निर्णय नं. २४५६ - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ

निर्णय नं. २४५६    ने.का.प. २०४२      अङ्क ८

 

डिभिजन बेञ्ज

इजलाश

माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्र बहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री हरिहरलाल राजभण्डारी

सम्वत् २०४१ सालको रिट नं. १५७५

विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ ।

 

निवेदक      :जि.नवलपरासी नरसहि गा.पं.वा.नं.५ सानोजालीही घर भै भैरहवा गुठी तहसिल तथा खर्च कार्यालय गुठी संस्थानको अर्दली श्याम नारायण चौधरी ।

विरुद्ध

विपक्षी : जि.काठमाडौं रामशाहपथ स्थित गुठी संस्थानका अध्यक्ष श्री विष्णु प्रसाद खनाल ।

ऐ.संस्थानका अधिकृत स्तर द्वितीय श्रेणी श्री बद्री प्रसाद काफ्ले ।

ऐ.संस्थानका प्रशासन शाखा अधिकृत श्री मधु प्रसाद वस्ताकोटी ।

गुठी संस्थान केन्द्रिय कार्यालय रामशाहपथ काठमाडौं ।

आदेश भएको मिति:२०४२।८।११।३ मा

     अभियोग किटान नगरी आधार समेत नखुलाई मागिएको प्रथम स्पष्टीकरणको आधारमा रिट निवेदकलाई उक्त विनियम अनुसार सजायँ प्रस्तावित गरी दोस्रो स्पष्टीकरण नै नलिई भविष्यमा संस्थानको नोकरीको निमित्त सामान्यतः अयोग्य नठहरिने गरी नोकरीबाट हटाउने गरेको गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयको निर्णय र सो निर्णयलाई सदर गरेको पुनरावेदन निर्णय समेतमा गुठी संस्थानले सेवा सम्बन्धी विनियमहरू, ०३४ को विनियम १०.८ को त्रुटि गरी निर्णय गरेको देखिने ।

(प्रकरण नं. १५)

निवेदक तर्फबाट: विद्वान अधिवक्ता श्री रामकुमार श्रेष्ठ

विपक्षी तर्फबाट      : विद्वान अधिवक्ता श्री शोभाकर उपाध्याय

उल्लेखित मुद्दाःX

आदेश

न्या.धनेन्द्र बहादुर सिंहः गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयको ०३९।१०।६ को निर्णय पर्चा र ०४१।५।१३ को पुनरावेदन निर्णय समेत बदर गरिपाउँ भनी नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत पर्न आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको तथ्य यसप्रकार छ :

२.    म निवेदक गुठी संस्थान भैरहवा गुठी तहसिल तथा खर्च कार्यालयमा कार्यरत स्थायी पदको अर्दली (पिउन) हुँ । म निवेदकलाई ०३९।१०।९।१ मा गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयको अधिकृत स्तर द्वितिय श्रेणीका बद्रीप्रसादको दस्तखत भएको प्रेषित पत्रबाट म निवेदकलाई गुठी संस्थान सेवा सम्बन्धी विनियम २०३४ को परिच्छेद १० विनियम ५ को उपविनियम ९ अनुसार भविष्यमा संस्थानको नोकरीको निमित्त सामान्यतः अयोग्य नठहरिने गरी ०३९।१०।६।५ मा निर्णय पर्चा गरी नोकरीबाट हटाइएको जानकारी पाएँ । अध्यक्षज्यू समक्ष पुनरावेदन गरेकोमा पुनरावेदन जिकिर पुग्न नसक्ने ठहराई ०४१।५।१३ मा निर्णय भएको जारकारी पाएँ ।

३.    म निवेदकले रकम हिनामिना र संस्थानको हितविपरीत कामगरेको छैन । निवेदनलाई लगाइएको आरोप पुष्टी नभई गुठी संस्थान सेवा सम्बन्धी विनियमहरू, २०३४ को दफा ४, ४ एवं दफा १०.१ समेतको प्रत्यक्ष त्रुटि गरी उचित र पर्याप्त कारणको अभावमा विनियमको परिच्छेद १० को दफा १०.१, १०.२, १०.५, १०.८ एवं १०.११ को त्रुटि गरी निवेदकलाई सेवाबाट हटाएको छ । सेवाबाट हटाउँदा अपनाउनु पर्ने सेवा सम्बन्धी विनियमको दफा १०.८ को कार्यविधि म निवेदकलाई हटाउँदा पालना गरेको छैन । म निवेदकसँग माग गरेको ०३८।६।१ को रकम असुली सम्बन्धी पत्र एवं ०३९।३।३१ को विनियम १–८ अनुसार किन कारवाही नगर्ने भनिएको पत्र सजायँ दिन पाउने अधिकारीले मागगरेको स्पष्टीकरण होइन । दफा १०.८(१) को पालना गरेको छैन । म निवेदकलाई अख्तियारवालाले हटाएको छैन । म निवेदकले दिएको पुनरावेदन उपर विनियमको दफा १०.११ को पालन भए नभएको पुनरावेदन निर्णय नक्कल प्राप्त गर्न नसकेकोले त्रुटिहरू उल्लेख गर्न सकिएको  छैन । उल्लिखित त्रुटिपुर्ण निर्णयहरू उत्प्रेषण लगायत आज्ञा, आदेश जारी गरी हक प्रचलन गरिपाउँ भन्ने रिट निवेदन जिकिर ।

४.    विपक्षीसँग लिखिन जवाफ लिई आएपछि पेश गर्नु भन्ने समेत सर्वोच्च अदालत सिंगल बेञ्जको ०४१।८।७ को आदेश ।

५.    गुठीको तहविल मस्यौदा हिनामिना गरेको  आरोपमा विपक्षी श्यामनारायण समेत उपर विभागीय कारवाही गर्नुपर्ने हुन आई विनियमको परिच्छेद १० मा गरिएको व्यवस्था अनुसार संस्थानको द्वितीय श्रेणी बद्रीप्रसादलाई तोकिएकोमा निजले विपक्षी श्यामनारायणलाई भविष्यमा संस्थानको नोकरीबाट हटाउने निर्णय गरेको र सो निर्णय उपर यस संस्थानको अध्यक्ष समक्ष पुनरावेदन परेकोमा सो निर्णयलाई नै सदर गरी यस संस्थानका अध्यक्षबाट निर्णय भए गरेको हुँदा कानुनी त्रुटि हुन गएको छैन । रिट खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयका तर्फबाट समेत अध्यक्ष विष्णुप्रसाद खनालको लिखिन जवाफ ।

६.    विपक्षी श्यामनारायणलाई भविष्यमा यस संस्थानको नोकरीको निम्ति सामान्यतया अयोग्य नठहरिने गरी हटाए उपर पुनरावेदन परेकोमा अध्यक्षज्यूबाट मनासिव ठहर्छ भनी ०४१।५।१३ मा निर्णय भएको जनाउसम्म गरेको हो प्रशासन शाखा अधिकृतबाट अनधिकृत कारवाई हुन गएको छैन । रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेत गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयका शाखा अधिकृतको लिखिन जवाफ ।

७.    गुठीको तहबील मस्यौट हिनामिना गरेको आरोपमा विभागीय कारवाही गर्न अध्यक्षज्यूबाट मलाई तोक्नु भए अनुसार कारवाही गरी विपक्षी श्यामनारायणलाई भविष्यमा यस संस्थानको नोकरीको निमित्त सामान्यत अयोग्य नठहरिने गरी नोकरीबाट हटाउने ०३९।१०।६ मा निर्णय गरेको हुँ पुनरावेदन परेकोमा सोही निर्णय सदर गरी अध्यक्षबाट निर्णय गरेको छ । उचित र पर्याप्त कारणको अभावमा सेवाबाट हटाएको भन्ने जिकिर गलत हो । कानुनी त्रुटि हुन गएको पनि छैन । रिट खारेज गरिपाउँ भन्नेसमेत गुठीसंस्थान केन्द्रीय कार्यालयका अधिकृत द्वितीय श्रेणी बद्रीप्रसाद उपाध्यायको लिखिन जवाफ ।

८.    निवेदक तर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री रामकुमार श्रेष्ठले रिट निवेदकलाई नोकरीबाट हटाउने गरी निर्णय गरेको छ । तर विनियमको १०. बमोजिम सजायँ प्रस्तावित गरी स्पष्टीकरणको नली निर्णय गरेको त्रुटिपूर्ण हुँदा रिट निवेदकलाई नोकरीबाट हटाएको निर्णय र त्यसलाई सदर गर्ने गरेको पुनरावेदन निर्णय समेत बदर गरिपाउँ भन्ने समेत र विपक्षी संस्थान तर्फबाट बहस गर्न उपस्थित विद्वान अधिवक्ता श्री शोभाकर उपाध्यायले रकम हिनामिना गरेको समेत आरोपमा स्पष्टीकरण समेत लिई रिट निवेदकलाई नोकरीबाट हटाइएको निर्णय र पुनरावेदन निर्णय समेत कानुनी त्रुटि नहुँदा खारेज हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस गर्नु भयो ।

९.    प्रस्तुत निवेदनमा निवेदकका माग अनुसारको आदेश जारी हुनुपर्ने हो होइन सो कुराको निर्णय दिनु पर्ने हुनआएको छ ।

१०.    यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा रिट निवेदकलाई दिइएको मिति ०३९।१०।९।१ को पत्रमा भैरहवा गु.त.तथा ख.का.को श्रेस्ता आन्तरिक लेखा परीक्षण हुँदा असुल तहसिल भई आएको केही रकम श्रेस्तामा आम्दानी नै नबाँधेको र केही रकम साल तमामको अन्त्यमा जिम्मावारी पनि नसारेको र कोष पनि दाखिल नगरेको धेरै नै रकम हिनामिना गरेको सम्बन्धमा यस बखत तपाई जिम्मा रकम बाँकी देखिन नआए तापनि तपाईले समेत समय समयमा रकम दाखिल नगरी रु. ८७१४।७३ कारवाही चलेपछि मात्र दाखिल गरेको भई संस्थानको हित विपरीत हुने कार्य गरेको देखिन आएकाले तपाईलाई सेवामा बहाल राखी छाड्न मनासिव नभएबाट गु.सं.सेवा सम्बन्धी विनियमहरू, २०३४ को परिच्छेद १० विनियम ५ को उपविनियम (९) अनुसार भविष्यमा संस्थानको नोकरीको निमित्त सामान्यत अयोग्य नठहरिने गरी नोकरीबाट हटाउने ०३९।१०।६ मा भएको निर्णय पर्चा अनुसार तपाईलाई नोकरीबाट हटाइएको छ भन्ने उल्लेख भएको र त्यस उपर पुनरावेदन पर्दा सो निर्णय सदर गरी ०४१।५।१३ मा गुठी  संस्थानका अध्यक्षबाट निर्णय गरेको देखिन्छ ।

११.    गुठी संस्थान सेवा सम्बन्धी विनियम ०३४ को विनियम १०.५ मा गुठीका कर्मचारीलाई नोकरीबाट हटाउने वा बर्खास्त गर्न सकिने १ देखि ९ सम्मका अवस्थाहरूको उल्लेख भएको पाइन्छ । त्यसरी उक्त विनियम बमोजिमका अवस्थामा कर्मचारीलाई नोकरीबाट हटाउँदा वा सजायँ गर्दा अपनाउनु पर्ने कार्यविधि सम्बन्धमा गरेको व्यवस्थामा गुठी संस्थान सेवा सम्बन्धी विनियम ०३४ को विनिमय १०.८ मा सजायँ दिन पाउने अधिकारीले कर्मचारीलाई सजायँ गर्ने आदेश दिनु भन्दा अघि कारवाही गर्न लागिएको कारणको उल्लेख गरी सो कर्मचारीलाई सूचना दिई निजलाई आफ्नो सफाईको सबूद पेश गर्ने मौका दिनुपर्छ । यस्तो सूचना दिँदा निज माथि लगाइएको आरोप प्रष्ट रुपले किटिएको हुनुपर्दछ । प्रत्येक आरोप कुन कुन कुरा र प्रमाणमा आधारित छ सो समेत खुलाउनु पर्छ । त्यसरी सूचना दिँदा आएको स्पष्टीकरणको बिचार गरी सजायँ दिनपर्ने देखिएमा सजायँ किन नदिने भनी निज कर्मचारीसँग अर्को एउटा स्पष्टीकरण मागिनेछ जो कि सजायँ दिने अधिकारीले तोकी दिएको अवधीभित्र पेश गर्नुपर्ने छ भन्ने व्यवस्था भएको पाइन्छ ।

१२.   यसबाट सजायँ दिन पाउने अधिकारीले संस्थानका कर्मचारीलाई सजायँ दिनुअघि कारवाही गर्न लागिएको कारण उल्लेख गरी सफाईको मौका दिन आरोप प्रष्ट किटी प्रथम स्पष्टीकरण लिनुपर्ने र सो पछि पुनः सजायँ दिनुपर्ने देखिएमा सजायँ प्रस्तावित गरी दोस्रो स्पष्टीकरण लिई सजायँ गर्न सकिने व्यवस्था उक्त विनियमले गरेको देखिन आयो ।

१३.   तर प्रस्तुत मुद्दामा रिट निवेदकलाई उक्त विनियम १०.८ ले गरेको व्यवस्था बमोजिम आरोप प्रष्ट रुपले किटी प्रमाण आधार समेत खुलाई प्रथम स्पष्टीकरण तथा सजायँ प्रस्तावित गरी दोस्रो स्पष्टीकरण समेत मागी नोकरीबाट हटाउने निर्णय गरेको देखिँदैन ।

१४.   जहाँसम्म फाइल सामेल रहेको रिट निवेदकलाई दिएको गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयको मिति ०३९।३।३१ को स्पष्टीकरण पेश गर्ने भन्ने बारेको पत्रको प्रश्न छ उक्त पत्र हेर्दा पनि कुन अभियोगमा कारवाही हुने हो र सो अभियोग कुन कुन कुरामा आधारित छ सो कुरा विनियमको १०.८ अनुसार उक्त पत्रमा प्रष्टरुपले अभियोग किटानी गरी आधार खुलाई स्पष्टीकरण मागेको देखिँदैन ।

१५.   यस स्थितिमा उक्त विनियम १०.८ अनुसार अभियोग किटान नगरी आधार समेत नखुलाई मागिएको प्रथम स्पष्टीकरणको आधारमा रिट निवेदकलाई उक्त विनियम अनुसार सजायँ प्रस्तावित गरी दोश्रो स्पष्टीकरण नै नलीई भविष्यमा संस्थानको नोकरी निमित्त सामान्यतः अयोग्य नठहरिने गरी नोकरीबाट हटाउने गरेको गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयका अधिकृत द्वितीय श्रेणी बद्रीप्रसाद उपाध्यायको मिति ०३९।१०।६ को निर्णय र सो निर्णयलाई सदर गरेको गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयका अध्यक्षको मिति ०४१।५।१३ को पुनरावेदन निर्णय समेतमा गुठी संस्थान सेवा सम्बन्धी विनियमहरू, ०३४ को विनिमय १०.८ को त्रुटि गरी निर्णय गरेको देखिन आयो ।

१६.    अतः उपरोक्त उल्लेख भए अनुसार गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयका अधिकृत द्वितीय श्रेणी बद्रिप्रसाद उपाध्यायले रिट निवेदकलाई नोकरीबाट हटाउने गरेको मिति ०३९।१०।६ को निर्णय र त्यसलाई सदर गरेको गुठी संस्थान केन्द्रीय कार्यालयका अध्यक्षको मिति ०४१।५।१३ को त्रुटिपूर्ण पुनरावेदन निर्णय समेत उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर हुने ठहर्छ जानकारी निमित्त यो आदेशको प्रतिलिपि प्रत्यर्र्थीकहाँ पठाई फाइल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.हरिहरलाल राजभण्डारी

 

इतिसम्वत् २०४२ साल मार्ग ११ गते रोज ३ शुभम् ।