शब्दबाट फैसला खोज्‍नुहोस्

निर्णय नं. ८२३ - जग्गा खिचोला

भाग: १६ साल: २०३१ महिना: बैशाख अंक:

निर्णय नं. ८२३      ने.का.प. २०३१

फुल बेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री वाशुदेव शर्मा

माननीय न्यायाधीश श्री झपटसिंह रावल

माननीय न्यायाधीश श्री विश्वनाथ उपाध्याय

सम्वत् २०२८ सालको दे.फु.नं. ११९

फैसला भएको मिति : २०३१।४।२५।६

निवेदक : कास्की मौजे कोटभनी भाटथर काफलगेरे बस्ने रत्नलाल रानाभाटको सकार गर्ने माया भटेनी

विरुद्ध

विपक्षी : ऐ. लाहाचोक बस्ने बालु रानाभाटसमेत

मुद्दा : जग्गा खिचोला

(१)   तत्काल प्रचलित साहू आसामीको ४नं.भोगबन्धकी तमसुक भएको भए उक्त ऐनअनुसार तमसुक नै दरपिठ गर्नुपर्ने तमसुक नपाइएको भएमात्र सोही व्यहोरा जनाई छुट्टै भरपाई गराई लिनुदिनु गर्नुपर्ने तमसुक फेला नपरेको भन्ने व्यहोरा नजनिएको भरपाइले कानूनी मान्यता पाउन सक्ने नदेखिने ।

            यही दर्ताको जग्गा वादीले प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको दाजु जगलाल रानाभाटबाट रू.११००। मा १९७६ सालमा भोगबन्धकी लिएको सो भोगबन्धकी थैली रू.११०० मध्ये गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको बण्डा रू.५५०। वादीले बुझी ०१५।१०।२८।३ मा भरपाई गरिदिएको भनी प्रतिवादीहरूबाट पेश हुन आएको सो भरपाइसमेतमा झुक्याई सही गराएको भन्ने वादीको उजूर दावी भएको पाइन्छ । सो भरपाई हेर्दा त्यसमा यही जग्गा भन्ने प्रष्ट उल्लेख छैन र भोगबन्धकीको दोहरीसमेतको प्रमाण प्रतिवादीहरूबाट पेश दाखिल हुन आएको पनि पाइँदैन । सावाँमध्ये केहीमात्र भर्ना दिँदा लिँदा तमसुक वा खाता बही भरपाइसमेत जो लिखत भएको छ, त्यसैको पिठमा दरपिठ गर्नु अथवा लिखत नपाएकोमा रीतपूर्वकको भरपाई गरी दिनुलिनु गर्नुपर्छ भन्ने तत्काल प्रचलित साहू आसामीको नं.४ मा व्यवस्था भएको, साथै भोगबन्धकी तमसुक भएको भए उक्त ऐनअनुसार सो तमसुककै पिठमा दरपिठ गर्नुपर्ने तमसुक नपाइएको भएमात्र सोही व्यहोरा जनाई छुट्टै भरपाई गरी दिनुलिनु पर्ने थियो । रूपैयाँ बुझाई तमसुकमै दरपिठ जनाएको भन्ने प्रतिवादीहरूकै भनाई नभएको र छुट्टै लिएको भनेको उक्त भरपाइमा तमसुक फेला नपरेको भन्ने व्यहोरा नजनिएको समेत हुनाले उक्त भरपाइले कानूनी मान्यता पाउन सक्ने देखिँदैन । त्यस्तो भरपाइको आधारमा यही झगडा परेको जग्गा वादीले भोगबन्धकीमा लिई प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालबाट अघि थैली बुझी जग्गा छाडिदिएको भन्न नमिल्ने प्रष्ट छ।

 (प्रकरण नं. १७)

निवेदक तर्फबाट : अधिवक्ता कृष्णप्रसाद घिमिरे

फैसला

     न्या. वाशुदेव शर्मा

      १.     प्रस्तुत मुद्दा न्यायिक समितिको सिफारिशमा नेपालको संविधानको धारा ७२(ख) अनुसार दोहर्‍याइदिनु भन्ने श्री ५ महाराजाधिराजबाट हुकूम प्रमांगी बक्स भई दोहराएकोबाट यस बेञ्चसमक्ष पेश हुन आएको छ ।

      २.    तथ्य यसप्रकार छ : गोवर्द्धन भन्नेलाई फकाई आफ्नो पक्षको मानिस साक्षी राखी बेदाममा बालु चन्द्रवीरले ०१६ साल श्रावण महिनामा अड्डा भोर्‍याई गोवर्द्धन भन्ने मानिसलाई मेरो नाम मिलाई रै.नं. ५ कि. ८७४ को घर अगाडि पछाडिको बिजन पाथी १ को पाखामध्ये घरपछाडिको विजन माना ।।४ पाखो ने.रू.७००। मा राजीनामा पास गरी ल्याएको कुरा हाल तोरी छर्दा यो जग्गा तिमीले खान पाउँदैनौ भन्ने हाल जवाफ दिएबाट ठाडै बुझिदिनु भन्ने पोखरा अदालतका नाममा आदेश पाउँ भनी रत्नलाल रानाभाटले चढाएको निवेदनपत्रमा ठाडै बुझी ऐनबमोजिम गरी निर्णय गरिदिनु भन्ने हुकूम प्रमांगी बक्स भएको ।

      ३.    सो जग्गा ९० सालको नापीमा मेरो नाममा दर्ता भई मैले भोगचलन गरी तिरो तिरी रसिद लिएको जग्गालाई गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल भन्ने नाम राखी बालु चन्द्रवीरका नाममा राजीनामा रजिष्टरी पास गरिदिएका रहेछन् । मेरो नाम कीर्ते गरी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल भन्ने थपी दर्तावाला म हुँ भनी कीर्ते कुरा नाम लेखी बिक्री गरेमा र लिनुदिनु गरेमा समेत सजाय गरिपाउँ र गोवर्द्धनको चारगह्रे भन्ने जग्गा लिएका छौं । तपाईंले पनि साक्षी बसिदिनु पर्‍यो भनी दाजुको छोराले भनेकोले मसमेत साक्षी बसिदिएको छु । तापनि म तहसीलमा गएको छैन, मेरो कुन कागजमा सहिछाप गराएका हुन् सोसमेत वातिल गराई जालसाजी कीर्ते गरेमा सजाय गरिपाउँ भन्ने समेत वादीको उजूरी बयान ।

      ४.    वादीको नाम रत्नलाल होइन रतनमात्र हो । गोवर्द्धनको सक्कली नाम रतनलाल हो प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल गरी नाम ढाँटी लिएको होइन सो जग्गा ०१६।४।२१ गते गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालबाट राजीनामा गरिलिँदा छविलाल गम्भीर राणा, सरस्वती भटेनी, कुलबहादुर राणा, तीर्थबहादुर समेतले यही गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालबाट जग्गा लिएका छन् । वादी रत्नले ७६ सालमा गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको दाजु जगलालसँग ११००। मा बन्धकी खाई आएको अहिले गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल देशबाट आएपछि निजको बण्डाको तिर्नुपर्ने रू.५५०। गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालसँग बुझी जग्गाको दावा छाडिदिएको ०१५।१०।२८ को भरपाई छ भन्ने समेत बालुराना, चन्द्रवीर रानासमेतको बयान ।

      ५.    प्रतिवादीले पेश गरेको ०१५।१०।२८।५ को रू.७००। को गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालले गरिदिएको राजीनामा वादीलाई सुनाउँदा चारगरे भन्ने खेत मैले लेखिदिएको छु भनी दाजुको छोरा बालु राणाले भनेको हुनाले होला भन्ने ठानी मैले ल्याप्चे सहिछाप गरिदिएको थिएँ । यसैमा झुक्याई भरपाई र साक्षीमा समेत सहिछाप गराएको रहेछ । सो झुक्याई गराएको कागजलाई जालसाजीबाट खडा गरेका हुनाले लिखत बदर गरी सो राजीनामा भरपाइमा लेखिएको जग्गा मेरै हक सदर थामिपाउँ भन्ने समेत वादीको बयान ।

      ६.    झुक्याई जालसाज गरेको समेत होइन, लिखत सद्दे हो भन्ने चन्द्रलालको वारेससमेत बालु रानाको र लेखकका साक्षी भीमबहादुर, मोहनलाल, छविलाल रानासमेतको बयान ।

      ७.    वादीको दर्ता जग्गा भए सो जग्गा पनि रत्न भन्नेमै दर्ता हुनुपर्नेमा नभएको जग्गा वादीको दर्ता हो भनी सबूत प्रमाण केही गुजार्न सकेको त्यस्तो प्र.हरूले राजीनामा लिई भोग गरेको जग्गालाई दिन पाउँदैनौ भनी प्र.हरूले हाँक जवाफ दिएको भन्ने समेत प्रतित नपर्ने, उजूरी बयानले मात्र वादीको दर्ता भनी ठहराउन नहुने, निज गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल उक्त म्याद जारी गरेमा निज हाजिर नभई म्याद गुजारी बसेको छ तापनि जग्गा गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालकै दर्ता बिक्री गरेको प्रमाणबाट देखिएकोले उक्त बुझिएसम्मको प्रमाण परिवन्दबाट प्रतिवादीहरूले जालसाज गरेको नदेखिनाले प्रतिवादीहरुले वादी रत्नलाल रानाभाटको दावीबमोजिम झुक्याई जालसाजी गरी जग्गामा समेत खिचोला गरेको ठहर्दैन भन्ने समेत ०२०।३।१२।४ को इलाका अदालत पोखराको फैसला ।

      ८.    सोउपर चित्त बुझेन भन्ने वादीको पुनरावेदन ।

      ९.    पुनरावेदन जिकिरअनुसार पा.वं.लगत फाँट पोखरा मालसमेतलाई लेखापढी गर्दा कास्की, लमजुङ्ग मुन्सीले खडा गरेको मोठ हेर्दा उक्त दर्खास्त मुचुल्का यस अड्डामा आएको देखिँदैन भनी ०२१।१।१७।४ मा पा.वं.लगत फाँटले जवाफ दिएको हुँदा शुरूको मनासिव छ भन्ने समेत जि.अ.पोखराको फैसला ।

      १०.    जिल्ला अदालतले हदमुनि गरी छिनेको इन्साफ जाँच गरिपाउँ भनी वादी रत्नलालको निवेदन परेकोमा सयकडा ५ अन्तर्गत इन्साफ जाँच गरिदिने स्टेण्डिङ कमिटिबाट निर्णय भएको ।

      ११.    कुमारी चोक गोश्वारा तहविलबाट झिकाई आएको दर्खास्तमा लागेको ल्याप्चे सही र तत्कालिन पोखरा जि.अ.मा दिएको पुनरावेदनमा लागेको ल्याप्चे सहीछापसँग जाँच गराउँदा दर्खास्तमा लागेको रत्नलाल भन्ने लेखेको ठाउँमा ल्याप्चे अस्पष्ट भई भिड्न नसकेको भन्ने विशेषज्ञको राय भएको हुनाले रत्नलाल भन्ने दर्ता वादीकै हो भन्ने सबूत नभएको फा.नं.१४ मा चढेको गोवर्द्धनले दिएको निवेदनमा र कु.गो.त.कार्यालयबाट आएको दर्खास्तमा गोवर्द्धन भन्ने र रत्नलाल नभएकोले फरकै देखिन्छ । तर फा.नं.१४ को निवेदन दिने गोवर्द्धनलाल नै हो भन्ने निवेदक गोवर्द्धनले सनाखत गरेको मिसिलमा नदेखिएको र म्यादमा हाजिर पनि नभएको सो निवेदन गोवर्द्धनकै हो भन्ने अरू सबूत पनि नआएकोले सो निवेदनलाई प्रमाणमा लिन कानूनले मिल्ने देखिएन । गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालले अरू जग्गा पनि बिक्री गरेको प्रमाण प्रतिवादीले दिएको सबूत मिसिलबाट देखिन आएको र झगडा परेको जग्गा राजीनामा दिने गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालले गरिदिएको लिखतमा अन्तरसाक्षी भई वादीले सहिछाप गरेको देखिएको सो लिखत झुक्याई गराएको मिसिलबाट सबूत नआएको हुनाले सोसमेत झुक्याई जालसाज गरेको र जग्गा वादीको नठहराई छिनेको तत्कालिन पोखरा इलाका अदालतको इन्साफ सदर गरेको जि.अ.पोखराको इन्साफ मनासिव छ भन्ने ०२५।५।५।३ को डिभिजन बेञ्चको फैसला ।

      १२.   प्रस्तुत मुद्दा दोहर्‍याउनेबारे बक्स भएको हुकूम प्रमांगीमा उद्धृत न्यायिक समितिको सिफारिश व्यहोरामा सो जग्गा प्रतिवादीको दाताको नाममा दर्ता भएको भए राजीनामा लेखिएअनुसार गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल भन्ने नाम रही दर्ता हुनु पर्ने सो भएको नदेखिएको अरू जग्गा दाजु जगलालका नाममा दर्ता भएको देखिएको यही एक कित्तामात्र प्रतिवादीको दाताका नाममा दर्ता भयो होला भन्न पनि पत्यार नदेखिएको ७६ सालमा बन्धकी दिएको भए बन्धकी दिनुभन्दा अघि सो जग्गाको हक भएको तिरोभरोको सबूत प्रतिवादीले पेश गर्न सक्नु पर्ने नसकेको वादीको नाम रत्न मात्र हो भन्ने प्रतिवादीको लेखाई भएकोमा रत्न भन्नु र रत्नलाल भन्नुमा केही फरक देखिन आउँदैन । झगडा परेको जग्गा भीमसेनीको हाल मेरो दाता गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालका नाममा दर्ता भएको छ भन्ने प्रतिवादीको लेखाइलाई सो कित्तामा भीमसेनको नाम उल्लेख भएको नदेखाएको बरु जगलालको नामको दर्ता कित्तामा भीमसेनी भन्ने नाम लेखिएकोबाट प्रतिवादीहरूको जिकिर साँचो नदेखिएको जगलालबाट ७६ सालमा बन्धकी लिई गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको बण्डा रू.५५०। बुझिलिई गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालले गरिदिएको राजीनामामा किनारामा साक्षी बसेको छ भन्ने हकमा सो जग्गा बन्धकीमा खाएकै हो भन्ने सो भरपाई बाहेक अरू सबूत केही नदेखिएको । उक्त जग्गा दर्ता गर्न ९१ सालमा महाजाँच हुँदा दर्खास्त गरेको छु भन्ने वादीले शुरू पुनरावेदन लेखी जिकिर गरेको सो दर्खास्त खोजी पत्ता लगाई कु.गो.त.बाट सक्कलै दाखिल हुँदा त्यसमा रत्नलाल भन्ने नै नाम लेखिएको गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल नदेखिएको यदि गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालकै दर्खास्त भए प्रतिवादीतर्फबाट सो दर्खास्त पत्ता लगाई प्रमाण दिएको हुनु पर्ने सो नभई वादीतर्फबाट प्रमाण दिएको देखिएको समेतबाट वादीका दर्ता तिरा हकको जग्गालाई बीच बीचै गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालबाट राजीनामा गराई लिएको देखिएकोले सो राजीनामा सदर मानी वादीको घरपछाडिको जग्गा प्रतिवादीको ठहर्छ भनी सर्वोच्च अदालतको निर्णय मिलेको देखिएन भन्ने समेत उल्लेख भएको ।

      १३.   यस बेञ्चसमक्ष निवेदक वादीतर्फबाट विद्वान अधिवक्ता श्री कृष्णप्रसाद घिमिरेले बन्धकी थैली बुझी गरिदिएको भन्ने भरपाइमा यही जग्गा भन्ने उल्लेख भएको छैन । झगडा परेको जग्गा मेरो पक्षको दर्खास्तबाट ९१ सालमा निजका नाममा दर्ता छ । गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको नाममा दर्ता छैन । भीमसेनको नामबाट दर्ता हुन आएको पनि पुष्टि हुँदैन । घर मेरो पक्षको भन्नेमा प्रतिवादी सावित छन् । घर मेरो पक्षको भएपछि घर वरपरको जग्गा अरूको कसरी हुन सक्छ ? ९१ सालमा जग्गा दर्ता गराउँदा दिएको दर्खास्त मेरो पक्षले प्रमाण दिएको छ । गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालले दर्खास्त दिई दर्ता गराएको भए सो दर्खास्त प्रतिवादीहरूले प्रमाण दिन सक्नु पर्ने थियो । सो दर्खास्तमा रत्नलालमात्र लेखिएको छ । यी सब कारणहरूबाट मेरो पक्षको उजूरी दावी कायम हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस गर्नुभयो ।

      १४.   यसमा झगडा परेको जग्गा वादी रत्नलाल या गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल कस्को दर्ता हो । वादीका नामको दर्ताको जग्गालाई प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालबाट निजको दर्ताको भनी प्रतिवादी बालुराना, चन्द्रलाल रानाले ०१५।१०।२८।३ मा राजीनामा दिनुलिनु गरी जालसाजी व्यवहार गरेको र सो राजीनामामा साक्षीमा र बन्धकी थैली बुझी गरिदिएको भनेको सोही मितिको भरपाइसमेतमा वादीको झुक्याई सही गराएको समेत हो होइन सोकुराको निर्णय दिनु पर्ने हुन आएको छ ।

      १५.   सो कित्ताको दर्ता उतार हेर्दा मो.नं.८७४ द.नं.५ रत्नलाल रानाभाट भनी घर भरको बारीमा विजन ।.।४ घरपछाडिको बारीमा विजन ।४ दर्ता भएको पाइन्छ । सोही दर्तामध्ये घरपछाडिको विजन ।.।४ प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालबाट बालु चन्द्रलालहरूले राजीनामा रजिष्ट्रेशन पाससमेत गराई लिएकोमा यो झगडा उठेकोसमेत रहेछ ।

      १६.    वादीको नाम रत्नलाल होइन । रत्नमात्र हो भन्ने प्रतिवादीहरूको जिकिर भएकोमा पोखरा तहसीलबाट आइराखेको अरू कित्ताको दर्तामा रत्न राना भन्नेमात्र लेखिएको देखिन आएको भए पनि वादीले दिलबहादुर साहीलाई ०१८।१०।२१ मा रू.१०००। मा रातेटारी विरोट खेत राजीनामा गरिदिएको नक्कल पोतबाट आएको त्यसमा रत्न भन्ने मात्र लेखिएकोमा प्रतिवादीहरूले कुनै जिकिर लिन नसकेको हुँदा वादीको नाम कतै रत्नलाल भन्ने लेख्ने गरेको पुष्टि हुन आउँछ । रत्न भन्ने छोटकरी मात्र र त्यसको पूरा नाम रत्नलाल हुनु स्वाभाविक पनि हो, त्यसकारण अरू कित्ताको दर्तामा रत्न भन्ने लेखिएकोले वादीको नाम रत्नमात्र हो रत्नलाल होइन भन्ने प्रतिवादीहरूको जिकिर प्रमाणित हुँदैन ।

      १७.   यही दर्ताको जग्गा वादीले प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको दाजु जगलाल रानाभाटबाट रू.११००। मा १९७६ सालमा भोगबन्धकी लिएको सो भोगबन्धकी थैली रू.११०० मध्ये गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको बण्डा रू.५५०। वादीले बुझी ०१५।१०।२८।३ मा भरपाई गरिदिएको भनी प्रतिवादीहरूबाट पेश हुन आएको सो भरपाइसमेतमा झुक्याई सही गराएको भन्ने वादीको उजूर दावी भएको पाइन्छ । सो भरपाई हेर्दा त्यसमा यही जग्गा भन्ने प्रष्ट उल्लेख छैन र भोगबन्धकीको दोहरीसमेतको प्रमाण प्रतिवादीहरूबाट पेश दाखिल हुन आएको पनि पाइँदैन । सावाँमध्ये केहीमात्र भर्ना दिँदा लिँदा तमसुक वा खाता बही भरपाइसमेत जो लिखत भएको छ, त्यसैको पिठमा दरपिठ गर्नु अथवा लिखत नपाएकोमा रीतपूर्वकको भरपाई गरी दिनुलिनु गर्नुपर्छ भन्ने तत्काल प्रचलित साहू आसामीको नं.४ मा व्यवस्था भएको, साथै भोगबन्धकी तमसुक भएको भए उक्त ऐनअनुसार सो तमसुककै पिठमा दरपिठ गर्नुपर्ने तमसुक नपाइएको भएमात्र सोही व्यहोरा जनाई छुट्टै भरपाई गरी दिनुलिनु पर्ने थियो । रूपैयाँ बुझाई तमसुकमै दरपिठ जनाएको भन्ने प्रतिवादीहरूकै भनाई नभएको र छुट्टै लिएको भनेको उक्त भरपाइमा तमसुक फेला नपरेको भन्ने व्यहोरा नजनिएको समेत हुनाले उक्त भरपाइले कानूनी मान्यता पाउन सक्ने देखिँदैन । त्यस्तो भरपाइको आधारमा यही झगडा परेको जग्गा वादीले भोगबन्धकीमा लिई प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालबाट अघि थैली बुझी जग्गा छाडिदिएको भन्न नमिल्ने प्रष्ट छ ।

      १८.   पोखरा तहसीलबाट आएको दर्ता उतार हेर्दा अरू कुनै पनि जग्गा प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालका नाममा दर्ता नभई निजको दाजु भनिएको जगलालका नाममा दर्ता भएको देखिन्छ । अरू अरू कित्ता जग्गा दाजु जगलालका नाममा दर्ता हुनु यो एक कित्तामात्र भाइचाहिँको नाममा दर्ता हुनु पर्ने कारण प्रतिवादीहरुले देखाउन सकेको पाइँदैन, साविक भीमसेनको गौंडाबाट गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको नाममा दर्ता भएको भन्ने प्रतिवादीहरूको जिकिर भएको हकमा यो जग्गा नं.५ को दरर्खास्तबमोजिम ९१ सालमा मात्र दर्ता भएको सो दर्तामा साविक भीमसेनको गौंडा रहेको पनि छैन । गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको दाजु जगलालको नाममा दर्ता भएको अरू अरू कित्तामा मात्र साविक भीमसिनेको भन्ने जनिनु यो कित्तामा भीमसिनेको नाम उल्लेख नहुनुले पनि गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको दर्ता नभएको जनाउँछ । उसमा पनि यो झगडा परेको कित्ताको दर्तावाला प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नालाल नै भए निजको पूरा नाम गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल नै भएको र निजको अरू अरूलाई अरू जग्गा राजीनामा दिँदा गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल नै भन्ने नाममा लेखिएको भएपछि यो दर्तामा पनि गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल भन्ने नै लेखिनु पर्ने थियो रत्नलाल भन्नेमात्र किन लेखियो, त्यसको पत्यारलायक कारण खुलाउन सकेको पनि देखिँदैन ।

      १९.    यो झगडा परेको जग्गाको दर्तामा घर भएको वादी र घर पछाडिको बारी भन्ने जनाई विजन माना ।.।४ का दरले दर्ता भएको छ । सो जग्गामा भएको घर वादीको होइन भन्ने प्रतिवादीहरूले भन्न सकेका छैनन् । घर वादीको र घरपछाडिको जग्गा गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको भए दर्तामा दुवैको नाम लेखिनु र घरपछाडिको बारी मात्र भन्ने नलेखिने प्रतिवादीकै भनाइको नाम रत्नको घरपछाडि भन्ने जनिनु पर्ने दर्तामा त्यस्तो नभएकोले घर वादीको भएपछि सो घर पछाडिको यो झगडा परेको जग्गा प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको भन्न ठहराउन उक्त दर्ताबाटै नमिल्ने देखिन्छ ।

      २०.   खास गरी सो दर्तामा द्र.नं.५ भन्ने जनिएको ९१ सालको महाजाँचमा सो दर्खास्त मैले दिई दर्ता मुचुल्का समेतमै मेरा नाममा दर्ता भएको भन्ने वादीले प्रमाण दिएको डिभिजन बेञ्चको आदेशबमोजिम लेखापढी हुँदा कु.गो.त.बाट प्राप्त हुन आएको सो नं.५ को दर्खास्तमा लागेको ल्याप्चे सहिछाप वादी या प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको ल्याप्चे सहीछापसँग मिल्छ भनी विशेषज्ञलाई जचाउँदा सो दर्खास्तको ल्याप्चे सही अस्पष्ट भएकोले भिडाउन नसकिने भन्ने विशेषज्ञले राय व्यक्त गरी जाँच हुन नसकेको भए पनि यदि सो दर्खास्त प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालले नै दिएको भए त्यसमा गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल भन्ने पूरै नाम लेखिएको हुनु र निजले नै दरर्खात दिई दर्ता गराएको भनी सो दरर्खास्तको प्रमाण प्रतिवादीहरूले नै दिन सक्नुपर्नेमा त्यस्तो उल्लेखसम्म पनि गर्न सकेको पाइएन । सो दर्खास्त खुद वादीले नै दिएकोले वादीले प्रमाण दिनु स्वाभाविक भएको र सो दर्खास्तमा नाम पनि रत्नलाल भन्ने मात्र लेखिएको समेत हुँदा वादी दावीअनुसार ९१ सालको महाजाँचमा वादीले नै दर्खास्त दिई सो दर्खास्तको नं.५ दर्तामा पनि जनाई वादीका नाममा दर्ता भएको रहेछ भन्ने कुरा निःसन्देह पुष्टि हुन्छ ।

      २१.   खुद आफ्नो दर्ताको जग्गा बेचेको भए सो सो बेचेको कायम गराउन प्रतिवादी गोवर्धन भन्ने रत्नलाल म्यादमा हाजिर भई पैरवीमा रही आफ्नो दर्ता हो भन्ने खम्वीर गर्न सो कुराको सबूत प्रमाण गुजार्न सक्नुपर्नेमा म्यादमा हाजिर नै नभएको र सो रैती रत्नलाल भन्ने जनाई तालुकदारले तिरो बुझी गरी दिएको साल सालका रसिदहरू वादीबाटै पेश हुन आएको देखिन्छ । भोग तिरोको प्रमाण समेतको अभावमा जग्गा गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालको दर्ताको ठहराउन मिल्ने देखिँदैन ।

      २२.   तसर्थ माथि व्यक्त गरिएका कारणहरूबाट प्रतिवादी गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालका नाउँको दर्ताको जग्गा निजबाट राजीनामा गराई लिएको सद्दे व्यवहार हो भन्ने प्रतिवादीहरूको जिकिर पुग्न सक्दैन । झगडा परेको जग्गा वादी रत्नलालकै दर्ताको हो भन्ने प्रमाणित हुन आएको समेत हुँदा वादीको दावी बमोजिम ०१५।१०।२८।३ मितिको रू.२५०। बन्धकी थैली बुझाएको भन्ने भरपाईमा कारणीमा र गोवर्द्धन भन्ने रत्नलालकै बालु राना चन्द्रलाल रानाहरूलाई गरिदिएको भन्ने रू.७००। को राजीनामा साक्षीमा समेत वादीको झुक्याई सहिछाप गराई वादीको हक मेट्न जालसाजी राजीनामा लिनुदिनु गरी जग्गामा खिचोला परेको समेत ठहर्छ वादी दावी नपुग्ने ठहराएको शुरू इलाका अदालत पोखरा तथा जिल्ला अदालत पोखराको सदर गरी ०२५।५।३।५ को डिभिजन बेञ्चले छिनेको इन्साफ मिलेको देखिएन अरू तपसील बमोजिम गर्नु ।

 

तपसील

वादी रत्नलाल रानाभाटको ई.अ.पोखराको ०२०।३।१२।४ को फैसलाले गर्ने गरेको दण्ड रू.८८।५० र जि.अ.पोखराको ०२१।३।२४।३ को फैसलाले गर्ने गरेको दण्ड रू.८।८५ समेत नलाग्ने हुँदा असूल भइसकेको निजको हकमा सकार गर्ने माया भटेनीलाई कानून बमोजिम फिर्ता दिनु बाँकीको लगत कट्टा गरी दिनु भनी कास्की जि.अ.लाई लेखी पठाउन का.जि.अ.तहसिलमा लगत दिनु............................ १

वादी रत्नलाल रानाभाटको मुद्दा सकार गर्ने माया भटेनी के निजले मुद्दा दोहर्‍याउँदा ०२८।६।२६।३ मा दाखिल गरेको कोर्टफी रू.३।५० कोर्टफी ऐन, ०१७ को संशोधित दफा १५(११) बमोजिम ३ बर्षभित्र प्रतिवादी बालु राना चन्द्रलाल रानाबाट भराई पाउँ भनी दर्खास्त दिएमा दस्तुर केही नलिई भराई दिनु भनी का.जि.अ.तहसिलमा लगत दिनु.........................२

प्रतिवादी देहायका मानिसके वादीका हकको जग्गामा खिचोला गरेमा तत्कालिन प्रचलित जग्गा मिच्नेको २७ नं. ले रू.५। जरिवाना हुन्छ शुरू जि.अ.पोखराको ०२०।३।१२।४ को फैसलाले लिने गरेको जिताउरी रू.१। नलाग्ने हुँदा सो कट्टा गरी बाँकी रू.४। मा देहाय बमोजिम वारेस हुँदा असूल गर्ने ऐ.ऐ...................३

बालु रानाभाट के रू.२। चन्द्रलाल रानाभाट के रू.२।

देहायका प्रतिवादी के रू.७००। को राजीनामा र रू.५५०। को भरपाई समेतमा वादीको झुक्याई सही गराई जालसाज गरेमा जम्मा विगो रू.१२५०। को तत्काल कीर्ते कागजको १३ नं.सयकडा २५ ले रू.३१०२।५० जरिवाना हुन्छ । दामासाहीले देहायबमोजिम वारेस हुँदा असूल गर्न ऐ.ऐ.......................४

बालु रानाभाट के ४४।६५, छविलाल रानाभाट के ४४।६४, जि.मु.मोहनलाल रानाभाट के ४४।६४, गोवर्द्धन भन्ने रत्नलाल रानाभाट के ४४।६४, चन्द्रलाल रानाभाट के ४४।६५, भीमबहादुर साही के ४४।६४

देहायका मानिसको इन्साफ उल्टीको रेकर्ड राख्न सर्वोच्च अदालत प्रशासन शाखामा सूचना दिनु..........................५

तत्कालिन ई.अ.पोखराका न्या.अभयकान्त झा १, तत्कालिन जि.अ.पोखराका न्या.बब्बरप्रसाद सिंह १

नियमबमोजिम मिसिल बुझाइदिनु..............................६

 

हामीहरूको सहमती छ ।

 

न्या. विश्वनाथ उपाध्याय,

न्या. झपटसिंह रावल

 

इति सम्वत् २०३१ साल श्रावण २५ गते रोज ६ शुभम् ।

 

 

भर्खरै प्रकाशित नजिरहरू

धेरै हेरिएका नजिरहरु