निर्णय नं. १७२७ - ज्यान कर्तव्य
निर्णय नं. १७२७ ने.का.प. २०४० अङ्क ८
डिभिजनबेञ्च
माननीय न्यायाधीश श्री धनेन्द्र्रबहादुर सिंह
माननीय न्यायाधीश श्री बब्बरप्रसाद सिंह
सम्वत् २०३८ सालको फौ.पु.नं. ४२९
” ” फौ.सा.नं. ५५
फैसला भएको मिति : २०४०।७।२९।६ मा
पुनरावेदक/वादी : उविमान बुढामगरको जाहेरीले श्री ५ को सरकार
विरूद्ध
विपक्षी/प्रतिवादी : रुकुम जिल्ला हुकाम गा.पं.वार्ड नं.४ बस्ने लाखप्रताप बूढा मगर
मुद्दा : ज्यान कर्तव्य
(१) अभियुक्तहरूले कर्तव्य गरेकै हो भन्ने अरू तथ्ययुक्त आधार मिसिल प्रमाणबाट देखिन नआएको हुँदा पुनरावेदन जिकिर पुग्न नसक्ने ।
(प्रकरण नं. ३०)
पुनरावेदक वादीतर्फबाट : विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री पन्नामान तुलाधर
फैसला
न्या.बब्बरप्रसाद सिंह
१. वादी श्री ५ को सरकारको पुनरावेदन परी पेश हुनआएको प्रस्तुतमुद्दाको संक्षिप्त तथ्य यसप्रकार छ :
२. अन्यायवाला मध्ये कर्मया मगर्नीले नमालुम कसको करणी गर्भ धारण गरी यही २०३४ साल जेष्ठ २८ गते राति जन्मेको जिउँदो जातक रुकुम हुकाम गा.पं.वार्ड नं.६ हुकाम बस्ने कर्मया मगर्नी १ ऐ.ऐ.बस्ने विनलाख मगर्नी १ ऐ.ऐ.बस्ने नन्दे बूढा मगर १, ऐ.ऐ.(४६१) बस्ने लाखप्रताप बूढा मगर १ समेत जवान ४ मिली कर्तव्य गरी जन्मेको जिउँदो बालख मारी दबाए भन्ने पं.स. उविमान बूढा मगरको २०३४।४।५।४ को जाहेरी दरखास्त ।
३. लास दबायो भनी भनेकोमा घरमा खोजी खनी हेर्दा मासु छाला केही नभएको बालखको जस्तो हड्डी जस्तो छुट्याउन नसकिने विभिन्न भागका जस्ता छिन्न भिन्न भई छुट्टिएको अं. ३ इन्च बराबरको २ वटा कपडाको टुक्रा देखिएको सो ठाउँ वरपर हेर्दा अरू कुनै चिन्ह निशान देखिएन भन्ने समेत व्यहोराको घटनास्थल विवरण मुचुल्का ।
४. मेरो जग्गा जुनिप्रसाद बूढा मगरले खिचोला गरी दिएको र उविमान बूढा मगर समेतले ५००। जबरजस्ती गरी लिएकोले जिल्ला कार्यालयमा मुद्दा दिन गएको छु सो रिसइवी साधन गर्नका लागी मेरो उपर झुठ्ठा मुद्दा दिएका हुन् भन्ने समेत लाखप्रताप बूढा मगरको २०३४।४।१२।४ को सरजमीनमा गरिदिएको कागज ।
५. २०३४ साल जेष्ठ २८ गते दिन रातमा आफ्नो घरमा छु, कर्मया मगरनीले जातक जन्माएको नजन्माएको मलाई थाहा छैन म निर्दोष मानिसका उपर झुठ्ठा उजूर दिएको हुन भन्ने समेत नन्दे बुढाको मौका तहकिकात डोर सरजमीनमा गरेको २०३४।४।१२ को कागज ।
६. कर्मया मगरनीको जन्मेको जिउँदो बालकलाई म समेतले कर्तव्य गरी मारेको होइन मेरो लोग्न जग्गा सम्बन्धी मुद्दा दिन मुसिकोट जानुभएको सो इवीले झुठ्ठा उजूर दिएका हुन भन्ने समेत २०३४।४।१२ को मौका तहकिकात डोर सरजमीनमा विनालाख बूढा मगर्नीले गरी दिएको कागज ।
७. २०३४ साल जेष्ठ २८ गते राति खाना खाई सुत्ने बेलामा अभियुक्त नन्दे बुढा लाखप्रताप बूढा र विनालाख मगर्नी समेतले कर्मया मगर्नीले जन्माएको बच्चालाई बचाए पुरानो लोग्नेले लिँदैन बच्चालाई मारी दबाउनु पर्दछ भन्ने गफमत गरेको लाखप्रतापले बच्चलाई उचाली जमीनमा पछारी मारी दियालो बाली झ्याङ भित्र बसको आँखाले नै देखेको हुँ म त्यसपछि के के गरे थाहा भएन भन्ने जानरोज धर्ती मगर्नी लालतोली घर्ती मगर, दाडी बूढा मगर्नीले र कर्मया मगर्नीले नमालुम कसको वीर्यबाट हो गर्भ बोकेकी थिई २०३४ साल जेष्ठ २८ गतेको राति कर्मया मगर्नीको गर्भबाट जन्मेको जातकलाई लाखप्रताप नन्दे बूढा विनलाख मगर्नी समेत मिली कर्तव्य गरी मारी दबाई भन्ने कुरा लालतोली जानरोज ढाटी मगर्नी समेतको मुखबाट सुनेका हौं कर्तव्य गरी मारेकोमा विश्वास लाग्छ भन्ने भक्तबहादुर बूढा समेतले गरी दिएको २०३४।४।१२।४ को सरजमीन मुचुल्का ।
८. २०३४ साल जेष्ठ २८ गते म घरमा छैन मेरो दाजु लाखप्रतापको घरमा गई साहू काट्ने मल बोक्ने काममा १० दिनसम्म बसी जेष्ठ ३० गते घरमा आएको छु कर्मया मगर्नीले बच्चा जन्माएको मलाई थाहा छैन मेरा उपरमा झुठ्ठा पोल गरेका हुन भन्ने प्र.राजिमा मगर्नीको मौका तहकिकात सरजमीन डोरमा गरेको २०३४।४।१२।४ को कागज । (४६२)
९. नमालुम कसको हो कर्मयाको गर्भ थियो सो गर्भ के गरी मलाई थाहा छैन जन्मेको जिउँदो बालक कर्तव्य गरी मारेमा अधियुक्त लाखप्रताप बूढा मगर समेतका उपर मलाई शंका लाग्दैन मेरो बाबु भू.पू.प्र.पं.सुके घर्तीमगर र म समेत भई एकहजार रूपैयाँ अभियुक्त कर्मया मगर्नी समेतबाट लिनु खानु गरी निज कर्मयालाई मैले भगाएको हैन निज कर्मया कहाँ गई मलाई थाहा छैन भन्ने प्र.पं.ओमप्रसाद घर्तीमगरको २०३४।४।२७।५ को जि.प्र. थानामा गरेको कागज ।
१०. २०३४।३।२४ गतेका दिनसम्म निज कर्मया मगर्नी हुकमाकोट र मैकोटको बीचको समुइजा नदी घाटको पुल बनाउने काममा श्रमदान गरी रहेकी थिई प्र.पं.ओमप्रसाद घर्ती र भू.पू.प्र.पं.सुके घर्ती समेत अभियुक्त लाखप्रतापसँग मिली रकम लिनुदिनु खानु गरी के कुराबाट हो निजहरूले कर्मया मगर्नीलाई लुकाए दबाएका हुन निज कर्मया समेतको भगें रोकाको माइती नाताको हुँदा निजहरू उपरमा मुद्दा दिए भन्ने रिसइवीबाट भगे रोकाले म उपर झुठ्ठा उजूर गरेको हो म समेतले कर्मया मगर्नीलाई लुकाए छिपाएको छैन निज कर्मया कहाँ गई मलाई थाहा छैन भन्ने जि.पं.स. वीरबहादुर घर्ती मगरको मिति २०३४।४।२७।५ को जि.प्र. थाना रुकुममा गरेको कागज।
११. कर्मया मगर्नीले २०३४।३।२४ गतेसम्म समुइजा नदी घाटको पुल बनाउने काममा श्रमदान गरी राखेको थिई ऐ.आषाढ २४ गते राति प्र.पं.ओमप्रसाद घर्ती भू.पू.प्र.पं.सुके घर्ती अभियुक्त लाखप्रतापसँग मिली कुनै लाभ उठाउन निज कर्मया मगर्नीलाई दबाए छिपाएको होलान् म समेतले दबाए छिपाएको छैन कर्मया मगर्नी उजूरवाला भगे रोकाको सानी आमा नाता पर्ने हुँदा कर्मयाको नाउँमा ज्यान कर्तव्य मुद्दाको उजूर गर्न लगाए भन्ने रिसले म समेतका नाउँमा संकित कुरा देखाई हुलिया दरखास्त गरेको हो भन्ने प.स. पुनिराम मगरको २०३४।४।२७।५ को जि.प्र. थानामा इन्कारी बयान कागज ।
१२. लास जाँच मौका तहकिकात समेतका कागजातबाट प्र.पं.ओमप्रसाद घर्ती मगरले अधियुक्त लाखप्रताप समेतबाट रू.१।१ हजार लिनु खानु गरी कर्मयालाई भगाएको दबाएको र जि.स. वीरबहादुर घर्ती प.स. पुनिराम पुनले कर्मया मगर्नीलाई पुनिरामको घरमा बोलाई लगी छलफल गरी त्यहाँबाट भएको कुराको सबूत प्रमाण कतैबाट संकलन हुन नआएको आफ्नो व्यक्तिगत रिसाईवीबाट एकले अर्कालाई दुःख दिने प्रयास गरेको सम्म बुझिएकोले प्र.पं.ओमप्रसाद बूढा जि.स. वीरबहादुर घर्ती पं.स. पुनिराम पुनका उपर मुद्दा चलाउन सबूत प्रमाण नभई प्र.पं.ओमप्रसाद घर्ती जि.स. वीरबहादुर घर्ती पं.स. पुनिराम पुन समेतलाई खोजी भएका बखत हाजिर गराउने गरी हाजिर जमानीमा छाडी दिएको र कर्मया मगर्नी सरजमीन डोरमा उपस्थित नभई भागी गएको घटनास्थल भनिएकै ठाउँमा देखिएका मानिसले मारेका बच्चाका हड्डी समेत देखिएको र लाखप्रताप बुढाले म २०३४ साल जेष्ठ ६ गते देखि घर छाडी मुसिकोट जि.का.रुकुममा उजूर गरेको छु र २०३४ साल आषाढ १ गते घरमा आएको भनी भनेको २०३४।२।१९ गते लाखप्रतापको उजूरी छ भनी जिल्ला कार्यालय रुकुमबाट जवाफ आएकोले घटना हुँदाको (४६३) दिन सम्मको प्रमाण कहाँबाट देखिन नआएकोले जन्मेको जिउँदो बालकलाई मार्ने निज अभियुक्त लाखप्रताप बूढा नै देखिने र जन्मेको जिउँदो बालकलाई मार्नमा सहमति भई मार्न लगाउनेमा निज कर्मया मगर्नी विनलाख बूढा मगर्नी राजिमा मगर्नी र नन्दे बूढा मगर समेतको कर्तव्यबाट मरेको देखिँदा लाखप्रताप बुढालाई ज्यानसम्बन्धीको महल १३ नं.को देहाय दफा ३ बमोजिम र नन्दे बूढा मगर विनालाख मगर्नी कर्मया मगर्नी राजिमाया मगर्नी समेतजना ४ का उपर सोही ऐनको १७ नं.को देहाय दफा ३ बमोजिम सजायको माग दावी लिएको प्रहरी प्रतिवेदन ।
१३. उविमान वीरबहादुर पुनिराम, भक्तराम समेत उपर भ्रष्टाचारमा जग्गा चलन गरी दिए भन्ने मुद्दा जि.का.रुकुम मुसिकोटमा २०३४।२।६ गते आई उजूरी दिई २०३४।३।१ गते मात्र घर हुकमा पुगेको छु २०३४।२।२८ गतेको राति कर्मयाबाट जन्मको जिउँदो बच्चा मैले मारेको हैन कर्मया मेरो कान्छा बाबुको छोरा बैना नाताको हो निज कर्मयाको पेटमा गर्भ भए नभएको मलाई थाहा छैन मेरो इवीवाला जि.स.स. वीरबहादुरको भनावटमा लागि निज वीरबहादुरको कान्छी आमा जानरोज र भान्जी लाल तोली फुफु ढाँटी भाइ हकराम मित पुनिराम समेतले मैले बच्चा मारेको आँखाले देखेको भनी सरजमीनमा भनेका हुन लास जाँच हुँदा पुरानो हरियो भएको मासु नभएको ३।४ वर्ष पुरानो नमालुम के को हाडलाई जाँच गरेको र सो हड्डी जाँच गराउनु पर्छ भन्दा भन्दै तही फाली दिएकोबाट हुँदै नभएको बच्चाको लास भनी जाँची झुठ्ठा प्रहरी प्रतिवेदन दिएका हुन भन्ने लाखप्रताप बुढाले २०३४।४।२८ मा अदालतमा गरेको बयान ।
१४. लाखप्रताप मेरो दाजु भएकोले दाजु लाखप्रतापले जाहेरवाला उविमान जि.स.स. वीरबहादुर गा.पं.स. पुनिराम समेतले भ्रष्टाचार गरी खाए भनी समेत जि.का.रुकुममा उजूर दिएको इवीबाट मलाई पनि सताउन पुरानो ३।४ वर्ष अघिको मासु छाला समेत केही नभएको निलो नमालुम के को हो टुक्रा–टुक्रा भएको हड्डी देखाई जि.स.स. वीरबहादुर गा.पं.स. पुनिराम जाहेरवाला उविमान समेत भई कीर्ते लास बनाई वीरबहादुरको पक्षमा लागी निजकै नाता पर्ने लालतोली समेत भई मौका सरजमीनमा म समेत कर्मया मगर्नीबाट जन्मेको बच्चा मारेका हुन् भनी गरेको झुठ्ठा सरजमीनबाट म समेतका उपर दोष लगाइएको झुठ्ठा प्रहरी प्रतिवेदन दिएको हो कर्मयाको पेटमा गर्भ थियो थिएन मलाई थाहा छैन मिति २०३४।२।२८ गतेको राति म मेरै घरमा छु भन्ने नन्दे बुढाको २०३४।४।३०।१ को बयान ।
१५. २०३४।२।२८ गतेको राति म मेरै घरमा छु लोग्ने लाखप्रताप जेष्ठ ६ जते मुसिकोट सदर मुकाम मा.जि.स.स. वीरबहादुर समेतले जग्गा खाने पैसा खाने गरेकोमा उजूर गर्न जानुभएको थियो कर्मयाले गर्भधारण गरे नगरेको मलाई थाहा छैन कर्मयाको घर र मेरो घर १ कोस टाढा फरकमा छ म समेत भई कर्मयाबाट जन्मेको जिउँदो बच्चा मारेको हैन लोग्ने लाखप्रतापको इवीवाला वीरबहादुरले कीर्तेे लास बनाई निजको भनावटमा लागि निजकै नातेदार जानरोज समेतले म समेत भई बच्चा मारे भनी झुठ्ठा सरजमीन गरे गराएका हुन् (४६४) प्रहरी दावीबाट फुर्सद गरिपाउँ भन्ने विनलाख मगर्नीको २०३४।४।३० को बयान । २०३४।२।२८ का राति म आफ्नो घरमा छु कर्मयाको गर्म भएको र बच्चा पाएको सो बच्चा म समेत भई मारेको हैन यो मुद्दामा थुनामा रहेको दाजु नाता पर्ने लाखप्रतापलाई खाजाहरू लगी दिने गरेकोले यो लाखप्रताप तिर लागेको रहेछ भनी वीरबहादुरले नै आफ्नै नाता पक्षका ढाटी समेतलाई सरजमीनमा म समेतले कर्मयाबाट जन्मेको जिउँदो बच्चा मारे भनी झुठ्ठा सरजमीन गराएका हुन म समेत भई कर्मयाको जन्मेको बच्चा मारेको हैन प्रहरी प्रतिवेदन झुठ्ठा हो भन्ने राजिमा मगर्नीको २०३४।४।३० गतेको बयान ।
१६. आज बयान गर्ने राजिमाबाट अ.बं.११८ नं.को देहाय ५ अनुसार रू.२००। विनलाख नन्दे बुढाबाट ऐ.ऐनको दफा १४ को देहाय दफा ५ अनुसार रू.२,०००। को दरले धरौट दिए लिई तारखमा राख्ने दिन नसके निजहरूलाई ख. श्रेणीको सीधा लगाई थुनामा राखी कारवाही गर्ने प्रहरीबाट जमानीमा छाडिएका गा.पं.स. पुनिराम जि.स.स. वीरबहादुर प्र.पं.ओमप्रसाद जाहेरवाला गा.पं.स. उविमान समेत र सरजमीनका लालतोली ढाटी समेतलाई २०३४।५।१५ गते उपस्थित गराई दिनु भनी स.स.अ.मार्फत लेखी पठाउनु भन्ने २०३४।४।३० गतेको आदेश ।
१७. २०३४।२।२८ गते बेलुका खाना खाई म र लालतोली ढाटीको घरमा टिकुरीको रू.४००। बुझाउन गएका थियौं घाम भएकोले बाहिर मैरामा बसेका थियौं त्यसबेला बालख भरखर जन्मेछ रोएको आवाज आयो कर्मयाको घरमा बाबु आमा कोही नभएकोले बच्चा जन्मिएर विचल्ली पर्यो भन्ने लागेर म ढाटी लालतोली समेत ३ जना कर्मयाको घरमा गई एकापट्टिको उघारेको ढोकाबाट हेर्दा अध्यारो रातमा दियालोको राको बालेको र लाखप्रताप नन्दे विनलाख राजिमामायाका कर्मया समेत कर्मयाको लोग्ने घरमा नभएको बेला कसको गर्भको बच्चा जन्मिएको हो थाहा छैन बच्चा रहृयो भने स्याहार्दैन बच्चालाई मार्नु पर्दछ भनी लाखप्रतापले भुइँमा बजारी मारेको म समेतले देखे हुँ र सो मारेको लास लाखप्रतापले विनलाख नन्दे समेत भई कर्मयाको भुइँ तलाको भ्वाङ्ग भित्र जमीन खनी गाडेको थियो हामी भागी ढाटी मगर्नीको मैरामा बसी रहेका थियौं भोलिपल्ट दिउँसो भ्वाङ्ग खुला भएकोले गई हेर्दा लास गाडेको कुनाको ढुंगा उठाई हेर्दा कपडामा पोका पारी बच्चा गाडेको थियो छोरा छोरी के थियो पोका पारेको कपडा फुकाई नहेरेकाले चिनेनौ र घाउ पनि देखेनौ कर्मयाले कसैलाई नभनेकाले कसैलाई भनेकी थिईन पछि गाउँघरमा हल्ला भएछ र उजूर दिएका हुन् भन्ने जानरोज घर्ती मगर लालतोली रोका मगर्नी १ दाही मगर्नी १ समेतले २०३४।५।१५ मा अदालतमा गरेको बकपत्र मुचुल्का रहेछ ।
१८. कर्मयाले कसको गर्भ बोककी छिन् भन्ने हल्ला सुनेको कुरा लाखप्रताप समेत भई कर्मयाबाट जन्मेकी बच्चा मारेकोमा शंका लाग्दैन जि.स.स. वीरबहादुरकी पिताजी टेकबहादुरले कस्तूरीको शिकार खेलायो भन्ने मुद्दा जिल्ला कार्यालय रुकुममा दिएको रिसइवीबाट आफ्नो गफमतका नातेदारको मानिसलाई जालसाज गरी सिकाई रू.१,०००। घुस खाई कर्मयालाई लुकाए भनी झुठ्ठा सरजमीन जि.स.स. वीरबहादुरले गरेको हुन अभियुक्त कर्मयालाई मैले लुकाएको हैन भन्ने (४६५) समेत प्र.पं.ओमप्रसादले २०३४।५।१५ मा गरेको बयान ।
१९. लास कोते गरेको र भ्रष्टाचारमा उजूर दिएको इवीबाट झुठ्ठा मुद्दा दिन लगाई जालसाज समेत गारएको होइन भएकै सत्य साँचो यथार्थ कुरा सरजमीनबाट भएको छ आफू अपराधबाट बच्न म समेतका उपरमा झुठ्ठा बयान गरेका हुन जाहेरी दरखास्त बमोजिम प्रतिवादीहरूले अपराध गरेको शंका लाग्छ २०३४।३।२४ गते रुमैजाघाटको काठे पुलमा श्रमदान गर्न गएको कर्मयालाई प्र.पं.ओमप्रसाद र भू्.प्र.पं.सुकै घर्ती अभियुक्तहरूले रू.१,०००। एकहजार घुस खाई कर्मयालाई भगाएका हुन भन्ने २०३४।५।१५ गतेका वीरबहादुर बयान ।
२०. २०३४।२।२८ गते मल बोक्ने दाउरा खोज्न गएको बेला कर्मयाको घर भित्र राँको बाली कुरा गरेको सुनी हेर्दा कर्मयाबाट जन्मेको जिउँदो बालक मारी भ्वाङ भित्र गाडी बाहिर आएको लाखप्रताप नन्दे विनलखालाई देखेको हुँ कर्मयाको गर्भ कसको हो थाहा छैन सो कुरा सरजमीनमा गरेको हो कर्मयाको लोग्नेले गर्भ भएको थाहा पाए स्याहार्दैन भनी लाखप्रताप समेत भई मारेको हुन जालसाजबाट सरजमीन गरेको हैन भन्ने समेत प्र.पं.पुनरामको २०३४।५।१५ को बयान ।
२१. जालसाजमा पोलिएका जि.स.स. वीरबहादुर गा.पं.स. पुनिराम प्र.पं.ओमप्रसादलाई तारेखमा राख्नु र साक्षीको समाव्हान लिने भन्ने समेत २०३४।५।१५ को आदेश ।
२२. अहिले २ वर्ष जति भयो मैकोट गाउँमा जान बूढा सँग विवाह भई निजबाट १ छोरा जन्मी २ महिना बाची त्यसपछि मर्यो घर सल्लाहबाट लोग्ने भारत काला पहाडतर्फ जानुभएको माइती बाबु आमा दाजुभाइ बहिनी कोही नभई सम्पत्तिको रेखदेख भई कोट गथ्र्यौ खारावागको जि.पं.स. टेकबहादुरबाट लिनुपर्ने सापटी रू.२००। लिन साथी भर्न मगर्नी गराई २०३४।२।२५ गते खारावाग गई आषाढ २ गते माइती घर हुकाम आएका हौ ऐ.आषाढ १७ गते राति मेरा घरमा बस्ने बुद्धिमान समेत बसेको अवस्था ढाँटी मगर्नीले मलाई बोलाई बाहिर लगे अरू वीरबहादुर पुनिराम बाहिर बसेका रहेछन् ३ जनाले मलाई माझमा हाली जंगलको बाटोतिर लाए कहाँ जाने भनी सोद्धा नबोल कुरा गरीस भने मारेर फाल्छौ भनी डरका मारे केही बोलिन् जंगलको बाटो गरी वीरबहादुरको गोठ पर्ने काकल जाँग भने कसैले नदेख्ने वनको गोठमा लगी भित्र हुली बाहिरबाट ताला मारी एकछाक खाना दिने गर्थे कहाँबाट थाहा पाई मैकोटको प्र.पं.लक्ष्मीप्रसाद पुन र खारावागको करबहादुर २ जनाले ताला खोली दुई रोटी खान दिए ती मानिस कहाँ गए थाहा दिएनन् घरमा आउँदा म समेतका उपर ज्यान मुद्दा परेको थाहा भयो मेरो पेटको कसैको गर्भ थिएन र २०३४।२।२८ गतेको दिन राति मबाट जन्मेको बालक दाजु लाखप्रताप समेतले मारेका हैनन् दाजु लाखप्रतापको इवीबाट वीरबहादुरले आफ्नो गफमत र नाताका मानिसलाई झुठ्ठा सरजमीन गराउन लगाएका हुन् भन्ने समेत प्र.कर्मयाको २०३४।६।१० गतेको बयान ।
२३. अभियुक्त लाखप्रतापको हकमा प्रहरी प्रतिवेदन दावीको १३(३) अनुसार नभई सोही ज्यान (४६६) सम्बन्धीको १४ नं.अनुसार कैद वर्ष १० हुने ठहर्छ र कर्तव्य भएको लास देखी तत्काल सो कुराको जाहेरी नगरी लास सडी सकेपछि जाहेर गरेकोमा ज्यानसम्बन्धीको २५ नं.अनुसार जानरोज पुनिराम, हस्तराम घर्ती मगर लालतौली मगर्नी ढाटी मगर्नीलाई जरिवाना रू.२०। का दरले हुने ठहर्छ भन्ने समेत रुकुम जिल्ला अदालतको २०३६।५।६।४ को फैसला ।
२४. मैले वीरबहादुर समेतको उपरमा भ्रष्टाचार मुद्दाको उजूरी दिएको इवीबाट ज्यान कर्तव्य मुद्दा उठाई थुनामा बस्नु परेको हो सो कुरा समेतको विचार नराखी शुरू अदालतबाट मिसिल झिकाइ शुरूले गरेकै इन्साफ उल्टाई कर्मयाले बच्चा नै नजन्माएको र मैले बच्चा नमारेको कुरामा म उपर लगाइएको १० वर्षको कैदको अभियोगबाट सफाई पाउँ भन्ने समेत लाखप्रताप बूढा मगरको २०३६।७।२३ को पुनरावेदन पत्र ।
२५. अभियुक्त लाखप्रतापका उपरमा ज्यानसम्बन्धीको १३(३) बमोजिम सजाय हुनुपर्नेमा १४ नं.बमोजिम सजाय गर्ने गरेको र मतियारहरू विनालाख, कर्मया, नन्दे, राजीमालाई ज्यानसम्बन्धीको १७(३) बमोजिम सजाय हुनुपर्नेमा सो नगरी सफाई दिएको कानुनसंगत मिलेन भन्ने समेत वादी श्री ५ को सरकारको २०३६।७।२३ को पुनरावेदन पत्र ।
२६. वीरबहादुरको कान्छी आमा, भाञ्जी आदीले लाखप्रतापलाई कसूरमा गडाउ गरेको संदिग्ध देखिन्छ । मरेको जातकको हाड नै हो भन्ने प्रमाणित नभएकोले प्र.लाखप्रताप समेतले शंकाको सुविधा पाउने भएबाट कसूरदार ठहर गरेको शुरू जिल्ला अदालतको इन्साफ उल्टी हुने ठहर्छ भन्ने समेत सुदूर पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको ०३८।७।२५ को फैसला ।
२७. सो फैसलामा बुझेन भन्ने समेत श्री ५ को सरकारतर्फबाट पुनरावेदन पर्नआएको रहेछ ।
२८. पुनरावेदकतर्फबाट रहनुभएका विद्वान सरकारी अधिवक्ता श्री पन्नामान तुलाधरले कर्तव्य गरी मारेको देखेको चश्मदिद गवाह समेतबाट कर्तव्य देखिई राखेकोमा सफाई दिने गरेको मिलेको छैन प्रहरी प्रतिवेदन दावी अनुसार हुनुपर्छ भन्ने समेत बहस गर्नुभयो ।
२९. प्रस्तुत मुद्दामा सुदूर पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतले गरेको इन्साफ मिलेको छ छैन सो कुराको निर्णय दिनुपर्ने हुनआएको छ ।
३०. यसमा निर्णयतर्फ हेर्दा जिउँदो जातक ०३४।२।२८ गते लाखप्रतापले कर्तव्य गरी मारी दबाए भन्ने जाहेरी दरखास्त ०३४।३।२४ मा मात्र परेको देखिन्छ । लास दबाएको भन्ने ठाउँ खनी खोतली हेर्दा मासु छाला समेत केही नभएको, मरेको बालकको जस्तो छुट्याउन नसकिने विभिन्न भागको जस्तो छिन्न भिन्न भई छुट्टिएको सुख्खा हड्डी जस्तो देखिएको भन्ने लासप्रकृति मुचुल्कामा उल्लेख भएको पाइन्छ । तर सो हड्डी मरेको जातककै हो भन्ने प्रमाणित भएको देखिँदैन । वीरबहादुर घर्ती मगरसँग रिसइवी देखाएकोमा सो रिसइवी होइन भनी वीरबहादुरले भन्नसकेको छैन । वीरबहादुरकी कान्छी आमा, फुपू र भान्जीले कर्तव्य देखेको भनी लाखप्रतापलाई कसूरमा गढाउ गरेको सरजमीन बकपत्र संदिग्ध अवस्था होइन भन्न सकिने आधार पाइँदैन अभियुक्त प्रतिवादीहरू अपराध गरेकोमा इन्कार रहेको पाइन्छ । निजहरूले कर्तव्य (४६७) गरेकै हो भन्ने अरू तथ्ययुक्त आधार मिसिल प्रमाणबाट देखिन नआएको हुँदा पुनरावेदन जिकिर पुग्न सक्दैन । प्र.लाखप्रताप समेतलाई कसूरदार ठहर गरेको शुरूको इन्साफ उल्टी ठहराएको सुदूर पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अदालतको इन्साफ मनासिव ठहर्छ । पुनरावेदन तहबाट निर्णय भएको हुँदा साधक तहबाट विचार गर्न परेन, मिसिल नियमबमोजिम गरी बुझाई दिनु ।
उक्त रायमा म सहमत छु ।
न्या.धनेन्द्र्रबहादुर सिंह
इतिसम्वत् २०४० साल कार्तिक २९ गते रोज ६ शुभम् ।