निर्णय नं. १००११ - लागु औषध खैरो हेरोइन
सर्वोच्च अदालत, संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री सारदाप्रसाद घिमिरे
माननीय न्यायाधीश श्री विश्वम्भरप्रसाद श्रेष्ठ
फैसला मिति : २०७४।३।१
मुद्दाः लागु औषध खैरो हेरोइन
०७१-CR-१२१७
पुनरावेदक / प्रतिवादी : गोकुलप्रसादको छोरा, दाङ जिल्ला, (त्रिभुवननगर) घोराही नगरपालिका वडा नं.११ दिपशिखा टोल घर भई हाल कारागार कार्यालय जगन्नाथदेवलमा थुनामा रहेको शोभित गौतम
विरूद्ध
प्रत्यर्थी / वादी : प्रहरी नायब निरीक्षक कृष्णकुमार यादवसमेतको प्रतिवेदनले नेपाल सरकार
०७२-CR-०५९१
पुनरावेदक / प्रतिवादी : फणिन्द्रराज के.सी.को छोरा दाङ जिल्ला, त्रिभुवन (घोराही) नगरपालिका वडा नं. ११ जनप्रतिभा टोल घर भई हाल कारागार कार्यालय जगन्नाथदेवल त्रिपुरेश्वरमा थुनामा रहेको रंजित के.सी.
विरूद्ध
प्रत्यर्थी / वादी : प्रहरी नायब निरीक्षक कृष्णकुमार यादवसमेतको प्रतिवेदनले नेपाल सरकार
कुनै आपराधिक कार्य गर्ने व्यक्तिले त्यस्तो कार्य गरेको वा गरिरहेको अवस्थामा अन्य सो अपराधमा संलग्नता नै नभएका व्यक्ति विभिन्न कारण, प्रयोजन वा संयोगको कारणबाट त्यस्तो आपराधिक कार्य गर्ने व्यक्तिसमक्ष पुग्न सक्ने वा रहन सक्ने सम्भावना रहन्छ । यसबाट कुनै आपराधिक क्रिया भएको समयमा त्यस्तो कार्य गर्ने व्यक्तिसमक्ष पुगेकै वा रहेकै आधारमा निजको समेत त्यस्तो अपराधमा निरपेक्षरूपमा सो आपराधिक कार्य गर्ने व्यक्तिसरह आपराधिक दायित्व हुन्छ भन्नु फौजदारी अपराधमा व्यक्तिगत दायित्व हुन्छ भन्ने फौजदारी न्यायको मान्य सिद्धान्तसमेतको विपरीत हुन
जान्छ । प्रस्तुत मुद्दामा यी प्रतिवादी अभियोग दाबीमा इन्कार रहेको, निजबाट लागु औषध बरामद नभएको अवस्था रहेको र वादी पक्षले यी प्रतिवादीको मौकाको साबितीलाई पुष्टि गर्ने अन्य प्रमाण गुजार्न सकेको अवस्था नहुँदा यी प्रतिवादीले आरोपित कसुर गरेको स्थापित हुन नआउने ।
(प्रकरण नं.७)
पुनरावेदक / प्रतिवादीका तर्फबाट : वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्ण सापकोटा, विद्वान् अधिवक्तात्रय श्री मदनबहादुर कार्की, अधिवक्ता श्री प्रकाश पन्थी, अधिवक्ता श्री नेत्र आचार्य
प्रत्यर्थी / वादीका तर्फबाट : सहन्यायाधिवक्ता श्री श्यामकुमार भट्टराई
अवलम्बित नजिर :
सम्बद्ध कानून :
लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३
सुरू तहमा फैसला गर्ने :
माननीय न्यायाधीश श्री पशुपति आचार्य
काठमाडौं जिल्ला अदालत
पुनरावेदन तहमा फैसला गर्नेः-
माननीय न्यायाधीश श्री मोहनबहादुर कार्की
माननीय न्यायाधीश श्री नारायणप्रसाद शाह
पुनरावेदन अदालत पाटन
फैसला
न्या.सारदाप्रसाद घिमिरे : न्याय प्रशासन ऐन, २०४८ को दफा ९ बमोजिम यसै अदालतको क्षेत्राधिकारभित्रको भई पेस हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको तथ्य र ठहर यसप्रकार छः-
काठमाडौं जिल्ला, महाँकाल गा.वि.स. वडा नं.९ गल्फुटार स्थित गल्फुटार चोकदेखि १०० मिटर दक्षिणतर्फ सडकको पूर्व रहेको प्रतिक्षालय नजिक मिति २०६९/०६/१७ गतेका दिन १६:०० बजेको समयमा शंकास्पद रूपमा फेला परेका रञ्जित के.सी.र शोभित गौतमलाई नियन्त्रणमा लिई निजहरूको शरीर तलासी लिँदा रञ्जित के.सी.ले लगाएको जिन्स पाईन्टको अगाडि दाहिने खल्तीमा कालो प्लाष्टिकको पोको फेला परेकोले प्लाष्टिक पोका निकाली हेर्दा लागु औषध खैरो हेरोइन फेला परेको हुँदा उक्त लागु औषध तौल गर्दा जम्मा ४० (चालीस) ग्राम लागु औषध खैरो हेरोइन भएको, निजको साथमा रहेका शोभित गौतमको साथमा कुनै अवैध चीजवस्तु केही फेला नपरेको, बरामदी लागु औषध खैरो हेरोइन हामी दुवै जनाले खरिद गरी ल्याएको र बिक्रीको लागि ग्राहकको प्रतिक्षामा बसेको भनी बताएकोले फेला परेको लागु औषध खैरो हेरोइन ४० ग्राम कानूनबमोजिम बरामद गरी शोभित गौतम र रञ्जित के.सी.लाई प्रहरीले पक्राउ गरेको ठीक साँचो हो भन्ने बेहोरासमेतको मिति २०६९/०६/१७ गतेको खानतलासी / बरामदी मुचुल्का ।
दाङ घोराहीतिर घर बताउने रञ्जित के.सी., शोभित गौतमसमेतका व्यक्तिहरूले काठमाडौं जिल्ला, महाँकाल गा.वि.स. अन्तर्गत गल्फुटार भन्ने स्थानमा लागु औषध खैरो हेरोइन खरिद गरी ल्याई साथमा सञ्चय गरी राखी बिक्री वितरण कारोबार गर्दै आइरहेका छन् भन्ने विशेष सुराकीबाट जानकारी प्राप्त हुन आएकोले निज रञ्जित के.सी. शोभित गौतमसमेतको खोजतलास गर्दै जाँदा काठमाडौं जिल्ला, महाँकाल गा.वि.स. वडा नं.९ गल्फुटार स्थित गल्फुटार सडकको पूर्व रहेको प्रतिक्षालय नजिक आज मिति २०६९/०६/१७ गतेका दिन १६:०० बजेको समयमा शंकास्पद रूपमा फेला परेका रञ्जित के.सी.र शोभित गौतमलाई नियन्त्रणमा लिई निजहरूको शरीर (जीउ) कानूनको रीतपूर्वक तलासी लिँदा बरामदी मुचुल्कामा उल्लेख भएबमोजिम रञ्जित के.सी.को साथबाट लागु औषध खैरो हेरोइन ४० (चालीस) ग्राम फेला परेको, शोभित गौतमको साथमा कुनै अवैध चीजवस्तु केही फेला नपरेको, बरामदी लागु औषध खैरो हेरोइन हामी दुवै जनाले खरिद गरी ल्याएको र बिक्रीको लागि ग्राहकको प्रतिक्षामा बसेको भनी बताएकोले फेला परेको लागु औषध खैरो हेरोइन ४० ग्राम कानूनबमोजिम बरामद गरी दाङ जिल्ला त्रिभुवन (घोराही) नगरपालिका वडा नं.११ घर हुने शोभित गौतम दाङ जिल्ला त्रिभुवन (घोराही) नगरपालिका वडा नं.११ घर हुने रञ्जित के.सी.लाई पक्राउ गरी आवश्यक कानूनी कारबाहीको लागि दाखिला गराएको छौं । कानूनबमोजिम गरिपाउँ भन्ने बेहोरासमेतको मिति २०६९/०६/१७ गतेको प्र.ना.नि.कृष्णकुमार यादवसमेतको प्रतिवेदन ।
म पढ्नको लागि घरबाट काठमाडौंमा आई बस्ने क्रममा साथी रञ्जित के.सी.सँग भेट भई घुमफिर गर्दा विभिन्न लागु औषध दुर्व्यसनीहरूको सङ्गतमा परी हामीले लागु औषध खैरो हेरोइन सेवन गर्न थालेकोमा चिनजानको लागु औषध खैरो हेरोइन बिक्री गर्ने अजय बगालेसँग कुराकानी गर्दा निजले पैसाको समस्या पर्ने भए म लागु औषध बिक्री वितरण गर्ने व्यक्ति चिनाई दिन्छु सम्पर्क गरी आफैँले मगाई बिक्री गर्नु, सेवन गर्न पनि पैसा पुग्छ भनेकोले साथी रञ्जित के.सी.र मेरो सल्लाहअनुसार अजय बगालेमार्फत वकिल भन्ने व्यक्तिसँग सम्पर्क गरी प्रतिएक ग्रामको रू.१०००।– को दरमा खरिद गरी लिएको लागु औषध खैरो हेरोइन प्रति एक ग्रामको रू.२०००।– को दरले लागु औषध दुर्व्यसनीहरूलाई बिक्री गर्ने गर्दै आएको र हामी पक्राउमा पर्दा बरामद भएको लागु औषध खैरो हेरोइन पनि साथी रञ्जित के.सी. र मेरो सल्लाहअनुसार नै दुवै जनाको बराबरी लगानीमा हामी नेपालगञ्जमा गई वकिल भन्ने व्यक्तिसँग खरिद गरी ल्याएको लागु औषध खैरो हेरोइन ४० ग्राम लागु औषध दुर्व्यसनीहरूलाई बिक्री गर्न भनी हामी दुवै जना काठमाडौं गल्फुटारमा पुगी लागु औषध खैरो हेरोइन खरिद गर्न आउने व्यक्तिहरूको प्रतिक्षामा रहेको अवस्थामा प्रहरीले हामीलाई पक्राउ गरी साथी रञ्जित के.सी.को साथमा रहेको लागु औषध खैरो हेरोइनसमेत बरामद गरेको हो भन्ने बेहोरासमेतको पक्राउमा परेका प्रतिवादी शोभित गौतमले मिति २०६९/०६/२२ गते गरेको बयान कागज ।
म पढ्नको लागि घरबाट काठमाडौंमा आई बस्ने क्रममा साथी शोभित गौतमसँग भेट भई घुमफिर गर्दा विभिन्न लागु औषध दुर्व्यसनीहरूको सङ्गतमा परी हामीले लागु औषध खैरो हेरोइन सेवन गर्न थालेकोमा, चिनजानको लागु औषध खैरो हेरोइन बिक्री गर्ने अजय बगालेसँग लागु औषधको बारेमा कुराकानी गर्दा निजले वकिल भन्ने व्यक्तिसँग चिनजान गराई दिएकोले अजय बगालेमार्फत वकिल भन्ने व्यक्तिसँग सम्पर्क गरी प्रति एक ग्रामको रू.१०००।– को दरमा खरिद गरी लिएको लागु औषध खैरो हेरोइन प्रति एक ग्रामको रू.२०००।– को दरले लागु औषध दुर्व्यसनीहरूलाई बिक्री गर्ने गर्दै आएको र हामी पक्राउमा पर्दा बरामद भएको लागु औषध खैरो हेरोइन पनि साथी शोभित गौतम र मेरो सल्लाहअनुसार नै दुवै जनाको बराबरी लगानीमा हामी नेपालगञ्जमा गई वकिल भन्ने व्यक्तिसँग खरिद गरी ल्याएको लागु औषध खैरो हेरोइन ४० ग्राम लागु औषध दुर्व्यसनीहरूलाई बिक्री गर्न भनी हामी दुवै जना काठमाडौं गल्फुटारमा पुगी लागु औषध खैरो हेरोइन खरिद गर्न आउने व्यक्तिहरूको प्रतिक्षामा रहेको अवस्थामा प्रहरीले हामीलाई पक्राउ गरी मेरो साथमा रहेको लागु औषध खैरो हेरोइनसमेत बरामद गरेको हो भन्ने बेहोरासमेतको पक्राउमा परेका प्रतिवादी रञ्जित के.सी.ले मिति २०६९/०६/२२ गते गरेको बयान कागज ।
Ncell बाट प्राप्त भएको कागजातहरू देखाउँदा देखी पाएँ । Ncell बाट प्राप्त हुन आएको ९८१६५४१४६४ नं.को मोबाइल सिमकार्ड लिँदा पेस भएको आवेदन फाराममा टाँस भएको फोटो मेरो बयानमा उल्लिखित वकिल भन्ने व्यक्तिको फोटो
होइन । उक्त मोबाइल सिमकार्ड लिने मोहमद कयूम खाँलाई म चिन्दिन भन्ने बेहोरासमेतको प्रतिवादी शोभित गौतमले मिति २०६९/०८/०६ गते गरेको ततिम्बा (थप) बयान कागज ।
मिति २०६९/०६/१७ गतेका दिन प्रतिवादी रञ्जित के.सी.को साथबाट बरामद भएको लागु औषध खैरो हेरोइन ४० ग्राममध्येबाट कानूनबमोजिम निकालिएको नमुनाहरूमा "लागु औषध हेरोइन पाइयो" भन्ने बेहोरासमेतको मिति २०६९/०७/२३ गतेको राष्ट्रिय विधि विज्ञान प्रयोगशाला खुमल्टार ललितपुरबाट प्राप्त परीक्षण प्रतिवेदन ।
पक्राउमा परेका प्रतिवादी शोभित गौतमसमेतको बयान पोलमा परी फरार रहेका अजय बगाले, वकिल, लक्की खरेल, अनुसन्धानको क्रममा बुझ्नु पर्ने मोहमद कायूम खाँ र टिकाराम निरौलासमेतका व्यक्तिहरूको खोजतलास गर्दा फेला नपरेको भन्ने बेहोरासमेतको मिति २०६९/०८/२५ गतेको प्र.ना.नि. होम विक्रम कार्कीको प्रतिवेदन ।
रञ्जित के.सी.र शोभित गौतमलाई लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा ४ को खण्ड (घ) र (च) विपरीतको कसुर अपराधमा सोही ऐनको दफा १४ (१) को खण्ड (छ)(२) बमोजिम सजाय हुन मागदाबी लिई दायर भएको अभियोग पत्र ।
मेरो साथबाट उल्लिखित लागु औषध खैरो हिरोइन बरामद भएको होइन । म उभिरहेको स्थानबाट केही पर प्रहरीहरूले टल्किने खालको प्लास्टिकमा पोको पारी राखेको लागु औषध ल्याई मलाई पक्राउ गरी लगेको हो । उक्त बरामदी मुचुल्कामा मेरो नाउँबाट भएको सहिछाप मेरो आफ्नै हो । मेरो साथबाट उल्लिखित लागु औषध खैरो हिरोइन बरामद भएको होइन । बरामदी मुचुल्कासहित प्रतिवेदन किन दिए मलाई थाहा छैन । मलाई पढ्न नदिई बरामदी मुचुल्कामा सहिछाप गराएका हुन् । म लागु औषध खैरो हिरोइन सेवन गर्दिन । मैले अनुसन्धान अधिकारीसमक्ष बयान गर्न आउँदाको अवस्थामा प्रहरीले ४० ग्राम बरामद भएको हो भनी मलाई भन्न लगाएकोले मैले उक्त बयान म आफैँले लेखाएको हुँ । प्रहरीहरूले धाक धम्की दिएकोले मैले उक्त बयान बेहोरा लेखाएको
हुँ । सो बयानमा भएको सहिछाप मेरो हो । प्रतिवादी शोभित गौतमले अनुसन्धानको क्रममा बयान गर्दाको अवस्थामा हामीलाई हो भनी भन्न लगाएकोले र प्रहरीले धम्की दिएकोले उक्त बयान लेखाई दिएको हुनसक्छ । शोभित गौतमले गरेको ततिम्बा बयान सम्बन्धमा मलाई केही थाहा भएन । वकिल, अजय, लक्की खरेल भन्ने व्यक्तिलाई म चिन्दिन । मलाई प्रहरीले सिनामङ्गलबाटै पक्राउ गरेका हुन् । पक्राउ पर्दा मेरो मोबाइल, पर्स र रूमाल मात्र बरामद भएको थियो । मैले कसुर नगरेकोले अभियोगबमोजिम सजाय हुनु हुँदैन भनी प्रतिवादी रञ्जित के.सी.ले सुरू अदालतमा गरेको बयान ।
रञ्जित के.सी. का साथबाट ४० ग्राम लागु औषध खैरो हिरोइन बरामद भएको हो । म र रञ्जित के.सी. भई लागु औषध खरिद गर्न मेरो साथबाट रू.२०, ०००।- (बीस हजार) मैले दिएको होइन । उक्त रकम सहप्रतिवादी रञ्जित के.सी. को किस्ट बैंक कलंकी शाखाबाट मिति २०६९/०८/११ गते झिकेको थियो । के प्रयोजनले हो मलाई थाहा
भएन । उक्त लागु औषध कहाँबाट ल्याएको मलाई थाहा भएन । म पहिलेदेखि लागु औषध खैरो हिरोइन सेवन गर्ने गर्दथेँ । २०६९/०६/१७ गतेका दिन मेरो चिनजानका साथी भएकोले रञ्जितले फोन गरी मसँग सामान आएको छ, खान आउ भनेकाले कलंकीमा भेट भई रञ्जितको कोठामा बसी सेवन गर्न आएको अवस्थामा गोल्फुटारमा प्रहरीले मलाई र रञ्जित के.सी. लाई पक्राउ गरेको हो । मेरो बयानमा लेखिएका बेहोराहरू सबै अनुसन्धान गर्ने प्रहरी कर्मचारीहरूद्वारा तयार भएको मलाई बेहोरा पढ्न नदिई सहिछाप गर्न लगाएको हो । बयानमा लेखिएको मेरोसमेत सहभागितामा उक्त लागु औषध खरिद भएको
होइन । मैले लागु औषध बिक्री गर्न कसैलाई बोलाएको छैन । यसबारे मलाई थाहा छैन । रञ्जित के.सी. लाई थाहा होला । लागु औषध खैरो हिरोइन मसँग बरामद भएको होइन । सहप्रतिवादी रञ्जित के.सी.ले मौकामा बयान गर्दा के कसरी लेखाउनु भयो थाहा भएन । मैले मगाएको होइन, निजले खुवाउँछु भनेकोले कहिलेकाहीँ खाने (सेवन गर्ने) गरेकोले सेवन गर्न रञ्जित के.सी.सँग गएको हुँ । मैले मौका एवं ततिम्बा बयानमा वकिल भन्ने व्यक्तिलाई चिनेको छैन भनेको थिएँ । मैले निजको उक्त मोबाइलको बारे बयान बेहोरामा लेखाएको
होइन । मैले मौकामा गरेको बयान मलाई नसुनाई पढ्न नदिई मेरो सहिछाप गराएको हो । मेरो साथबाट बरामद लागु औषध बरामद नभएकोले मैले उक्त कारोबारमा संलग्न नहुँदा मैले सेवन गर्ने गरेकोले अभियोग दाबीअनुसार सजाय हुनुपर्ने होइन भनी प्रतिवादी शोभित गौतमले सुरू अदालतमा गरेको बयान ।
प्रतिवादी रञ्जित के.सी.का साक्षी भिम प्रकाश खड्का, प्रतिवादी शोभित गौतमका साक्षी विपित घिमिरे, बुझिएका कृष्णकुमार यादव, अमृता राई, राजाराम कार्की र पदम कान्त न्यौपानेले सुरू अदालतमा गरेको बकपत्र मिसिल सामेल रहेको ।
यी दुवै जना प्रतिवादीहरूले अदालतमा आई बयान गर्दा आफूहरूबाट लागु औषध खैरो हेरोइन बरामद भएको होइन र हिरोइनको कारोबार आफूहरूले गरेको होइन भन्ने बेहोरा लेखाएको भए पनि प्रतिवादीमध्येका रञ्जित के.सी.ले अधिकार प्राप्त अधिकारीसमक्षको बयानमा मेरो सल्लाहअनुसार नै दुवै जनाले बराबरी लगानीमा हामी नेपालगञ्जमा गई वकिल भन्ने व्यक्तिसँग खरिद गरी ल्याएको लागु औषध खैरो हिरोइन ४० ग्राम लागु औषध दुर्व्यसनीलाई बिक्री गर्न भनी हामी दुवै जना काठमाडौं गल्फुटारमा पुगी लागु औषध खैरो हेरोइन खरिद गर्न आउने व्यक्तिहरूको प्रतिक्षामा रहेको अवस्थामा प्रहरीले हामीलाई पक्राउ गरेको हो भन्ने बेहोरा लेखाएको पाइन्छ । अर्का प्रतिवादी शोभित गौतमले अधिकारप्राप्त अधिकारीसमक्षको बयानमा साथी रञ्जित के.सी.र मेरो सल्लाहअनुसार अजय बगालेमार्फत वकिल भन्ने व्यक्तिसँग सम्पर्क गरी प्रति एक ग्रामको रू.१०००।– को दरमा खरिद गरी लिएको लागु औषध खैरो हेरोइन प्रति एक ग्रामको रू.२०००।– को दरले लागु औषध दुर्व्यसनीहरूलाई बिक्री गर्ने गर्दै आएको र हामी दुवै जनाले खरिद गरी ल्याएको लागु औषध खैरो हिरोइन बिक्रीको लागि ग्राहकको प्रतिक्षामा बसेको अवस्थामा प्रहरीले हामीलाई पक्राउ गरेको हो भन्ने बेहोरा लेखाएको पाइन्छ । यसरी प्रतिवादीहरू आपसी मिलेमतोमा लागु औषध खैरो हिरोइन बिक्री गर्न प्रतिक्षामा रहेको अवस्थामा पक्राउ परेको हो भनी एक अर्कालाई प्रस्तुत वारदातमा संलग्नता भएको भनी पोल गर्दै अधिकारप्राप्त अधिकारीसमक्ष मौकामा एकै मिलानको बयान लेखाएको पाइन्छ । प्रतिवादीहरूका साक्षीले अदालतमा आई बकपत्र गर्दा प्रतिवादीहरू कसुरमा संलग्न नरहेको भनी बकपत्र गरे तापनि मौकाको बेहोरालाई समर्थन हुने गरी प्रतिवेदक प्र.ना.नि. कृष्णकुमार यादवले बकपत्र गरिदिएको
पाइन्छ । निजले आफ्नो बकपत्रमा गल्फुटार नजिकै सडक किनारमा कोही कसैलाई प्रतिक्षा गरी लागु औषध खैरो हिरोइन ४० ग्रामसहित उभिरहेको अवस्थामा सुराकको आधारमा प्रतिवादी रञ्जित के.सी. र शोभित गौतमलाई ४० ग्राम लागु औषध खैरो हिरोइनसहित पक्राउ गरेको हो भनी बेहोरा लेखाएको पाइन्छ । मौकाको बेहोरालाई समर्थन हुनेगरी प्रतिवेदक प्र.स.नि. पदमकान्त न्यौपाने, प्र.ज. राजाराम कार्की र प्र.ह. अमृता राई अदालतमा आई बकपत्र गरिदिएको
पाइन्छ । यसरी प्रतिवादीमध्येका रञ्जित के.सी.का साथबाट ४० ग्राम लागु औषध खैरो हेरोइन बरामद भएको र अर्का प्रतिवादी शोभित गौतमसमेत लागु औषध बिक्री गर्न निज प्रतिवादी रञ्जित के.सी.को साथमा रहेको अवस्थामा पक्राउ परेको देखिन्छ । प्रतिवादी रञ्जित के.सी.बाट बरामद भएको लागु औषध खैरो हिरोइन यी प्रतिवादीहरूले लागु औषध दुर्व्यसनीलाई बिक्री वितरण गर्न लागेको अवस्थामा पक्राउ परेको भनी एक अर्कालाई पोल गर्दै मौकामा एकै मिलानको बयान गरेको देखिन्छ । प्राप्त ४० ग्राम पदार्थ खैरो हेरोइन भएको भन्ने परीक्षण प्रतिवेदनबाट खुलिरहेको र प्रतिवेदक प्र.ना.नि. कृष्णकुमार यादवले आफ्नो मौकाको प्रतिवेदनलाई पुष्टि गर्दै बकपत्र गरेकोसमेत देखिन्छ । यसरी प्रतिवादीहरू बिक्री गरी उभिरहेको अवस्थामा पक्राउ परेका निजहरूबाट उल्लिखित लागु पदार्थ बरामद भएको र सो पदार्थ लागु औषध रहेको भन्ने विशेषज्ञको राय तथा प्रतिवेदक प्र.ना.नि कृष्णकुमार यादवको बकपत्रबाट समेत पुष्टि भएको देखिँदा यी प्रतिवादीहरूले आरोपित कसुर गरेका रहेनछन् भन्न सकिने अवस्था नहुँदा यसमा प्रतिवादी शोभित गौतम तथा रञ्जित के.सी. ले आरोपित कसुर गरेको ठहर्छ । सो ठहर्नाले निज प्रतिवादीहरू शोभित गौतम तथा रञ्जित के.सी.लाई लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा १४(१) को दफा १४(१) को खण्ड ६(२) बमोजिम जनही कैद वर्ष १०(दश) र रू.७५,०००।- (पचहत्तर हजार) जरिवानासमेत हुन्छ भन्नेसमेत बेहोराको सुरू काठमाडौं जिल्ला अदालतको मिति २०७०/०९/२२ को फैसला ।
लागु औषध सहप्रतिवादी रञ्जित के.सी.का साथबाट बरामद भएको, म सेवनका लागि निजसँग पुगेको अवस्थामा प्रहरीले पक्राउ गरी इच्छाविपरीत एकआपसमा पोलापोल गराई जबरजस्ती सहिछाप गराएको, बरामदी मुचुल्कामा बस्नेले पनि रञ्जित के.सी.को साथबाट मात्र लागु औषध बरामद भएको भनी लेखाई दिएको, म लागु औषधको कारोबारी नभई सेवनकर्ता हुँ भनी प्रहरीमा र अदालतमा पनि बयान गरेको छु, सेवनकर्ता दुर्व्यसनीलाई पुष्टि गर्ने प्रमाण वीर अस्पतालको कागज र पुनर्स्थापना केन्द्रमा बसी निस्केको खुलेको कागज रहेकोसमेतका आधारमा मलाई लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा ५ र ५(क) बमोजिम सेवनतर्फ सजाय गर्न सक्नेमा कानून र नजिर सिद्धान्त प्रतिकूल मैले गर्दै नगरेको कसुर अपराधतर्फ चर्को सजाय गर्ने गरी भएको सुरू काठमाडौं जिल्ला अदालतको मिति २०७०/०९/२२ को फैसला त्रुटिपूर्ण हुँदा बदर गरी आरोपित कसुरबाट सफाइ पाउँ भन्नेसमेत पुनरावेदक / प्रतिवादी शोभित गौतमको पुनरावेदन पत्र ।
म रञ्जित के.सी. दाङमा अध्ययन गरी काठमाडौं आएको र आफन्तको डेरामा बसी घुम्ने सिलसिलामा सिनामङ्गल बाटोमा जाँदै गर्दा मेरो जस्तै लुगा लगाएको १ जना केटाले प्याकेटमा केही चिज फाली गएकोमा पछि प्रहरी आई मलाई पक्रेको र सो वस्तु लागु औषध रहेको थाहा पाएको हुँ । म लागु औषध सेवन, खरिद बिक्री गर्ने व्यक्ति होइन, अनुसन्धानमा भएको बयान बेहोरा मेरो होइन, मलाई यातना दिई सहिछाप गराएका हुन्, वकिल र लक्की खरेल भन्ने व्यक्ति को हो अनुसन्धानकर्ताले खोजी गरेको छैन । मेरो साक्षीको बकपत्रलाई प्रमाणमा लिएको छैन । प्रतिवेदक र प्रहरीले बाहेक बरामदी मुचुल्काका अन्य स्वतन्त्र साक्षीहरू अदालतमा आई बकपत्र गरेको अवस्था
छैन । बरामदी मुचुल्का र प्रहरी प्रतिवेदन बरामद स्थानकै विवाद छ, म र शोभित गौतम साथै पक्राउ परेको होइन, मलाई पक्राउ गरेपछि मेरो फोनमा निजको फोन आएको व्यक्ति को हो भनी निजलाई पक्राउ गरेको हो । बाटोमा फालिएको झोला परीक्षण नगरी मेरो विरूद्ध प्रमाणमा लाग्ने होइन, मसँगबाट ढक तराजु बरामद भएको छैन । अतः म दाङबाट काठमाडौं आएको विद्यार्थीलाई राम्रो कलेज खोज्ने सिलसिलामा अन्य व्यक्तिले खसालेको प्लाष्टिकको पोका मैले नै खसालेको भनी अनुमान गरी बरामदी मुचुल्का तयार गरी लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा ४ को (घ) र (च) को कसुर लगाई १० वर्ष कैद र रू.७५,०००।- जरिवाना गर्ने गरी भएको सुरू काठमाडौं जिल्ला अदालतको मिति २०७०/०९/२२ को फैसला उल्टी गरी सफाइ पाउँ भन्नेसमेत पुनरावेदक प्रतिवादी रञ्जित के.सी.को पुनरावेदन पत्र ।
यसमा सुरू काठमाडौं जिल्ला अदालतको फैसला बरामदी मुचुल्कालगायतका प्रमाणहरूको मूल्याङ्कनको रोहमा फरक पर्न सक्ने देखिँदा मुलुकी ऐन, अ.बं.२०२ नं. तथा पुनरावेदन अदालत नियमावली, २०४८ को नियम ४७ बमोजिम प्रत्यर्थी झिकाई उपस्थित भए वा म्याद भुक्तान भएपछि नियमानुसार गरी पेस गर्नु भन्ने पुनरावेदन अदालत पाटनको मिति २०७१/०७/०४ को आदेश ।
प्रतिवादीहरू रञ्जित के.सी. र शोभित गौतमलाई लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा १४(१)(६)(२) बमोजिम जनही कैद वर्ष १० (दश) र रू.७५,०००।- (पचहत्तर हजार रूपैयाँ) जरिवानासमेत हुने ठहर गरी सुरू काठमाडौं जिल्ला अदालतबाट मिति २०७०/०९/२२ मा भएको फैसला मिलेकै देखिँदा सदर हुने ठहर्छ भन्ने बेहोराको मिति २०७१/०९/०८ को पुनरावेदन अदालत पाटनको फैसला ।
वादी नेपाल सरकारले मउपर लगाएको आरोप झुठ्ठा हो । सेवनका क्रममा सहप्रतिवादी रन्जित के.सी. कहाँ पुगेको मात्र हो । बरामद भनिएको लागु औषधको बारेमा केही जानकारी थिएन । शंकाको भरमा प्रहरीले मलाई पक्राउ गरेको हो । बरामदी मुचुल्कामा बस्नेले पनि रन्जित के.सी.को साथबाट मात्र लागु औषध बरामद भएको भनी लेखाएका छन् । म कारोबारी नभइ सेवनकर्ता मात्र हुँ भनी प्रहरी तथा सम्मानित अदालतमा पनि बयानको क्रममा लेखाएको अवस्थामा मलाई सेवनतर्फ मात्र सजाय गर्न सक्नेमा सो नगरी कानून एवं नजिर सिद्धान्तप्रतिकूल गई चर्को सजाय गर्ने गरेको का.जि.अ. को मिति २०७०/०९/२२ को फैसला सदर गरेको पु.वे.अ. पाटनको मिति २०७१/०९/०८ फैसला त्रुटिपुर्ण हुँदा बदर गरी सफाइ प्रदान गरिपाउँ भन्नेसमेत बेहोराको शोभित गौतमको मिति २०७१/१२/२९ मा यस अदालतमा परेको पुनरावेदन ।
म पुनरावेदक एक विद्यार्थी भएको र दाङबाट काठमाडौं आई आफन्तको घरमा बसी कलेज खोज्ने सिलसिलामा मिति २०६९/०६/१४ गते शंखमुल जाने क्रममा अन्य व्यक्तिले खसालेको प्लाष्टिकको पोका मैले खसालेको भनी अनुमान गरी मलाई पक्राउ गरी हिरासतमा राखी २०६९/०६/१७ गते कथित बरामदी मुचुल्का तयार गरी कानूनविपरीत लागु औषध नियन्त्रण ब्युरोमा कागज तयार गराई जोर जुलुममा पारी सही गराई दायर भएको लागु औषध मुद्दामा लागु औषध नियन्त्रण ऐन, २०३३ को दफा ४ को (४) र (च) को कसुर पुष्टि नहुँदा नहुँदै समग्र प्रमाणहरूको उचित विश्लेषण नगरी ऐ. ऐनको १४(१)(६)(२) बमोजिम १० वर्ष कैद र ७५०००/- जरिवाना हुने गरी गरिएको का.जि.अ.को फैसला सदर गर्ने गरी पु.व.अ. पाटनबाट भएको फैसला लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को मक्सदविपरीत तथ प्रमाण ऐन, २०३१ को दफा २५ विपरीत भएकोले उल्टी गरी सफाइ पाउँ भन्ने बेहोराको रन्जित के.सी.को मिति २०७२/०७/१० मा यस अदालतमा परेको पुनरावेदन ।
यसमा यी पुनरावेदक प्रतिवादीको सँगसाथबाट लागु औषध बरामद नभई सहप्रतिवादी रन्जित के.सी. को साथबाट बरामद भएकोमा निज सहप्रतिवादी रन्जित के.सी. को साथमा रहेकै कारण यी पुनरावेदकलाई समेत अभियोग दाबीअनुसार कसुरदार कायम गर्ने गरी भएको पुनरावेदन अदालत पाटनको मिति २०७१/०९/०८ को फैसला फरक पर्ने हुँदा मुलुकी ऐन अ.बं. २०२ बमोजिम प्रत्यर्थी झिकाई कानूनबमोजिम गरी पेस गर्नुहोला भन्ने यस अदालतको मिति २०७३/०७/२६ को आदेश ।
नियमबमोजिम पेसी सूचीमा चढी निर्णयार्थ यस इजलाससमक्ष पेस हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा मिसिल अध्ययन गरी पुनरावेदक प्रतिवादीहरूको तर्फबाट उपस्थित वरिष्ठ अधिवक्ता श्री कृष्ण सापकोटा, विद्वान् अधिवक्तात्रय श्री मदनबहादुर कार्की, अधिवक्ता श्री प्रकाश पन्थी, अधिवक्ता श्री नेत्र आचार्यले प्रतिवादी शोभित गौतम लागु औषध कारोबारी नभई सेवन कर्ता मात्र हुन् । सोको पुष्टि हुने वीर अस्पतालको कागज तथा प्रारम्भ उपचार तथा पुनर्स्थापना केन्द्रमा बसी सुधार भई निस्केको भन्ने बेहोरा खुलेको कागज प्रमाण पेस भएको अवस्थासमेतले गर्दा सुरू सदर गर्ने गरी भएको पुनरावेदन अदालत पाटनको मिति २०७२/०९/०८ को फैसला त्रुटिपूर्ण हुँदा बदर गरी सफाइ प्रदान गरिपाउँ भनी र प्रत्यर्थी वादी नेपाल सरकारको तर्फबाट उपस्थित सहन्यायाधिवक्ता श्री श्यामकुमार भट्टराईले प्रतिवादी लागु औषध बिक्री कारोबारको सन्दर्भमा पक्राउ परेको देखिएको निजहरूबाट बरामद भएको लागु औषध रहेको भन्ने विशेषज्ञको राय एवं प्रतिवेदक प्र.ना.नि. कृष्ण यादवको बकपत्रसमेतबाट यी प्रतिवादीले कसुर गरेको पुष्टि हुने हुँदा सुरू सदर गरेको पुनरावेदन अदालत पाटनको मिति २०७०/९/२२ मा भएको फैसला सदर होस् भनी गर्नुभएको बहस जिकिरसमेत सुनियो ।
उपर्युक्तानुसारको बहस जिकिरसमेत सुनी मिसिल संलग्न प्रमाण कागजहरूको अध्ययन गरी विचार गर्दा पुनरावेदन अदालत पाटनको मिति २०७१/०९/०८ को फैसला मिलेको छ वा छैन ? र पुनरावेदकको पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्ने हो,
होइन ? भन्ने सम्बन्धमा निर्णय गर्नुपर्ने देखिन आयो ।
२. निर्णयतर्फ विचार गर्दा, प्रतिवादी रन्जित के.सी. र शोभित गौतमउपर लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा ४ को (घ) र (च) विपरीतको कसुर अपराधमा सोही ऐनको दफा १४(१) को खण्ड ६(२) बमोजिम सजाय हुन माग दाबीसहितको अभियोग पत्र भएकोमा प्रतिवादीहरूलाई मागबमोजिम जनही कैद वर्ष १०(दश) र रू.७५००।- (पचहत्तर हजार रूपैयाँ) जरिवानासमेत हुने ठहर्याई सुरू काठमाडौं जिल्ला अदालतबाट भएको फैसलालाई सदर गरेको पुनरावेदन अदालत पाटनको मिति २०७१/०९/०८ को फैसलाउपर प्रतिवादीहरूको छुट्टाछुट्टै पुनरावेदन पत्र दायर भएको देखियो ।
३. प्रस्तुत मुद्दामा मिसिल संलग्न बरामदी मुचुल्का हेर्दा, काठमाडौं जिल्ला, महाँकाल गा.वि.स. वडा नं.९ स्थित प्रतिक्षालय नजिक दिनको ४ बजेको समयमा शंकास्पद रूपमा फेला परेको रन्जित के.सी. र शोभित गौतमलाई नियन्त्रणमा लिई निजहरूको शरीर तलासी गर्दा रन्जित के.सी. को जिन्स पाइन्टको खल्तीबाट कालो प्लाष्टिकको पोको निकाली तौल गर्दा ४० ग्राम लागु औषध खैरो हेरोइन दुवै जनाले खरिद गरी ल्याएको बिक्रीको लागि ग्राहकको प्रतिक्षामा बसेको भन्ने उल्लेख भएको देखिन आयो ।
४. प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक / प्रतिवादी शोभित गौतमको हकमा विचार गर्दा निजले अनुसन्धानको क्रममा अधिकारप्राप्त अधिकारीसमक्ष बयान गर्दा पढ्नको लागि घरबाट काठमाडौं बस्ने क्रममा रन्जित के.सी.सँग भेट भई लागु औषध दुर्व्यसनीहरूको सङ्गतमा लागु औषध खैरो हेरोइन सेवन गर्न थालेको, चिनजानको बिक्री गर्ने व्यक्ति अजय बगालेले पैसाको समस्या भएमा लागु औषध बिक्री गर्ने मान्छे चिनाइदिन्छु सम्पर्क गरिहाल्नु भनेअनुसार साथी रन्जित के.सी. र मसमेतलाई अजय बगालेमार्फत वकिल भन्ने व्यक्तिसँग सम्पर्क भई लागु औषध खैरो हिरोइन प्रति एक ग्रामको रू.१०००।- मा खरिद गरी दुर्व्यसनीहरूलाई रू.२,०००।- मा बिक्री गर्दै आएको हो । बरामद लागु औषध खैरो हेरोइन साथी रञ्जित के.सी. र मेरो सल्लाहअनुसार नै दुवै जनाको बराबर लगानीमा नेपालगञ्ज गई वकिल भन्ने व्यक्तिसँग खरिद गरी ल्याएको लागु औषध खैरो हेरोइनसहित हामी पक्राउ परी साथी रञ्जित के.सी.को साथमा रहेको लागु औषध खैरो हेरोइनसमेत बरामद गरेको भनी निजसमेत उपर लगाइएको आरोपित कसुरजन्य कार्य गरेकोमा साबित भई बेहोरा लेखाएको पाइन्छ भने निजले अदालतमा बयान गर्दा अर्का प्रतिवादी रञ्जित के.सी.को साथबाट ४० ग्राम लागु औषध खैरो हेरोइन बरामद भएको हो । म र रञ्जित के.सी.भई लागु औषध खरिद गर्न मेरो साथबाट रू.२,०००।- मैले दिएको होइन । उक्त रकम सहप्रतिवादी रञ्जित के.सी.को किस्ट बैंक कलङ्की शाखाबाट झिकेको थियो, के प्रयोजनको लागि थाहा भएन । लागु औषध कहाँबाट ल्याए थाहा भएन । म पहिलेदेखि लागु औषध सेवन गर्ने गर्दथें । रञ्जित के.सी.ले फोन गरी मसँग सामान आएको छ खान आउ भनेकोले सेवन गर्न आएको अवस्थामा मलाई र रञ्जित के.सी.लाई पक्राउ गरेको हो । मौकामा मेरो बयान प्रहरी कर्मचारीद्वारा तयार भएको बेहोरा पढ्न नदिई सहिछाप गर्न लगाएको हो । लागु औषध मेरो साथबाट बरामद भएको होइन । कारोबारमा संलग्न नहुँदा मैले सेवन गर्ने गरेकोले अभियोग दाबीअनुसार सजाय हुनुपर्ने होइन भनी अभियोग दाबीलाई इन्कार गरी आफूले पहिलेदेखि लागु औषध सेवन गर्ने गरेको तथ्यलाई स्वीकार गरेको देखिन्छ ।
५. यी प्रतिवादीका साक्षीले अदालतमा आई बकपत्र गर्दा आफू कसुरमा संलग्न नरहेको भनी बकपत्र गरेको देखिन्छ । बरामदी मुचुल्कामा प्रतिवादीहरू रञ्जित के.सी. र शोभित गौतमको शरीर तलासी गर्दा रञ्जित के.सी.को जिन्स पाइन्टको खल्तीबाट कालो प्लाष्टिकको पोकोमा रहेको ४० ग्राम लागु औषध खैरो हेरोइन बरामद भएको र शोभित गौतमबाट केही वस्तु फेला नपरेको भन्ने उल्लेख भएको देखिन आयो । प्र.ना.नि. कृष्णकुमार यादवले सडक किनारामा कोही कसैलाई प्रतिक्षा गरी लागु औषध खैरो हेरोइन ४० ग्रामसहित उभिरहेको अवस्थामा सुराकीको आधारमा प्रतिवादीहरूलाई उक्त लागु औषध खैरो हेरोइनसहित पक्राउ गरेको भनी बकपत्र गरेको पाइयो । यसैगरी प्रतिवेदक प्र.स.नि. पदमकान्त न्यौपाने, प्रहरी जवान राजाराम कार्की र प्रहरी हवल्दार अमृता राईसमेतले अदालतमा आई बकपत्र गरिदिएको अवस्था छ । शोभित गौतमबाट केही वस्तु फेला नपरे पनि बरामदी लागु औषध खैरो हेरोइन दुवै जनाले खरिद गरी ल्याएको बिक्रीको लागि ग्राहकको प्रतिक्षामा बसेको भन्ने बरामदी मुचुल्कामा उल्लेख भएको देखिएकोमा यी प्रतिवादी शोभित गौतम उक्त बरामद भएको लागु औषध खैरो हेरोइन खरिद गर्ने र बिक्रीको लागि ग्राहकको प्रतिक्षामा बस्ने कार्यमा संलग्न भएको भन्ने बरामदी मुचुल्कामा उल्लेख भएको तथ्य सो मुचुल्कामा उल्लेख हुनुको आधार देखिँदैन र अदालतमा बकपत्र गर्ने उक्त बरामदी मुचुल्काका मानिसले खुलाउन सकेको अवस्थासमेत मिसिलबाट समेत देखिएको छैन ।
६. लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा १२ मा कुनै व्यक्तिको साथमा लागु औषध भएको फेला परेमा वा निजले खेती गरेको जग्गामा गाँजा, अफिम वा कोकाको खेती भइरहेको वा सो भएको कुराको प्रमाण फेला परेमा वा कुनै लागु औषधको निर्माण वा उत्पादनको निमित्त चाहिने केही विधि पुगिसकेको कुनै पदार्थ फेला परेमा वा कुनै पदार्थबाट लागु औषध उत्पादन गरिएपछि सो पदार्थको बाँकी रहेको केही कसर निजको साथमा राखिएको फेला परेमा त्यस्तो पदार्थ निजले यो ऐन र यस ऐनअन्तर्गत बनेका नियम वा जारी गरिएका आदेशबमोजिम प्राप्त गरेको वा राखेको भन्ने कुराको प्रमाण निजैले पेस गर्नुपर्नेछ । त्यस्तो प्रमाण पेस गर्न नसकेमा र अन्यथा प्रमाणित भएमा बाहेक निजले यस ऐनअन्तर्गत सजाय हुने अपराध गरेको मानिनेछ भन्ने कानूनी व्यवस्था गरी निषेधित लागु औषध वा सोसँग सम्बन्धित कुनै चिजवस्तु आफ्नो सँगसाथबाट, कब्जाबाट वा आफ्नो घर वा खेतमा खेती भएको अवस्थामा सो स्थानबाट बरामद भएमा वा फेला परेमा सोको वैधता प्रमाणित गर्ने भार त्यस्तो वस्तु सँगसाथबाट वा घरबाट फेला पर्ने व्यक्तिमा रहने गरी विधायिकाले प्रमाणको भार प्रतिवादीमा सारेको (Shifting of burden of proof to the defendant party) पाइन्छ । प्रस्तुत कानूनी व्यवस्थाले निषेधित लागु औषध वा सोसँग सम्बन्धित कुनै चिजवस्तु आफ्नो सँगसाथबाट फेला परेको अवस्थालाई प्रतिवादीले वैधता प्रमाणित गर्न नसकेमा अपराधको (Possessory crime) रूपमा परिभाषित गरेको पाइन्छ । प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक प्रतिवादी शोभित गौतमबाट केही वस्तु फेला नपरेको भनी बरामदी मुचुल्कामा नै उल्लेख भएको अवस्था देखिँदा यी प्रतिवादीको हकमा लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा १२ बमोजिम प्रमाणको भार प्रतिवादीमा सरेको मान्न मिल्ने भएन । यस्तो अवस्थामा प्रमाण ऐन, २०३१ को दफा २५ बमोजिम प्रतिवादीको कसुर प्रमाणित गर्ने भार अभियोजन पक्षमा रहेको देखियो ।
७. प्रस्तुत मुद्दामा यी प्रतिवादी अभियोगमा इन्कार रहेको र निजबाट लागु औषध बरामद भएको पुष्टि हुन नसकेको अवस्थामा अर्का प्रतिवादीबाट लागु औषध बरामद हुँदा निजसँग यी प्रतिवादी साथमा रहेको भन्ने मात्र आधारमा निजको मौकाको साबिती बयान स्वतः स्थापित हुन सक्ने हुँदैन । कुनै आपराधिक कार्य गर्ने व्यक्तिले त्यस्तो कार्य गरेको वा गरिरहेको अवस्थामा अन्य सो अपराधमा संलग्नता नै नभएका व्यक्ति विभिन्न कारण, प्रयोजन वा संयोगको कारणबाट त्यस्तो आपराधिक कार्य गर्ने व्यक्तिसमक्ष पुग्न सक्ने वा रहन सक्ने सम्भावना रहन्छ । यसबाट कुनै आपराधिक क्रिया भएको समयमा त्यस्तो कार्य गर्ने व्यक्तिसमक्ष पुगेकै वा रहेकै आधारमा निजको समेत त्यस्तो अपराधमा निरपेक्षरूपमा सो आपराधिक कार्य गर्ने व्यक्तिसरह आपराधिक दायित्व हुन्छ भन्नु फौजदारी अपराधमा व्यक्तिगत दायित्व हुन्छ भन्ने फौजदारी न्यायको मान्य सिद्धान्तसमेतको विपरीत हुन जान्छ । प्रस्तुत मुद्दामा यी प्रतिवादी अभियोग दाबीमा इन्कार रहेको, निजबाट लागु औषध बरामद नभएको अवस्था रहेको र वादी पक्षले यी प्रतिवादीको मौकाको साबितीलाई पुष्टि गर्ने अन्य प्रमाण गुजार्न सकेको अवस्था नहुँदा यी प्रतिवादीले आरोपित कसुर गरेको स्थापित हुन आएन ।
८. तर, यी प्रतिवादीले अदालतमा बयान गर्दा म पहिलेदेखि लागु औषध सेवन गर्ने गर्दथेँ, अर्का प्रतिवादी रञ्जित के.सी.ले फोन गरी मसँग सामान छ, खान आउ भनेकाले सेवन गर्न आएको अवस्थामा मलाई र रञ्जित के.सी.लाई पक्राउ गरेको हो भनी आफू लागु औषध सेवनकर्तासम्म रहेको र अर्का प्रतिवादी रञ्जित के.सी.बाट उल्लिखित लागु औषध फेला परेको स्वीकार गरेको देखिन्छ । निजको बयानबाट नै यी प्रतिवादीको अर्का प्रतिवादी रञ्जित के.सी.सँग पूर्वपरिचय रहेको र निजबाट उल्लिखित लागु औषध बरामद हुँदा यी प्रतिवादी अर्का प्रतिवादी रञ्जित के.सी.को साथमा रहेकोमा विवाद
देखिएन । यी प्रतिवादीले आफू सेवनकर्ता भनी जिकिर लिए पनि निज सेवनकर्ता भए आफूलाई चाहिने मात्राको लागु औषध अर्का प्रतिवादी रञ्जित के.सी.सँग लिई जानुपर्नेमा नगई निजले लागु औषधको कारोबार गर्न बसेको ठाउँमा निजसँग बसी निजले अर्का प्रतिवादी रञ्जित के.सी.लाई आरोपित कसुर गर्न दुरूत्साहन दिई आफूसमेत सो आपराधिक कार्यको मतमा पसेको देखिन आयो । लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा १७ मा यस ऐनअन्तर्गत सजाय हुने, अपराध गर्ने, षड्यन्त्र वा उद्योग गर्ने, त्यस्तो अपराध गर्न अरूलाई दुरूत्साहन गर्ने वा त्यस्तो अपराध गर्नमा मतियार हुने व्यक्तिलाई सोही अपराध गरेबापत हुने सजायको आधा सजाय हुनेछ भन्ने कानूनी व्यवस्था रहेको छ । प्रस्तुत कानूनी व्यवस्थाबमोजिम यी प्रतिवादीलाई अर्का प्रतिवादी रञ्जित के.सी.लाई भएको सजायको आधा सजाय हुने देखिन आयो ।
९. प्रस्तुत मुद्दामा पुनरावेदक प्रतिवादी रन्जित के.सी. को हकमा विचार गर्दा, निजले अनुसन्धानको क्रममा गरेको बयानमा म पढ्नको लागि घरबाट काठमाडौंमा आई बस्ने क्रममा साथी शोभित गौतमसँग भेट भई घुमफिर गर्दा विभिन्न लागु औषध दुर्व्यसनीहरूको सङ्गतमा परी हामीले लागु औषध खैरो हेरोइन सेवन गर्न थालेकोमा, चिनजानको लागु औषध खैरो हेरोइन बिक्री गर्ने अजय बगालेसँग लागु औषधको बारेमा कुराकानी गर्दा निजले वकिल भन्ने व्यक्तिसँग चिनजान गराई दिएकोले अजय बगालेमार्फत वकिल भन्ने व्यक्तिसँग सम्पर्क गरी प्रति एक ग्रामको रू.१०००।– को दरमा खरिद गरी लिएको लागु औषध खैरो हेरोइन प्रति एक ग्रामको रू.२०००।– को दरले लागु औषध दुर्व्यसनीहरूलाई बिक्री गर्ने गर्दै आएको र हामी पक्राउमा पर्दा बरामद भएको लागु औषध खैरो हेरोइन पनि साथी शोभित गौतम र मेरो सल्लाहअनुसार नै दुवै जनाको बराबरी लगानीमा हामी नेपालगञ्जमा गई वकिल भन्ने व्यक्तिसँग खरिद गरी ल्याएको लागु औषध खैरो हेरोइन ४० ग्राम लागु औषध दुर्व्यसनीहरूलाई बिक्री गर्न भनी हामी दुवै जना काठमाडौं गल्फुटारमा पुगी लागु औषध खैरो हेरोइन खरिद गर्न आउने व्यक्तिहरूको प्रतिक्षामा रहेको अवस्थामा प्रहरीले हामीलाई पक्राउ गरी मेरो साथमा रहेको लागु औषध खैरो हेरोइनसमेत बरामद गरेको हो भन्ने बेहोरा उल्लेख गरी आरोपित कसुरमा आफ्नो संलग्नता स्वीकार गरी बयान गरेको देखिन्छ । निजले अदालतमा बयान गर्दा बरामदी मुचुल्कामा उल्लिखित लागु औषध आफूबाट बरामद भएको होइन, आफू उभिरहेको स्थानबाट केही पर प्रहरीहरूले टल्किने खालको प्लाष्टिकको पोका पारी राखेको लागु औषध ल्याई मलाई पक्राउ गरी लगेको हो भनी आफूबाट लागु औषध बरामद भएको होइन भन्ने जिकिर लिएको देखिन्छ । निजले सो बरामदी मुचुल्कामा आफ्नो नामबाट भएको सहिछाप आफ्नो भएको स्वीकार गरेको देखिन्छ ।
१०. यी प्रतिवादीबाट उल्लिखित लागु औषध बरामद भएको हो होइन भन्ने सम्बन्धमा विचार गर्दा, उक्त लागु औषध बरामद गर्ने कार्यमा संलग्न रहेका प्र.ना.नि. कृष्णकुमार यादव, प्र.ना.नि. पदमकान्त न्यौपाने, प्र.ह. अमृत राई, प्र.ज. राजराम कार्कीले अदालतमा आई बकपत्र गर्दा उक्त बरामदी मुचुल्का र प्रतिवेदनलाई समर्थन गरी बेहोरा लेखाएको पाइन्छ । यसबाट यी प्रतिवादीको साथबाट उल्लिखित लागु औषध बरामद भएको पुष्टि हुन आउँछ । यी प्रतिवादीबाट दाबीको लागु औषध बरामद भएको पुष्टि हुँदा यी प्रतिवादीलाई अभियोग माग दाबीबमोजिम कसुर ठहर गरेको सुरू फैसलालाई सदर गर्ने पुनरावेदन अदालतको फैसलालाई अन्यथा गर्नुपर्ने देखिन आएन ।
११. तसर्थ, उल्लिखित विवेचित आधार र कारणबाट पुनरावेदक प्रतिवादी रन्जित के.सी. ले आरोपित कसुर गरेको पुष्टि हुन आएकोले निजलाई अभियोग माग दाबीबमोजिम १० वर्ष कैद र रू. ७५,०००/- जरिवाना हुने ठहर गरेको सुरू काठमाडौं जिल्ला अदालतको मिति २०७०/०९/२२ को फैसलालाई सदर हुने ठहराएको पुनरावेदक अदालत पाटनको मिति २०७१/०९/०८ को फैसला सो हदसम्म मिलेको देखिँदा सदर हुने र प्रतिवादी शोभित गौतमलाई लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा १७ बमोजिम अर्का प्रतिवादी रञ्जित के.सी.लाई भएको सजायको आधा सजाय गर्नुपर्नेमा निजलाई समेत अर्का प्रतिवादी रञ्जित के.सी.सरह कैद वर्ष १०(दश) र रू.७५,०००।- (पचहत्तर हजार रूपैयाँ) जरिवानासमेत हुने ठहर्याएको सुरू काठमाडौं जिल्ला अदालतको मिति २०७०/०९/२२ को फैसलालाई सदर हुने ठहर्याएको पुनरावेदन अदालत पाटनको मिति २०७१/०९/०८ को फैसला सो हदसम्म केही उल्टी भई यी पुनरावेदक प्रतिवादी शोभित गौतमलाई लागु औषध (नियन्त्रण) ऐन, २०३३ को दफा १७ बमोजिम कैद वर्ष ५ (पाँच) र रू.३७,५००।- (सैंतीस हजार पाँच सय रूपैयाँ) जरिवाना हुने ठहर्छ । सोबमोजिम त्यस अदालतको लगत सच्याई लगत राखी कैद जरिवाना असुलउपर गर्नु भनी सुरू काठमाडौं जिल्ला अदालतमा लेखी पठाउनू । प्रस्तुत मुद्दाको दायरीको लगत कट्टा गरी मिसिल नियमानुसार गरी बुझाइदिनू ।
उक्त रायमा सहमत छु ।
न्या. विश्वम्भरप्रसाद श्रेष्ठ
इजलास अधिकृत (शा.अ.):- बिमला पौडेल
इति संवत् २०७४ साल असार १ गते रोज ५ शुभम् ।