निर्णय नं. २२८३ - राजीनामा पास
निर्णय नं. २२८३ ने.का.प. २०४२ अङ्क २
डिभिजन बेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वी बहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री हरिहरलाल राजभण्डारी
सम्वत् २०४० सालको दे.पु.नं. ४८६
मुद्दा : राजीनामा पास ।
पुनरावेदक/वादी:जि.कपिलवस्तु,वीरपुर हाम जवाभारी गा.पं.वा.नं. ४ वालानगर बस्ने पटेश्वरी पाण्डे।
ऐ.हाल तौलिहवा न.पं.वा.नं.५ मौजे वर्गदवा बस्ने पटेश्वरी लाल भैया ।
ऐ.बहादुर गंज गा.पं.वा.नं.२ बहादुर गंज बस्ने बद्री प्रसाद उपाध्याय ।
ऐ.जवाभारी गा.पं.वा.नं.५ वालानगर बस्ने रामलखन कुर्मी ।
विरूद्ध
विपक्षी/प्रतिवादी:ऐ.ऐ. बस्ने चन्द्रा पडाइन
फैसला भएको मिति:०४२।२।१३।१ मा
विशेषज्ञले प्रष्ट रूपमा दिएको राय र त्यसलाई अदालतको आदेशानुसार अदालतमा उपस्थित भई प्रमाणित समेत गरिदिएकोलाई शंका गरी बोर्ड गठन गरी पुनः जाँच गरिपाउँ भन्ने जिकिर पुग्न सक्तैन ।
(प्रकरण नं. १७)
पुनरावेदक वादी तर्फबाटःविद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता कुन्ज विहारी प्रसाद सिंह
विपक्षी प्रतिवादी तर्फबाटः विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता रतनलाल कनौडिया
उल्लेखित मुद्दाःX
फैसला
न्या.पृथ्वी बहादुर सिंहः पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला उपर पुनरावेदन गर्ने अनुमति प्रदान भई पुनरावेदन लगतमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त व्यहोरा यस प्रकार रहेछ ।
२. प्रतिवादी चन्द्रा पडाइनीले मसँग घर खर्च गर्न भनी रु. १९,६९८। लिई जवाभार गा.पं.वा.नं. ३(क) कि.नं. ४६, ५९, ६३, १०६, १२८, १४४, १७१, २१३, २२६, २७६, ३३६, ३०, ५२, १३५, १५१, १६५, १८५, १९६, २७२, २८५, ३१५, ३५३, ४९, ६१, ७६, १२५, १३१, १५४, २१२, २१४, २२९, ३१०, ३५८, ३३, १०१, १४२, १५८, १८४, १९०, २१७, २७४, ३०६ र ३५१ को जग्गा र जगदीश पाण्डे से पूर्व राहस उत्तर, निजको जग्गा सो पश्चिम, कमलनाथको घर सो दक्षिण यति ४ किल्ला भित्र मिहिडङ जग्गामा पूर्व पश्चिम लम्बाई हात २५ उत्तर दक्षिण चौडाई हात २१ को क्षेत्रफल ०–०–६ ४।१ सवा ६ धुर जग्गामा बनाई राखेको इँटा दिवाले लिन्टरको छाना भएको १ कोठा २ तले बाँकी भूईं तले भएको पक्कीघर एक समेत ०३४।९।२३।७ मा राजीनामा गरिदिएको पारित गरिनदिएकोले पारित गरिपाउँ भन्ने फिराद दावी ।
३. वादीले मलाई रु. १९,६९८। दिई मैले निजलाई आफ्नो सम्पूर्ण घर तथा कित्ता ४४ को ज.बि. ६–५–१ मिति ०३४।९।२३।७ मा राजीनामा लेखिदिएको नहुँदा सो राजीनामा पास गरिदिनपर्ने होइन, वादीको राजीनामा कीर्ते जालसाजी हो । वादीबाट सक्कल राजीनामा झिकाई ल्याप्चे भिडान गर्नलाई सम्बन्धित ठाउँमा पठाई ल्याप्चे भिडाउन लगाई पाउँ र जालसाजी कीर्ते राजीनामा बनाई सहिछाप गरेमा सजायँ गरी लिखत बदर गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिउत्तर जिकिर ।
४. राजीनामामा लागेको ल्याप्चे सहिछाप मेरो होइन, मैले राजीनामा गरिदिएको होइन, दावी झुठ्ठा हुँदा पटेश्वरी पाण्डे र साक्षी लेखक साक्षीलाई कीर्ते कागज बमोजिम सजायँ गरिपाउँ भन्ने समेत प्र.को वा.राम प्रसाद गुप्ताले गरेको बयान ।
५. सद्दे व्यवहारबाट मैले चन्द्रा पडाइनीलाई रुपैयाँ बुझाई निजबाट राजीनामा लेखाएको हुँ, राजीनामा कीर्ते होइन भन्ने समेत वादी पटेश्वरी पाण्डेले गरेको बयान ।
६. ०३४।९।२३।७ मा रु. १९,६९८। बुझी कित्ता ४४ को ज.वि. ६–५–१ जग्गा र घर समेत प्रतिवादी चन्द्रा पडाइनीले पटेश्वरी पाण्डेलाई राजीनामा गरिदिएको हो राजीनामा लेखी दिनुस् भन्दा तौलिहवा शिवालय बसी लेखी पैसा गनी गनाउ गरी ऋणी चन्द्रा पडाइनीलाई दिएकोले चन्द्राले राजीनामामा सहिछाप गरेपछि हामीहरू साक्षी बसी सही गरेका हांै । राजीनामा कीर्ते व्यवहारको होइन भन्ने समेत रामलखन कुर्मी समेत जना ४ को वा. रामसेवक वारीले गरेको बयान ।
७. वादीबाट पेश भएको सक्कल राजीनामा विशेषज्ञद्वारा जाँच भई आएको ।
८. प्र.चन्द्रा पडाइनीको अदालतमा लिएको ल्याप्चे र सोराजीनामा लिखतमा लागेको ल्याप्चे भिडी नमिलेको भन्ने विशेषज्ञको राय भइआएकोले लिखतमा लागेको ल्याप्चेछाप नै चन्द्रापडाइनीको नभई कीर्ते ल्याप्चेछाप लगाएको रहेछ भन्ने प्रष्ट देखिनआएको हुँदा मुख्यसाहु भनिएका पटेश्वरी लेखकसाक्षी अन्तरसाक्षी समेत मिलेमतो गरी कीर्ते गरेको ठहर्छ । कीर्ते ठहरेको लिखत पास नहुने हुँदा वादीदावी पुग्नसक्तैन भन्ने क.जि.अ.को फैसला ।
९. सो फैसला उपर बद्रीप्रसाद उपाध्याय, दखारी पासी, रामलखन कुर्मी र पटेश्वरीलाल भैया समेतको संयुक्त धरौटी पुनरावेदन परेको ।
१०. उक्त फैसला बदर गरी दावी अनुसार पारित गरिपाउँ भन्ने समेत वादी पटेश्वरी पाण्डेको पुनरावेदन ।
११. शुरू कपिलवस्तु जि.अ.को इन्साफ मनासिव ठहर्छ भन्ने पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला ।
१२. पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसलामा सार्वजनिक महत्वको विषयमा प्रत्यक्षतः कानुनी त्रुटि भएकोले पुनरावेदन गर्ने अनुमति पाउँ भन्ने वादीको निवेदन परेकोमा प्रमाण ऐन, २०३१ दफा ५२ अनुसार विशेषज्ञलाई अदालतमा उपस्थित गराई निजको रायलाई प्रमाणित नगराई गरेको फैसलामा उक्त कानुनको त्रुटि भएको भन्ने आधारमा न्याय प्रशासन सुधार ऐन, २०३१ को दफा १३(५)(ख) अनुसार पुनरावेदन गर्ने अनुमति प्रदान भई पुनरावेदनको लगतमा चढी पेश हुन आएको रहेछ ।
१३. राय व्यक्त गर्ने विशेषज्ञलाई प्रमाण ऐन, २०३१ को दफा ५२ बमोजिम साक्षी सरह बकाउनु झिकाउनु भन्ने यस अदालतको ०४१।८।२८ को आदेशानुसार झिकाई बकाउँदा राजीनामाको ल्याप्चे र नमूना ल्याप्चेका जात एकै हुन् तर रेखा विशिष्टता फरक छन् भन्ने समेत बकी लेखाई दिएको रहेछ ।
१४. नियम बमोजिम पेश भएको प्रस्तुत मुद्दाको मिसिल अध्ययन गरी पुनरावेदक पटेश्वरी पाण्डेको तर्फबाट रहनुभएका विद्वान व.अ. श्री कुञ्जबिहारी प्रसाद सिंहले दावीको सद्दे व्यवहारको लिखतमा लागेको ल्याप्चे सहिछाप नमूना ल्याप्चेसँग भिडी नमिलेको भनी दिएको राय र अदालतमा उपस्थित भई यसलाई समर्थन गरेको बकपत्र समेतमा चित्त नबुझेकोले बोर्डबाट पुनः जाँच गराई पाउँ भन्ने समेत र विपक्षी प्र.का विद्वान व.अ. श्री रतनलाल कनौडियाले लिखत सद्दे व्यवहारको नभएकोले भन्ने मेरो पक्ष प्रतिवादीको भनाईलाई विशेषज्ञको राय तथा बकपत्रले स्पष्ट समर्थन गरेकै हुँदा वादी दावीको लिखत कीर्ते ठहर्याई गरेको शुरूको इन्साफ सदर गरेको क्षेत्रीय अदालतको फैसला मनासिव छ, सदर हुनुपर्छ भन्ने समेत गर्नुभएको बहस सुनियो ।
१५. पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मिले नमिलेको के रहेछ सो निर्णय दिनपरेको छ ।
१६. निर्णयतर्फ विचार गर्दा यसमा ०३४।९।२३।७ को घरसारको राजीनामा प्रतिवादीले पारित गरिनदिएकोले पारित गरिपाउँ भन्ने वादी र मैले राजीनामा गरिदिएको होइन, लिखत सद्दे व्यवहारको नहुँदा पास हुन सक्दैन, कीर्ते गरेमा प्रतिवादीहरूलाई सजायँ गरिपाउँ भन्ने प्रतिवादी जिकिर भएको प्रस्तुत मुद्दामा विवादको अर्थात वादी दावीको ०३४।९।२३।७ को लिखत सद्दे कीर्ते के रहेछ भनी अदालतबाट जाँच गर्न विशेषज्ञकहाँ पठाउँदा लिखतमा लागेको ल्याप्चे सहिछाप र कारणी चन्द्रा पडाइनको अदालतबाट लिइएको नमूना ल्याप्चे सहिछाप भिडी नमिलेको भनी राय दिएको देखिएको र सो राय प्रमाणित गर्न विशेषज्ञलाई यस अदालतबाट उपस्थित गराई बकपत्र गराउँदा निजको अघिको रायलाई समर्थन गरी लिखतको कारणीको ल्याप्चे र ऐ.को नमूना ल्याप्चेको जात एकै हुन् तर रेखा वैशिष्टता फरक देखिन्छ भनी बकपत्र गरेको पाइन्छ । यस्तो स्थितिमा कारणी चन्द्रा पडाइनीको विवादको लिखतमा लागेको शीरपुच्छारको ल्याप्चे र अदालतबाट लिइएको निजको नमूना ल्याप्चे मिल्छ भन्न मिल्ने देखिएन ।
१७. यस प्रकार विशेषज्ञले प्रष्टरूपमा दिएको राय र त्यसलाई अदालतको आदेशानुसार अदालतमा उपस्थित भई प्रमाणित समेत गरिदिएकोलाई शङ्का गरी बोर्ड गठन गरी पुनः जाँच गरिपाउँ भन्ने वादीतर्फका विद्वान व.अ.को बहस जिकिर पुग्न सक्तैन ।
१८. उपरोक्तानुसार विवादको लिखत कीर्ते होइन भन्न मिलेन । तसर्थ त्यस्तो कीर्ते लिखत पास नहुने ठहर्याएको शुरू कपिलवस्तु जि.अ.को इन्साफ सदर गरेको पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मिलेको देखिँदा मनासिव ठहर्छ । कीर्ते ठहर गरेको फैसला बदर गरी लिखत सद्दे कायम गरी पास गरिपाउँ भन्ने पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्तैन । अरू तपसील बमोजिम गर्नु ।
तपसील
माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए अनुसार पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालत को इन्साफ सदर ठहरेकोले दोस्रो तह पुनरावेदन गरे बापत पुनरावेदक वादी पटेश्वरी पाण्डेलाई शुरू जरिवाना रु. ९,८४९। को ५ प्रतिशतले हुने रु. ४९२।४५ पैसा जरिवाना लाग्छ । पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतमा पुनरावेदन गर्दा मिति ०३८।२।११ मा वादी पटेश्वरी पाण्डेले कपिलवस्तु जि.अ.को मिति ०३७।७।२० को फैसलाले पटेश्वरी पाण्डेलाई गर्ने गरेको जरिवाना रु. ९,८४९। बापत ज्येथा जमानी राखेकोमा निजले सर्वोच्च अदालतमा पुनरावेदन गर्ने अनुमति पाउँ भन्ने निवेदन दर्ता गर्दा पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतले अ.बं. २०३ नं. बमोजिम गर्ने गरेको थप जरिवाना रु. ९८४।९० मात्र बुझाएको देखिएकोले शुरू कपिवलबस्तु जि.अ.तको फैसलाले गर्ने गरेको जरिवाना रु. ९,८४९। र यस अदालतबाट गर्ने गरेको थप जरिवाना रु. ४९२।४५ पैसा समेत जम्मा जरिवाना रु. १०,३४१।४५ पुनरावेदक वादी पटेश्वरी पाण्डेबाट असूल गरी ज्येथा जमानी फुकुवा गर्नु भनी कपिलवस्तु जि.अ.मा लेखी पठाएन का.जि.अ.त.मा लगत दिनु...१
पुनरावेदक देहायका व्यक्तिहरूको पश्चिमान्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ सदर ठहरेकोले अ.बं. २०३ नं. बमोजिम रू. १।८८ पैसा जरिवाना हुने ठहरेकोले कानुन बमोजिम असूल गर्नु भनी ऐ. ऐ. मा ऐ. ऐ..२
पटेश्वरीलाल भैयाँ के रु. ।६२, बद्रीप्रसाद उपाध्याय के रू. ।६२, रामलखन कुर्मीके रु. ।६२, कोर्टफी राखी पुनरावेदन गरेको हुँदा केही गर्न परेन....३
मिसिल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु................................................४
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.हरिहरलाल राजभण्डारी
इतिसम्वत् २०४२ साल ज्येष्ठ १३ गते रोज १ शुभम् ।