निर्णय नं. १६३५ - उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ
निर्णय नं. १६३५ ने.का.प. २०४० अङ्क ३
डिभिजनबेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री बासुदेव शर्मा
माननीय न्यायाधीश श्री त्रिलोकप्रताप राणा
सम्वत् २०३८ सालको रिट नम्बर १३०६
आदेश भएको मिति : २०४०।३।९।५ मा
निवेदक : बर्दिया जिल्ला गुलरिया गा.पं.वार्ड नं.१ सिर्जनाटोल बस्ने वेनुप्रसाद घिमिरे
विरूद्ध
विपक्षी : का.मु.जिल्ला शिक्षा अधिकारी, जिल्ला कार्यालय शिक्षा शाखा वर्दियासमेत
विषय : उत्प्रेषणको आदेश जारी गरिपाउँ
(१) जिल्ला शिक्षा अधिकारीलाई अवकास दिने अधिकार नहुने । (प्रकरण नं. १४)
निवेदकतर्फबाट : विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री मुकुन्द रेग्मी
विपक्षीतर्फबाट : विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री पन्नामान तुलाधर
आदेश
न्या.बासुदेव शर्मा
१. नेपालको संविधानको धारा ७१ अन्तर्गत उत्प्रेषणको आदेश जारी गरी विपक्षी जिल्ला कार्यालय शिक्षा शाखाले गरेको ०३८।११।१७ को निर्णय र तत्सम्बन्धी सम्पूर्ण कारवाही बदर गरिपाउँ भनी रिट निवेदन मिति २०३८।७।९।१ मा दर्ता भएको रहेछ ।
२. संक्षिप्त तथ्य तथा जिकिर यस प्रकार छ : जिल्ला कार्यालय शिक्षा शाखा वर्दियाको मिति २०३८।१।१७ को निर्णयानुसार शिक्षा नियम, २०२८ को परिच्छेद २५ को धारा ७६ अनुसार शिक्षक आचारसंहिता पालन नगरेको र आफ्नो पद अनुसारको आचरण नगरेको अभियोगमा शिक्षा ऐन, २०२८ को दफा १७ र शिक्षा नियमावली, २०२८ को परिच्छेद १० को धारा ७२८ को उप–धारा (२)(क) को अधिकार प्रयोग गरी निवेदकलाई निवेदकको (साविक पेज नं. ९६) उक्त शिक्षक पदबाट अवकास दिइएको छ । नियमानुसार आफू जिम्मा भएको विद्यालय सम्बन्धी नगदी जिन्सी तथा सम्पूर्ण सामानहरू सम्बन्धित विद्यालयमा बुझाउन हुन समेत अनुरोध छ भन्ने समेत निवेदकलाई मिति २०३८।१।१९ मा पत्र दिइएको रहेछ ।
३. शिक्षा नियमावली, २०२८ को परिच्छेद १० को नियम २८ को उपनियम (२)(क) को अधिकार प्रयोग गरी विपक्षी जिल्ला कार्यालय शिक्षा शाखाको २०३८।१।१७ को निर्णयानुसार अवकास दिइएको छ भनिएको छ विपक्षीले प्रयोग गरेको उक्त नियम २०३७।१२।१३ गते संशोधन भई विद्यालयका शिक्षक वा कर्मचारीलाई सजाय गर्ने सम्बन्धमा नसिहत दिने र तलव वृद्धि रोक्का गर्ने सजायको लागि विद्यालयका प्रधान अध्यापक अन्य सजायको लागि सञ्चालक समिति र प्रधान अध्यापकलाई सजाय गर्ने सम्बन्धमा विद्यालय सञ्चालक समितिलाई अधिकार दिइएको छ भन्ने उक्त मितिमा राजपत्रमा प्रकाशित छ । मलाई मेरो शिक्षक पदबाट अवकास दिने गरी निर्णय गर्न पाउने कानुनी अधिकार विपक्षी शिक्षा शाखा लाई नहुँदा क्षेत्राधिकार नाघी गरेको निर्णय मुलूकी ऐन अ.बं.३५ नम्बरले बदरभागी छ ।
४. मैले शिक्षा नियमावली, २०२८ को नियम ७६ मा उल्लेख भए अनुसारको आचारसंहिताहरू कुनैको पनि उल्लंघन गरेको छैन आफ्नो कर्तव्य प्रति सजग रही अनुशासित ढङ्गबाट अध्यापन कार्य गर्दै आएको छु । मैले पालना गर्नुपर्ने आचारसंहिता मध्ये यो आचारसंहिता उल्लंघन भयो गरियो भन्ने अभियोग लगाउन स्वयं विपक्षीले सक्नुभएको छैन ।
५. प्रथमतः मेरो शिक्षक पदबाट बरखास्त गर्ने कानुनी अधिकार विपक्षी शिक्षा शाखालाई छँदै छैन विभागीय सजाय गरी अवकास दिन पाउने अधिकार प्राप्त अधिकारीले पनि सो कार्य गर्नुभन्दा अगावै मलाई आफ्नो सफाइको सबूत पेश दाखिल गरी बयान प्रतिवाद गर्ने प्रष्टिकरण दिनपाउने मौका शिक्षा नियमावली, २०२८ को नियम ४७(ख) को उपनियम (१) बमोजिम दिनुपर्ने हुन्छ । यदि मौका दिएन भने प्राकृतिक न्याय सिद्धान्तको वर्खिलाप हुन जान्छ । म उपर लगाइएका आरोपहरूलाई खण्डन गर्ने बयान प्रतिवादन गर्न पाउने प्रष्टीकरण दिने मौका नदिइएको र सो दिन नपर्ने कारण खुलाई पर्चा गरेको समेत नहुनाले प्राकृतिक न्याय सिद्धान्तको विपरीत गर्दै मलाई हराउने गरेको निर्णय बदरै हुनुपर्छ ।
६. मैले आफ्नो पद अनुसारको आचरण पूरा रूपमा गरिरहेको छु । विदा नलिई म गैर हाजिर भएको होइन मलाई सार्वजनिक सुरक्षा ऐन, २०१८ अन्तर्गत थुनामा राखेको हो जिल्ला कार्यालय वर्दिया बुझिएमा यथार्थ हुनआउँछ । उचित र पर्याप्त कारण भएमा मात्र विभागीय सजाय गर्न पाउने हो मलाई मेरो पक्षबाट अवकास दिन पाउने उचित र पर्याप्त कुनै कारण छैन यसमा शिक्षा ऐन, २०२८ को दफा १७ प्रयोगमा ल्याउन मिल्दैन मलाई अवकास दिँदा जिल्ला शिक्षा सेवा आयोगको परामर्श लिइएको थियो भनिएको थिएन । भविष्यमा शैक्षिक नोकरीको निमित्त योग्य वा अयोग्य के भएको हो केही उल्लेख छैन ।
७. विपक्षीहरूद्वारा लिखितजवाफ मगाई पेश गर्नु भन्ने सिङ्गलबेञ्चको मिति २०३८।७।१०।२ को आदेशानुसार प्राप्त हुनआएको लिखितजवाफ निम्न प्रकार छन् :
८. शिक्षा नियमावली, २०२८ को नियम ७६ अनुसार आचारसंहिता पालन नगर्नुभएको र आफ्नो पेशाको विपरीत कार्य गरेको तथा ओहदा अनुसारको कार्य नगर्नुभएको स्पष्ट छ ।
९. निजलाई प्रष्टीकरणको मौका नदिई तुरून्त अवकास दिनुपरेको हो । प्राकृतिक न्याय सिद्धान्तको विरूद्ध गरेको होइन शिक्षक पदबाट बरखास्त गर्ने कानुनी अधिकार जि.का.शि.शा.लाई छैन भन्ने सम्मानित अदालतलाई महसूस भएमा शिक्षा शाखाको भनाई तथा जिकिर केही निजले आफ्नो पद अनुसारको आचरण गर्नुभएको देखिँदैन अवकासपत्रमा भविष्यमा योग्य अथवा अयोग्य कुनै नखोलिएको कारणले निज नोकरीको निमित्त योग्य नै मानिने पत्रको मनसाय हो । (साविक पेज नं. ९७)
१०. यस देखि बाहेक निजले पहिले देखि नै श्री ५ को सरकारको नियम निर्देशनको पालन नगर्ने र शैक्षिक वातावरणलाई नै अस्तव्यस्त पार्न अशान्ति फैलाउने जस्ता कृयाकलापहरू गर्दै आउनुभएको सम्मानित अदालतलाई अवगत गराउँदछु भन्ने समेत जिल्ला कार्यालय शिक्षा शाखा गुलरिया ।
११. तारेखमा रहेका निवेदकको वारेस प्रेमबहादुर के.सी.लाई रोहवरमा राखी निवेदकतर्फका विद्वान वरिष्ठ अधिवक्ता श्री मुकुन्द रेग्मीको र विपक्षी जिल्ला कार्यालय शिक्षा शाखा वर्दियाबाट खटिई उपस्थित हुनुभएका विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री पन्नामान तुलाधरको बहस समेत सुनियो।
१२. प्रस्तुत केशमा निवेदकको माग बमोजिमको आदेश जारी हुने नहुने के रहेछ निर्णय दिनुपरेको छ ।
१३. यसमा निवेदक वेनुप्रसाद घिमिरेलाई शिक्षा नियमावली, २०२८ को परिच्छेद २५ को धारा ७६ अनुसार शिक्षक आचारसंहिता पालन नगरेको र आफ्नो पद अनुसारको आचरण नगरेको अभियोगमा शिक्षा ऐन, २०२८ को दफा १७ अनुसार र शिक्षा नियमावली, २०२८ को परिच्छेद १० को धारा २८ को उप–धारा (२)(क) को अधिकार प्रयोग गरी शिक्षक पदबाट ०३८।१।२६ मा का.मु.जिल्ला शिक्षा अधिकारीले अवकास दिएको पाइन्छ ।
१४. शिक्षा नियमावली, २०२८ मिति ०३७।१२।२३ को संशोधनमा शिक्षा नियमावली, २०२८ को नियम २८ को उपनियम (२) को खण्ड (क) मा विद्यालयका शिक्षक वा अन्य कर्मचारीलाई सजाय गर्ने सम्बन्धमा नसिहत दिने र तलव वृद्धि रोक्का गर्ने सम्बन्धका लागि विद्यालयका प्रधान अध्यापक, उपप्रधान अध्यापक र अन्य सजायका लागि विद्यालय सञ्चालक समिति तोकिएको देखिन्छ । निवेदकलाई विद्यालयको सञ्चालक समितिबाट अवकास दिइएको नदेखिई का.मु.जिल्ला शिक्षा अधिकारीबाट दिइएको र जिल्ला शिक्षा अधिकारीलाई त्यसरी अवकास दिने अधिकार नभएकोले निवेदकलाई अवकास दिने गरेको ०३८।१।२६ को निर्णय र तत्सम्बन्धी अन्य कारवाही समेत उत्प्रेषणको आदेशद्वारा बदर गरी दिने ठहर्छ । जानकारी निमित्त यो आदेशको प्रतिलिपि विपक्षी कार्यालयकहाँ पठाउन महान्यायाधिवक्ताको कार्यालयमा पठाई नियम बमोजिम फाइल बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.त्रिलोकप्रताप राणा
इतिसम्वत् २०४० साल आषाढ ९ गते रोज ५ शुभम् ।