निर्णय नं. २४३९ - उत्प्रेषण

निर्णय नं. २४३९     ने.का.प. २०४२      अङ्क ७

 

डिभिजन बेञ्ज

इजलाश

माननीय न्यायाधीश श्री बब्बरप्रसाद सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव

सम्वत् २०४० सालको रिट नं. १९६५

विषय : उत्प्रेषण ।

 

निवेदक      :जि.भोजपुर टक्सार आर्दश गा.पं.वार्ड नं.१ टक्सार घर भई हाल ल.पु.जि.नगर पंचायतवार्ड नं. १ बस्ने चेर्तेन्द्र बहादुर कार्की  ।

विरुद्ध

विपक्षी :संचालक समिति शाही नेपाल वायु सेवा निगम कार्यालय ।

पद पूर्ती तथा पदोन्नती समिति शा.ने.वा.नि.केन्द्रिय कार्यालय ।

पुष्प बहादुर रायमाझी प्राविधिक विभाग शा.ने.वा.नि.

श्री ५ को सरकार पर्यटन मन्त्रालय ।

आदेश भएको मिति:२०४२।६।१७।५ मा

     बढुवाको (“निर्णय”–संयोजक) पहिलो प्रकाशन भएको मितिबाट ९० दिन नघाई प्रकाशित गरेको छ, जो उपरोक्त सामान्य सिद्धान्तको नि. ९–३ मा भएको व्यवस्थाको प्रतिकूल छ ।

(प्रकरण नं. १३)

निवेदक तर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री गणेशराज शर्मा र विद्वान अधिवक्ता श्री प्रकाश राउत

विपक्षी तर्फबाट      :विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ताहरु श्री मकुन्द रेग्मी र श्री कृष्णप्रसाद पन्त र विद्वान स.अ.श्री प्रमोद विजयी

उल्लेखित मुद्दाःX

आदेश

न्या.जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तवः नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत पर्न आएको प्रस्तुत रिट  निवेदकको निवेदन जिकिर यसप्रकार छन् ।

२.    म निवेदक शाही नेपाल वायु सेवा निगममा मिति ०३५।४।६ मा स्थायी नियुक्ति पाई सातौं तहमा कार्यरत रहेको सम्भार सेवा अन्तर्गत इन्ष्ट्रमेन्ट र इलेक्ट्रीकल उपसमुहको कर्मचारी र एअरक्राÇट मेन्टेनेन्स इन्जीनियर हुँ । सिनियर एअरक्राÇट मेन्टेनेन्स इन्जीनियर आठौं तहको पद बढुवाबाट पूर्ति गर्ने बारेको विज्ञापन नं.व. ११।०३९ को सूचना मिति ०३९।५।१६ को गोरखापत्रमा प्रकाशित भए अनुसार उक्तपदमा बढुवाकोलागि संभाव्यउम्मदेवार भएकोले सम्बन्धितफाराम भरी प्रमाणपत्र प्रतिलिपिहरू सहित पदपूर्ति तथा पदोन्नति समिति शा.ने.वा.नि.समक्ष पेश गरेकोमा क्रमशः रुद्रबहादुर प्रधान १ शिवराज पोखरेल र म निवेदक समेत ३ जनालाई बढुवा गरी नियुक्तिको लागि सिफारिश गरिएको छ भन्ने व्यहोराको सूचना ०४०।४।२० को गोरखापत्रमा प्रकाशित भयो । उक्त सूचनामा चित्त नबुझी विपक्षी पुष्पबहादुर रायमाझीले उक्त संचालक समितिमा उजूर गर्नु हुँदा उजूर उपर कारवाही भई मिति ०४०।१०।६ मा निगमको सूचना पाटीमा र ०४०।१०।१३ मा गोरखापत्रमा प्रकाशित सूचनाबाट अघिल्लो सिफारिश मध्ये म निवेदकका हकमा भएको सिफारिश स्थगित गरी विपक्षी पुष्पबहादुर रायमाझीको नाम बढुवाको लागि सिफारिश गर्ने गरी संशोधन गरिएको थाहा पाएको र नियमानुसार बुझ्दा म निवेदकले कूल अंक २३२.४६ र विपक्षी पुष्पबहादुरले कूल अंक २३५.६८ प्राप्त गरेको भन्ने थाहा पाएकोले संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत निवेदन गर्न आएको छु । विपक्षीको नाम सिफारिश गर्ने आधार छैन । निजलाई अनुतिर्ण तालिम वापतको ८ अंक प्रदान गरेर बढुवा गरेको बुझिएकोले उक्त सिफारिश लो.से.आ.द्वारा लागू संस्थामा नियुक्ति, बढुवा र विभागीय कारवाही सम्बन्धी सामान्य सिद्धान्त संशोधनसहित ०३५ को परिच्छेद ६ को १३(१)(ग) विपरीत छ जुन सोही दफाको स्पष्टीकरण खण्ड समेतले प्रष्ट गरेको छ । अनुत्तिर्ण तालिम वापतको कट्टा गर्नुपर्ने अंक ८ कट्टा गर्दा विपक्षीको कुल अंक २२७.६८ हुन गई कूल अंक २३२.४६ प्राप्त गर्ने म निवेदक बढुवा हुने निश्चित छ । विपक्षीले सम्बन्धित तालिममा न्यूनतम अंक प्राप्त गर्न नसकी अनुत्तिर्ण नै हुनुभएकोमा त्यसलाई श्रेणी नखुलेको सरह सम्झी लाग्नै नसक्ने गलत अर्थ लगाई सम्बन्धित सिद्धान्त विपरीत अंक प्रदान गर्न मिल्ने होइन निजको मार्कसिट झिकी बुझी हेरेमा पनि पुष्टि हुने निर्विवाद प्रमाण नहेरी प्रमाणपत्रकै आधारमा प्रदान गरिएको अंक कदाचित बस्तुनिष्ट कारण होइन। श्री ५ को सरकारको हवाई विभागद्वारा संचालित हुने परीक्षामा समावेश हुन नपाई वोईङ मेन्टेनेन्सको लाइसेन्स प्राप्त गर्न नसकेको विपक्षीलाई अध्ययन वापतको भनी जुन उद्देश्यको लागि तालिममा पठाएको हो सो तालिममा न्यूनतम अंक प्राप्त गर्न नसकी बोइङ सम्भारको अनुभव नपुगेकोमा पनि अध्ययनको विषयवस्तु भनी तालिममा जानुलाई नै प्रर्याप्त मानी अध्ययन अनुभव वा योग्यता पुगेको भनी ८ अंक दिएको सर्वथा गेैरकानुनी छ । सिद्धान्त वा कानुन छाडी प्रयोग गरेको तजविजी कायम रहन सक्दैन । साथै सिद्धान्तले निर्दिष्ट गरेको ९० दिनको म्याद नघाई प्रकाशित गरिएको संशोधित नामावली कायम रहन सक्ने कुनै आधार छैन ।

३.    यसर्थ उल्लिखित काम कारवाही र संशोधित नामावलीबाट सा.ने.वा.नि.को कर्मचारीको हैसियतमा तथा नेपालको संविधानको धारा ७८(३)(क) अन्तर्गत संस्थामा नियुक्ति, बढुवा र विभागीय कारवाही सम्बन्धी सामान्य सिद्धान्त ०३५ (संशोधितसहित) अन्तर्गत प्रदत्त कानुनी हकहरूका अतिरिक्त ऐ.संविधान धारा १०  (१) द्वारा प्रदत्त कानुनको समक्ष समानताको हकबाट समेत वञ्चित गरिएकोले अन्य उपचार नहुँदा धारा ७१ अन्तर्गत आएको छु । अतः नामावली संशोधन गर्ने दिशामा विपक्षी नं. १ र २ बाट सम्पन्न गरिएको निर्णय, अन्य काम कारवाही तथा संशोधित नामावली बदर गरी प्रथमपटक प्रकाशित नामावली सदर गरी हक प्रचलन गरिपाउँ भन्ने समेत रिट निवेदन जिकिर रहेछ ।

४.    यसमा के कसो भएको हो विपक्षीहरूबाट लिखिन जवाफ मगाई आएपछि नियम बमोजिम पेश गर्नु भन्ने समेत यस अदालत सिंगल बेञ्जको मिति ०४१।१।२४।१ को आदेश रहेछ।

५.    इन्सट्रमेन्ट र इलेक्ट्रीकल पदमा सातौं तहबाट आठौं तहमा बढुवाद्वारा पदपूर्ति गर्ने बारेको ०३९।५।१६ को गोरखापत्रमा प्रकाशित सूचनामा श्री पुष्पबहादुर रायमाझीले लो.से.आ.को सामान्य सिद्धान्त ०३५ को परिच्छेद ९ को दफा १ र २ अनुसार पर्यटन सचिव समक्ष उजूरी परी ऐ.सिद्धान्तको परिच्छेद ६ को दफा १३(१) को खण्ड (ग) को स्पष्टीकरण समेतबाट एक महिनाभन्दा बढी तालिम लिएको प्रमाणित भएको हुँदा त्यस्तो अवस्थामा तालिमको अंक दिनुपर्ने हुँदा र उक्त तालिमको श्रेणी नखुलेको एकमुष्ट द्वितीय श्रेणी वापतको अंक दिनु भएको निजलाई आठ(८) अंक दिने गरी निर्णय गरी निगम समक्ष आएको हुँदा निर्णयानुसार ८ अंक थप दिंदा हुन आउने निजको कूल अंक २३५.६८ र प्रकाशित बढुवा नामावलीमा न्यूनतम अंक प्राप्त गर्नु भएको विपक्षी चेतेन्द्रबहादुर कार्कीको अंक २३२.४६ मात्र भएको हुँदा पुष्पबहादुर रायमाझीले विपक्षी भन्दा बढी अंक प्राप्त गर्नु भएको हुँदा निजको नाम समावेश गरी संशोधित बढुवाको नामावली प्रकाशित गर्ने निर्णय अनुसार सूचना प्रकाशित गरेको र समितिले कुनै अनियमित काम कुरा गरी निवेदकप्रति पक्षपात गरेको नहुँदा विपक्षीका रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको संचालक समिति शा.ने.वा.नि.र पदपूर्ति तथा पदोन्नति समिति शा.ने.वा.नि.को संयुक्त लिखिन जवाफ रहेछ ।

६.    प्रथमत विपक्षीले पर्यटन मन्त्रालयलाई विपक्षी बनाउनु भएकोछैन । मैले प्राप्त गरेको तालिमसमेतका प्रमाणपत्र हरूको आधारमा उजूरी सुन्ने अधिकारी पर्यटन सचिवले न्यायिक मनको प्रयोग गरी बस्तुनिष्ट आधारबाट म्यादभित्रै कानुन बमोजिम नै मलाई बढुवा गरिएको हुँदा र विपक्षीको कुनै पनि हक अधिकारमा आघात नपर्नुको साथै म कानुन बमोजिम बढुवा भएको व्यक्ति उपर रिट निवेदन दिन नसक्ने भएबाट विपक्षीको रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत व्यहोराको पुष्पबहादुर रायमाझीको लिखिन जवाफ रहेछ ।

७.    यसमा के कसो भएको हो विपक्षी सचिव पर्यटन मन्त्रालयबाट लिखिन जवाफ म.न्या.का.मार्फत मगाई नियम बमोजिम पेश गर्नु भन्ने समेत यस अदालत डिभिजन बेञ्जको ०४२।२।२५।६ को आदेश रहेछ ।

८.    पुष्पबहादुर रायमाझीले आफूले लिएको ऐनसेट एयरलाइन्स, मेलवोर्न, अष्ट्रेलियाद्वारा संचालित वि. ७२७ एमियोनिक्स पार्ट २ सम्बन्धी तालिमको अंक नपाएको भनी बढुवा उजूरी दिई सो तालिममा आफुलाई अंक दिएको भए बढुवा निमिक्त सिफारिश गरिएको न्यूनतम अंक पाउने उम्मेदवार भन्दा आफू बढी अंक पाई बढुवा हुने भनी जिकिर लिएको र पुष्पबहादुर रायमाझीबाट पेश हुन आएको तालिमको प्रमाणपत्रमा निजले सो तालिम पूरा गरेको भन्ने उल्लेख भएको देखिएको र सो तालिम शा.ने.वा.नि.को ट्राभल्स अडरबाट ८ नोभेम्बर १९७९ देखि १२ डिसेम्बर १९७९ सम्म चल्ने भई एक महिनाभन्दा बढीको देखिएको हुँदा संस्थामा नियुक्ति, बढुवा र विभागीय कारवाही सम्बन्धी सामान्य सिद्धान्त २०३९ को बढुवा सम्बन्धी परिच्छेद ६ को दफा १३(१) को खण्ड (ग) बमोजिम तालिम बापत अंक पाउने देखिई सो बापत अंक दिने निर्णय गरी पहिलो प्रकाशित नामावलीमा संंशोधन गर्न बढुवा समितिमा पठाउने कार्य भएको र उपरोक्त कार्य सामान्य सिद्धान्तको परिच्छेद ९.३ बमोजिम कानुन बमोजिम नै भएको हुँदा कानुन बमोजिम भएन भन्ने निवेदकको जिकिर कानुनसंगत नदेखिँदा निवेदकको रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत सचिव पर्यटन मन्त्रालयको लिखिन जवाफ रहेछ ।

९.    नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी बेञ्च समक्ष पेश हुन आएको प्रस्तुत विषयमा तारेखमा रही बेञ्च समक्ष उपस्थित भएका रिट निवेदकको वा. तेजप्रसाद चौलागाई र विपक्षी शा.ने.वा.नि.को तर्फको वा.रामपवित्र तिवारी समेतलाई रोहवरमा राखी रिट निवेदक चेतेन्द्रबहादुर कार्कीको तर्फबाट बहसको लागि उपस्थित हुनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री गणेशराज शर्मा र श्री प्रकाश राउत विपक्षी शा.ने.वा.नि.को तर्फबाट विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री मुकुन्द रेग्मी, विपक्षी पुष्पबहादुर रायमाझीको तर्फबाट विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्णप्रसाद पन्त र पर्यटन मन्त्रालयको तर्फबाट विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री प्रमोद विजयीले गर्नु भएको बहस जिकिर समेत सुनियो ।

१०.    प्रस्तुत विषयमा रिट निवेदकको निवेदन माग बमोजिमको आदेश जारी हुने नहुने के हो सो सम्बन्धमा निर्णय दिनुपर्ने हुन आयो ।

११.    यसमा प्रत्यर्थी पुष्पबहादुरले अष्ट्रेलियामा लिएको तालिम (Training) मा पास नभएकोमा निजलाई सामान्य सिद्धान्तको परिच्छेदको दफा १(ग) अनुसार द्वितीय श्रेणीको नम्बर दिएको अनियमित भयो र सामान्य सिद्धान्तको परिच्छेद ९ को नियम ३ अनुसार ९० दिन नघाई दोश्रोपटक नामावली प्रकाशित गरेको अनियमित हुँदा दोश्रोपटक नामावली प्रकाशन गरेको बदर गरिपाउँ भन्ने रिट निवेदकको मुख्य निवेदन जिकिर लिएको देखिन्छ ।

१२.   सिनियर एयरक्राफ्ट मेन्टेनेन्स इन्जिनियर (आठौं तहको पद) रेडियो इन्स्ट्रमेन्ट इलेक्ट्रीकल व्यवसायमा सातौं तहबाट मिति ०४०।४।२० मा गोरखापत्रमा, रिट निवेदक चेतेन्द्रबहादुर कार्की समेतका ३ जनालाई बढुवा गर्ने भनी सूचना प्रकाशित भएकोमा विपक्षी पुष्पबहादुर रायमाझीको श्री ५ को सरकार पर्यटन मन्त्रालय सचिव समक्ष उजूरी परी निज पुष्पबहादुर रायमाझीलाई ANSETT Airlines of Australia Fligt Training Centre को Training पाए बापत लोकसेवा आयोगबाट नेपालको संविधानको धारा ७८.३ ‘क’ को आधारमा निर्धारित संस्थामा नियुक्ति, बढुवा र विभागीय कारवाही सम्बन्धी सामान्य सिद्धान्त २०३९ को बढुवा सम्बन्धी परिच्छेद ६ को दफा १३(१) को खण्ड (ग) अनुसार ८ अंक थप गरी चेतेन्द्रबहादुर कार्कीको बढुवा रद्द गरी विपक्षी पुष्पबहादुर रायमाझीलाई बढुवा गर्ने निर्णय गरेको देखिन्छ ।

१३.   उक्त निर्णय मिति ०४०।७।२१ मा बढुवाको पहिलो प्रकाशन भएको मितिबाट ९० दिन नघाई मिति ०४०।१०।६ मा प्रकाशित गरेको छ जो उपरोक्त सामान्य सिद्धान्तको नि. ९–३ मा भएको व्यवस्थाको प्रतिकूल छ । साथै निज पुष्पबहादुरलाई दिएको थप अङ्क दिन मिल्ने नमिल्ने के रहेछ त्यसतर्फ बिचार गर्दा पनि Common Wealth of Australia Departmennt of Transport Air Navigation Orders Part 100 को 6.exam भन्ने शिर्षक अन्तर्गत 6.3 मा Except where a lower mark is specified by the Director General as applicable a candidate shall achieve minimum mark of 75 percent to pass examination भन्ने व्यवस्था भएको पाइन्छ । विपक्षी पुष्पबहादुर रायमाझीलाई ANSETT Airlines of Australia Flight Training Center  बाट दिइएको Certificate मा निजले Training पुरा गरेको भनी उल्लेख गर्दै निजले प्राप्त गरेको अङ्कको हकमा Exam.1,84.5% exam 2,24 % भन्ने उल्लेख भई औसत निकाल्दा 75% भन्दा धेरै कम अर्थात 54.25% मात्र देखिन आउँछ । उपरोक्त नि. ६.३ ले निज पुष्पबहादुर पास भएको भन्न मिलेन । अतः निजले पास गरेको कायम गरी ८ अङ्क थप दिएको पनि नियम विरुद्ध देखिन आयो । उक्त ८ अङ्क कायम हुन  नसक्ने स्थिति हुँदा चेतेन्द्रबहादुरले पुष्पबहादुर भन्दा बढी अङ्क पाएको कायम रहन आउँछ । तसर्थ चेतेन्द्रबहादुर कार्कीले पाएको बढुवा नै कायम रहनु पर्ने ठहर्छ । विपक्षी पुष्पबहादुर रायमाझीलाई बढुवा हुने कायम गरी विपक्षी कार्यालयहरूले गरेको उक्त निर्णय उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ । जानकारीको लागि यो आदेशको प्रतिलिपि सम्बन्धित कार्यालयमा पठाउन महान्यायाधीवक्ताको कार्यालयमा पठाई फाइल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.बब्बरप्रसाद सिंह

 

इतिसम्वत् २०४२ साल आश्विन १७ गते रोज ५ शुभम् ।