निर्णय नं. १६२७ - गर्भपतन

निर्णय नं. १६२७     ने.का.प. २०४० अङ्क २

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री सुरेन्द्रप्रसाद सिंह

माननीय न्यायाधीश श्री बब्बरप्रसाद सिंह

सम्वत् २०३९ सालको फौ.पु.नं. २९४

फैसला भएको मिति  : ०३९।११।२६।५ मा

पुनरावेदक/प्रतिवादी : जि.तेह्रथुम घर भई हाल तेह्रथुम कारागारमा थुनामा बस्ने गोमादेवी      प्याकुरेल

विरूद्ध

विपक्षी/वादी : हेमबहादुरको जाहेरीले श्री ५ को सरकार

मुद्दा : गर्भपतन

(१)                अन्यथा प्रमाणित नभएसम्म जन्मेको बच्चा मरेकै अनुमान गर्नुपर्ने ।

(प्रकरण नं. १८)

फैसला

न्या.सुरेन्द्रप्रसाद सिंह

१.     न्याय प्रशासन सुधार ऐन, २०३१ को दफा १४ अ.बं.१८६ नं.बमोजिम अन्तिम साधक निर्णयको निमित्त र पू.क्षे.अ.को इन्साफ उपर चित्त बुझेन भनी प्रतिवादीको यस अदालतमा पर्नआएको पुनरावेदन अनुसार प्रस्तुत मुद्दाको तथ्य निम्न प्रकारको रहेछ ।

२.    ०३६।१२।२ गते म मेरो खेतमा धानको व्याड राख्नलाई खन्न गएको थिएँ सो खेतको गराको छेउमा कसले बालक गाडेको रहेछ, बच्चाको एउटा खुट्टा नपुरिएकोले बाहिर देखिएकोले गाउँमा र प्रहरीमा खबर गरी जाहेर गर्न आएको छु । श्रीप्रसाद गौतमको छोरीले देवरको पेट बोकी बच्चा फाली भन्ने हल्ला भएकोले निजले हो वा अरू कसले फालेको हो शंका निजै प्रति लाग्छ के भई फालेको हुन भन्ने समेत व्यहोरा भएको हेमबहादुर चुहानको जाहेरी दरखास्त । मेरा एकासगोलका देवर घनश्याम प्याकुरेलको बीचमा ०३६ साल जेठ महीना देखि करणी गर्ने गराउने गर्दागर्दै असार देखि मैले गर्भधारण गरेको थिएँ । ०३६।५।८ गते देवरले अब गर्भ फाल्ने उपाय गर्नु भनी आसाम गएकोले मैले औषधी गर्दा नलागी ०३६।११।६ गते राति अं.३ बजे म उभिएको अवस्थामा बालक जन्मिएकोले खसी (खसेर–संपादक) टाउको ठोक्की एकपटक रोयो । मैले आगो बाली थाड्डनामा बेरी कुनामा राखेर ५ बजे हेर्दा मरी सकेकोले लासप्रकृति मुचुल्कामा उल्लेख भएबमोजिम लगी गाडेको हुँ । बच्चा ९ महीनाको जीउँदै जन्मिएकोले बच्चा रुँदा अरूले थाहा पाउँछन कि भनी थाड्डनाले घाँटीमा अलिसारो कसेकोले मृत्यु भएको हो । घरमा म बाहेक कोही पनि थिएन । बच्चा आफ्नै घरमा जन्मिएको हो भन्ने समेत गोमादेवी प्याकुरेलले प्रहरीमा गरेको कागज ।

३.    गोमादेवी एकाघर सगोलकी भाउजू हुन्, (साविक पेज नं. ६७) भाउजू र मेरो बीच ०३६ साल जेष्ठ महीना देखि करणी गर्ने गराउने भएकोले ०३६ साल भाद्र महीनामा भाउजूको गर्भ रहेकोले औषधी पाए गर्भ फाल्नु भनी म दाजु लिन ०३६।५।८ गते आसाम गई ०३६।११।२९ गते दाइलाई लिई आएँ । भाउजूलाई सोद्धा नौ महीनामा जिउँदै बच्चा जन्मियो । इज्जत बचाउन मारी हेमबहादुरको खेतमा गाडी दिएँ भनिन, मैले पनि छुपाउने प्रयास गरेको हुँ । भाउजूसित म अनुचित व्यवहार गर्दा कानुनको विपरीत हुन्छ भन्ने कुरा जानी–जानी भाउजूलाई करणी गरेको हँु भन्ने प्र.घनश्याम प्याकुरेलले ०३६।१२।७।५ मा प्रहरीमा गरेको कागज ।

४.    गोमादेवी मेरी श्रीमती हो, घनश्याम सहोदर भाइ हो । देवर भाउजूले हाडनाता करणी गर्ने गराउने कहिलेदेखि गर्थे मलाई थाहा छैन । म आसाममा बसेको थिएँ, ०३६।११।२९ गते घर आई ०३६।१२।६ गते मेरो श्रीमतीलाई प्रहरीले पक्राउ गरी लग्दा देवरको गर्भ बोकी नौ महीनाको जन्मिएको बच्चा मारी फालेको निजहरू पक्राउ परिसकेपछि मात्र थाहा पाएकोले उजूर नगरेको हुँ। म, भाइ घनश्याम र आमा घरमा नभएकाले घनश्याम र गोमादेवीले हाडनाता करणी गर्नु गराउनु गरी गर्भपतन गरेकोमा कारवाही गरिपाउँ भन्ने तोयानाथ प्याकुरेलले प्रहरीमा गरेको कागज ।

५.    बच्चा गोमादेवी प्याकुरेलले मारी फालेको भन्ने शंका लाग्छ भन्ने समेत ०३६।१२।२५ को सरजमीन मुचुल्का ।

६.    बुझिएसम्मको कागज प्रमाणबाट देवर भाउजूका बीच हाडनाता करणी गर्नु गराउनु गरेकोमा श्री ५ को सरकार वादी हुने अनुसूची–१ भित्र नपर्ने मुद्दा भएकोले हाडनातातर्फ सजाय माग्न नमिल्ने निजहरूले नौ महीनाको जिउँदो जन्मिएको बालकलाई मारी फालेकोमा मुलुकी ऐन ज्यानसम्बन्धीको महलको नं.१८ बमोजिम सजाय गरिपाउँ भन्ने समेत प्रहरी प्रतिवेदन ।

७.    गोमादेवी मेरो एकाघरको भाउजू हुन् । गोमा र मेरो बीच ०३६ साल जेष्ठ महीना देखि करणी लिनुदिनु भयो, केही समय पछि आसाममा दाज्यु विरामी छ भन्ने चिठ्ठी आएपछि दाज्यु लिन ०३६।५।८ मा आसाम गई ०३६।११।२९ गते दाज्यु लिई घर आएँ । गर्भ मेरै करणी विर्यबाट भएको हो तर गर्भ कहिले रहन गयो भाउजूले नभनेकाले थाहा भएन आसामबाट फर्केपछि बच्चा जन्मेको कुरा भाउजूले नभनेकोले मलाई थाहा छैन भन्ने घनश्यामले अदालतमा गरेको बयान ।

८.    मेरो एकाघर सगोलको देवर घनश्यामसँग ०३६ साल जेष्ठ महीना देखि करणी गर्नु गराउनु गरी असार १५ गते देखि मैले गर्भ बोकेकी थिएँ । ०३६।५।८ गते म आसाम गएर दाज्युलाई पठाउछु तपाईंंको गर्भ हो भन्नु भनी देवर आसाम गए । लोग्ने आउनु भयो देवरसँगको करणी गरी गर्भ बोकेको कुरा भनिन र लोग्नेसित मौका मौकामा करणी भए पनि गर्भ बोकेको कुरा भनिन । बच्चा पैदा हुँदा म उभिएको थिएँ बच्चा र साथी एकै चोटी भुँइमा झर्‍यो बत्ती बाली हेर्दा जातक मरेको पैदा भएको रहेछ । कपडामा गुटमुट्याई खेतमा गाडी दिएँ । जातक मरेकै जन्मिएको हो, मारेको होइन प्रहरीले कुटपिट गरेर कागज गराएको हो । बच्चा फाल्ने र दबाउने कुरामा देवरको सहमति र सहयोग छैन भन्ने गोमादेवी प्याकुरेलले अदालतमा गरेको बयान । (साविक पेज नं. ६८)

९.    गोमादेवी घनश्याम बीच करणी लिनुदिनु गरी गोमादेवीले गर्भ धारण गरी जिउँदो बच्चा जन्माई मारी गाडेकोमा निज दुवै प्रतिवादीहरू उपर शंका लाग्छ भन्ने जाहेरवाला हेमबहादुरले अदालतमा गरेको बकपत्र ।

१०.    जातक बालकलाई मार्ने मराउने सम्बन्धमा सम्मिलित भएको सबूत प्रमाण कतैबाट देखि नआउँदा निज घनश्यामले वादी अभियोगबाट सफाई पाउने ठहर्छ र गोमादेवीलाई सर्वस्वसहित जन्मकैद गर्दा चर्को पर्न जाने हुँदा अ.बं.११८ नं.अनुसार निजलाई तीन बर्ष मात्र सजाय होस भन्ने सिफारिश साथै फैसला गरी दिएँ भने ०३७।८।२६।५ को तेह्रथुम जिल्ला अदालतको फैसला ।

११.    शुरू जिल्ला अदालतको सर्वस्वसहित जन्मकैद गर्ने गरेको इन्साफ चित्त बुझेन, शुरूको इन्साफ उल्टाई जन्मकैदको फैसलाबाट वञ्चित गराई पाउँ भन्ने समेत व्यहोरा भएको गोमादेवी प्याकुरेलको ०३७।११।२९ को पुनरावेदन पत्र ।

१२.   जिउँदो बालक जन्मेको भन्ने मिसिल प्रमाणबाट देखिन नआएबाट अ.बं.२०२ नं.बमोजिम सरकारी पक्षलाई झिकाई आएपछि नियमानुसार पेश गर्नु भन्ने पू.क्षे.अ.डिभिजनबेञ्चको ०३९।१।८।४ को आदेश ।

१३.   अपराध छिपाउने उद्देश्य लिई प्र.गोमाले जिउँदो बालक जन्माई गाडेको देखिन आएबाट निजको हकमा सर्वस्वसहित जन्मकैद गर्ने ठहर गरी अ.बं.११८ नं.बमोजिम ३ बर्ष कैद गर्ने राय साथ जाहेर गरेको शुरू तेह्रथुम जि.अ.को इन्साफ मनासिव ठहर्छ भन्ने समेत पू.क्षे.अ. को ०३९।२।४।३ को फैसला रहेछ ।

१४.   उक्त पू.क्षे.अ.ले शुरू जि.अ.को इन्साफ मनासिव ठहराई मलाई सर्वस्वसहित जन्मकैद गर्ने गरेको इन्साफ उल्टाई म सफाई पाउँ भन्ने समेत व्यहोरा भएको गोमादेवीको पुनरावेदन यस अदालतमा पर्नआएको रहेछ ।

१५.   प्रतिवादी गोमादेवीले अदालतमा बयान गर्दा बच्चा जन्मिदा म उभिएको थिएँ, बच्चा र साथी एकैचोटी भूँईमा खस्यो, बत्ती बाली हेर्दा जातक मरेको पैदा भएको रहेछ भनी बयान गरेकोमा जिउँदै बच्चा जन्मेको हो भन्ने कुराको प्रहरीमा निज गोमादेवीले गरेको कागजको अतिरिक्त अरू कुनै प्रमाण समर्थित हुनआउँदैन । यस्तो स्थितिमा प्र.गोमादेवीलाई सर्वश्वसहित जन्मकैद गर्ने ठहराई अ.बं.११८ नं.बमोजिम ३ बर्ष कैद गर्ने रायसाथ जाहेर गरेको शुरू तेह्रथुम जि.अ.को इन्साफ मनासिव ठहराएको पू.क्षे.अ.को इन्साफ मिलेको नदेखिँदा अ.बं.२०२ नं.तथा सर्वोच्च अदालत नियमावली अनुसार छलफलको निमित्त सरकारी वकिललाई झिकाई नियम अनुसार पेश गर्नु भन्ने समेत व्यहोरा भएको यस अदालत डिभिजनबेञ्चको ०३९।१०।१०।१ को आदेश रहेछ ।

१६.    यसमा प्रतिवादी पुनरावेदीकाको तर्फबाट रहनुभएका विद्वान वैतनिक अधिवक्ता श्री सुनिल अधिकारीले जाहेरवाला हेमबहादुर आफ्नो खेतमा जाँदा बच्चा गाडेको देखी गाउँघरमा गोमादेवीले पेट बोकेको सुनी शंकाको भरमा जाहेर गरेको भनी उल्लेख गरेकोमा उक्त वारदातमा चश्मदीद कोही पनि नभएको, सरजमीनले शंका सम्म गरेको, प्रतिवादी गोमादेवीले प्रहरीमा बच्चा जिउँदो जन्मेको थियो भनेको तर अदालतमा गरेको बयानमा बच्चा जन्मिदै मरको जातक जन्मिएको भनेको तसर्थ जिउँदो जन्मिएको बच्चालाई मारी फालेको कुराको (साविक पेज नं. ६९) कुनै प्रमाण छैन । जन्मेको बच्चा जन्मदा जिउँदो थियो भनी त्यसको प्रमाण पुर्‍याउने अभिभारा वादीको हो तर तत्सम्बन्धमा कुनै प्रमाण नभएकोले अभियुक्तले सफाई पाउनु पर्दछ भनी बहस समेत गर्नुभयो ।

१७.   वादी श्री ५ को सरकारको तर्फबाट खटिई उपस्थिति हुनुभएका विद्वान अतिरिक्त सरकारी अधिवक्ताले प्रतिवादी गोमादेवीको सगोलका देवर घनश्यामसँग भएको अनुचित सम्बन्ध स्वरूप बच्चा जन्मेको कुरा मिसिल संलग्न रहेको कागजबाट निर्विवाद रूपम देखिन्छ । बच्चा जिउँदो जन्मेको हो वा जन्मिदै मरेको के हो ? त्यस तर्फ विचार गर्दा लासजाँच मुचुल्का अनुसार जिब्रो बाहिर निक्लेको, मुठ्ठी कसिएको, छाला सोरिएको देखिनाले यी सब लक्षणहरूबाट जिउँदै जन्मिएको बच्चालाई मारी फालेको सम्झनु पर्ने हुनाले शुरू जि.अ.ले गरेको इन्साफलाई पू.क्षे.अ.ले सदर गरेको इन्साफ मनासिवै छ भनी बहस समेत गर्नुभयो । अब शुरू तेह्रथुम जिल्ला अदालतले प्रतिवादी गोमादेवी प्याकुरेललाई सर्वस्वसहित जन्मकैद गर्ने गरी अ.बं.१८८ नं.बमोजिम कैद गर्न राय मगाएको इन्साफलाई पू.क्षे.अ.ले सदर गरेको इन्साफ मिलेको छ छैन त्यस तर्फ नै निर्णय दिनुपर्ने हुनआएको छ ।

१८.   निर्णयतर्फ विचार गर्दा मिसिल संलग्न रहेको कागजात हेर्दा बच्चा जिउँदो जन्मेको भनी प्रहरीमा गोमादेवीले बयान गरेको तर अदालतमा बयान गर्दा मरेको जातक बच्चा जन्मेको भनी बयान गरेको, जिउँदो जन्मेको बच्चालाई मारी फाली दिएको सम्बन्धमा गोमादेवीले प्रहरी समक्ष गरेको बयानलाई पुष्ट्याँई गर्ने अन्य सबूत प्रमाण मिसिल संलग्न रहेको कागजातबाट देखिन आउँदैन, अन्यथा प्रमाणित नभएसम्म जन्मेको बच्चा मरेकै अनुमान गर्नुपर्ने सिद्धान्त भएकोले सबूत प्रमाणको अभावमा गोमादेवीको पुनरावेदन जिकिर अनुसार निजलाई सर्वस्वसहित जन्मकैद गरेको मिलेको देखिँदैन । निजले सफाई पाउने ठहर्छ । ०३९।९।२३।६ मा बक्स भई आएका हु.प्र.बमोजिम गरी अरू तपसीलका कुरामा तपसील बमोजिम गर्नु, मिसिल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु ।

तपसील

माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम प्रतिवादी गोमादेवीले सफाई पाउने ठहरेकोले यो मुद्दामा बाहेक अरू मुद्दामा थुनिएको नभए तुरून्त छाडी दिनु भनी कारागार शाखा तेह्रथुमलाई लेखी पठाउनु...........................................................................................................१

माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम प्रतिवादी गोमादेवीके शुरू जि.अ.तथा पू.क्षे.अ.ले गरेको सर्वस्वसहित जन्मकैद गर्ने गरेको लगत काटी दिनु भनी सम्बन्धित जि.अ.मा पठाउन का.जि.अ.मा लगत दिनु....................................................................................................२

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.बब्बरप्रसाद सिंह

 

इतिसम्वत् २०३९ साल फाल्गुण २६ गते रोज ५ शुभम् । (साविक पेज नं. ७०)

