निर्णय नं. २२४६ - उत्प्रेषण

निर्णय नं. २२४६     ने.का.प. २०४२      अङ्क १

 

डिभिजन बेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री बब्बर प्रसाद सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वी बहादुर सिंह

सम्वत् २०४१ सालको रि.नं. २२५५

विषय : उत्प्रेषण ।

 

निवेदक      :वागमती अंचल ललितपुर जिल्ला ललितपुर नगर पंचायत वडा नं. ११ अन्तर्गत बस्ने

खपीन्छे बस्ने वेखालाल महर्जन

विरूद्ध

विपक्षी :ललितपुर नगर पंचायत कार्यालयका प्रधान पचं श्री बुद्धिराज बज्राचार्य

ऐ.बागमती अंचल ललितपुर नगर पंचायतका वडा नं.११ अन्तर्गत भिडयोलाछी बस्ने सन्तलाल महर्जन

आदेश भएको मिति:२०४१।१२।२२।५ मा

     जिल्लामा एकलौटी हो वा साझा हो सो विवाद ल.पु.न.पं.ले साझा नै कायम गर्ने भनी अधिकार बाहिर गई बढी कुरा लेखी निर्णय गरेको त्रुटिपूर्ण देखिन आएको ।

(प्रकरण नं.११)

निवेदकहरूको तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री हीरा प्रसाद जोशी

विपक्षीहरूको तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री कोमल प्रसाद घिमिरे र  विद्वान अधिवक्ता श्री पुण्य प्रसाद अर्याल

उल्लेखित मुद्दाःX

आदेश

न्या.बब्बर प्रसाद सिंहः नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत पर्न आएको प्रस्तुत विषयको संक्षिप्त विवरण तथा रिट निवेदन जिकिर निम्न प्रकारको रहेछ :

२.    विपक्षी मध्येका सन्तलाल महर्जनले ललितपुर नगर पञ्चायतका वडा नं. ११ को कि.नं. ४७४ को घर जमीन सम्म भत्काई उत्तरतर्फ जमीन तल्लामा ढोका र पछिल्लो तल्ला देखि तल्लैपिच्छे खुल्ला झ्याल राखी घर बनाउन उत्तर किल्ला साझा चोक र बेखालाल महर्जनको घर देखाई ललितपुर नगर पञ्चायतमा २०४०।२।१९।५ मा नक्सा दर्खास्त दिएकोमा नगर पञ्चायत ऐन, २०१९ को दफा ४८ को उपदफा (१) अन्तर्गत उत्तरतर्फका सँधियार भनी निवेदकका नाममा जारी भएको सूचनाद्वारा निर्धारित म्यादभित्रै विपक्षी सन्तलाल महर्जनले उत्तरतर्फ साझा चोक र म बेखालाल महर्जनको एकलौटी चोक तथा घर भएको र सो घर तथा चोक म बेखालाल महर्जनका नाममा ल.पु.न.पं. वडा नं. ११ को कि.नं. ४६४ बाट १ आना १ पैसा १ दाम क्षेत्रफल कायम भई नापी भई दर्ता समेत भई गरी सकेकोलाई साझा चोक भनी आफ्नो समेत हक गराउन नक्सा दर्खास्त दिएको खारेज गरिपाउँ भनी उजूरी निवेदन दिएको समेतबाट कारवाही चलाई विपक्षी ल.पु.न.पं. का प्रधानपञ्च बुद्धिराज बज्राचार्यले २०४१।१।१२।३ मा साझा चोक भन्ने तर्फ मिति ०३८।९।१९ गते ३ नं. नापी गोश्वारा ६ नं. नापी टोलीबाट कि.नं. ४७३ को साझा चोक कि.नं. ४६४ मा घुस्न नगएको भन्ने पत्रको फोटोकपी पेश हुन आएको देंिखँदा साझा चोक कि.नं. ४६४ मा गाभिएको नहुँदा साझा नै कायम गरी गरेको नक्सा बमोजिम घर बनाउन नक्सा पास गरिदिने ठहर्छ भनी पर्चा गरी निर्णय गरिदिनु भयो । सो २०४१।१।१२।३ को निर्णय पर्चा तथा आधार लिएको ०३८।९।१९ को पत्रबाट नै सबै तथ्य प्रष्ट हुने हुँदा सो निर्णय तथा पत्रको प्रतिलिपि यस निवेदन पत्रको अभिन्नअंगको रूपमा यसैपत्रको साथ पेश गरेकोछु ।

३.    घर बनाउन नक्सा दर्खास्त दिनेले साझा चोक भनी त्यस साझा चोकतर्फ जमीन तल्लामा ढोका र पहिलो तल्ला देखी तल्लैपिच्छे खुल्ला झ्याल राखी घर बनाउन नक्सा दर्खास्तमा लेखे लेखाएको र उजूरी गर्ने प्रतिवादीले ल.पु.न.पं. वडा नं. ११ को कि.नं. ४६४ बाट नापी भई दर्ता समेत भई गरी सकेको एकलौटी चोक भनी लेखे लेखाएकोबाट बन्ने घरको जमीन तल्लामा ढोका र पहिलो तल्लादेखि तल्लैपिच्छै खुल्ला झ्याल राख्ने चोकमा नै साझा र एकलौटी भन्ने विवाद हुन आई तेरो मेरो परी एकलौटी र साझा के हो सबूत प्रमाणको मूल्यांकन गरी हक बेहक छुट्याउनु पर्ने अवस्था विद्यमान रहेको छँदाछँदै पनि नगर पञ्चायत ऐन, २०१९ को दफा ४९ को उपदाफा (२) अन्तर्गत अदालतबाट हक बेहक छुट्याई आएपछि मात्र नक्सा पासको कारवाही हुने सूचना दिनुपर्ने साझा भन्ने तर्फ मिति २०३८।९।१९ गते ३ नं. नापी गोश्वारा ६ नं. नापी टोलीबाट कि.नं. ४७३ को साझा चोक कि.नं. ४६४ मा घुस्न नगएको भन्ने पत्रको फोटोकपी पेश हुन आएको देखिँदा साझा चोक कि.नं. ४६४ मा गाभिएको नहुँदा साझा नै कायम गर्ने गरी परेको नक्सा बमोजिम घर बनाउन नक्सा पास गरिदिने ठहर्छ भनी गरेको उक्त निर्णय पर्चा नगर पञ्चायत ऐन, २०१९ को दफा ४९ को उपदफा (२) विपरीत  हुन गई अनाधिकार तथा गैरकानुनी र कानुनीपूर्ण रहे भएको प्रष्ट छ ।

४.    विपक्षी सन्तलाल महर्जनको हक भोगको ल.पु.न.पं. वडा नं. ११ को कि.नं. ४७४ को घरको पूर्व हेराकाजी महर्जनको कि.नं. ४७२ को भत्केको घर पाताल जग्गा पश्चिम भुयुचा महर्जनको कि.नं. ४७५ को घर उत्तर निवेदक बेखालाल महर्जनको कि.नं. ४६४ को चोक सहितको घर मध्येको चोक र दक्षिण हेरालाल अवालेका कि.नं. ४७६ को घर पर्दछ । कि.नं. ४७३ को साझा चोक निवेदक बेखालालको कि.नं. ४६४ को चोक सहितको घरको पनि पूर्वमा छ र विपक्षी सन्तलालको कि.नं. ४७४ को घरको उत्तर पूर्वको कुनासँग सो कि.नं. ४७३ को साझा चोकको दक्षिण पश्चिमको कुनासम्म जोडिएको हुँदा सो कि.नं. ४७३ को साझा चोक निवेदकको कि.नं. ४६४ को साझा चोक निवेदकको कि.नं. ४६४ को चोक सहितको घरमा नगाभिएको हुँदैमा विपक्षी सन्तलालको उत्तरतर्फ रहे भएको निवेदक बेखालालको हक भोगचलन दर्ता तिरो भरोको कि.नं. ४६४ को चोक सहितको घर मध्येको चोक साझा नै कायम गर्ने गरी परेको नक्सा बमोजिम घर बनाउन नक्सा पास गरिदिने ठहराई भए गरेको उक्त निर्णय पर्चा गैरकानुनी रहे भएको प्रष्ट छ । विपक्षी ल.पु.न.पं. कार्यालयका प्रधानपञ्च श्री बुद्धिराज बज्राचार्यले गर्नुभएको गैरकानुनी तथा अनाधिकार निर्णयले निवेदकको नेपालको संविधानको धारा १० को उपधारा (१) द्वारा प्रदत्त कानुनको समान संरक्षणको मौलिक हक तथा धारा ११ को उपधारा (२) को प्रकरण (ङ) र धारा १५ द्वारा प्रदत्त सम्पत्ति सम्बन्धी मौलिक हकका साथै नगर पञ्चायत ऐन, २०१९ को दफा ४९ को उपदफा (२) द्वारा प्रदत्त अदालतबाट हक बेहक गराउन पाउने अधिकारको हनन् तथा अपहरण गरे भएकोले निवेदकको हनन् तथा अपहरण भए गरेको मौलिक हक तथा कानुनी अधिकारको प्रचलनका लागि निवेदन गर्न आएको छु । उक्त अनाधिकार तथा गैरकानुनी निर्णय बदर गरी कानुन बमोजिम गर्नु भन्ने उत्प्रेषणयुक्त परमादेश जारी गरिपाउँ । विपक्षी प्र.पं. बाट २०४१।१।१२।२ मा भए गरेको निर्णय बमोजिम नक्सा पास भई गरी विपक्षी सन्तलाल महर्जनले घर बनाएमा जटिलता आउने भएकोले यो निवेदन पत्रको टुंगो नलागेसम्म घर बनाउने काम नगर्नु भन्ने विपक्षी सन्तलाल महर्जनका नाममा अन्तरिम आदेश जारी गरिपाउँ भन्ने समेत रिट निवेदन पत्र ।

५.    विपक्षीहरूबाट लिखित जवाफ मगाई आएपछि नियम बमोजिम पेश गर्नु भन्ने समेत यस अदालत सिंगल बेञ्चको आदेश ।

६.    विपक्षीले प्रस्तुत रिट निवेदन सिर्फ बितिसकेको हदम्यादलाई पुनः जीवित गर्नको लागि मात्र दायर गरेको प्रष्ट देखिई राखेको छ । रिट निवेदनमा विपक्षी स्वयं उक्त चोकलाई साझा भन्दै लेखका छन नापीको निर्णयमा चित्त बुझाई बसी सकेको व्यक्तिले शुद्ध चित्तले नगर पञ्चायतमा उजूर र प्रस्तुत रिट गरेको नभई सिर्फ दुरासयले मात्र म समेतको चोक वरिपरिको सबैको निकास बाटो ढोका नै बन्द गर्ने नियतले मात्र दुःख दिन खोजेको हुँदा रिट निवेदन खारेज हुनु पर्दछ र आफ्नो हक नै नभएको कुराको प्रचलन गर्न नपर्ने नमिल्ने हुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्नेसमेत सन्तलाल महर्जनको लिखित जवाफ रहेछ ।

७.    विपक्षीले साझा चोकलाई आफ्नो भनी रिट निवेदन गर्दैमा नक्सा पासको निर्णय बदर हुनुपर्ने होइन साथै सो साझा चोकमा नत नक्सा निवेदक सन्तलाल  महर्जनले नै घर बनाउन पाउँ भनी दिएका छन् । यस्तो स्थितिमा निजको चोक नभई साझा चोक समेत भएकोले विपक्षीको कुनै सम्पत्तिमा आघात परेको छैन अतः उक्त रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत ल.पु.न.पं.का प्र.पं. बुद्धिराज बज्राचार्यको लिखित जवाफ रहेछ ।

८.    नियम बमोजिम दैनिक पैशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत विषयमा रिट निवेदक बेखालाल महर्जन र विपक्षी ल.पु.न.पं को वा जगतगोविन्दलाई रोहवरमा राखी निवेदकको तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री होराप्रसाद जोशी, विपक्षी सन्तलालको तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री कोमलप्रकाश घिमिरे र विपक्षी न.पं.का. तर्फबाट उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री पुण्यप्रसाद अर्यालको बहस जिकिर समेत सुनियो ।

९.    प्रस्तुत विषयमा रिट निवेदकको मागबमोजिमको आज्ञा, आदेश जारी हुने हो होइन निर्णय दिनुपर्ने हुनआयो ।

१०.    यसमा नक्सा बमोजिम घर बनाउन नक्सा पास पुर्जी पाउँ भनी परेको निवेदनमा उत्तर साझा चोक नभई मेरो एकलौटी चोक भनी बेखालाल महर्जनको निवेदन र निज विपक्षीको घरको पूर्वतर्फ कुनै झ्याल ढोका छैन ठाडो किलास मात्र हो भन्ने समेत हेराकाजी महर्जनको उजूर दर्खास्त हुँदा साझा चोक भन्नेतर्फ मिति ०३८।९।१९ गते ३ नं. नापी गोश्वारा ६ नं. नापी टोलीबाट कि.नं. ४७३ को साझा चोक कि.नं. ४६४ मा घुस्न नगएको भन्ने पत्रको फोटोकपी पेश हुन आएको देखिँदा साझा चोक कि.नं. ४६४ मा गाभिएको नहुँदा साझा नै कायम गर्ने गरी र हेराकाजी महर्जनको उजूरीमा पूर्वतर्फ नक्सावालाले नक्सामा नियम बमोजिम डण्डी हाली नक्सा दर्खास्त दिएको देखिँदा परेको नक्सा बमोजिम घर बनाउन नक्सा पास गरिदिने ठहर्छ भन्ने समेत उल्लेख गरी ल.पु.न.पं.ले निर्णय गरेको र कि.नं. ४७४ उत्तर कि.नं. ४६४ निवेदकको एकलौटी जग्गा भएकोलाई साझा कायम गरेको नगर पञ्चायतको निर्णयबाट तेरो मेरोमा निर्णय गरेकोले नक्सा पासको उक्त ०४१।१।१२ को न.पं.को निर्णय बदर गरिपाउँ भन्ने मुख्य निवेदन जिकिर भएकोमा न.पं. ऐनको दफा ४९(२) हेर्दा घर बनाउने जग्गामा तेरो मेरो परी हक बेहक छुट्याउन पर्ने देखिन आएमा अदालतबाट हक बेहक छुट्याई आएपछि मात्र नक्सा पासको कारवाई गर्न पर्चा गरी सम्बन्धित व्यक्तिलाई सो कुराको सूचना दिनु पर्छ भन्ने समेत उल्लेख भएको देखिँदा प्रस्तुत विवादमा घर बनाउने जग्गामा तेरो मेरो परेको देखिन आएकोले घर बनाउने जग्गामा तेरो मेरो भनी निर्णय भयो भन्न मिलेन, प्रस्तुत मुद्दा घर बनाउने जग्गाको किल्लामा विवाद पर्न आएको देखिएको र प्रत्यर्थीले घर बनाउन नक्सा पासको दर्खास्त दिएकोमा उत्तर किल्ला सम्बन्धमा ल.पु.न.पं. ले “साझा नै कायम गर्ने” भन्ने समेत उल्लेख गरी नक्सा पास हुने ठहराएको देखिन्छ । तसर्थ उत्तर किल्लामा एकलौटी हो वा साझा हो सो विवाद निर्णय गर्नमा ल.पु.न.पं. ले “साझा नै कायम गर्ने” भनी अधिकार बाहिर गई बढी कुरा लेखी निर्णय गरेको त्रुटिपूर्ण देखिन आएकोले “साझा नै कायम गर्ने” भन्ने बढी बुँदासम्म उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । फाइल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.पृथ्वी बहादुर सिंह

 

इतिसम्वत् २०४१ साल चैत्र २२ गते रोज ५ शुभम् ।