ।

न्या. उदयराज उपाध्याय

 

इति सम्वत २०५० साल साउन ११ गते रोज २ शुभम् ।