निर्णय नं. २३१२ - दर्ता बदर

निर्णय नं. २३१२     ने.का.प. २०४२      अङ्क ३

 

डिभिजन बेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री त्रिलोक प्रताप राणा

माननीय न्यायाधीश श्री महेशराम भक्त माथेमा

सम्वत् २०४० सालको दे.पु.नं. ५०३

मुद्दा : दर्ता बदर ।

 

पुनरावेदक/वादी: जिल्ला धनुषा जनकपुर नगर पंचायत वडा नं. ८ बस्ने वशिष्ट जा शरण वैष्णव।

विरूद्ध

विपक्षी/प्रतिवादी:जनकपुर गुठी तहसिल तथा खर्च कार्यालय ।

जि.धनुषा जनकपुर नगर पंचायत वडा नं. ८ बस्ने जानकी वल्लभ शरण वैष्णव ।

फैसला भएको मिति :      २०४२।२।१६।४ मा

     वादी बमोजिमको केही कुरामा फैसला गरी केही कुरा बाँकी राख्न मिल्ने होइन ।        

(प्रकरण नं.१४)

फैसला

न्या.त्रिलोक प्रताप राणाः मध्यमान्चल क्षेत्रीय अदालतले गरेको फैसलामा पुनरावेदनको अनुमति प्राप्त गरिआएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरण यस प्रकार छन् : गुरू महिसुता शरणले पिडारी चन्द्रकला कुञ्ज कुटी स्थापना गरी उक्त कुटी अधीनस्थ जग्गाको आयस्ताबाट पूजा आजा धर्म सदावर्त चलाई रहनुभएको गुरू स्वर्गीय भएपछि उक्त कुटीको महन्त्याइएको बदर पड्डी मटिहानी स्थानबाट मैले पाएको हुनाले उक्त कुरो अधीनस्थ रहेको जग्गा स्वर्गीय गुरूको नाउँबाट दाखिल दर्ता मेरो नाउँमा गरिदिनलाई ०२८।५।४ मा विपक्षी नं. १ ले लेखेको पत्रको आधारमा तत्कालीन पिडारी गा.पं.अ.को विभिन्न वार्डमा पर्ने कि.नं., ४४, ८९, ९९, १००, १०२, २५।१४१ समेतको जग्गा हाल ज.न.पं. वार्ड नं. १३ मा पर्न गएको, मेरा नाउँमा दाखिल दर्ता भई लाग्ने पोत तिरी रसिद लिने गरेको छु । तत्कालीन पिडारी गा.पं.वा.नं. ४ मा पर्ने कि.नं. ४४ को ०–१–२, कि.नं. ८९ को ०–०–८, कि.नं. ९९ को ०–१–३, कि.नं. १०० को ०–२–३७, कि.नं. १०२ को ०–०–१७, कि.नं. १४१ को ०–४–११ वार्ड नं. ३(ख) कि.नं. २५ को ०–३–११ समेतको जग्गा मेरो हक भोग तिरोको जग्गा एकाको नाउँमा दाखिल दर्ता भइसकेपछि सोही अधीनमा दर्तावालाको दर्ता बदर वातिल गरी अरूको नाउँमा कानुनी प्रकृया समेत विपरीत दाखिला दर्ता गर्न विपक्षी नं. १ लाई अधिकार छैन। उल्लिखित जग्गाको दर्ता सही वा गलत के हो उजूरी लिई सो को निराकरण गरी अघि भएको दर्तालाई बदर गरी अर्काको नाममा दर्ता गर्नलाई निर्णय निरोपण गर्ने अधिकारी विपक्षी १ नं. होइन । मेरो दर्तालाई जालसाजीको संज्ञा दिई उल्लिखित जग्गा विपक्षी नं. २ को नाउँमा दाखिल दर्ता गरिदिनलाई ०३६।१०।१८ मा विपक्षी १ नं. ले निर्णय गरेको विस्तृत जानकारी ०३७।७।१८ को दिन नक्कल लिँदा थाहा पाएँ । मेरो अनुपस्थितिमा निर्णय गर्नु भएको छ । विपक्षीहरूले मिलीमतो गरी कोलम १०,०००। पर्ने हकभोग दर्ता तिरोको जम्मै गैरकानुनी प्रकृया हुँदा बदर वातिल गरी विपक्षी नं. १ ले गरेको टिप्पणी आदेश २. विपक्षी २ नं. नाउँको दाखिल दर्ता बदर गरी मेरा नाउँमा कायम गरी खिचोला मेटाई पाउँ भन्ने समेत वादी ।

२.    महिसुता शरणले आफ्नो जीवनकालमै मिति ०१५।३।२७ गते बकसपत्रको लिखत गरी हक हस्तान्तरण गरिदिनु भएको छ । पारित बकसपत्रमा उल्लिखित जग्गामा मेरो नाउँमा दाखिल दर्ता गरिपाउँ भनी जानकीबल्लभ शरणले बकसपत्रको लिखत समेत संलग्न राखी यस कार्यालयमा निवेदन दिनुभएको आधारमा प्र.जानकीशरणको नाउँमा ०३६।१०।१८ गतेको टिप्पणी आदेश बमोजिम यस कार्यालयमा दर्ता गरेको युक्तिसंगत नै भएको र महिसुता शरणले प्र.जानकीबल्लभ शरणलाई ०१५।३।२७ गते गरिदिएको बकसपत्र लिखतमा स्वयं फिरादी अन्तरसाक्षी भई सही गरी हक हस्तान्तरणको कृयालाई पूर्ण भएमा स्वीकृति प्रदान गरेको हुँदा त्यस्तो सम्पत्तिलाई पक्री नालेश दिन पाउने प्रतिबन्ध र विवन्धित भई खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत जनकपुर गुठी तहसिल तथा खर्च कार्यालयको प्रतिउत्तरपत्र ।

३.    विपक्षी फिरादीलाई म माथि नालेश दिने हक अधिकारै छैन, महिसुताशरण वैष्णवको अपुताली खाने नभई निज गुरूले ०१५।३।२७।६ मा गरिदिनु भएको बकसपत्र जसमा विपक्षी साक्षी हुनुभएको छ । गुरू महिसुताशरणको अपुताली खान पाउने भएको हुँदा वादी खारेज गरिपाउँ । गुठीले गरेको कुनै पनि निर्णयलाई बदर गर्ने अधिकार यस अदालतलाई छैन । हकदैयाविहिन व्यक्ति विपक्षीले गैरकानुनी मुद्दा म माथि दायर गर्नु भएकोले दर्ता बदर हुन नसक्ने भएकोले खारेज गरी  झुठ्ठा दावीबाट फुर्सद गरिपाउँ भन्ने समेत प्र.जानकीबल्लभ शरणको प्रतिउत्तरपत्र ।

४.    बकसपत्रबाट प्रतिवादीकै जग्गामा निजले बकसपत्रलाई आधार लिई अदालत समक्ष जानु पर्ने सो बमोजिम नगरेको समेतबाट कि.नं. १४१, ०–४–११ को दर्ता कायम हुने ठहरी अरू प्रतिवादी जानकी बल्लभ शरणका नाउँको दर्ता बदर हुने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको ०३९।२।२० को जनकपुर अञ्चल अदालतको फैसला ।

५.    सो फैसलामा चित्त नबुझी प्रतिवादीको यस अदालतमा पुनरावेदन परेको ।

६.    अ.बं. २०२ नं. बमोजिम प्रस्तुत मुद्दा डिभिजन बेञ्चमा पेश गर्नु भन्ने मध्यमान्चल क्षेत्रीय अदालतको आदेश ।

७.    बकसपत्र भित्रको जग्गाको सम्बन्धमा यसै लगाउको पक्ष विपक्ष भएको जालसाजी मुद्दा र दर्ता बदर मुद्दा समेत इन्साफ गर्न जनकपुर अञ्चल अदालतमा पठाउने निर्णय आजै यस बेञ्चबाट भएको देखिनाले विपक्षी नं. १ ले गरेको टिप्पणी आदेश र विपक्षी नं. २ को नाउँको दाखिल दर्ता बदर वातिल गरी मेरो दर्ता कायम गरी जग्गाबाट विपक्षी नं. २ को खिचोला समेत मेटाई पाउँ भन्ने समेत वादीले फिरादपत्रमा दावी लिएको पाइन्छ । कि.नं. १४१ को दर्ता कायम हुने ठहरी अरू प्रतिवादी जानकीबल्लभ शरणको नाउँको दर्ता बदर हुने ठहर्छ भन्ने सम्म जनकपुर अञ्चल अदालतले फैसला गरेको देखिन आयो । अ.बं. १९२ नं. को व्यवस्था अनुसार वादीको दावीको सम्पूर्ण कुराहरूमा निर्णय गर्नु पर्नेमा सो नगरी खिचोला तर्फ समेत नबोली आंसिक निर्णय गरेको कारणबाट पनि जनकपुर अञ्चल अदालतको फैसला बदर हुन्छ । वादी दावीको सम्पूर्ण कुराहरूमा कानुन बमोजिम निर्णय गर्नु भनी दुवै पक्षलाई तारेख तोकी मिसिल जनकपुर अञ्चल अदालतमा पठाई दिनु भन्ने मध्यमान्चल क्षेत्रीय अदालतको मिति ०४०।६।२०।२ को फैसला ।

८.    उक्त फैसलाउपर पुनरावेदनको अनुमतिपाउँ भन्ने निवेदनमा नि.नं. १२५४, १२२६ तथा १२२७ को निवेदनमा आज यसैबेञ्चबाट पुनरावेदनको अनुमति दिने आदेश भएकोले प्रस्तुत निवेदनमा पनि न्याय प्रशासन सुधार ऐन, ०३१ को दफा १३(५)(ख) बमोजिम पुनरावेदनको अनुमति दिइएको छ भन्ने मिति ०४०।९।३।१ को आदेश ।

९.    पुनरावेदक वादी तर्फवाट विद्वान व.अ. श्री कुञ्जबिहारीप्रसाद सिंहले क्षेत्रीय अदालतले विवादको प्रश्नमा आफैं निर्णय गरिदिए हुनेमा पनि सो नगरी सम्पूर्ण फैसला बदर गरी अञ्चल अदालतमा पठाउने गरेको न्यायसंगत नहुँदा उक्त फैसला बदर हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस प्रस्तुत गर्नुभयो ।

१०.    प्रस्तुत मुद्दामा क्षेत्रीय अदालतले गरेको फैसला मनासिव या बेमनासिव के रहेछ निर्णय दिनु परेको छ ।

११.    यसमा वादीले फिराद दावी गर्दा विपक्षी नं. १ जनकपुर गुठी तहसिल तथा खर्च कार्यालयले गरेको टिप्पणी आदेश र विपक्षी नं. २ जानकी बल्लभ शरण वैष्णवको नाउँको दाखिल दर्ता बदर गरी मेरो दर्ता कायम गरी जग्गाबाट विपक्षी नं. २ को खिचोला समेत मेटाई पाउँ भन्ने जग्गा पजनीको १७ नं. जग्गा मिच्नेको १४ नं. र १८ नं. समेतलाई उल्लेख गरेको पाइन्छ ।

१२.   तर जनकपुर अं.अ.ले कि.नं. १४१ को ०–४–११ को दर्ता कायम हुने ठहराई अरू कित्ता जग्गा प्र.जानकी वल्लभ शरणको नाउँको दर्ता बदर हुने ठहराएकोसम्म पाइन्छ । वादी दावीबमोजिम विवादको कित्ता जग्गाको प्र.जानकीवल्लभ शरण वैष्णवले खिचोला गर्‍यो गरेन सो तर्फ आफ्नो निर्णय फैसलामा बोलेको पाइन्न ।

१३.   वारेन्ट जारी हुने वा चोरीको महलले मुलतवी रहने मुद्दाका अभियुक्त अड्डामा पक्री नआएको वा हाजिरै नभएकाको हकमा बाहेक गैह्र मुद्दा फैसला गर्दा एउटा मिसिलबाट गर्नुपर्ने काम मध्ये केही बाँकी  राखी पछि बुझी छिन्ने व्यहोरासँग फैसला गर्न हुँदैन भन्ने अ.बं.१९२ नं.मा लेखिएको पाइन्छ ।

१४.   जनकपुर अं.अ.बाट वादी दावीबमोजिम दर्ता बदरतर्फ मात्र फैसला निर्णय गरी वादी दावीबमोजिमको खिचोला तर्फ निर्णय नगरेकोले त्यस्तो फैसलामा अ.बं. १९२ नं. को त्रुटि भएन भन्न मिलेन वादी बमोजिमको केही कुरामा फैसला गरी केही कुरा बाँकी राख्न मिल्ने होइन । अ.बं. १९२ नं. ले आंशिक रूपमा फैसला गर्न कानुनी बन्देज गरेकोले जनकपुर अञ्चल अदालतको फैसला बदर गरी वादी दावी बमोजिम हुँदा सम्पूर्ण कुराहरूमा कानुन बमोजिम निर्णय गर्नु भनी उपस्थित रहेका पक्षलाई तारेख तोकी मिसिल जनकपुर अञ्चल अदालतमा पठाएको मध्यमान्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मनासिव ठहर्छ नियम बमोजिम गरी मिसिल बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.महेशराम भक्त माथेमा

 

 

इतिसम्वत् २०४२ साल ज्येष्ठ १६ गते रोज ४ शुभम् ।