निर्णय नं. १६९० - लेनदेन

निर्णय नं. १६९०     ने.का.प. २०४० अङ्क ७

 

डिभिजनबेञ्च

माननीय न्यायाधीश श्री बासुदेव शर्मा

माननीय न्यायाधीश श्री गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

सम्वत् २०३९ सालको दे.पु.नं. ४८६

फैसला भएको मिति : २०४०।६।१६।१ मा

पुनरावेदक/प्रतिवादी : जिल्ला बारा प्रगन्ना भटेरुवा गा.पं.वडा नं.७ बस्ने मिश्री सा कानु

विरूद्ध

विपक्षी/वादी : ऐ.वार्ड नं.६ बस्ने विदेशी सा कानू

मुद्दा : लेनदेन

(१)                थपी लेखिएको लिपीहरूको मसी लिखत व्यहोराको समुचा लिपिहरूको मसीको तुलनामा फरक छ भनी विस्तृत विवरण दिएको देखिन्छ, विशेषज्ञको उक्त कारणहरू लिखत हेर्दा पनि मिलेको नै देखिएकोले लिखतलाई कीर्ते ठहर्‍याएको इन्साफ सदर ठहर्ने ।

(प्रकरण नं. १६)

पुनरावेदकतर्फबाट : विद्वान अधिवक्ता श्री प्रकाश वस्ती

विपक्षीतर्फबाट       : विद्वान अधिवक्ता श्री गुरूप्रसाद बराल

फैसला

न्या.गजेन्द्रकेशरी बास्तोला

१.     मध्माञ्चल क्षेत्रीय अदालत डिभिजनबेञ्चबाट २०३७।१०।२०।२ मा भएको फैसला उपर पुनरावेदन गर्ने अनुमति पाउँ भन्ने २०३७।११।२५।१ को निवेदनपत्रमा २०३८।१२।११।४ को आदेशले पुनरावेदकको अनुमति भई पेश हुनआएको प्रस्तुत मुद्दाको संक्षिप्त विवरण निम्नप्रकारको रहेछ ।

२.    २०३०।४।११।५ का दिन मबाट विपक्षीले घर खर्च गर्न भनी रू.५,४९७। लिई सो रूपैयाँमा आफ्नो नामको पटेर्वा पञ्चायत वार्ड नं.४ कि.नं.५३ को जग्गा बिगाहा ०–१२–८, २०३० सालको बाली देखि सुक्रीबिक्री राजीनामा लेखी दिएको लिखत पारित गरी नदिई म्याद गुजारी दिएकोले लिखत कपाली भएको हुँदा साँवा ब्याज नबुझाएकोले साँवा रू.५,४९७। सयकडा १० ले आजतक ब्याज रू.५८९।३९ समेत साँवा ब्याज समेत जम्मा रु. ६,०८६।३९ र फैसला मितिसम्मको ब्याज तथा कोर्टफी समेत दिलाई भराई पाउँ भन्ने समेतको व्यहोराको फिरादपत्र रहेछ ।

३.    वादी दावी बमोजिम मैले वादीसँग रूपैयाँ लिई जग्गा राजीनामा लेखी दिएको छैन वादीसँग मैले ०३९।४।११।५ मा रू.४९७। लिखत गरी दिएको थिएँ रू.५,४९७। लिखत गरेको छैन वादीसँग लिएको रू.४९७। २०३० साल मार्ग महीनामा बुझाइसकेको छु सक्कल लिखत पाए पूर्ण विवरण खुलाउनेछु वादीको लिखत कीर्ते जालसाजी हुनुपर्छ भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिउत्तरपत्र रहेछ ।

४.    २०३०।४।११।५ को लिखतमा लेखिएको रू.५,४९७। मा ५ को अड्ढ पछि थपिएको हो र अक्षरमा पनि चौवन्न सौ लेखिएकोले चारसौ भन्नेमा अक्षर उडाई चौवन्न सौ गराएको हो । ४९७। को लिखतलाई कीर्ते गरी ५,४९७। गराएको हो भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादीको वारेश माधव उपाध्यायको बयान रहेछ ।

५.    लिखत बमोजिम रू.५,४९७। लिएर जग्गा ०–१२–८ को लिखत गरी दिएको ठीक हो प्र.वा.को बयान बमोजिम ५ को अड्ढ पछि थपेको होइन लिखत सच्चा हो भन्ने समेत व्यहोराको वादी वा.यदुनन्दन कायस्थको बयान रहेछ ।

६.    धनी विदेशी सा कानू ऋणी मिश्री सा कानु गएको रू.५,४९७। को लिखत ज.वि.०–१२–८ को (३३३) ०३०।४।११ को सक्कल लिखत बमोजिम रू.५,४९७। लिनुभएको ठीक साँचो हो यसमा पछि ५ को अड्ढ थपेको होइन भन्ने समेत व्यहोराको लिखत साक्षी चन्दर सा कानु इनरदेव महतोको वा.चन्दर साकानु अर्तिनन्दन निधिकास्थको बयान रहेछ ।

७.    लिखतको प्रकृति समेतबाट प्रतिवादीको बयान जिकिर मुताविक रू.४९७। को लिखतलाई रू.५,४९७। को गराई कीर्ते गरेको ठहर्छ भन्ने समेत शुरू बारा जिल्ला अदालतको फैसला बयान रहेछ ।

८.    बारा जिल्ला अदालतको फैसलामा चित्त बुझेन भन्ने समेत व्यहोराको वादीको नारायणी अञ्चल अदालतमा परेको पुनरावेदन रहेछ ।

९.    लिखतमा लेखिएको अंक अक्षरको प्रकृतिबाट पछि सच्याएको जस्तो देखिन नआएकोले शुरू बारा जिल्ला अदालतको फैसला उल्टो हुन्छ, लिखत बमोजिमको साँवा ब्याज समेत वादीले प्रतिवादीबाट भराई पाउने ठहर्छ भन्ने समेत व्यहोराको नारायणी अञ्चल अदालतको फैसला रहेछ।

१०.    उक्त नारायणी अञ्चल अदालतको फैसलामा कानुनी त्रुटि विद्यमान भएकोले पुनरावेदनको अनुमति पाउँ भन्ने समेत व्यहोराको प्रतिवादी मिश्री साकानुको मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतमा परेको निवेदनपत्रमा अनुमति प्रदान गर्न नमिल्ने भन्ने म.क्षे.अ.को.२०३४।२।१२।४ को आदेश रहेछ ।

११.    मिश्री साकानुले श्री ५ महाराजाधिराजको हजूरमा चढाएको विन्तिपत्रमा सम्बन्धित क्षेत्रीय अदालतबाट इन्साफ जाँची दिनु भन्ने हुकुम प्रमांगी बक्स भई आएको बयान ।

१२.   रु.४९७। वादीबाट लिएमा प्रतिवादीले स्वीकारै गरेको र सो रूपैयाँ तिरे बुझाएको भनेका त्यसको निस्सा छ भन्न प्रतिवादीले नसकेको लिखत हेर्दा पनि ४९७। सम्मको अड्ढमा विवाद नभएको ५ अड्ढको र बनेको अक्षरको मसी एकनासै भएको भन्ने रेखा विशेषज्ञको रायलाई पनि लिखतको अरू अक्षर हेर्दा त्यसको कतै फिका कतै गाढा मसी बीचमा भए परेको देखिनाले र हेर्दा पनि ५ को अंक र वन भन्ने अक्षर थप्न सक्ने ठाउँ नभएकोले समेत कीर्ते भन्न नमिल्ने हुँदा लिखत सद्दे ठहराएको अञ्चल अदालतको इन्साफ मनासिवै ठहर्छ भन्ने समेत मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालत डिभिजनबेञ्चको २०३७।१०।२०।२ को फैसला रहेछ ।

१३.   साविकमा भए रहेको अक्षर उडाई नयाँ अक्षर लेखेको भन्ने विशेषज्ञको राय हुँदाहुँदै अक्षर थप्न ठाउँ लिखतमा नभएको भनी म.क्षे.अ.ले लिएको निर्णयाधारबाटै नजीरहरूको त्रुटि भएको छ कीर्ते कागजको १ र २ नं.को व्यवस्था अनुसार आफूलाई फाइदा हुने कार्य गरेको मेरो अदालतको बयान र विशेषज्ञको रायबाट प्रष्ट छ कीर्ते नठहर्नु अ.बं.७८ नं.कीर्ते कागजको १ र २ नं.को उल्लघंन हो प्रस्तुत सन्दर्भमा अ.बं.१८४(क) १८५, १८९ को त्रुटि छ । म.क्षे.अ.को निर्णय उपर पुनरावेदनको अनुमति पाई इन्साफ पाउँ भन्ने समेत मिश्री साकानुको २०३७।११।२५।१ को निवेदनपत्रमा यसमा सम्बन्धित मिसिल झिकाई आएपछि पेश गर्नु भन्ने २०३८।४।२८।४ को सर्वोच्च अदालत डिभिजनबेञ्चको आदेश रहेछ ।

१४.   यसमा ०३०।४।११।५ मा भएको लिखतको थैलीको अक्षर उडाई बनाएको देखिन्छ भन्ने समेत लेखा तथा रेखा विशेषज्ञले राय दिएको देखिन्छ, विशेषज्ञको सो रायको विपरीत मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतबाट सो लिखत सद्दे ठहराई फैसला भएको देखिन्छ, लिखतको अनुहार पनि दुरुस्त देखिन्न यस्तो स्थितिमा कीर्ते कागजको २ नं.अनुसार ठहराउनु पर्नेमा सो अनुरूप नभई कीर्ते कागजको २ नं.को प्रत्यक्षतः गम्भीर कानुनी त्रुटि देखिएकोले (३३४) न्यायप्रशासन सुधार ऐन, २०३१ को दफा १३ को उपदफा (५) खण्ड (ख) अनुसार पुनरावेदनको अनुमति दिएको छ नियम बमोजिम गर्नु भन्ने सर्वोच्च अदालत डिभिजनबेञ्चको २०३८।२।११।४ को आदेश रहेछ।

१५.   पुनरावेदक मिश्री साकानुको तर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री प्रकाश वस्तीले गर्नुभएको र विपक्षी विदेशी साकानु तर्फबाट रहनुभएका विद्वान अधिवक्ता श्री गुरूप्रसाद बरालको बहस समेत सुनी निर्णयतर्फ विचार गर्दा २०३०।४।११।५ को राजीनामा सद्दे हो वा कीर्ते के हो सो को निर्णय दिनुपर्ने देखिन आयो यसमा ०३०।४।११।५ को लिखतमा लेखिएको रकमको अंक रू.५,४९७। मध्ये ५ को अंक पछि थपी लेखिएको देखिन्छ । अर्थात् रु ४९७। को लिखतलाई रू.५,४९७। को बनाएको देखिन्छ भन्ने विशेषज्ञको राय छ ।

१६.    मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले विशेषज्ञको रायलाई पनि लिखतको अरू अक्षर हेर्दा त्यस्तो कीर्ते फिका कतै गाडा मसी बीचमा भए परेको देखिनाले (स्पेसिङ) हेर्दा पनि “५” को अंक र “वन” भन्ने अक्षर थप्न सक्ने ठाउँ नभएकोले समेत कीर्ते भन्न नमिल्ने भनी फैसलामा उल्लेख भएको देखिन्छ । विशेषज्ञहरूले उक्त राय दिँदा कारण र आधार खोली लिखत व्यहोराको छैठौं हरफमा लेखिएको “वन” भन्ने अक्षरहरूको बीचमा लेखिएको अक्षर उडाइएको देखिन्छ, “व” र “न” अक्षरको बीचमा प्वाल परेको मुनी अक्षरको धर्सोको चिन्ह प्रष्ट देखिएको छ । यसका साथै उक्त “वन” भन्ने अक्षरको मसी रू.५,४९७। अड्ढको “५” को अंकको मसी र “चौ” भन्ने लिपिको आकार (”) को मसी एकै छन् अर्थात उक्त थपी लेखिएको लिपीहरूको मसी लिखत व्यहोराको समुचा लिपिहरूको मसीको तुलनामा फरक छ भनी विस्तृत विवरण दिएको देखिन्छ विशेषज्ञको उक्त कारणहरू लिखत हेर्दा पनि मिलेको नै देखिएकोले मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको फैसला मिलेको देखिएन, अतः रू.४९७। को लिखतलाई रू.५,४९७। गरी कीर्ते ठहराएको बारा जिल्ला अदालतको इन्साफ सदर ठहर्छ मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ गल्ती ठहरकोले तपसीलका कुरामा तपसीलबमोजिम गर्नु ।

तपसील

माथि इन्साफ खण्डमा लेखिए बमोजिम मध्यमाञ्चल क्षेत्रीय अदालत डिभिजनबेञ्चको २०३७।१०।२०।२ को फैसला उल्टो भएकोले वादी विदेशी साकानुलाई प्रतिवादी मिश्री साकानुबाट रू.५,४९७। को साँवा ब्याज समेत रू.९,६३५।४८ भराउने गरेको भराउन पर्दैन त्यसको लगत कट्टा गरी दिनु भनी शुरू बारा जिल्ला अदालतमा लेखी पठाउन का.जि.अ.त.मा लगत दिनु...........................................................................१

मिश्री साकानुके निजले पुनरावेदन गर्दा राखेको कोर्टफी रू.४६। फिर्ता पाउँ भनी ऐनका म्यादभित्र दरखास्त दिएँ कानुन बमोजिम फिर्ता दिनु भनी का.जि.अ.त.मा लगत दिनु........................................................................................................................................२

मिसिल नियम बमोजिम गरी बुझाई दिनु.........................................................................................................................३

उक्त रायमा म सहमत छु ।

 

न्या.बासुदेव शर्मा

 

 

इतिसम्वत् २०४० साल आश्विन १६ गते रोज १ शुभम् ।