निर्णय नं. २५२४ - उत्प्रेषण

निर्णय नं. २५२४    ने.का.प. २०४२      अङ्क १०

 

डिभिजन बेञ्ज

इजलाश

माननीय न्यायाधीश श्री पृथ्वी बहादुर सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तव

सम्वत् २०४२ सालको रि.नं. १५८२

विषय : उत्प्रेषण ।

 

निवेदक      :जि.धनुषा बेगाडावर आदर्श गा.पं.वार्ड नं.९ बस्ने राजमान माझी ।

विरुद्ध

विपक्षी :भूमि सुधार अधिकारी भू.सु.का.धनुषा ।

धनुषा जि.वेगाडावर आर्दश गा.पं.वार्ड नं.९ बस्ने गंगा बहादुर कार्की ।

आदेश भएको मिति:२०४२।१०।१४।२ मा

     म्याद तामेल गर्नेले तामेल गर्ने भनी आफ्नो सहिछाप समेत गरेको देखिँदैन । यस्तो स्थितिमा यो रिट निवेदकका नाउँमा तामेल भएको म्याद अ.बं.११० नं.को रीत पुगेको देखिन आएन ।

(प्रकरण नं. ९)

निवेदक तर्फबाट:विद्वान अधिवक्ता श्री गोविन्दकुमार उपाध्याय

विपक्षी तर्फबाट      :विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ताश्री कुसुम श्रेष्ठ र विद्वान का.मु.सह–न्यायाधीवक्ता श्री प्रमोद विजयी

उल्लेखित मुद्दाःX

आदेश

न्या.जोगेन्द्रप्रसाद श्रीवास्तवः नेपालको संविधानको धारा १६।७१ अन्तर्गत पर्न आएको प्रस्तुत रिट निवेदनको संक्षिप्त तथ्य तथा निवेदन जिकिर यसप्रकार रहेछ ।

२.    धनुषा जि.वेगाडावर आदर्श गा.पं.वडा नं.९(च) कि.नं.४७ को ज.वि.०–१५–१० र कि.नं.४५ को ज.वि.०–१०–१० समेतको जग्गाको म निवेदक मोही र विपक्षी गंगाबहादुर ज.ध.भई मैले कमाई आएकोमा २०४० सालको म निवेदकले लगाएको बाली लुटपीट गरेकोले धनुषा जि.अ.मा लुटपीटमा फिराद दायर गरेको छु । उक्त मुद्दा दायर गरेको थाहा पाई मेरो उपर विपक्षी भू.सु.का.मा बाली भराई मोही निष्कासन गराई पाउँ भनी विपक्षीले उजूर दिनु भएको र त्यस कार्यालयबाट गैरकानुनी रुपले म्याद तामेल भएको रहेछ । मलाई थाहा नहुँदा मौकामा प्रतिवाद गर्न सकिँन । ०४१।६।१ मा मेरो प्रतिवादी नपरेको आधारमा विपक्षी कार्यालयबाट दावी बमोजिम बाली भराई मोहीबाट निष्कासन गरी एकतर्फी रुपले फैसला भएको रहेछ । उक्त कुरा ०४१।६।५ मा नक्कल सारी थाहा पाएँ । म्याद तामेली अ.बं.१२० नं. विपरीत भएकोले अ.बं.२०८ नं.अनुसार ६ महिना भित्र प्रतिउत्तर साथ भू.सु.का.मा ०४१।७।७ मा उजूरी प्रस्तुत गरेकोमा पुनः कारवाही गर्न नमिल्ने म्याद तामेली अ.बं.११० नं.अनुकूल भएकोले अ.बं.२७ बमोजिम भू.सु.का.बाट दरपीठ गरियो ।

३.    ०४० सालको बाली गंगा बहादुरले लुटपीट गरे भनी मैले धुनषा जि.अ.मा फिराद गरेकोमा इन्साफ हुन बाँकी नै भएको अवस्थामा सोही वर्षको बाली मैले नबुझाएकोले बाली भराई मोहीबाट निष्कासन हुने ठहर्छ भनी गरिएको फैसलामा अ.बं.१८५(क) प्रमाण ऐनको दफा ५४ समेतको त्रुटि भएको छ । अ.बं.११० नं.प्रतिकूल म्याद तामेल भएकोमा अ.बं.२०८ नं.ले उजूरी दिन पाउने व्यवस्था छ । मेरो पश्चिम मुखको घरमा  म्याद तामेल भएको भनिएकोमा पश्चिम मुखको घर नै नभएको । उदीमान तामाङले सहिछाप नै नगरेको, वडा अध्यक्ष रोहवरमा नबसी गा.स.स.रोहवरमा बसेको, तामेल गर्ने कर्मचारी पनि नदेखिएको कुरा उल्लेख गरी उक्त म्याद बदर गरी मेरो प्रतिउत्तर दर्ता गरी पाउनका लागि विपक्षी भू.सु.का.मा उजूरी दिएकोमा प्रमाण बुझी रीत बेरित के भएको हो ठहर गर्न पर्नेमा हचुवा भरमा दरपीठ गरेको त्रुटि भएको छ । अतः विपक्षी भू.सु.का.धनुषाको मिति ०४१।६।१ को निर्णय र ०४१।७।७ को दरपीठ बदर गरी मेरो प्रतिउत्तर दर्ता गरी कारवाही गर्नका लागि परमादेश वा अन्य उपयुक्त आज्ञा, आदेश वा पुर्जी जारी गरिपाउँ भन्ने समेतको रिट निवेदन जिकिर ।

४.    विपक्षीहरूसँग लिखिन जवाफ मगाउने भन्ने समेत व्यहोराको यस अदालत सिंगल बेञ्जको आदेश ।

५.    अ.बं.११० नं.अनुसार नै निवेदकका नाउँमा म्याद तामेल भएको हुनाले अ.बं.२०८ नं. अन्तर्गतको उजूरी ग्राहृय नभएको हुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेतको गंगाबहादुरको लिखिन जवाफ ।

६.    वास्तविकता मिसिलबाट नै अवगत हुने हुँदा रिट निवेदन खारेज गरिपाउँ भन्ने समेतको भू.सु.का.धनुषाको लिखिन जवाफ ।

७.    नियम बमोजिम दैनिक पेशी सूचीमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत रिट निवेदनमा निवेदकतर्फ बाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री गोविन्दकुमार उपाध्यायले अ.बं.११० नं.को रीत नपुर्‍याई म्याद तामेल गरेकोमा अ.बं. २०८ नं.बमोजिम प्रतिउत्तर लिई जाँदा कारवाही गर्नु पर्नेमा दरपीठ गरेको समेतबाट निवेदकलाई मोही निष्कासन गरेको समेत निर्णय बदरभागी छ भन्ने समेत र विपक्षी गंगाबहादुरको तर्फबाट रहनुभएका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कुसुम श्रेष्ठ एवं विपक्षी कार्यालय तर्फबाट खटिई आउनु भएका विद्वान का.मु.सह–न्यायाधीवक्ता श्री प्रमोद विजयीले कानुन बमोजिम नै म्याद तामेल भएको र निर्णय भएको हुँदा निवेदन खारेज हुन पर्दछ भन्ने समेतको बहस प्रस्तुत गर्नु भयो ।

८.    अब यो रिट निवेदनमा निवेदकका माग बमोजिमको आदेश जारी गर्न मिल्ने नमिल्ने के रहेछ भन्ने कुराको निर्णय दिनु पर्ने भएको छ ।

९.    निर्णयतर्फ बिचार गर्दा यसमा विवादित कि.नं.४५ तथा ४७ को म मोही हुँ उक्त जग्गाको बाली भराई मोही निष्कासन गराई पाउँ भनी विपक्षी जग्गाधनीले भू.सु.का.धनुषामा उजूर गर्नु भएकोमा विपक्षी भू.सु.का.बाट मेरा नाउँमा बेरीतसँग म्याद तामेल गरी मलाई थाहा नदिई म बाट बाली भराई मोही निष्कासन गर्ने ठहर्‍याई निर्णय गरेको थाहा पाई अ.बं. २०८ नं.बमोजिम म्याद भित्रै प्रतिउत्तर साथ निवेदन लिई भू.सु.का.धनुषामा जाँदा उक्त निवेदनमा दरपीठ गरिएबाट उक्त भू.सु.का. धनुषाको मोही निष्कासन गरी बाली भराई दिने भन्ने निर्णय र मेरो निवेदनमा गरेको दरपीठ समेत बदर गरिपाउँ भन्ने निवेदन जिकिर भएको पाइन्छ । अब निवेदकका भनाई बमोजिम उक्त निजका नाउँमा जारी भएको म्याद रीतपुर्वक रहेछ रहेनछ भन्ने तर्फ बिचार गर्दा यो निवेदक राजमान माझीका नाउँको विपक्षी भू.सु.का.बाट जारी भएको म्याद तामेल गर्दा एकाघरको मानिस फेला नपरेको हुँदा घरदैलामा टाँसेको भन्ने उल्लेख गरी एकजना उदीमान तामाङ भन्ने साक्षी राखी वेगाडावर गा.पं.वार्ड नं.९ को गा.स.स.ले एकप्रति गा.पं.मा बुझाउने गरी बुझी लिए भनी बुझी लिइएको देखिन्छ । अ.बं.११० नं.मा......“म्याद तामेल गर्दा स्थानीय पञ्चायतको सदस्य वा सचिव, वडा समितिको सदस्य वा तालुकदार मध्ये एकजना वा अरु स्थानीय भलादमी २ जना रोहवरमा राखी........” भन्ने उल्लेख भएको पाइन्छ । उक्त नं.मा तामेल गर्ने कर्मचारीले समेत सहिछाप गर्नु पर्ने व्यवस्था गरेको देखिन्छ । प्रस्तुत तामेली म्यादमा एकजना व्यक्ति साक्षी राखी गा.स.स.ले गा.पं.  मा बुझाउने गरी बुझेको देखिन्छ । म्याद तामेल गर्नेले तामेल गर्ने भनी आफ्नो सहिछाप समेत गरेको देखिँदैन । यस्तो स्थितिमा यो रिट निवेदक राजमानका नाउँमा तामेल भएको म्याद अ.बं.११० नं.को रीत पुगेको देखिन आएन । यसरी रीतपुर्वक म्याद तामेल नभई एकतर्फी भएर फैसला भएको अवस्थामा अ.बं.२०८ नं.बमोजिम फैसला भएको छ महिना भित्र थाहा पाएको ३५ दिन भित्र झगडियाले प्रतिउत्तर दिन ल्याएकोमा लिई कारवाई गर्नु पर्ने हुन आउँछ । तर यो निवेदकले अ.बं.२०८ नं. बमोजिम प्रतिउत्तरसाथ निवेदन लिई विपक्षी भू.सु.का.समक्ष जाँदा भू.सु.का.धनुषाबाट म्याद अ.बं.११० नं.बमोजिम नै तामेल भएकोले पुनः कारवाई गर्न नमिल्ने भनी दरपीठ गरिदिएको भन्ने कुरा मिसिल संलग्न रहेको निवेदन र दरपीठको प्रतिलिपिबाट देखिन आएको छ । अतः अ.बं.११० नं.विपरीत निवेदकका नाउँमा म्याद तामेल भएको देखिँदा अ.बं.२०८ नं. बमोजिम प्रतिउत्तरसाथ निवेदकले दिएको निवेदन बुझी कारवाही गर्नुपर्नेमा उक्तनिवेदनमा दरपीठ गरेको भू.सु.का.धनुषाको उक्त दरपीठ त्रुटिपूर्ण हुँदा उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरिदिएको छ । अब अ.बं.२०८ नं.बमोजिम दिएको प्रतिउत्तर लिई कानुनबमोजिम कारवाही गर्नु भन्नेसमेतको विपक्षी भू.सु.का.धनुषाको नाउँमा परमादेशको आदेश समेत जारी हुने ठहर्छ । जानकारीको लागि आदेशको प्रतिलिपि विपक्षी कार्यालयमा पठाउन महान्यायाधीवक्ताको कार्यालयमा पठाई फाइल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

 

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.पृथ्वी बहादुर सिंह

 

 

इतिसम्वत् २०४२ साल माघ १४ गते रोज २ शुभम् ।