निर्णय नं. ७९९३ - कर्तव्य ज्यान ।
निर्णय नं.७९९३ ने.का.प. २०६५ अङ्क ७
सर्वोच्च अदालत, संयुक्त इजलास
माननीय न्यायाधीश श्री वलराम के.सी
माननीयन्यायाधीश श्री ताहिर अलि अन्सारी
सम्वत २०६४ सालको साधक नं.०५३
फैसला मितिः २०६५।४।७।३
मुद्दा–कर्तव्य ज्यान ।
वादीः राजकिशोर मण्डलको जाहेरीले नेपाल सरकार
विरुद्ध
प्रतिवादीःजिल्ला महोत्तरी कोल्हुवा गा.वि.स.वार्ड नं. १ घर भई हाल जिल्ला प्रशासन कारागार शाखा जलेश्वर महोत्तरीमा थुनामा रहेको नवल किशोर मण्डल समेत
शुरु फैसला गर्नेः
मा.न्या. श्री कुमारप्रसाद पोखरेल
पुनरावेदन फैसला गर्नेः
मा.न्या.श्री हरिवंश त्रिपाठी
मा.न्या.श्री गिरीराज पौडेल
§ योजनाबद्ध ढंङ्गले क्रूरतापूर्वक गरिएको अपराधका लागि कुनै पनि स्पष्टीकरण वा तर्क (explanation or logic) स्वीकार्य हुन नसक्ने ।
§ अदालती बन्दोवस्तको १८८ नं. ले अदालतलाई ऐनले हुने ठूलो सजाय सर्वश्वसहित जन्मकैद वा जन्मकैदको सजायमा कमी गर्न वा छुट दिन सक्ने विशेष अधिकार प्रदान गरेकोले यसको प्रयोग पनि विशेष परिस्थितीमा गर्नुपर्ने ।
§ प्रमाणबाट कर्तव्य ज्यानको कसूर गरेको देखिन आएतापनि अपराध हुँदा र गर्दाको परिस्थिति विचार गर्दा भवितव्य पर्न गएको अथवा दुर्घटनाबश अचानक अपराध हुन गएको हो भन्ने शंका उत्पन्न भएको अवस्थामा अ.वं. १८८ नं. को प्रयोग गर्न सकिने
§ तथ्य र प्रमाणको विश्लेषणवाट ज्यान सम्वन्धीको ५ नं. को अवस्था ठहर गर्न नसकिने भएतापनि वारदात भन्दा पहिलाका घटनाक्रमहरु र वारदातको परिस्थितीवाट भवितव्य हो भन्ने लागेको अवस्थामा सजायमा छुट दिने गरी अ.वं. १८८ नं. को प्रयोग गर्न सकिने ।
§ अपराधको प्रकृति र अपराध गर्दाको अवस्थावाट अपराधको गाम्भीर्यताको आधारमा कसूरदारलाई सजायमा छुट दिन सकिने नसकिने कुरा अदालतले निर्धारण गर्नसक्ने ।
(प्रकरण नं.५)
§ अपराध गर्दा अत्यन्त क्रूर र अमानवीय ढंगले अंग, प्रत्यङ्ग काटेर मार्ने काम गरिएको अपराध र यस्तो प्रकृतिको अपराधिक कार्य गर्ने अपराधीलाई अ.वं. १८८ नं. अनुसार सजायमा छूट गर्न सकिने गरी अदालतलाई प्राप्त विशेष न्यायीक र स्वविवेकीय अधिकारको प्रयोग हुन नसक्ने ।
(प्रकरण नं.६)
वादी तर्फवाटः
प्रतिवादी तर्फवाटः
अवलम्वित नजीरः
फैसला
न्या.ताहिरअलि अन्सारीः न्याय प्रशासन ऐन २०४८ को दफा १० वमोजिम साधक जाहेरीको लागि पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त तथ्य एंव ठहर यस प्रकार छ :-
जिल्ला महोत्तरी जलेश्वर न.पा. वा.नं १३ स्थित रातो नदिको किनारमा लाश उत्तर टाउको दक्षिण खुटृा पूर्व कोल्टे अवस्थामा रहेको सो देखि १० फिट टाढा १ फिट गहिरो २ फिट चौडाई भएको केही दिन पहिला खनिएको खाल्टो रहेको सो देखि दक्षिण १०० फिट टाढा नदीको किनारामा रहेको झारपातमा रगत लागेको देखिएको, उक्त लाशको गर्दनको भाग फेदमा काटी टाउको तथा घाँटीको भाग नभएको मृतकको शरीरमा कुनै वस्त्र नभएको मृतकको लिङ्ग फेदमा काटी सो ठाउँवाट सेतो मासु देखिएको मृतकको दुइ वटै अण्डकोष वाहिर निस्केको झुण्डी रहेको अवस्थामा रहेको भन्ने समेत व्यहोराको घटनास्थल तथा लाश जाच मुचुल्का ।
मिति २०६०।१२।७ गते देखि मेरो छोरा वर्ष २१ को लोकेन्द्र मण्डल हराएको र जलेश्वर १३ स्थित रातो नदीको किनारामा १ जना मानिसको शीर लिङ्ग विनाको लाश प्रहरीले फेला पारी पोष्ट मार्टम लगायतको अनुसन्धान कार्य पुरा गराइ नगरपालिका कार्यालय मार्फत सदगद गराएको हुदा उक्त लाश मेरो छोरा लोकेन्द्र मण्डलको हुन सक्ने हुँदा यस कार्यालयवाट देखाइपाऊँ भन्ने समेतको राजकिशोर मण्डलको निवेदन ।
मिति २०६०।१२।७ गते मेरो छोरा हराएकोमा जलेश्वर १३ स्थित रातो नदीको किनारामा फेला परेको नगरपालिकाद्वारा सदगत भएको लाश हेरिपाऊँ भनी निवेदन दिएको अनुसार उक्त लाश गाडेको स्थानमा लगी नगरपालिका तथा प्रहरी कर्मचारी समेतको रोहवरमा देखाउदा हेरी चिने उक्त लाश मेरो छोरा लोकेन्द्र मण्डलकै लाश हो भन्ने समेत व्यहोराको राजकिशोर मण्डलले गरि दिएको सनाखत कागज ।
जि.म. जलेश्वर नगरपालिका १३ स्थित रातो नदीको किनारामा राम सिकिल साहको खेतको उत्तरपटिृको किनारामा खनेको देखिएको सो ठाउँको माटो हटाइ हेर्दा मृतकको टाउको देखिएको सो टाउको गाडेको ठाउँ २ फिट गहिराई ४ फिट चौडाई रहेको सो ठाउँ देखि २ मिटर फरकमा ३३ इन्च लामो विड भएको कोदालो रहेको उक्त टाउकोमा डेढ इन्च लामो कालो कपाल रहेको सो कपालको केही भाग खाल्टोमा झरेको देखिएको दुवै आँखा खुल्ला अवस्थामा रहेको नाकमा माटो लागेको देखिएको चिउडो देखि तल घाटी सम्मको भाग रहेको उक्त टाउको स्थानीय मानिसहरु तथा जाहेरवाला र प्रतिवादी नवलकिशोर मण्डल र कल्याणी देवी समेतले लोकेन्द्र मण्डलकै टाउको हो भनी सनाखत गरिएको टाउको वरामद भएको मुचुल्का ।
मिति २०६०।१२।९ गते जलेश्वर न.पा.वार्ड नं.१३ स्थित रातो नदीको किनारामा फेला पारेको लाश मेरो छोरा लोकेन्द्र मण्डलको हो र निज छोरालाई हत्या गर्ने नवल किशोर मण्डल र निजको श्रीमती कल्याणी देवी मण्डल समेतले काकाको धन हात पार्ने नियतले हत्या गरेको भनी वुझिएको हुँदा निज नवल किशोर मण्डल लाई पक्राउ गरी सोधपुछ गर्दा म तथा मेरी श्रीमती कल्याणी देवी मण्डल, ससुरा चौधरी भन्ने रामखेलावन मण्डल र सालो फुलगेन मण्डल समेतले हत्या गरेको टाउको गाडेको स्थान समेत देखाइ दिएकोले उक्त टाउको वरामद भएको मुचुल्का गरी निज नवलकिशोर मण्डललाई पक्राउ गरी दाखिला गरेका छौ कानून बमोजिम कारवाही गरिपाऊँ भन्ने समेत व्यहोराको प्र.नि. हरिहर श्रेष्ठको प्रतिवेदन ।
मेरो छोरा वर्ष २१ को लोकेन्द्र मण्डल लाई नवलकिशोर मण्डल, कल्याणी देवी मण्डल , निज नवल किशोरको ससुरा चौधरी भन्ने राम खेलावन मण्डल र निजको सालो फुलगेन मण्डल समेत भई मेरो धन हात पार्ने नियतले मिति २०६०।१२।७ गते राती अ.वं २०.०० वजेको समयमा जलेश्वर १३ स्थित रातो नदी किनारामा लगी कोदालोले घाटी काटी र लिङ काटी हत्या गरेको हुँदा कानून बमोजिम गरिपाऊँ भन्ने समेत व्यहोराको राजकिशोर मण्डलको जाहेरी दरखास्त ।
टाउकोको घाटी पछाडिपटिृ काटेको भन्ने समेत व्यहोराको पोष्टमार्टम रिर्पोट ।
मेरो वुवा राम तलवेर मण्डल म सानै हुदा स्वर्गवास हुनुभयो मेरो घरको रेख देख मेरो काका राजकिशोर मण्डलले गर्नु हुन्थ्यो । काकाले मलाई १० कक्षा मात्र पढाए पछि मलाई हेर विचार गर्न छोडनु भयो र मेरो आमाको नाउमा जम्मा १० कट्ठृा जमिन मात्र राखी वाँकी जग्गाहरु आफ्नो नाउँमा राख्नुभयो । मेरो भाई वहिनी समेत नावालक भएकोले मैले नै घरको हेरचाह गर्नुपर्ने हुँदा म आर्थिक अभावले गर्दा विदेश साउदी अरव मजदुरी गर्न गएँ सो जानु भन्दा पहिला मेरो श्रीमती घरमै वस्दथिन । म विदेश साउदी अरव वाट आएपछि मलाई श्रीमतीले निज राजकिशोर मण्डलको छोरा लोकेन्द्र मण्डलले इज्जत लुटने प्रयास गरेको भनी मलाई भने पछि मलाई रिस उठी मेरो ससुरा चौधरी मण्डल भन्ने रामखेलावन मण्डल, जेठान फुलगेन मण्डल समेतसंग सो सल्लाह तथा निज लोकेन्द्र मण्डलको हत्या गर्ने सन्दर्भमा छलफल गर्दा निज काका राजकिशोर मण्डलले परिवार नियोजन गरेको र निजको छोरा १ मात्र लोकेन्द्र मण्डल भएकोले निजलाई हत्या गर्दा निजको चल अचल सम्पति सवै मेरै हुने हुँदा निज लोकेन्द्र मण्डलको जसरी पनि हत्या गर्ने पुर्व योजना अनुसार सहमति भइ मिति २०६०।१२।७ गते राती निज लोकेन्द्र मण्डललाई जलेश्वर १३ स्थित रातो खोलाको छेउमा लगी म र मेरो श्रीमती कल्याणी देवी, ससुरा चौधरी भन्ने राम खेलावन मण्डल र मैले निज लोकेन्द्रको घाँटी काटी हत्या गरे पछि मैले लिङ्ग काटी हत्या गरेको हुँ मेरो श्रीमती र ससुराले हात खुटृा समाई सवै जना मिली निज लोकेन्द्र मण्डलको हत्या गर्ने काम समाप्त गरे पछि टाउको विनाको शरीर खोलामा फाली दिएको र टाउको खाल्टो खनी गाडेको हो भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी नवलकिशोर मण्डलको साविती वयान ।
जाहेरवालाको छोरा लोकेन्द्र मण्डलले मेरो पति विदेश गएको मौका छोपी मलाई पटकपटक मेरो इज्जत लुट्ने प्रयास गरेको हुँदा मैले सो कुरा मेरो वुवा रामखेलावन मण्डल र दाजु फुलगेन मण्डल लाई भन्दा मेरो वुवा र निज दाजु फुलगेनले ज्वाई नवलकिशोर विदेशवाट आएपछि सर सल्लाह गरी निज लोकेन्द्र मण्डललाई खतम गर्नुपर्छ त्यसो गरे पछि निजको श्रीसम्पति सवै हाम्रो हुन्छ भन्ने सल्लाह दिएको र मेरो पति नवलकिशोर साउदी अरववाट घरमा आएपछि निज लोकेन्द्र मण्डलले मेरो इज्जत लुट्ने प्रयास गरेको हुँदा सो कुरा निज पतिलाई सुनाए पश्चात निज पति र म तथा मेरो वुवा र दाजु फुलगेन मण्डल समेत भई निज लोकेन्द्र मण्डलको वारेमा छलफल गर्दा निजको जसरी भए पनि हत्या गर्नुपर्छ भन्ने कुरामा चारै जना सहमत भएकोले सोही अनुसार मिति २०६०।१२।७ गते लोकेन्द्र मण्डललाई मैले घरवाट वोलाई जलेश्वरमा लगी सोही रात अ. २०.०० वजेको समयमा पुर्व योजना अनुसार जलेश्वर १३ स्थित रातो खोलाको किनारामा लगी म तथा मेरो पति वुवा र दाजु फुलगेन मण्डल समेत भई कोदालोले निज लोकेन्द्र मण्डलको घाँटी काटी हत्या गरी शरीर रातो खोलाको पानीमा फाली दिएको र टाउको केही पर खेतमा खाल्टो खनी गाडी निज लोकेन्द्र मण्डलको हत्या गर्ने कार्य सम्पन्न गराएको हो भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी कल्याणी देवी मण्डलको साविती वयान ।
मिति २०६०।१२।७ गते दिनको १४ वजेको समयमा जाहेरवालाको छोरा लोकेन्द्र मण्डललाई कल्याणी देवीसंग जलेश्वर जादै गरेको देखेको थिएँ केहि समयमै नवलकिशोर मण्डललाई समेत जलेश्वर गएको देखेको थिएँ । निज लोकेन्द्र मण्डल घर फर्की नगएकोले जाहेरवाला तथा हामीहरु समेत भइ खोज तलास गरियो फेला नपरेकोले ऐ ९ गते १ जना मानिसको लाश प्रहरीले फेला पारी लगेको थाहा पाई प्रहरी तथा नगरपालिका समेतका कर्मचारीहरुको रोहवरमा नगरपालिकाले सदगत गरेको ठाउँको माटो हटाई हेर्दा निज लोकेन्द्र मण्डलको लाश देखि निज लोकेन्द्र मण्डल संग कल्याणी देवी जलेश्वर तर्फ गएको कुरा गाडामा गइ निजको पतिलाई सोधपुछ गर्दा म श्रीमती ससुरा र जेठान फुलगेन समेत भई जलेश्वर १३ स्थित खोलाको किनारामा लगी कोदालीले हत्या गरी फालेको भने पछि हत्या गरेको स्थानमा लगी निजहरुले टाउको गाडेको स्थान देखाए पछि सो टाउको वरामद गरी प्रहरीले निज द्वयलाई पक्राउ गरी लगेको निजलाई कानून बमोजिम कार्यवाही गरिपाऊँ भन्ने समेत व्यहोराको प्रमाण खण्डका मानिसहरुले गरिदिएको कागज ।
जाहेरवालाको छोरा २१ वर्षको लाकेन्द्र मण्डललाई प्रतिवादी नवलकिशार मण्डल निजको श्रीमती कल्याणी देवी मण्डल तथा निज कल्याणी देवी मण्डलको वुवा रामखेलावन मण्डल र दाजु फुलगेन मण्डल समेतभई रातो खोलाको किनारामा लगी कोदालोले हत्या गरी टाउको र लिङ्ग समेत काटेको र निज नवल किशोर मण्डल र कल्याणीदेवी मण्डलले उक्त टाउको देखाए पछि टाउको वरामद भएको हो भन्ने समेत व्यहोराको वुझिएका मानिसहरुको कागज ।
फरार रहेका प्रतिवादी रामखेलावन मण्डल र फुलगेन मण्डल हाल गाउँ घरमा छैनन् भारत तर्फ गइ लुकी छिपी वसेको हुँदा फेला नपरेको भन्ने समेत व्यहोराको पत्र ।
माथि उल्लेखित सवुद प्रमाणको आधारमा अभियोग पत्रमा उल्लेखित प्रतिवादीहरुले ज्यान सम्वन्धी महलको १ नं. को विपरीत कसूर अपराध गरेकाले ऐ.का १३(१) नं. वमोजिमको कसूर गरेको हुँदा सो ऐन बमोजिम सजाय गरिपाऊँ भन्ने व्यहोराको अभियोगपत्र ।
हामीहरुले धनको लोभले मारेको छैन होइन तर मृतकलाई हामीहरुले मिली कर्तव्य गरी मारेको हो भन्ने व्यहोराको प्रतिवादी नवलकिशोर मण्डलको साविती वयान ।
हामीहरुले धनको लोभले मृतकलाई मारेको छैन । मेरो पति अरव गएको मौका छोपी मेरो इज्जत लुटने प्रयास गरेको कारण मृतकलाई मेरो वुवा चौधरी भन्ने राम खेलावन मेरो पति नवल मण्डल मेरो दाजु फुलगेन मण्डल समेत मिली मृतकलाई कर्तव्य गरी मारेको हुन भन्ने समेत व्यहोराको कल्याणी देवीले अदालतमा गरेको साविती वयान ।
जाहेरवाला राजकिशोर मण्डल तथा प्रहरीमा कागज गर्ने लालवावु कापड, दयाराम मण्डल समेतले वादीकै समर्थन हुने गरी गरेको वकपत्र ।
प्रतिवादीहरुले मृतक लोकेन्द्र मण्डललाई कर्तव्य गरी ज्यान मारेकोले प्र. नवलकिशोर मण्डललाई मु. ऐ ज्यान सम्वन्धी महलको १३(१) नं. वमोजिम सर्वस्वसहित जन्मकैद र प्रतिवादी कल्याणी देवीलाई ऐ.को १३(४) न. वमोजिम जन्मकैद हुने ठहर्छ । साथै निजहरुलाई जनही १० वर्ष कैद गर्दा उचित हुने देखि सो राय सहित श्री पुनरावेदन अदालत जनकपुर समक्ष साधक सदरको लागि पेश गर्नु भन्ने समेत महोत्तरी जिल्ला अदालतवाट मिति ०६२।१०।१७ मा भएको फैसला ।
यसमा प्रतिवादी नवलकिशोर मण्डल र कल्याणी देवी मण्डललाई अभियोगपत्र माग दावी बमोजिम कसूरदार ठहर्याई अ.वं १८८ नं. वमोजिम जनही १० वर्ष कैद गर्दा उचित हुने भनी कम सजायको लागि गरिएको प्रस्ताव राय समेत मुनासिव नै देखिन आएकोले महोत्तरी जिल्ला अदालतको फैसला सदर हुने ठहर्छ भन्ने पुनरावेदन अदालत जनकपुरको फैसला ।
यस अदालतवाट मिति ०६३।९।१२ गते फैसला भएको मिसिल साधक सदरको लागी पठाइएको भन्ने पुनरावेदन अदालत जनकपुरको पत्र ।
नियम वमोजिम आजको दैनिक पेशी सूचिमा चढी पेश हुन आएको प्रस्तुत मुद्दामा मिसिल संलग्न सम्पूर्ण कागजात अध्ययन गरी हेर्दा पुनरावेदन अदालत जनकपुरले गरेको फैसला मिलेको छ वा छैन भन्ने सम्वन्धमा निर्णय दिनु पर्ने देखिन आयो ।
निर्णय तर्फ विचार गर्दा प्रतिवादीहरु नवल किशोर मण्डल र कल्याणी देवी मण्डलले मृतक लोकेन्द्र मण्डललाई कर्तव्य गरी मारी ज्यान सम्वन्धीको १ नं. विपरीतको कसूर गरेकोले प्रतिवादी नवलकिशोर मण्डललाई ज्यान सम्वन्धीको १३(१) नं. वमोजिम तथा प्रतिवादी कल्याणी देवी मण्डललाई ऐ.ऐनको १३(४) वमोजिम सजाय गरिपाऊँ भन्ने अभियोग पत्र दावी रहेको देखिन्छ ।
प्रतिवादी नवलकिशोर मण्डलले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष वयान गर्दा आफु विदेश गएको वेला आफ्नी श्रीमतीको इज्जत लुट्ने प्रयास गरेको भनी श्रीमतीले भनेपछि ससुरा र जेठान संग सल्लाह गरी पूर्व योजना अनुसार मिति ०६०।१२।७ गते राति मृतक लोकेन्द्र मण्डललाई जलेश्वर १३ स्थित रातो खोलाको छेउमा लगी श्रीमती र ससुराले हात खुटृा समाइ मैले घाटी काटी हत्या गरेको र हत्या पछि लिङ्ग काटेको र टाउको विनाको शरीर खोलामा फाली टाउको खाल्डो खनी गाडेको भनी सविती वयान गरेको देखिन्छ । अर्का प्रतिवादी कल्याणी देवी मण्डलले पनि सोही मिलानको साविती वयान गरेको देखिन्छ । यसै गरी निज प्रतिवादीहरुले अदालतमा वयान गर्दा समेत अनुसन्धान अधिकारी समक्ष गरेको वयानको व्यहोरालाई स्वीकार गरी मृतकको हत्यामा संलग्न भएको तथ्यमा सावित भएको पाइन्छ ।
घटनास्थल तथा लाशजांच मुचुल्कामा लाशको गर्दनको भाग फेदमा काटी टाउको तथा घाँटीको भाग नभएको मृतकको शरीरमा कुनै वस्त्र नभएको मृतकको लिङ्ग फेदमा काटी सो ठाउँमा सेतो मासु देखिएको भन्ने उल्लेख भएको र पोष्टमार्टम रिपोर्टमा पनि टाउकाको घांटी पछाडिपटिृ काटेको कारण मृत्यु भएको भन्ने उल्लेख भएको देखिंदा प्रतिवादीहरुको साविती वयान लाश जाँच मुचुल्का र पोष्टमार्टम रिर्पोट समेतवाट समर्थित भएको देखिन्छ ।
यसै गरी मौकामा वुझिएका रावली कापड र दयाराम मण्डल तथा जाहेरवालाले अदालत समक्ष गरेको वकपत्रवाट पनि प्रतिवादीहरुको साविती वयान समर्थित भएको देखिन्छ ।
२. यसप्रकार प्रतिवादीहरु नवलकिशोर मण्डल र कल्याणी देवी मण्डलले अधिकार प्राप्त अधिकारी समक्ष र अदालतमा गरेको साविती वयान, शव परीक्षण प्रतिवेदन , घटनास्थल लाश जाँच प्रकृती मुचुल्का र मौकामा वुझिएका व्यक्ति समेतको भनाई र अदालतमा गरेको वकपत्र समेतका प्रमाणहरुको मूल्याङ्कन गर्दा मृतक लोकेन्द्र मण्डलको हत्या यिनै प्रतिवादीहरुले नै गरी मुलुकी ऐन ज्यान सम्वन्धी महलको १.नं.र १३(४) नं.को कसूर गरेको तथ्ययुक्त प्रमाणको आधारमा पुष्टि र प्रमाणित हुन आएकोले निजहरुलाई अभियोग दावी बमोजिम सजायं गर्ने गरेको महोत्तरी जिल्ला अदालतको फैसलालाई सदरगर्ने पुनरावेदन अदालतको फैसला मिलेकै देखिंन्छ । तसर्थ पुनरावेदन अदालतको फैसला र साधक सदर हुने ठहर्छ ।
३. अव प्रतिवादीहरु पेशेवर अपराधी नभएको र प्रतिवादी कल्याणी देवी मण्डल प्रति मृतकले देखाएको यौन दुर्व्यवहारवाट उत्पन्न आक्रोशको परिणाम स्वरुप घटना घट्न गएकोले अ.वं.१८८ नं. बमोजिम प्रतिवादीहरुलाई १० वर्ष कैद सजाय गर्ने भनी राय व्यक्त गरिएको सम्वन्धमा विचारगर्दा आफु विदेश गएको वखत मृतकले श्रीमती कल्याणी देवीको इज्जत लुट्ने प्रयास गरेको सुनि आफ्ना ससुरा र जेठानसंग समेत सल्लाह गरी योजना वनाई योजना बमोजिम हत्या गरिएको भन्ने प्रतिवादी नवल किशोरको वयान रहेको देखिन्छ । उक्त वयानको आधारमा प्रतिवादी कल्याणी देवीको इज्जत लुट्ने प्रयास मृतकले गरेको घटनास्थलमा नै भेटेर तत्काल उत्तेजनामा आई वारदात घटन गएको भन्ने देखिएको छैन । मृतकको तर्फवाट पहिले नै भएको अमुक घटनावाट यी प्रतिवादीहरुमा वदला र प्रतिशोधको भाव सिर्जना भई लोकेन्द्र मण्डलको ज्यानै मार्ने लक्ष्यका साथ सोचविचार गरी प्रतिवादीहरुले योजना वनाई प्रस्तुत वारदातको अपराध गरेको देखिन्छ ।
४. मृतकको लाश प्रकृति हेर्दा निजको शरीरवाट टाउको छुट्टिने गरी काटिएको, लिङ्गको फेदमा काटेको, दुवै अण्डकोष वाहिर निस्किएको भन्ने देखिंदा हत्या अत्यन्त क्रुर निर्मम र अमानवीय किसिमले गरेको देखिन्छ । हत्याको प्रकृतिले प्रतिवादीहरुको कसूर अत्यन्त गम्भीर रहेको देखिन्छ ।
५. यस्तो योजनाबद्ध ढंङ्गले क्रूरतापूर्वक गरिएको अपराधका लागि कुनै पनि स्पष्टीकरण वा तर्क (explanation or logic) स्वीकार्य हुन सक्दैन । अदालती बन्दोवस्तको १८८ नं. ले यस अदालतलाई ऐनले हुने ठूलो सजाय सर्वश्वसहित जन्मकैद वा जन्मकैदको सजायमा कमीगर्न वा छुट दिन सक्ने विशेष अधिकार प्रदान गरेको छ । त्यसकारण यसको प्रयोग पनि विशेष परिस्थितीमा गर्नुपर्ने हुन्छ । प्रमाणबाट कर्तव्य ज्यानको कसूर गरेको देखिन आएतापनि अपराध हुँदा र गर्दाको परिस्थिती विचार गर्दा भवितव्य पर्न गएको अथवा दुर्घटनाबश अचानक त्यस्तो अपराध हुन गएको हो भन्ने शंका उत्पन्न भएको अवस्थामा अ.वं. १८८ नं. को प्रयोग गर्न सकिने पहिलो आधार वा अवस्था उक्त १८८ नं. ले निर्धारित गरेको छ । अर्थात तथ्य र प्रमाणको विश्लेषणवाट ज्यान सम्वन्धीको ५ नं. को अवस्था ठहर गर्न नसकिने भए तापनि वारदात भन्दा पहिलाका घटनाक्रमहरु र वारदातको परिस्थितीवाट भवितव्य हो भन्ने लागेको अवस्थामा सजायमा छुट दिने गरी अ.वं. १८८ नं. को प्रयोग गर्न सकिने हुन्छ । अ.वं. १८८ नं. ले निर्धारित गरेको दोश्रो अवस्था हो अपराध गरेको अवस्था । यस भित्र मुख्यतया अपराधको प्रकृति र अपराध गर्दाको अवस्थावाट अपराधको गाम्भीर्यताको आधारमा कसूरदारलाई सजायमा छुट दिन सकिने नसकिने कुरा अदालतले निर्धारित गर्दछ ।
६. प्रस्तुत मुद्दामा मृतक लोकेन्द्र मण्डल २१ बर्षीय नवयुवकले प्रतिवादी कल्याणी देवी मण्डलसंग कथित यौन दुर्व्यवहारको प्रयास गरेको कारण निजलाई मार्ने षडयन्त्र गरी सोही अनुरुप योजना बनाई अपराध गरिएको छ । अपराध गर्दा पनि अत्यन्त क्रूर र अमानवीयढंगले अंग, प्रत्यङ्ग काटेर मार्ने काम गरिएको छ । यस्तो अवस्थाको अपराध र यस्तो प्रकृतिको आपराधिक कार्य गर्ने अपराधीलाई अ.वं. १८८ नं. अनुसार सजायमा छूट गर्न सकिने गरी अदालतलाई प्राप्त विशेष न्यायीक र स्वविवेकीय अधिकारको प्रयोग हुन सक्दैन । त्यसो गर्दा त्यसबाट ऐनको उद्देश्य पराजित हुन्छ । किनभने अ.वं. १८८ नं. को व्यवस्था सजायको सुधारात्मक सिद्धान्त अनुरुप कसूरदार ठहरेकालाई पनि सुधार र पुर्नस्थापन गर्ने प्रयोजनले गरिएको हो । अपराधीहरुलाई उत्साहित गर्ने प्रयोजनका लागि होइन ।
७. यस स्थितीमा अ.वं १८८ नं. वमोजिम जनही १० वर्ष कैद गर्दा उचित हुने भनी कम सजायको लागि गरिएको महोत्तरी जिल्ला अदालतको प्रस्तावित राय सदर गरेको पुनरावेदन अदालत जनकपुरको राय संग सहमत हुन सक्ने देखिएन । प्रतिवादीहरुलाई ज्यान सम्वन्धिको १३(४) नं. वमोजिम नै सजायं हुने ठहर्छ । फैसलाको जानकारी प्रतिवादीहरुलाई दिई मिसिल नियमानुसार गरी वुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु
न्या.वलराम के.सी.
इति सम्वत २०६५ साल श्रावण ७ गते रोज ३ शुभम ––––––––––