निर्णय नं. ४७५६ - परमादेशको मिश्रित उत्प्रेषण लगायत जो चाहिने आज्ञा आदेश वा पूर्जि जारी गरी पाउँ
निर्णय नं. ४७५६ ने.का.प. २०५० (ख) अङ्क ६
संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला
माननीय न्यायाधीश श्री उदयराज उपाध्याय
सम्वत २०४८ सालको रिट नं. १८९४
आदेश मिति: २०५०।५।२७।१
निवेदक : भ.पु.जि. सीपाडोल गाउँ विकास समिति वडा नं. १ सूर्य विनायक बस्ने खड्ग बहादुर बस्नेत ।
विरुद्ध
विपक्षी: ऐ. ऐ. बस्ने हेम कुमारी बस्नेत समेत ।
विषय : परमादेशको मिश्रित उत्प्रेषण लगायत जो चाहिने आज्ञा आदेश वा पूर्जि जारी गरी पाउँ ।
(१) भक्तपुर जिल्ला अदालतबाट भएको आदेश उपर पुनरावेदन अदालत ललितपुर पाटनमा अ.वं. १७ नं. अन्तर्गत निवेदन दिई निर्णय भएपछि निवेदक यस अदालतमा रिट क्षेत्रबाट प्रवेश गर्न आएको देखियो । मुद्दामा भएको उक्त कारवाही सम्बन्धी आदेशको जानकारी निवेदकले नपाएको भन्न नमिल्ने हुँदा यसमा सुसूचित हुने संवैधानिक अधिकारको प्रश्न नै उठन नसक्ने ।
(प्र.नं. ८)
(२) मुद्दा जिल्ला अदालतमा विचाराधीन रही रहेको अवस्था देखिन्छ । निर्णय भए पछि चित्त नबुझेका बुँदा र कुराहरुमा पुनरावेदन गर्न पाउने कानुनी अवस्था विद्यमान छँदा छँदै रिट क्षेत्रमा प्रवेश गरेको पनि कानुन संगत देखिन आएन । निवेदकको निवेदन व्यहोराबाट पनि निवेदकको कुनै मौलिक हक अथवा कानुनी हकमा आघात पुगेको स्थिति छैन र देखिदैंन । यस प्रकारको अवस्थामा निवेदकलाई रिट क्षेत्रमा प्रवेश गर्नुपर्ने अवस्था नै विद्यमान नहुँदा रिट निवेदन नै लाग्न नसक्ने हुँदा रिट निवेदन खारेज हुने ।
(प्र.नं. ८)
विपक्षीतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री अमिता श्रेष्ठ ।
: विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री टिका बहादुर हमाल
आदेश
न्या. गजेन्द्रकेशरी बास्तोला
१. विपक्षीले म समेत विरुद्ध अंश दिलाई पाउँ भनी फिराद भक्तपुर जिल्ला अदालतमा दायर गर्नु भएकोमा उक्त मुद्दामा मैले प्रतिवादी गर्दा १९७८।११।२ मा अंशवण्डा भइसकेकोले पुनः वण्डा हुनुपर्ने होइन भन्ने जिकिर सहित प्रतिउत्तर दिएको थिए । विपक्षीले उक्त वण्डापत्र किर्ते जालसाजी हो भन्ने व्यहोराको फिराद दिएकोमा उक्त वण्डासँग सलग्न विपक्षीले पेश गरेको वारिशनामामा लागेको सही छापलाई भक्तपुर जिल्ला अदालतले विशेषज्ञबाट जचाँउने भनी मिति २०४७।१०।३।५ मा आदेश भएको ।
२. विपक्षीले पेश गरेको लिखतसँग नै जाँच गर्ने मिल्दैन । अड्डामा पास भएको वक्सपत्र लगायत सक्कल लिखतसँग जचाँई पाउँ भन्ने र सो कार्यको लागि भक्तपुर जिल्ला अदालतको आदेश बदर गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको तत्कालिन बागमती अञ्चल अदालतमा अ.वं. १७ नं. बमोजिम निवेदन दिएकोमा कैफियत प्रतिवेदन भइ आएको तर प्रजातन्त्र पछि अञ्चल अदालतहरु विघटन भई पुनरावेदन अदालत, ललितपुर पाटनमा सो निवेदन समेत गरेपछि मिति २०४८।८।८।१ मा कानुन बमोजिम गर्नु भन्ने आदेश भएकोमा मर्कामा परि उक्त आदेश समेत बदर गराउन अन्य उपचार नभएकोले नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०४७ को धारा १६, १७ द्वारा प्रदत्त संवैधानिक हकमा समेत आघात पुर्याएकोले ऐ संविधानको धारा ८८ द्वारा प्रदत्त उत्प्रेषण लगायत जो चाहिने आज्ञा आदेश वा पूर्जि जारी गरी भक्तपुर जिल्ला अदालतको मिति २०४७।१०।३।५ को र पुनरावेदन अदालत, ललितपुर पाटनको मिति २०४८।८।८।१ को आदेश बदर गरी अरु अन्य स्वीकृत रुपमा मौजुदमा रहेको लिखतमा लागेको ल्याप्चेसँग उक्त वण्डापत्रमा लागेको ल्याप्चेसँग विशेषज्ञद्वारा जाँच गराउनु भन्ने परमादेश लगायत जो चाहिने आदेश जारी गरी पाउँ भन्ने खडग बहादुर बस्नेतको वारिश पञ्चनारायण कासुलाको मिति २०४८।९।१६।३ मा पर्न आएको निवेदन पत्र ।
३. यसमा के कसो भएको हो ? १५ दिन भित्र लिखित जवाफको लागि कानुन बमोजिम उपस्थित हुनु भनी विपक्षीहरुलाई सूचना पठाई जवाफ आएपछि वा अवधि नाघेपछि नियम बमोजिम पेश गर्नु भन्ने यसै अदालतका एक न्यायाधीशको मिति २०४८।१०।५ को आदेश ।
४. भक्तपुर जिल्ला अदालतबाट मिति २०४७।१०।३।५ मा भएको आदेश र सोही आदेश सम्बन्धमा भएको पुनरावेदन अदालत, ललितपुर पाटनको मिति २०४८।८।८।१ को आदेश समेतबाट विपक्षीको हकमा आघात नपरेको हुँदा उक्त रिट निवेदन खारेज गरी पाउन अनुरोध गर्दछु भन्ने समेत व्यहोराको मिति २०४९।१।८।२ मा हेम कुमारी बस्नेत र शिवकुमारी बस्नेत समेत जना दुईले संयुक्त रुपमा प्रस्तुत गर्नु भएको लिखित जवाफ
५. यस अदालतको आदेशलाई मिति २०४८।८।८।१ मा पुनरावेदन अदालत ललितपुर पाटनबाट समर्थन भई आएकोले आदेश रितपूर्वकको नै हुँदा विपक्षीको रिट निवेदन खारेज गरी पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको मिति २०४८।११।१३।३ मा भक्तपुर जिल्ला अदालतबाट प्रस्तुत भएको लिखित जवाफ ।
६. नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत रिट निवेदनमा विपक्षी मध्येका हेमकुमारी बस्नेतका तर्फबाट रहनु भएका विद्वान अधिवक्ता श्री अमिता श्रेष्ठ र भक्तपुर जिल्ला अदालत समेतका तर्फबाट प्रतिरक्षाका लागि महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयबाट उपस्थित हुनु भएका विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री टिका बहादुर हमालले निवेदक र विपक्षी रहेको अंश मुद्दा भक्तपुर जिल्ला अदालतमा दायर भई कारवाहीको सिलसिलामा रही रहेको अवस्थामा नै प्रतिवादीले वण्डा छुटीइ सकेको भन्ने प्रतिउत्तर दिएकोले उक्त वण्डाको सहीछाप किर्ते जालसाजी हो भन्ने अंश मुद्दाका फिरादी वादीले जिकिर लिई भक्तपुर जिल्ला अदालतमा नै किर्ते जालसाजी मुद्दा दायर गरेबाट अंश मुद्दा मुलतवि रहेको छ । किर्ते जालसाजी मुद्दामा वण्डामा भएको सहिछाप विशेषज्ञबाट जचाँउने भक्तपुर जिल्ला अदालतबाट आदेश भईसोही आदेशलाई समर्थन हुने गरी पुनरावेदन अदालत पाटनबाट मिति २०४८।८।८।१ मा आदेश भएकोले न्याय निरुपणका लागि कानुन बमोजिम गरिने कारवाहीबाट निवेदकको कुनै पनि कानुनी हकमा आघात पुग्ने स्थिति नभई रिट निवेदन खारेजयोग्य छ, भन्ने जिकिर गर्नु भएको पाइन्छ ।
७. यसमा विद्वान अधिवक्ताहरुको बहसलाई ध्यानमा राखी मिसिल कागज समेत हेरी निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी हुनुपर्ने हो होइन भन्ने तर्फ निर्णय दिनुपर्ने हुन आयो ।
८. यसमा भक्तपुर जिल्ला अदालतबाट भएको आदेश उपर पुनरावेदन अदालत, ललितपुर पाटनमा अ.वं. १७ नं. अन्तर्गत निवेदन दिइ निर्णय भएपछि निवेदक यस अदालतमा रिट क्षेत्रबाट प्रवेश गर्न आएको देखियो । मुद्दामा भएको उक्त कारवाही सम्बन्धी आदेशको जानकारी निवेदकले नपाएको भन्न नमिलेको हुँदा यसमा सुसूचित हुने संवैधानिक अधिकारको प्रश्न नै उठन सक्ने देखिन्न । साथै मुद्दा जिल्ला अदालतमा विचाराधीन रही रहेको अवस्था देखिन्छ । निर्णय भएपछि चित्त नबुझेका बुँदा र कुराहरुमा पुनरावेदन गर्न पाउने कानूनी अवस्था विद्यमान छँदा छँदै रिट क्षेत्रमा प्रवेश गरेको पनि कानुन संगत देखिन आएन । निवेदकको निवेदन व्यहोराबाटै पनि निवेदकको कुनै मौलिक हक अथवा कानूनी हकमा आघात पुगेको स्थिति छैन र देखिदैंन । यस प्रकारको अवस्थामा निवेदकलाइ रिट क्षेत्रमा प्रवेश गर्नुपर्ने अवस्था नै विद्यमान नहुँदा रिट निवेदन नै लाग्न नसक्ने हुँदा रिट निवेदन खारेज हुन्छ । फाइल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा सहमत छु ।
न्या. उदयराज उपाध्याय
इति सम्वत २०५० साल भाद्र २७ गते रोज १ शुभम् ।