निर्णय नं. ४८३७ - लिखत दर्ता वदर दर्ता

निर्णय नं. ४८३७     ने.का.प. २०५० (ग)        अङ्क १२

 

संयुक्त इजलास

माननीय  न्यायाधीश श्री ओमभक्त श्रेष्ठ

माननीय न्यायाधीश श्री अरविन्दनाथ आचार्य

२०४९ सालको दे.पु.नं– ७२९

फैसला मिति: २०५०।८।१४

पुनरावेदक/प्रतिवादी: जि.महोत्तरी वगडा गा.वि.स. वडा नं. ५ वस्ने देव सुनर यादवनी ।

विरुद्ध

प्रत्यर्थी/वादी: जि.म. वगडा गा.वि.स.वडा नं. ४ मा जन्म भै जि. महोत्तरी धरमपुर गा. वि. स. वडा नं. ५ मा वस्ने ललित साह सुडी ।

मुद्दा : लिखत दर्ता वदर दर्ता ।

(१)    संगोलको सम्पत्ति कुनै पनि अंशियारको नाममा दर्ता रहन सक्ने र जसको नाममा दर्ता छ उसैले ७ नं. फारम भरिने हुँदा ७ नं.फारम भरेको कारणले निज छुट्टी सकेको भन्न मिल्ने  होइन ।

(प्र.नं.१०)

पुनरावेदक, प्रतिवादी तर्फबाट: विद्वान अधिवक्ता श्री महादेव प्रसाद यादव

फैसला

न्या.ओमभक्त श्रेष्ठ

१.     मिति २०४९।३।९ मा पुनरावेदन अदालत जनकपुरबाट भउको फैसलामा चित्त नबुझी नयाय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा ९ वमोजिम पर्न आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त ब्यहोरा यस प्रकार छ ।

२.    स्व.खट्टर साहुको ३ छोराहरु जेठा म फिरादीका बाबु सोभित साहु, महिला विपक्षी झौली साहु, कान्छा हरीहर साहु भएकोमा मेरो बाबु आमा परलोक भइसकेको छ । हामी संगोलमा बसी आएको छु । अंशवण्डा भएको छैन जि.म. वगडा गा. पं. वा. नं. ६(क) कि. नं. १८० को ०–६–१० कि. नं. ६ (ख) कि. नं. ६ को ०–५–७ ऐ वा.नं. ५ अन्तर्गतको  गाउँ ब्लक भित्रको सर्वे नापी नभएको घर घडेरी बुलन सो पूर्व बाटो सो पश्चिम उत्तर निज सो दक्षिण वारी मुख ४ किल्ला बनेको उत्तर वारी मुख र ६ हात दक्षिण वारीमुख १४ हात पश्चिम वारी मुख २११ हात पूर्व बारी मुख १० हातका पूर्व पुखको फुसको घर १ समेत मलाई जानकारी नदिई विक्री गरेको ३ भागको १ भाग लिखत र दर्ता वदर गरी मेरो नाउँमा दर्ता गरी पाउँ भनने वादीको फिराद पत्र ।

३.    फिरादीको बाबु आफ्नो जीवनकालमा नै ३०, ३५ वर्ष अधि भिन्न भई वेगल बसेको घर र घडेरी बाहेका अरु केही नभउकोले अंश वण्डा गराएको छैन । फिरादीको बतन धरमपुर भएकोले अंशवण्डा भै हामी फिरादीसंग बसेको छैन । बिक्री भएको जग्गामा फिरादीको अंश हक लाग्दैन । आफ्नो एकलौटी सम्पत्ति लिखत गरी दिएकोले वादीको मंजुरी लिनु पर्ने अवस्था छैन । लिखत बदर हुन पर्ने होइन भन्ने समेत व्यहोराको देव सुनर यादवनीको प्रतिउत्तर पत्र ।

४.    प्र.भौला सहुले म.जि.अ.बाट जारी भएको ०४४।४।३१ मा तामेश भउको इतलायनामाको म्याद गुजारी बसेको रहेछ ।

५.    वादी पक्षले यो यति कारणले सगोलको सम्पत्ति हो भनी किटानी उल्लेख गर्न नसक्नेका साथै व्यवहारबाट वादी प्रतिवादी छुट्टा छुट्टै बसी आएको वादीको साक्षीहरुवाट पुष्टी हुन आएकोले वादी दावी नपुग्ने ठहर्छ भनने समेत व्यहोराको ०४५।१।२२ को म. जि. अ. को फैसला ।

६.    संगोलको सम्पत्ति जुनसुकै अंशियारको नाउँमा रहेपनि संगोलकै हुने र त्यस्तो सम्पत्ति विक्री गर्ने लेनदेन व्यवहारको १० नं. ले गरेको प्रावधान भित्र रही मंजुरी लिनु पर्ने जति सबै अंशियारको मंजुरी लिनु पर्ने वाध्यात्मक व्यवस्था गरेको देखिदा बिक्री भउको सम्पत्ति संगोलको हौइन भन्ने कुराको प्रमाण प्रत्यर्थीले गुजार्न नसकेकोले ३ खण्डको १ खण्ड लिखतको दर्ता वदर हुने ठहर्छ भन्न्ो समेत ०४६।१।२२ को जनकपुर अंचल अदालतको फैसला ।

७.    प्रस्तुत मुद्दामा वादी ललित साहु प्रतिवादी झोली साहु अंशियार रहे भएको कुरा विवाद देखिदैन । दे.पु.नं. १३१९ को लिखत दर्ता बदर मुद्दामा हरीहर साहुले वयान गर्दा वादी प्रतिवादी वीच अंश वण्डा नभएको र विक्री गरेको सम्पत्ति संगोलको हो भनी लेखाई दिउको देखिन्छ । अंशवण्डा भै सकेको सम्पत्तिमा अंश नलाग्ने कानुनले वर्जित गरेको देखिदैन । यस अवस्थामा लेनदेन व्यवहारको १० नं बमोजिम अंशियारको मंजुरी वेगर लिखत रोहवरमा साक्षी समेत नराखि गरेको संगोलको सम्पत्ति विक्री व्यवहार वादीको हकसम्मको लिखत र दर्ता समेत वदर भई वादीको नाउँमा दर्ता हुने ठहराई महोत्तरी जि.अ.को फैसला उल्टो हुने ठहर गरेको तत्कालिन जनकपुर अंचल अदालतको इन्साफ मुनासिव ठहर्छ भन्ने समेत पुनरावेदन अदालत जनकपुरको फैसला ।

८.    पुनरावेदन अदालत नजकपुरको ०४९।३।९ को फैसलामा चित्त बुझेन शुरु महोत्तरी जिलला अदालतको निर्णय नै कायम गरी पाउँ भन्ने न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा ९ बमोजिम यस अदालतमा परेको पुनरावेदन पत्र ।

९.    नियम बमोजिम पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक प्रतिवादी तर्फबाट रहनु भएका विद्वान अधिवक्ता श्री महादेव प्रसाद यादवले वादी प्रतेवादी वेग्ला वेग्लै वतनमा बसि आएको र वेग्ला वेग्लै वतनमा बस्ने अंशियारहरु संगोलमा बसि आएका हुन भनी  अनुमान गर्नु मिल्दैन । प्रतिवदी झोलि साहेले प्रतिवादी देव सुनर यादबनीलई विक्री गरेको सम्पत्ति प्रतिवादी झोली साहुको एकलौटी भएको कुरा राजिनामाको लिखितमा उल्लेख भएबाट बिक्री गरेको सम्पत्तिमा वादीको कुनै अंश हक नलाग्ने हुँदा  पुनरावेदन अदालत जनकपुरको निर्णय उल्टी हुनु पर्छ भनी गर्नु भएको बहस समेत सुनियो ।

१०.    यसमा विवादीत जग्गा बिक्री गर्ने प्रतिवादी झोली साहु सुडीको वादी ललित साहु तली भतिजा नाता पर्ने अंशियार भएको मा विवाद छैन । अंशवण्डा भएको छैन, हामीहरुको संगोलमा सम्पत्रि दाजु झोली सुडीको भाई हरीहर साहु सुडीले वयान गरेको देखिएको र अंशवण्डा भै सकेको भन्ने कुरा कतैबाट पुष्टी हुन आएको देखिदैन । संगोलको सम्पत्ति कुनै पनि अंशियारको नाममा दर्ता रहन सक्ने र जसको नाममा दर्ता छ उसैले ७ नं. फारम भरीने हुँदा ७ नं. फारम भरेको कारणले निज छुट्टी सकेको भन्न मिल्ने होइन । झोलि साहु सुडीको नाममा दर्ता रहेको जग्गा संगोलको होइन भन्ने प्रमाण झोली साहु सुडीले गुजार्नु पर्नेमा आफ्नो नामको म्याद बुझि प्रतिवाद नै नगरी बसेको देखिन्छ । अतः वादीको हक सम्मको लिखत र दर्ता समेत वदर भै वादीको नाउँमा दर्ता हुन ठहराई शुरुको इन्साफ उल्टाई जनकपुर अंचल अदातको इन्साफ सदर गरेको पुनरावेदन अदालत जनपुरको इन्साफ मिलेकै देखिदा प्रतिवादी देव सुनुर यादवनीको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । कोर्टफि राखि दायर भएको देखिदा केहि गर्नु परेन । सिल नियमानुसार गर्नु ।

उक्त रायमा मेरो सहमति छ ।

न्या.अरविन्दनाथ आचार्य

इति सम्वत् २०५० साल मार्ग १४ गते रोज २ शुभम् ।